Czynniki kształtujące konkurencyjność regionów

307

Pawe

á Góralski

Magdalena Lazarek

Czynniki kszta

átujące konkurencyjnoĞü regionów

Factors influencing competitiveness of regions

Rozwój procesów zachodz

ących w regionie charakteryzuje siĊ duĪą zmiennoĞcią. Oznacza

to, i

Ī wyróĪnienie podstawowych czynników, jak równieĪ tych okreĞlających ich wpáyw na

konkurencj

Ċ jest bardzo skomplikowany. TrudnoĞci pojawiają siĊ zarówno na poziomie pomiaru

nat

ĊĪenia i kierunku oddziaáywania kaĪdego z czynników.

Konkurencyjno

Ğci regionu oprócz kwoty i kapitaáu, zatrudnienia i zasobów naturalnych

struktur jest realizowana przez inne istotne czynniki. W trakcie oceny procesów terytorialnych,
niektóre z nich zostaj

ą utracone, a niektóre z nich nabyte.

W przypadku ewaluacji zasobów si

áy roboczej, wysoki procent bezrobocia i migracji

Īna byü przeszkodą. Natomiast migracja powoduje zmiany w czynnikach i ekonomicznych tj.

brak miejsc pracy, jak równie

Ī wykwalifikowanych pracowników. Zmiana czynnika są zawsze

zwi

ązane z kapitaáem w rozwoju regionu pod wpáywem globalnych procesów.

Wst

Ċp

Konkurencyjno

Ğü - okreĞlaną ogólnie w ekonomii jako zdolnoĞü do osiągania

sukcesu w gospodarczej rywalizacji,

- w dziedzinie rozwoju regionalnego definiuje si

jako zdolno

Ğü regionów do przystosowania do zmieniających siĊ warunków, pod katem

utrzymania lub poprawy pozycji w tocz

ącym siĊ równieĪ miĊdzy regionami

wspó

ázawodnictwie.

Termin konkurencyjno

Ğü ma charakter wartoĞciujący, okreĞla

bowiem pewien stan po

Īądany. W zaleĪnoĞci od celu badawczego pojĊcie to jest

zaw

ĊĪane lub uogólniane. Oznacza zarówno zdolnoĞü do uczestnictwa w rywalizacji w

chwili obecnej, jak i w przysz

áoĞci oraz wynik tej rywalizacji. PojĊcie konkurencyjnoĞci

regionu eksponuje jego kluczowe elementy:

1. poziom

Īycia mieszkaĔców,

2. warunki prowadzenia dzia

áalnoĞci gospodarczej przedsiĊbiorstw,

3. mo

ĪliwoĞü przyciągniĊcia inwestorów,

4. lokalizacj

Ċ instytucji i imprez o zasiĊg krajowym lub miĊdzynarodowym.

Na regionalny wymiar konkurencyjno

Ğci skáadają siĊ dwa podstawowe elementy:

zró

Īnicowanie miĊdzyregionalne oraz wielkoĞü rynku. RóĪnice wydajnoĞci

i innowacyjno

Ğci w regionach determinują nierównoĞci regionalne, których istnienie

Kamerschen D.R., McKenzie R. B., Nardinelli C., Ekonomia, Gda

Ĕsk 1991, s.47

Zespó

á Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce. Instytucje i instrumenty wzrostu konkurencyjnoĞci

regionów, Warszawa 1996, s. 22

308

Īna uznaü za przejaw konkurencyjnoĞci poszczególnych jednostek terytorialnych.

Najdok

áadniejszą definicjĊ terminu konkurencyjnoĞü okreĞlana B. Winiarski.

Konkurencyjno

Ğü traktuje jako zdolnoĞü podmiotów dziaáających w gospodarce

rynkowej od osi

ągania sukcesów w toczącej siĊ miĊdzy nimi rywalizacji ekonomicznej.

Wed

áug F. KuĨniaka konkurencyjnoĞü jest cechą, którą moĪna przypisaü podmiotom

w relacji z innymi podmiotami.

Konkurencyjny podmiot, w tym przypadku w region,

Ċdzie wykonywaá swoje okreĞlone funkcje lepiej niĪ inne podmioty (regiony). Wedáug

wspomnianego autora konkurencyjno

Ğü regionu moĪna rozpatrywaü w trzech

áaszczyznach:

1. przestrzennej – wyposa

Īenie obszaru w zasoby,

2. gospodarczej i spo

áecznej- zachowania uĪytkowników zasobów oraz efekty ich

dzia

áalnoĞci,

3. organizacyjnej – dzia

áania wáadz lokalnych oraz ich wpáyw na jakoĞü Īycia

spo

áecznego.

Pod

ąĪając dalej, nasuwa siĊ pytanie dotyczące znaczenia terminu konkurencja

regionów. Zdaniem T. Marsza

áa i T. Markowskiego, istota konkurencyjnoĞci polega na

zdolno

Ğci przystosowania podmiotów ekonomicznych do zmieniających siĊ warunków

gospodarowania w celu utrzymania lub poprawy miejsca na rynku.

Wed

áug

wspomnianych autorów o konkurencyjno

Ğci gospodarki decyduje przede wszystkim

zdolno

Ğü do produkowania i oferowania dóbr oraz usáug, które znajdują swoich

nabywców na rynku krajowym i zagranicznym. Dobra te musz

ą speániaü szereg

kryteriów, takich jak: parametry techniczno-u

Īytkowe, cena, jakoĞü oraz warunki

sprzeda

Īy, aby konkurencyjnoĞü ich przyczyniáa siĊ do szeroko pojĊtego rozwoju.

W takim kontek

Ğcie, rozwój regionalny postrzegany powinien byü jako systematyczna

poprawa konkurencyjno

Ğci podmiotów gospodarczych i poziomu Īycia mieszkaĔców

oraz wzrostu potencja

áu gospodarczego regionów, przyczyniając siĊ do rozwoju kraju.

Wspomniani autorzy dowodz

ą zaleĪnoĞci powiązania zasobów materialnych z rozwojem

ekonomicznym regionu. Przy jej zaistnieniu mo

Īna mówiü o rozwoju regionalnym

w kategorii zasobów. Jednak po przekroczeniu okre

Ğlonego poziomu, dalszy rozwój jest

uwarunkowany zasobami intelektualnymi, wówczas pojecie to zast

Ċpuje siĊ

konkurencyjno

Ğcią regionu.

Wed

áug T. Markowskiego termin region konkurencyjny

oznacza taki region, w którym poziom wiedzy ludzkiej, rozumiany jest jako zdolno

Ğü do

wyprzedzania potrzeb i odkrywania nowej kombinacji istniej

ących lub nowych zasobów

rzeczowych, pozwalaj

ących na wytworzenie istniejących lub nowych zasobów

rzeczowych jak równie

Ī pozwala na wytworzenie strukturalnej przewagi

Hausner J., Kud

áacz T., Szlachta J., Identyfikacja nowych problemów rozwoju regionalnego Polski, Biuletyn

KPZK PAN, z.185, Warszawa 1998, s.36

Winiarski B., Konkurencyjno

Ğü regionów a cele polityki i kierunki strategii rozwoju regionalnego, Wrocáaw

1997, s. 22

Ĩnik F., Koncepcje stabilnego rozwoju lokalnego, [w:] Gospodarka przestrzenna miast polskich w okresie

transformacji, red. Markowski T., Marsza

á T., KPZK PAN, z.182, Warszawa 1998, s. 241

Piotrowska - Trybu

á M., Istota i czynniki konkurencyjnoĞci regionu, [w:] KonkurencyjnoĞü regionów

w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Mi

Ċdzynarodowa analiza porównawcza BiaáoruĞ, Litwa,

àotwa i Polska, WUMK, ToruĔ 2004, s. 23

Marsza

á T., Markowski T., KonkurencyjnoĞü regionów jako element polityki przestrzennej, [w.] Wspóáczesne

problemy rozwoju regionalnego, red. Marsza

á T., KPZK PAN, z.180, Warszawa 1998, s.134

Marsza

á T., Markowski T., KonkurencyjnoĞü… op. cit., s.134

309

i skomercjalizowanie wytworów regionu.

Jedn

ą z najczĊĞciej stosowany w literaturze

przedmiotu definicji konkurencyjno

Ğci regionu jest okreĞlanie ekspertów Komisji

Europejskiej, wed

áug której konkurencyjnoĞü regionu jest to zdolnoĞü produkowania

dóbr i us

áug, które znajdują nabywców na rynkach miĊdzynarodowych, zapewniając

wysoki i trwa

áy poziom dochodów.

W tym uj

Ċciu podstawą konkurencyjnoĞci

regionów jest wysoka efektywno

Ğü gospodarki regionalnej, która „zapewnia

spo

áeczeĔstwu korzystanie z wysokiego i rosnącego standardu Īycia oraz wysokiej stopy

zatrudnienia […] co wi

Ċcej, poziom aktywnoĞci ekonomicznej nie powinien zakáócaü

równowagi bilansu w gospodarce ani obci

ąĪaü dobrobytu przyszáych pokoleĔ.

Czynniki kszta

átujące konkurencyjnoĞü regionów

Przy rozpatrywaniu poziomu konkurencyjno

Ğci regionów przywiązuje siĊ

z regu

áy duĪą uwagĊ do ich siáy ekonomicznej. Wedáug G. Gorzelaka ocenia siĊ, iĪ siáa

ekonomiczna okre

Ğlana jest na podstawie wielkoĞci dochodów publicznych kreowanych

w regionach.

Powszechnie uwa

Īa siĊ, Īe na konkurencyjnoĞü regionów wpáywa:

1.zró

Īnicowanie ich struktur ekonomicznych,

2.dost

ĊpnoĞü komunikacyjna,

3.istnienie zaplecza naukowo-badawczego
4.istnienie otoczenia oko

áobiznesowego.

Wspomniane cechy sprzyjaj

ą rozwojowi przedsiĊbiorczoĞci, ich niedostatek zaĞ

oraz s

áaboĞci ogólnego poziomu zagospodarowania powodują pozostawienie regionu na

pozycji mniej atrakcyjnej w stosunku do pozosta

áych regionów.

W ostatniej dekadzie zaobserwowano du

Īe zróĪnicowanie poziomu rozwoju

wewn

ątrz regionów.

Regiony cz

Ċsto nie tworzą zwartej caáoĞci, a ich elementy

rozwijaj

ą siĊ w róĪnym tempie i z róĪna intensywnoĞcią. Konsekwencją tego jest proces

przep

áywu zasobów z oĞrodków lokalnych do centralnych. Z jednej strony kapitaá

poszukuje obszarów o wy

Īszej stopie zwrotu, mniejszym ryzyku inwestycyjnym,

sprawnie dzia

áającym otoczeniu instytucjonalnym oraz pracownikach o wysokich

kwalifikacjach. Z drugiej, wykwalifikowana si

áa robocza migruje w poszukiwaniu

zatrudnienia, zapewniaj

ąc sobie lepsze warunki rozwoju.

Wszystkie procesy rozwojowe zachodz

ące w regionie charakteryzują siĊ wysoką

áoĪonoĞcią, dlatego teĪ wyodrĊbnienie podstawowych czynników jak równieĪ

okre

Ğlenie ich wpáywu na konkurencyjnoĞü jest bardzo skomplikowane. TrudnoĞü ta

polega na pomiarze nat

ĊĪenia i kierunku oddziaáywania kaĪdego z czynników.

Markowski T., Stymulowanie i regulowanie konkurencyjno

Ğci w Ğwietle procesów globalizacji gospodarki,

Samorz

ąd Terytorialny, 2001, nr 3, s. 30

Europen competitivness report 2000: working document of the services of the European Commision,

European Commision, Luxemburg, 2000, s.23-24

Europen competitivness… op. cit. s. 24

Gorzelak G., Przemiany polskiej przestrzenni, [w.] Podstawy naukowo-badawcze polityki przestrzennego

zagospodarowania kraju, Rz

ądowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 1997, s. 25

Kud

áacz T., Rozwój regionalny Polski lat 90. – ocena dominujących procesów oraz spodziewanych

tendencji, [w:] Polityka regionalna pa

Ĕstwa poĞród uwikáaĔ instytucjonalno-regulacyjnych, red. Szomburg J.,

IBnGR, Gda

Ĕsk 2001, s.30

310

Ğród czynników realnie istniejących w regionach, które determinują budowĊ

ich potencja

áu konkurencyjnego, B. Winiarski wyróĪnia:

1. zró

Īnicowaną strukturĊ gospodarki, obejmującą gaáĊzie i przedsiĊbiorstwa

zdolne do rywalizacji w procesach mi

Ċdzynarodowej produkcji i wymiany,

2. inwestycje – krajowe i zagraniczne, publiczne i prywatne,
3. infrastruktur

Ċ techniczną – sprawny system transportowy, telekomunikacyjny,

zaopatrzenie w wod

Ċ, energiĊ elektryczną i in.,

4. infrastruktur

Ċ spoáeczną - system edukacji, ochrony zdrowia, pomocy

spo

áecznej i in.,

5. dzia

áalnoĞü badawczo-rozwojowa – placówki naukowo-badawcze, jednostki

badawczo-rozwojowe, szko

áy wyĪsze i in.,

6. zasoby

Ğrodowiska naturalnego,

7. instytucje oko

áobiznesowe – agencje rozwoju lokalnego, izby gospodarcze,

fundusze dor

Ċczeniowe i in.,

Zró

Īnicowana struktura gospodarki

Potencja

á gospodarczy indywidualnych regionów jest wynikiem wielkoĞci

i struktury inwestycji dokonanych w przesz

áoĞci. W strukturze gospodarki regionalnej,

podobnie jak narodowej, wyró

Īniamy zazwyczaj trzy podstawowe sektory: rolniczy,

przemys

áowy oraz usáugowy. Uogólnionym wskaĨnikiem przedstawiającym aktywnoĞü

i efektywno

Ğü gospodarczą w poszczególnych sektorach jest poziom i tempo wzrostu

Produktu Krajowego Brutto. Równie wa

Īnym wskaĨnikiem ilustrującym produktywnoĞü

w pojedynczych sektorach jest wska

Ĩnik wartoĞci dodanej na jednego pracującego oraz

wska

Ĩnik zatrudnienia. Wraz z postĊpującym rozwojem zmienia siĊ udziaá tych

sektorów w strukturze zatrudnienia i produkcji. Przekszta

ácenia te stanowią waĪną

informacj

Ċ o wzroĞcie lub spadku znaczenia sektora dla rozwoju regionu. Kolejnymi

wska

Ĩnikami okreĞlającymi zróĪnicowanie struktury gospodarczej regionu są:

x wskaĨnik struktury Ğrodków trwaáych wedáug sektorów,
x wskaĨnik nakáadów inwestycyjnych wedáug sektorów,
x wskaĨnik struktury podmiotów gospodarczych wedáug wielkoĞci zatrudnienia.
Inwestycje
Konkurencyjno

Ğü regionu powiązana jest z inwestycjami na zasadzie sprzĊĪenia

zwrotnego. Wzrost inwestycji podnosi konkurencyjno

Ğü, ta zaĞ zwiĊksza napáyw

inwestycji, gdy

Ī poprawia atrakcyjnoĞü inwestycyjną regionu.

áównym motywem

dzia

áalnoĞci inwestycyjnej przedsiĊbiorstw zarówno krajowych jak i zagranicznych jest

ąĪenie do maksymalnego zysku i poprawy pozycji konkurencyjnej przedsiĊbiorstwa. W

tym celu inwestorzy poszukuj

ą lokalizacji, które dziĊki okreĞlonym walorom wzmocnią

ich przewag

Ċ. Caáoksztaát czynników wpáywających na poziom inwestycji w regionie

okre

Ğla siĊ mianem klimatu inwestycyjnego. Do najwaĪniejszych cech tego klimatu

nale

Īą:

x korzystne poáoĪenie i poáączenia komunikacyjne,
x cháonnoĞü i rozmiary rynku, koszty siáy roboczej,

Winiarski B., Czynniki konkurencyjno

Ğci regionów,[w:] KonkurencyjnoĞü regionów, red. Klamut M., AE

im. Oskara Langego, Wroc

áaw 1999, s.50-51

Marsza

á T., Markowski T., KonkurencyjnoĞü… op. cit. s. 29

311

x moĪliwoĞü przejĊcia wolnych obiektów produkcyjnych, magazynowych,

biurowych,

x związki partnerów spóáki z regionem,
x aktywnoĞü spoáecznoĞci regionu,
x przejrzyste przepisy prawne.
Znacz

ącą rolĊ odgrywa teĪ konstrukcja systemu podatkowego. Dla

przedsi

Ċbiorstw zainteresowanych rozszerzaniem rynku czynnikiem decydującym o

podj

Ċciu decyzji bĊdzie potencjalna cháonnoĞü rynku, uzaleĪniona od dochodów

mieszka

Ĕców. PrzedsiĊbiorstwa, które poszukują dostĊpu do nowych zasobów, zwracają

na ich dost

ĊpnoĞü na danym obszarze.

Do oceny konkurencyjno

Ğci poszczególnych

regionów z punktu widzenia procesów inwestycyjnych mog

ą posáuĪyü takie wskaĨniki

jak:

x nakáady inwestycyjne przedsiĊbiorstw na jednego mieszkaĔca i/lub na jednego

zatrudnionego,

x wydatki inwestycyjne poszczególnych szczebli administracji samorządowej na

jednego mieszka

Ĕca,

x wartoĞü inwestycji zagranicznych na jednego mieszkaĔca, wartoĞü inwestycji

typu greenfield na jednego mieszka

Ĕca,

x odsetek pracujących w firmach zagranicznych w ogólnej liczbie pracujących,

udzia

á kapitaáu zagranicznego w kapitale podstawowym spóáek,

x udziaá wydatków inwestycyjnych spóáek z kapitaáem zagranicznym

w nak

áadach inwestycyjnych ogóáem podmiotów gospodarczych.

Infrastruktura techniczna
Infrastruktura techniczna wp

áywa na takie warunki prowadzenia dziaáalnoĞci

gospodarczej w regionie jak: dost

ĊpnoĞü komunikacyjna, koszty transportu oraz

korzystania z ró

Īnych urządzeĔ technicznych i inne. Dobre zagospodarowanie

infrastrukturalne umo

Īliwia swobodny przepáyw towarów, usáug oraz czynników

produkcji. Oddzia

áywanie infrastruktury na konkurencyjnoĞü regionu jest ĞciĞle

powi

ązane z poziomem jej rozwoju, np. jej stan wpáywa na decyzje dotyczące

inwestowania w danym regionie.

Kluczowe znaczenie omawianego czynnika wynika

z takich cech, jak:

1. pierwotno

Ğü nakáadów infrastrukturalnych w stosunku do przedsiĊwziĊü

produkcyjnych, us

áugowych oraz związanych ze zmianami miejsca zamieszkania,

2. niepodzielno

Ğü techniczna i ekonomiczna – wartoĞü uĪytkowa obiektu

infrastruktury zale

Īy od tego, czy stopieĔ jego realizacji powala na wypeánianie funkcji,

do których by

á przeznaczony,

3. d

áugi okres powstawania,

4. immobilno

Ğü przestrzenna i funkcjonalna – trwaáy związek z terytorium, na

którym jest zlokalizowana,

Bojar E., Konkurencyjno

Ğü w pozyskiwaniu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych w wybranych krajach

Europy

ĝrodkowowschodniej, Przegląd Organizacji 2001, nr 5, s.26

Marsza

á T., Markowski T., KonkurencyjnoĞü… op. cit. s.33

Gorzelak G, Ja

áowiecki B, Dynamika i wskaĨniki lokalnych sukcesów Polski, Regionalne i Lokalne

Studiów, nr 15, Warszawa 1999, s. 59-65

Kupiec L., Lokalizacja w gospodarce przestrzennej T.III, [w:] Gospodarka przestrzenna, Bia

áystok 1999, s.

81-82

312

5. wysoka maj

ątkocháonnoĞü i kapitaáocháonnoĞü.

Wymienione cechy decyduj

ą o tym, Īe odpowiedzialnoĞü za zagospodarowanie

infrastrukturalne terenu spoczywa na w

áadzy publicznej.

Infrastruktura spo

áeczna

Ğród elementów infrastruktury spoáecznej wpáywających na konkurencyjnoĞü

regionu wyró

Īniamy: system edukacyjny, opiekĊ zdrowotną, pomoc spoáeczna oraz

zasoby mieszkaniowe.

Elementami systemu edukacyjnego maj

ącymi najwiĊkszy

áyw na poziom konkurencyjnoĞci regionu są przede wszystkim szkolnictwo wyĪsze

oraz ró

Īne formy ksztaácenia ustawicznego. Kwalifikacje spoáecznoĞci lokalnej nabyte

w procesie kszta

ácenia oraz stopieĔ jej aktywnoĞci gospodarczej przenoszone są ze sfery

gospodarczej, wp

áywając na poziom zamoĪnoĞci.

Elementem sprzyjaj

ącym

zachowaniu konkurencyjno

Ğci kapitaáu ludzkiego jest ksztaácenie ustawiczne.

Umo

Īliwia ono nadąĪenie za zmianami oraz zwiĊksza elastycznoĞü kapitaáu ludzkiego,

przyczyniaj

ąc siĊ tym samym do róĪnicowania struktury gospodarki regionalnej.

Istotnym elementem infrastruktury spo

áecznej jest system ochrony zdrowia.

Jego poziom w sposób znacz

ący wiąĪe siĊ z jakoĞcią wykonywanej pracy przez

obywateli oraz wp

áywa na wydatki budĪetu. DostĊp spoáeczeĔstwa do infrastruktury

ochrony zdrowia zale

Īy od liczby instytucji Ğwiadczących usáugi zdrowotne, ich

rozmieszczenia oraz kosztów us

áug. Cechy przydatne przy okreĞleniu jakoĞci

oferowanych us

áug to m.in. stan wyposaĪenia placówek ochrony zdrowia, kwalifikacje

personelu oraz zwi

ązany z tym poziom i zakres ĞwiadczeĔ, a takĪe czas oczekiwania na

áugĊ.

Dzia

áalnoĞü badawczo-rozwojowa

Niemniej istotnym elementem tworzenia konkurencyjno

Ğci regionu jest

dzia

áalnoĞü badawczo-rozwojowa, determinująca liczbĊ i tempo innowacji

produktowych i technologicznych. Wprowadzane innowacje wp

áywają na jakoĞü

wyrobów, szybko

Ğü pojawienia siĊ na rynku nowych modeli oraz koszty produkcji.

Istotnymi wska

Ĩnikami z punktu widzenia dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej i jej

áywu na konkurencyjnoĞü są:

1. nak

áady na dziaáalnoĞü innowacyjną w przemyĞle na 1 pracującego

w przemy

Ğle,

2. liczba przyznanych patentów na 100 zatrudnionych w dzia

áalnoĞci B+R,

3. nak

áady na B+R per capita,

4. zatrudnieni w dzia

áalnoĞci B+R na 1000 osób aktywnych zawodowo,

5. udzia

á nakáadów na prace rozwojowe oraz badania stosowane w nakáadach

ogó

áem na dziaáalnoĞü badawczo-rozwojową.

Zasoby

Ğrodowiska przyrodniczego

Czynnikami warunkuj

ącymi konkurencyjnoĞü regionu są takĪe: stan Ğrodowiska

naturalnego oraz jego atrakcyjno

Ğü turystyczna. Czynniki te wpáywają na jakoĞü Īycia

mieszka

Ĕców regionu oraz napáyw podmiotów gospodarczych i kapitaáu spoza niego.

Ğrodowisku otaczającym czáowieka moĪna wyróĪniü komponenty naturalne

Pietrzak I., Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w pa

Ĕstwach czáonkowskich, PWN, Warszawa

2002, s.31

Cybulski L., Edukacja a konkurencyjno

Ğü regionów, [w:] KonkurencyjnoĞü regionów, Klamut M., Wrocáaw

1999, s.139-142

313

i sztuczne, stworzone przez cz

áowieka. Tak wiĊc, na istniejące zasoby Ğrodowiska moĪna

spojrze

ü z dwóch stron: z jednaj jako na moĪliwoĞci ich wykorzystania w prowadzonej

dzia

áalnoĞci gospodarczej, a drugiej jako na dobro stanowiące wartoĞü samą w sobie, np.

klimat czy krajobraz. Nie równomierne rozmieszczenie zasobów przestrzeni jest wi

Ċc

Ĩródáem dodatkowych korzyĞci lub niekorzyĞci dla podmiotów gospodarczych.

W konsekwencji wyst

Ċpują róĪnice w dostĊpie, jakoĞci oraz kosztach pozyskania

zasobów, op

áatach za ich uĪytkowanie, dopuszczalnych normach zanieczyszczeĔ oraz

kosztach uzdatniania i usuwania skutków zanieczyszcze

Ĕ.

Podsumowanie i wnioski
Poszczególne czynniki konkurencyjno

Ğci regionów moĪna okreĞliü za pomocą

zestawu ich w

áaĞciwoĞci. NaleĪy przy tym pamiĊtaü, iĪ wybór tych cech w kaĪdym

badaniu obarczony jest zawsze pewn

ą dozą subiektywizmu, którego nie moĪna

wyeliminowa

ü. Powodem tego jest wielowymiarowoĞü i záoĪonoĞü procesów

rozwojowych w danym regionie. Analiza literatury zwi

ązanej z konkurencyjnoĞcią

regionów pozwala wnioskowa

ü, iĪ konkurencyjnoĞü regionu jest rezultatem dziaáaĔ

wszystkich podmiotów i instytucji zlokalizowanych na jego obszarze. Efektywno

Ğü

wykorzystania zasobów regionalnych b

Ċdzie wiĊc wspóádecydowaáa o moĪliwoĞciach

wzrostu konkurencyjno

Ğci danego regionu w przyszáoĞci.

Wzrost i poszerzanie konkurencyjno

Ğci jest waĪnym celem polityki regionalnej

Ĕstwa. NaleĪy jednak pamiĊtaü, Īe jest to zarazem jeden z celów poĞrednich. Jego

realizacja w wymaganym stopniu otwiera dopiero drog

Ċ do celów finalnych polityki

rozwoju regionalnego. Gospodarka, jej wydajno

Ğü, sprawnoĞü, konkurencyjnoĞü – to

wszystko ma w ostatecznym rozrachunku s

áuĪyü ludziom i byü podporządkowane

uznawanym prze nich warto

Ğciom. W takim kontekĞcie polityka regionalna staje siĊ

niejako cz

ĊĞcią polityki spoáecznej, która to z kolei jest priorytetowa dla kolejnych ekip

ądzących.

Literatura

Adamowicz M.: Rola polityki agrarnej w zrównowa

Īonym rozwoju obszarów wiejskich,

w: Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu t II z.1,
Wydawnictwo Wie

Ğ Jutra, Warszawa- PoznaĔ- ZamoĞü 2000

Bojar E., Konkurencyjno

Ğü w pozyskiwaniu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych

w wybranych krajach Europy

ĝrodkowowschodniej, Przegląd Organizacji 2001, nr 5.

Europen competitivness report 2000: working document of the services of the European
Commision, European Commision, Luxemburg, 2000.

Encyklopedia PWN w trzech tomach, PWN, Warszawa 2006, T.II.

Gorzelak G., Przemiany polskiej przestrzenni, [w.] Podstawy naukowo-badawcze
polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, Rz

ądowe Centrum Studiów

Strategicznych, Warszawa 1997.

Gorzelak G, Ja

áowiecki B, Dynamika i wskaĨniki lokalnych sukcesów Polski,

Regionalne i Lokalne Studiów, nr 15, Warszawa 1999.

Trojanek M., Kszta

átowanie atrakcyjnoĞci obszaru jako potencjalnego miejsca lokalizacji inwestycji, [w:]

Wysocka E., Strategia i polityka rozwoju gmin i województw. Podstawy metodyczne, ZCO, Warszawa 1996,
s.142

314

Hausner J., Kud

áacz T., Szlachta J., Identyfikacja nowych problemów rozwoju

regionalnego Polski, Biuletyn KPZK PAN, z.185, Warszawa 1998.

Kamerschen D.R., McKenzie R. B., Nardinelli C., Ekonomia, Gda

Ĕsk 1991.

Kupiec L., Lokalizacja w gospodarce przestrzennej T.III, [w:] Gospodarka przestrzenna,
Bia

áystok 1999.

10. Gospodarka przestrzenna miast polskich w okresie transformacji, red. Markowski T.,

Marsza

á T., KPZK PAN, z.182, Warszawa 1998.

11. Markowski T., Stymulowanie i regulowanie konkurencyjno

Ğci w Ğwietle procesów

globalizacji gospodarki, Samorz

ąd Terytorialny, 2001, nr 3.

12. Pietrzak I., Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w pa

Ĕstwach czáonkowskich,

PWN, Warszawa 2002.

13. Piotrowska - Trybu

á M., KonkurencyjnoĞü regionów w okresie przechodzenia do

gospodarki rynkowej. Mi

Ċdzynarodowa analiza porównawcza BiaáoruĞ, Litwa, àotwa

i Polska, WUMK, Toru

Ĕ 2004.

14. Podstawy naukowo-badawcze polityki przestrzennego zagospodarowania kraju,

ądowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 1997.

15. Zespó

á Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce. Instytucje i instrumenty

wzrostu konkurencyjno

Ğci regionów, Warszawa 1996.

16. Winiarski B., Konkurencyjno

Ğü regionów a cele polityki i kierunki strategii rozwoju

regionalnego, Wroc

áaw 1997.

17. Wspó

áczesne problemy rozwoju regionalnego, red. Marszaá T., KPZK PAN, z.180,

Warszawa 1998.

18. Wysocka E., Strategia i polityka rozwoju gmin i województw. Podstawy metodyczne,

ZCO, Warszawa 1996.

Summary

The whole event of development processes taking place in the region are characterized by

great changeability, so singling out the basic factors , as well as defining their influence on
competition is very complicated. Difficulties appear at the level of measurement of intensity and
direction of interaction each of the factors. The region’s competitiveness besides the amount and
capital, employment and natural stock structures are effected by other important factors too.
During evaluation processes of territorial systems, some of them are lost , some of them are
gained. The labor force and capital stock undergo revaluing . In the case of the first factor, the high
percentage of unemployment and migration can be to blame. The migration causes It causes that
social and economical lack of jobs as well as qualified workers. The change of the factor
connected with capital stock in region development was influenced by global processes. Below are
listed existing factors in regions which determine competition potential:

- Varied economical structure-including branches and companies able to compete in

international production and exchange processes.

- Investing -national and international, in private and public sector
- Technical infrastructure- competent transport , telecom, water supplying, electricity

system .

- Social infrastructure –education system, national health service, social service, etc.
- Developing research activity-educational centers, higher education
- Natural environment sources
- Business institutions –local development agencies , farming, deliveries.

315

Informacje o autorach

dr in

Ī. Paweá Góralski

Szko

áa Gáówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Wydzia

á Nauk Ekonomicznych

Katedra Polityki Europejskiej, Finansów Publicznych i Marketingu
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
e-mail: pawel_goralski@sggw.pl

mgr Magdalena Lazarek
Uniwersytet Szczeci

Ĕski

Wydzia

á Zarządzania i Ekonomiki Usáug

Katedra Efektywno

Ğci Innowacji

ul. Cukrowa 8, 01-004 Szczecin
e-mail: magda.lazrek@gmail.com

316

PUBLIKACJE W LATACH 1992-2009

PRACE NAUKOWE

KATEDRY POLITYKI AGRARNEJ I MARKETINGU

318

1.(50.) Zeszyty Naukowe Szko

áy Gáównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,

Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, Nr 1 (50) 2009, Wyd. SGGW, Warszawa,
liczba stron: 321

(49.) Adamowicz M. (red.), 2009: Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej,
Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 397
(48.) Adamowicz M. (red.), 2009: System

Ğrodowiskowego rolniczego modelowania

w skali lokalnej, Wyd. SGGW, Warszawa
(47.) Stawicki M., W. Pander (red.), 2008: Metody ewaluacji polityk wspierania
klastrów ze

Ğrodków strukturalnych, Wyd. AT Group Sp. z o.o. Warszawa,

liczba stron: 153
(46.) Pow

Ċska H. (red.), 2008: Sposoby wykorzystania dóbr kultury dla potrzeb rozwoju

funkcji turystycznej Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 245
(45.) Adamowicz M. (red.), 2008: Innowacje i innowacyjno

Ğü w sektorze agrobiznesu

Tom II Rodzaje innowacyjno

Ğci, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 328

(45.) Adamowicz M. (red.), 2008: Innowacje i innowacyjno

Ğü w sektorze agrobiznesu

Tom I Rolnictwo, Przemys

á spoĪywczy, konsumenci, Wyd. SGGW, Warszawa,

liczba stron: 376
(44.) Go

áĊbiewski J. (red), 2007: Perspektywy rozwoju systemów marketingowych

produktów ro

Ğlinnych, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 204

(43.) Go

áĊbiewski J. (red.), 2007: Systemy marketingowe produktów roĞlinnych,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 155
(42.) Adamowicz M. (red.), 2007: Uwarunkowania rozwoju gron przedsi

ĊbiorczoĞci

w agrobiznesie na Mazowszu, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 152
(41.) Adamowicz M. (red.), 2007: Produkty marketingowe w rozwoju lokalnym
i regionalnym, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 459
(40.) Adamowicz M. (red.), 2006: Samorz

ądy i spoáecznoĞci lokalne w zrównowaĪonym

rozwoju obszarów wiejskich, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 212, twarda oprawa
(39.) Adamowicz M. (red.), 2006: Przedsi

Ċbiorstwa i organizacje publiczne

w zrównowa

Īonym rozwoju obszarów wiejskich, Wyd. SGGW, Warszawa,

liczba stron: 240, twarda oprawa
(38.) Adamowicz M. (red.), 2006: Zrównowa

Īony i trwaáy rozwój wsi i rolnictwa,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 282, twarda oprawa
(37.) Lemanowicz M. (red.), 2005: Organizacje i grupy producentów szansa na popraw

konkurencyjno

Ğci polskiego rolnictwa, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 197

(37.) Podstawka M.(red.), 2006: Kwestia agrarna w Polsce i na

Ğwiecie, Wyd. SGGW,

Warszawa, liczba stron: 152
(36.) Adamowicz M.(red.), 2005: Kwestia agrarna w Polsce i na

Ğwiecie, Wyd. SGGW,

Warszawa, liczba stron: 894, twarda oprawa
(35.) Adamowicz M. (red.), 2005: Zarz

ądzanie wiedzą w agrobiznesie w warunkach

polskiego cz

áonkostwa w Unii Europejskiej, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 702,

twarda oprawa
(34.) Adamowicz M. (red.), 2004: Efektywno

Ğü zarządzania marketingowego,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 616, twarda oprawa

319

(33.) Adamowicz M. (red.), 2004: Wiejskie gospodarstwa domowe w obliczu
problemów transformacji, integracji i globalizacji, Wyd. SGGW, Warszawa,

liczba stron: 728, twarda oprawa
(32.) Sawicka J. (red.), 2005: Rola kobiet w aktywizacji i wielofunkcyjnym rozwoju
obszarów wiejskich, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 190
(31.) Adamowicz M. (red.), 2004: Rola projektów europejskich w rozwoju lokalnym
i regionalnym, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 340, oprawa twarda
(30.) Sawicka J., 2004: Polska w Unii Europejskiej - wybrane polityki sektorowe,
Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 312
(29.) Szwacka-Salmonowicz J., 2003: Zmiany zachowa

Ĕ nabywców jako determinanta

kszta

átowania strategii segmentacyjnych przedsiĊbiorstw przemysáu spoĪywczego

w Polsce, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 204
(28.) Rytko A., 2003:

ĝrodkowoeuropejskie Porozumienie Wolnego Handlu CEFTA

jako studium rozwoju integracji europejskiej w sferze rolnictwa i gospodarki
ĪywnoĞciowej, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 202
(27.) Milewski L., 2003: Powi

ązania ekonomiczne i marketingowe rolnictwa

z przemys

áem miĊsnym w Polsce na przykáadzie rynku Īywca wieprzowego,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 356
(26.) Adamowicz M. (red.), 2003: Strategie rozwoju lokalnego. Tom II - Aspekty
instrumentalne, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 464, twarda oprawa
(25.) Adamowicz M. (red.), 2003: Strategie rozwoju lokalnego. Tom I - Aspekty
instytucjonalne, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 352, twarda oprawa
(24.) Adamowicz M. (red.), 2003: Marketing w strategiach rozwoju sektora rolno-
ĪywnoĞciowego, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 748, twarda oprawa
(23.) Adamowicz M., Jasiulewicz A., 2003: Znakowanie produktów spo

Īywczych jako

instrument marketingu i zapewnienia bezpiecze

Ĕstwa

ĪywnoĞciowego,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 216
(22.) Podstawka M. (red.), 2002: Zagospodarowanie gruntów rolnych nieu

Īytkowanych

rolniczo, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 330, twarda oprawa
(21.) Adamowicz M. (red.), 2002: Ubezpieczenia spo

áeczne - wieĞ i rolnictwo,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 240
(22.) Adamowicz M. (red.), 2002: Ubezpieczenia gospodarcze - wie

Ğ i rolnictwo,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 248
(19.) Adamowicz M (red.), 2002: Finanse publiczne w skali lokalnej i regionalnej,
Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 480
(18.) Podstawka M., 2001: Podstawy finansów publicznych, Wyd. SGGW, Warszawa,
liczba stron: 274
(17.) Piz

áo W., 2001: Rynek owoców w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej -

Ċcie teoretyczne i empiryczne, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 168

(16.) Podstawka M., 2000: System podatkowy w rolnictwie, Wyd. SGGW Warszawa,
liczba stron: 132
(15.) Go

áĊbiewski J., 2000: Rynek zbóĪ w Polsce w okresie przemian systemowych,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 164
(14.) Sawicka J., 2000: Za

áoĪenie i prowadzenie maáego przedsiĊbiorstwa, Wyd. SGGW,

Warszawa, liczba stron: 128

320

(13.) Podstawka M., 1998: Rolnicze ubezpieczenia spo

áeczne w Polsce oraz propozycje

ich zmian, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 160
(13.) Adamowicz M. (red.), 1999: Foreign trade andforeign inyestmentin agri-
foodsector, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 452
(12.) Adamowicz M. (red.), 1999: Dostosowanie podstawowych rynków rolnych
do integracji z Uni

ą Europejską, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 300

(11.) Adamowicz M., Król J., 1998: Ochrona konkurencji a rynek rolny, Wyd. SGGW,
Warszawa, liczba stron: 216
(10.) Sawicka J. (red.), 1998: Aktywizacja zawodowa kobiet wiejskich ze szczególnym
uwzgl

Ċdnieniem drobnej przedsiĊbiorczoĞci. Tom 2- Funkcjonowanie maáych i Ğrednich

przedsi

Ċbiorstw prowadzonych przez kobiety. Wyd. SGGW, Warszawa,

liczba stron: 226
(9.) Sawicka J. (red.), 1998: Aktywizacja zawodowa kobiet wiejskich ze szczególnym
uwzgl

Ċdnieniem drobnej przedsiĊbiorczoĞci. Tom 1 - Spoáeczno-kulturowe

i ekonomiczne uwarunkowania przedsi

ĊbiorczoĞci kobiet. Wyd. SGGW, Warszawa,

liczba stron: 192
(8.) Adamowicz M. (red.), 1997: Przedsi

Ċbiorstwa i instytucje rynku rolnego,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 164
(7.) Adamowicz M. (red.), 1996: Rolnictwo w procesie integrowania Polski z Uni

Europejsk

ą. Tom IV, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 124

(6.) Adamowicz M. (red.), 1995: Rolnictwo w procesie integrowania Polski z Uni

Europejsk

ą. Tom III - SpóádzielczoĞü rolnicza w procesie przeksztaáceĔ rynkowych,

Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 160
(5.) Adamowicz M. (red.), 1995: Rolnictwo w procesie integrowania Polski z Uni

Europejsk

ą. Tom 1, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 172

(4.) Podstawka M., 1995: Opodatkowanie rolnictwa i perspektywy jego zmian w Polsce,
Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 116
(3.) Adamowicz M. (red.), 1994: Rolnictwo w procesie integrowania Polski z Uni

Europejsk

ą. Tom II - Instytucje rolnicze w procesie przeobraĪeĔ rynkowych,

Wyd. SGGW Warszawa, liczba stron: 168
(2.) Sawicka J., 1993: Przemiany w sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych
kierowanych przez kobiety, Wyd. SGGW, Warszawa, liczba stron: 122
(1.) Adamowicz M., Sawicka J. (red.), 1992: Do

Ğwiadczenia i perspektywy

interwencjonizmu rolniczego, Wyd. SGGW, Warszawa (wydane razem z Katedr

Rolnictwa

ĝwiatowego), liczba stron: 100

Zamówienia na publikacje prosimy sk

áadaü na adres:

Szko

áa Gáówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Wydzia

á Nauk Ekonomicznych

Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
tel/fax: 022 593 40 77; e-mail: kpam@sggw.pl