ZWIĄZKI KOORDYNACYJNE
(ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE)

Związki koordynacyjne są to związki zawierające wiązania koordynacyjne.
Składają się z atomu centralnego i otaczających go ligandów (będących
anionami lub

cząsteczkami obojętnymi).

Ligandy

połączone z atomem centralnym tworzą sferę koordynacyjną.

Liczba

ligandów związana z centralnym atomem metalu nosi nazwę liczby

koordynacyjnej.

Przykład: heksacyjanożelazian (II) potasu

K

4

[Fe(CN)

6

]

K

4

[Fe(CN)

6

]

↔ 4K

+

+ [Fe(CN)

6

]

4-

Liczba koordynacyjna a przestrzenne rozmieszczenie ligandów

w związkach kompleksowych

Rys. 15.1 str 465
Bielanski t. 2

Najczęściej liczba koordynacyjna przyjmuje wartości w granicach 2-8.

Nomenklatura związków koordynacyjnych

1.Pisząc pełną nazwę kompleksu wymieniamy najpierw nazwy ligandów,
a następnie nazwę atomu centralnego. We wzorach stosuje się porządek
odwrotny.

2. Stopień utlenienia centralnego atomu podaje się po nazwie kompleksu
umieszczając ją w nawiasie okrągłym, np. [Cu(NH

3

)

4

]

2+

- jon

tetraaminamiedzi (II).

3. W przypadku kompleksów noszących ładunek ujemny do nazwy atomu
centralnego dodaje się końcówkę –an.

4. Nazwy ligandów anionowych kończą się na –o. Dla wody przyjmuje się
nazwę akwa, amoniaku amina, tlenku węgla karbonyl.

5. Dla oznaczenia liczby ligandów używa się przedrostków di-, tri-, tetra-, itd.

Np.
K

3

[Fe(CN)

6

]

– heksacyjanożelazian (III) potasu

Fe(CO)

5

– pentakarbonylżelazo (0)

Przykłady nazw popularnych ligandów

Tablica 15.2
str 468
Bielanski t.2

Nazwy i wzory wybranych związków koordynacyjnych

Tablica 15.3 str 469
Bielanski t.2

RODZAJE LIGANDÓW

Cząsteczki obojętne : NH

3

, H

2

O, CO

Jony ujemne: CN

-

, Cl

-

, OH

-

Ligandy chelatowe :

mogące zajmować więcej niż jedno miejsce wiążące w otoczeniu
atomu centralnego
np. kwas etylenodiaminotetraoctowy (kwas wersenowy) - EDTA

Podstawy teorii pola krystalicznego

Wpływ ligandów na elektrony d

Rys. 21.37 str. 997
Atkins t. 2

Kompleks oktaedryczny

– orbitale d

z2

i d

(x2-y2)

skierowane są ku ligandom

(większa energia elektronu).

Kompleks tetraedryczny

Żaden z orbitali d nie jest skierowany bezpośrednio ku ligandom, jednak
orbitale d

xy

, d

xz

i d

yz

zbliżają się bardziej do do ligandów niż pozostałe

orbitale.

RYS. 15.15 str 497
Bielanski t.2

Porównanie poziomów energetycznych w kompleksach
tetraedrycznych i oktaedrycznych

Kompleksy wysoko- i niskospinowe

– przyczyny tworzenia.

RYS. 15.16 str 498
Bielanski t.2

Kompleks wysokospinowy

– maksymalna liczba niesparowanych elektronów,

ligandy generują słabe pole.
Kompleks niskospinowy

– minimalna liczba niesparowanych elektronów,

ligandy generują silne pole.