Rozwój człowieka. Sterowanie płodnością

Przebieg rozwoju człowieka w okresie prenatalnym

Okres prenatalny zwany śródmacicznym składa się z dwóch faz:

•

Okres rozwoju zarodkowego - odejmuje okres od momentu powstania zygoty na drodze
zapłodnienia do wykształcenia zawiązków wszystkich narządów. Trwa pierwsze 8 tygodni
ciąży. Możemy go podzielić na:
- bruzdkowanie – podziały mitotyczne zygoty na blastomery, w wyniku czego powstaje
wielokomórkowy zarodek, który w postaci blastocysty zagnieżdża się w macicy

(implantacja)

- gastrulację – proces tworzenia listków zarodkowych: zewnętrznej ektodermy, środkowej
mezodermy i wewnętrznej endodermy.

- organogeneza – proces powstawania narządów wewnętrznych począwszy od rozwoju cewy

nerwowej.

•

Okres rozwoju płodowego – czas rozwoju od 9 tygodnia do narodzin. Następuje dalszy rozwój
istniejących narządów oraz wzrost płodu.

Charakterystyka rozwoju zarodkowego

Wiek

Zmiany zachodzące w rozwoju organizmu

1 dzień

Podział komórki na dwa blastomery

2 -4 dzień

Kolejne podziały mitotyczne zarodka i jego wędrówka wzdłuż jajowodu

5 dzień

Zarodek opuszcza jajowód i dostaje się do macicy

6 dzień

Kształtują się 2 listki zarodkowe: zewnętrzna ektoderma, wewnętrzna endoderma

7-8 dzień

Implantacja (zagnieżdżenie) zarodka w błonie śluzowej macicy - warunek jego dalszego
rozwoju. Powstają błony płodowe, zaczyna rozwijać się łożysko i pępowina.

2 tydzień

Różnicują się tkanki i narządy, formuje się cewa nerwowa

3 tydzień

Zaczyna bić serce

4 tydzień

Pojawiają się zawiązki ramion i nóg

5 tydzień

Rozwijają się płuca, wątroba, nerki i mózg

6 tydzień

Zaczynają rozwijać się oczy i uszy, zaczyna się tworzyć układ pokarmowy

7 tydzień

Wydłużają się kończyny, głowa względem reszty ciała jest bardzo duża

8 tydzień

Zarodek przyjmuje kształt ludzki, większość narządów jest już wykształcona

Charakterystyka rozwoju płodowego

Wiek

Zmiany zachodzące w rozwoju organizmu

3 miesiąc

Płód rusza rękami i ustami, nerki przejmują swoją funkcję, można określić płeć dziecka

4 miesiąc

Pojawiają się pierwsze ruchy dziecka, przewód pokarmowy z wątrobą i trzustką
przejmują swoje funkcje, ciało pokryte jest meszkiem (lanugo)

5 miesiąc

Rozwój układu nerwowego, płód reaguje na dźwięki, pojawiają się włosy ,brwi i rzęsy

6 miesiąc

Rozrastają się narządy wewnętrzne, szpik kostny zaczyna wytwarzać krwinki, dziecko
otwiera i zamyka oczy, ciało płodu powoli staje się proporcjonalne

7 miesiąc

Intensywny rozwój mózgu i pozostałych narządów wewnętrznych, większość
odruchów wrodzonych jest już widoczna (np. odruch ssania, chwytania)

8 miesiąc

Intensywnie rozwija się tkanka podskórna, ciało przybiera kształt bardziej zaokrąglony,
płuca są gotowe do rozpoczęcia oddychania

9 miesiąc

Płód jest całkowicie rozwinięty i ma wypukłą klatkę piersiową, najczęściej ustawia się
przed porodem głową w dół, rozpoczyna się poród

Organogeneza (formowanie narządów)

Ektoderma

(zewnętrzna warstwa komórek

zarodkowych)

Mezoderma

(środkowa warstwa komórek

zarodkowych)

Endoderma

(wewnętrzna warstwa komórek

zarodkowych)

•

Nabłonek pokrywający ciało
i jego pochodne(włosy,
paznokcie)

•

Nabłonek wyścielający
początkową i końcową cześć
układu pokarmowego

•

układ nerwowy, także część
nerwowa przysadki

•

narządy zmysłów

•

szkliwo zębów

•

układ krwionośny i
limfatyczny

•

układ wydalniczy

•

układ rozrodczy

•

prawie wszystkie rodzaje
tkanki mięśniowej

•

wszystkie rodzaje tkanki
łącznej

•

nabłonek wyścielający układ
oddechowy

•

nabłonek wyścielający układ
pokarmowy (z wyjątkiem
początkowego i końcowego
odcinka)

•

gruczoły związane z
układem pokarmowym
(wątroba, trzustka)

Rodzaje i rola błon płodowych

Po zagnieżdżeniu się blastocysty w macicy (po implantacji) tworzą się z części zarodka błony
płodowe (kosmówka, owodnia i omocznia) i zaczyna się formować łożysko.

Kosmówka jest pierwszą, najbardziej zewnętrzną błoną płodową otaczającą zarodek.
Kosmówka od strony płodu i błona śluzowa macicy tworzą łożysko.

Owodnia otacza bezpośrednio zarodek, wypełniona jest płynem owodniowym, który tworzy
optymalne środowisko do rozwoju zarodka. Wody płodowe umożliwiają poruszanie się płodu,
amortyzują wstrząsy, chronią rozwijający się zarodek przed szkodliwymi czynnikami
zewnętrznymi.

Omocznia - u człowieka jej znaczenie jest niewielkie . Współtworzy pępowinę i naczynia
krwionośne łożyska w części płodowej.

Rola łożyska

Łożysko jest narządem składającym się z części płodowej (kosmówka) i części matczynej (błona

śluzowa macicy).W łożysku, w bliskiej odległości , biegną naczynia krwionośne matki i płodu, dlatego

krew matki nie miesza się z krwią rozwijającego się dziecka. Taka budowa zapewnia przenikanie
substancji budulcowych, energetycznych, tlenu i przeciwciał z krwi matki do krwi płodu, w

odwrotnym kierunku przedostają się dwutlenek węgla i mocznik, a także tworzy trudną do pokonania
przez niektóre substancje barierę zwaną barierą łożyskową. Płód łączy się z łożyskiem za
pośrednictwem pępowiny. Łożysko produkuje i wydziela hormony odpowiedzialne za utrzymanie
ciąży między innymi – relaksynę, gonadotropinę kosmówkową.

Funkcje łożyska:

•

Wymiana gazów oddechowych pomiędzy krwią matki i płodu, która odbywa się zgodnie z

gradientem stężeń na zasadzie dyfuzji prostej.

•

Wydzielanie toksycznych metabolitów np. mocznika z płodu do krwi matki

•

Odżywianie rozwijającego płodu. Z organizmu matki do płodu przechodzą substancje

budulcowe i energetyczne (aminokwasy, glukoza, kwasy tłuszczowe, witaminy)

•

Przekazywanie z krwi matki do krwiobiegu płodu przeciwciał

•

Ochrania płód przed czynnikami zewnętrznymi różnego rodzaju np. bakterie, wirusy, grzyby

itd.

Barierę łożyskową pokonuje wiele czynników, np.:

•

Niektóre wirusy (np. wirus różyczki)

•

Leki

•

Alkohol

•

Wiele trucizn (nikotyna, narkotyki itd.)

Schemat budowy i funkcjonowania łożyska

Bliźnięta dwujajowe

Bliźnięta dwujajowe rozwijają się wówczas, gdy doszło podczas owulacji do równoczesnego

uwolnienia dwóch komórek jajowych. Każda komórka została zapłodniona odrębnym plemnikiem. W

związku z tym powstałe organizmy mogą być do siebie podobne, ale mogą mieć inną płeć. Zawsze
rozwijają się w oddzielnych łożyskach.

Bliźnięta jednojajowe

Bliźnięta jednojajowe powstają wówczas, gdy we wczesnych fazach rozwoju zarodka

oddzieli się część komórek tworzących tarczkę zarodkową i podział ten będzie równomierny oraz
symetryczny. W wyniku tego podziału powstają dwa prawie identyczne osobniki tej samej płci.

Higiena ciąży

W czasie ciąży należy przestrzegać pewnych zasad:

•

Prawidłowe odżywianie (należy spożywać produkty pełnowartościowe, bogate w

wapń, białko, witaminy)

•

Unikanie przeciążeń i przemęczeń

•

Odpowiednia ilość snu, ok. 8 – 10 godzin

•

Odpowiednia ilość ruchu, najlepiej na świeżym powietrzu

•

Unikanie stresów

•

Dbanie o higienę ciała

•

Unikanie hałasu i zanieczyszczeń

•

Unikanie alkoholu, papierosów (alkoholowy lub tytoniowy zespół płodowy)

•

Ograniczenie picia kawy i mocnej herbaty

•

Dbanie o swoje zdrowie, unikanie chorób (szczególnie świnki, różyczki, ospy, grypy,

toksoplazmozy)

Wpływ alkoholu i palenia papierosów na rozwój płodu

Płodowy zespół alkoholowy – do najważniejszych objawów płodowego zespołu alkoholowego
należą: niska waga urodzeniowa, wolniejszy wzrost i rozwój, problemy z oddychaniem, zaburzenia
zachowania, obniżony iloraz inteligencji, zdarzają się przypadki upośledzenia umysłowego.

Płodowy zespół tytoniowy – do najważniejszych objawów płodowego zespołu tytoniowego należą:
niska waga urodzeniowa, zwiększone ryzyko nagłej śmierci noworodka, w dzieciństwie częstsza
zapadalność na choroby układu oddechowego i skłonność do alergii, wolniejszy rozwój fizyczny,
trudności w nauce mówienia, nadpobudliwość.

Poród

Poród to proces związany z wydaniem na świat zdolnego do życia płodu.

Etapy porodu

•

Faza I (rozwarcie) – w wyniku podrażnienia szyjki macicy u ciężarnej kobiety odruchowo

wydziela się hormon – oksytocyna, która wywołuje regularne skurcze macicy
(zapoczątkowanie akcji porodowej). Oksytocyna pobudza również gruczoły mleczne do
produkcji mleka – laktacji. Następnie dochodzi do rozwarcia szyjki macicy, pęknięcia owodni i
odpływu wód płodowych.

•

Faza II (parcie) – silne skurcze macicy wypychają płód na zewnątrz. Płód pozostaje w

łączności z matką za pośrednictwem pępowiny, którą się przecina.

•

Faza III (łożyskowa) – polega na usunięciu łożyska z jamy macicy przez drogi rodne.

Etapy rozwoju postnatalnego

Etap

Czas trwania

Charakterystyka

Noworodkowy

pierwszy
miesiąc życia

Dziecko przystosowuje się do życia w nowym środowisku,
wykonuje ruchy wrodzone, potrzebuje bliskiego kontaktu
z matką

Niemowlęcy

od 2 miesiąca
do końca 1 roku

Okres najszybszego wzrostu, dziecko poznaje świat, w 3
miesiącu unosi głowę,6 miesiącu siada i gaworzy, pod
koniec pierwszego roku zaczyna samodzielnie chodzić

Wczesnego
dzieciństwa
(poniemowlęcy)

2 -3 rok życia

Zwolnienie tempa rozwoju, zmieniają się proporcje ciała,
rozwija się mowa, opanowuje podstawowe czynności
związane z poruszaniem się

Przedszkolny

3 -6 rok życia

Rozwija się pamięć, wydłużają się kończyny dolne, wzrost
zainteresowania otaczającym go światem

Szkolny i
dojrzewania
płciowego

7 -15 rok życia

Powiększa się masa ciała, pojawiają się zewnętrzne cechy
płciowe i zmiany hormonalne, następuje gwałtowny
wzrost organizmu

Młodzieńczy

od 16 -20 rok
życia

Ustalają się proporcje ciała i ostateczna wysokość,
następuje okres stabilizacji

Dorosłości

20 -25 do 40 –
50 rok życia

Osiągnięte zostaje maksimum możliwości fizycznej i
intelektualnej, organizm osiąga dojrzałość fizyczną,
psychiczną i społeczną. Człowiek jest gotowy założyć
rodzinę i osiąga odpowiedni status społeczny i zawodowy.

Przekwitania

45 -55 do 50 –
65 rok życia

Pojawiają się pierwsze oznaki przekwitania, u kobiet
między 45 – 50 rokiem życia, a u mężczyzn pomiędzy 50 –
60 rokiem życia. Okres przekwitania u kobiet nazywa się
menopauzą i wiąże się z całkowitym ustaniem miesiączki i
możliwościami reprodukcyjnymi, pojawia się zmienność
nastrojów, kłopoty ze snem itp. U mężczyzn okres
przekwitania nazywa się andropauzą i wiąże się z
zmniejszoną produkcją plemników, spadkiem ilości
testosteronu, kłopotami z potencją, kłopotami ze snem

Starości

powyżej 65 lat

Coraz bardziej obniża się sprawność fizyczna i
intelektualna. Spada odporność organizmu na choroby

Naturalne metody sterowania płodnością

Naturalne metody planowania rodziny oparte są na obserwacji biologicznego rytmu płodności
kobiety. Zaliczamy do nich:

1)

Metodę termiczną – pozwala określić dni płodne na podstawie pomiaru temperatury ciała.

Metoda ta nie pozwala przewidzieć momentu owulacji a jedynie potwierdza jej zajście.

2)

Owulacyjna (Billingsów) - pozwala określić dni płodne na podstawie obserwacji konsystencji i

lepkości śluzu. Pozwala zaobserwować zmiany wskazujące na zbliżanie się owulacji.

3)

Objawowo – termiczna – polega na jednoczesnym stosowaniu metody termicznej i

owulacyjnej, co przyczynia się do zmniejszenia ewentualnej pomyłki.

4)

Metoda kalendarzykowa – polega na wyznaczeniu dni płodnych na podstawie wiedzy, iż

owulacja zachodzi na 14 dni przed miesiączką, plemniki żyją 72 godziny po wytrysku nasienia,
a komórka jajowa żyje 24 godziny po owulacji.

Sztuczne metody sterowania płodnością

Do środków antykoncepcyjnych sztucznych zaliczamy:

1.

Środki hormonalne – ich działanie polega na: zatrzymaniu owulacji, zagęszczaniu śluzu aby

był on nieprzepuszczalny dla plemników, wywołaniu zmian w błonie śluzowej macicy aby
uniemożliwić implantację zarodka. Dostępne są tabletki jednoskładnikowe zawierające
progesteron, tabletki dwuskładnikowe zawierające progesteron i etynyloestradiol lub
dwuskładnikowe plastry.

2.

Chemiczne – stosowane są dopochwowo. Działanie środków chemicznych w postaci kremów,

żelów lub globulek, polega na stworzeniu plemnikom niesprzyjających warunków i
spowodowaniu ich wyginięcia.

3.

Mechaniczne – ich działanie polega na stworzeniu mechanicznej bariery pomiędzy

plemnikiem a komórką jajową. Do środków tego rodzaju zaliczamy prezerwatywy, kapturki i
błony pochwowe.

4.

Wczesnoporonne – to tak zwane spirale, które utrudniają zapłodnienie i transport jaja oraz

zapobiegają implantacji zarodka. Możemy tutaj zaliczyć tzw. tabletki „dnia następnego”,
które uniemożliwiają rozwój ciąży.

Choroby przenoszone drogą płciową

Choroby przenoszone drogą płciową możemy podzielić na:

1)

Choroby wywołane przez bakterie

a)

Rzeżączka (tryper)

b)

Kiła (syfilis)

2)

Choroby wywołane przez pierwotniaki

Rzęsistkowica

3)

Choroby wywołane przez wirusy

a)

Opryszczka narządów płciowych

b)

Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C

c)

AIDS

Charakterystyka chorób układu rozrodczego wywołanych przez bakterie i protista

zwierzęcopodobne (pierwotniaki)

1.

Rzeżączka – choroba wywołana przez dwoinkę rzeżączki (dwoinę Neissera). Zarażamy się
nią przez stosunek płciowy, wspólne używanie pościeli i ręczników. Objawia się najpierw
śluzową a później ropną wydzieliną z cewki moczowej u mężczyzn, a z pochwy u kobiet.
Nieleczona może wywołać niepłodność, zapalenie spojówek, które może doprowadzić do
trwałej utraty wzroku.

2.

Kiła – choroba wywołana przez krętka bladego. Możemy się nim zarazić tylko przez
stosunek płciowy. Objawia się owrzodzeniem narządów płciowych, w późniejszym
terminie pojawia się wysypka w różnych częściach ciała oraz powiększenie węzłów
chłonnych. Choroba bardzo niebezpieczna. Nieleczona prowadzi do upośledzenia
funkcjonowania układu nerwowego, narządu wzroku lub serca.

3.

Rzęsistkowica - choroba wywołana przez rzęsistka pochwowego. Zarażamy się nim przez
stosunek płciowy, u kobiet dodatkowo przez brak higieny narządów rodnych, wspólne
używanie przyborów toaletowych i urządzeń sanitarnych. Powoduje stany zapalne w
obrębie układu płciowego; pojawiają się pieniste upławy, ból, świąd, pieczenie. U
mężczyzn powoduje zapalenie cewki moczowej, pęcherza moczowego i prostaty.
Nieleczona wywołuje niepłodność.

Charakterystyka chorób wirusowych przenoszonych drogą płciową

1.

Opryszczka narządów płciowych - choroba wywołana przez wirusa HSV-2. Zarażamy się nim

przez stosunek płciowy. Objawia się drobnymi pęcherzykami na narządach płciowych,
odbycie i pośladkach, które przekształcają się w bolesne owrzodzenia. Może przyczynić się do
wystąpienia nowotworu szyjki macicy.

2.

Wirusowe zapalenie wątroby – choroba wywołana przez wirusy HBV i HCV. Zarażamy się

nimi przez stosunek płciowy, krew, transfuzję krwi, niesterylny sprzęt medyczny. Objawia się
ogólnym osłabienie organizmu, bólami głowy, jadłowstrętem, gorączką. Może prowadzić do
marskości i raka wątroby. Przeciwko tej chorobie istnieje szczepionka.

3.

AIDS – choroba wywołana przez wirusa HIV. Zarażenie następuje przez stosunek płciowy,

krew, transfuzję krwi, niesterylny sprzęt medyczny, strzykawki, igły. Objawia się
upośledzeniem odporności organizmu. Choroba nieuleczalna, wyniszczająca organizm. Do

zakażenia dziecka może dojść w czasie ciąży, podczas porodu lub karmienia piersią przez
chorą matkę.

TEST SPRAWDZAJĄCY

ZADANIE NR 1.( 1 pkt. )

Poniżej wymieniono nazwy listków zarodkowych oraz podano przykłady narządów i układów.

Listki zarodkowe:

1.

ektoderma

2.

endoderma

3.

mezoderma

Narządy i układy:

A.

mięśnie

B.

wątroba

C.

trzustka

D.

układ nerwowy

E.

układ wydalniczy

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych narządów i układów
(litery) do listków zarodkowych z których się różnicują (cyfry).

A.

1 - D; 2 - B; 3 - A

B.

1 - D; 2 – E; 3 – A

C.

1 - B; 2 – E; 3 – C

D.

1- C; 2 – B; 3 – C

ZADANIE NR 2.(1 pkt.)

Schemat przedstawia przenikanie substancji pomiędzy krwią matki a krwią płodu.

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo opisujący przenikanie substancji pomiędzy
krwią matki a krwią dziecka


Odpowiedzi

uczniów

1

2

3

4

A

dwutlenek węgla

przeciwciała

mocznik

tlen

B

dwutlenek węgla

mocznik

przeciwciała

tlen

C

tlen

mocznik

przeciwciała

dwutlenek węgla

D

tlen

przeciwciała

mocznik

dwutlenek węgla

ZADANIE NR 3.( 2 pkt. )

Bliźnięta dwujajowe rozwijają się wówczas, gdy doszło podczas owulacji do równoczesnego
uwolnienia komórek jajowych w jednym lub obu jajnikach. Taka sytuacja zdarza się dość często po
leczeniu hormonalnym kobiet nie mogących zajść w ciążę.

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo wyjaśniający mechanizm powstawania bliźniąt

dwujajowych.

A.

Powstają z dwóch różnych komórek jajowych, każda zapłodniona innym plemnikiem, zarodki

posiadają jedno łożyska i mogą być różnej płci

B.

Rozwijające się zarodki mają odrębne łożyska i pępowiny, powstają z jednej komórki jajowej

zapłodnionej jednym plemnikiem, są tej samej lub różnej płci

C.

Powstają z dwóch różnych komórek jajowych, każda zapłodniona innym plemnikiem, zarodki

posiadają różne łożyska i mogą być różnej płci

D.

Rozwijające się zarodki mają wspólne łożysko ale odrębne pępowiny, powstają z jednej

komórki jajowej zapłodnionej jednym plemnikiem, są różnej płci

ZADANIE NR 4.( 1 pkt. )

Uporządkuj przedstawione poniżej informacje, wybierając cyfry od 1 do 5 w takiej kolejności, aby
utworzyć właściwy opis przebiegu porodu.

Numer

Charakterystyka przebiegu porodu

etapu

1.

Pojawienie się regularnych, coraz silniejszych i częstszych skurczów macicy.

2.

Oddzielenie łożyska od ściany macicy

3.

Pojawienie się łagodnych nieregularnych skurczów macicy, które rozszerzają szyjkę
macicy i przemieszczają płód w jej kierunku

4.

Usunięciu łożyska wraz z błonami płodowymi z jamy macicy przez drogi rodne

5.

Silne skurcze macicy wypychają płód na zewnątrz z organizmu matki przez szyjkę macicy
i pochwę

A.

3; 1; 5; 2; 4;

B.

1; 5; 2; 4; 3;

C.

1; 5; 2; 3; 4;

D.

3; 4; 2; 1; 5;

ZADANIE NR 5.( 1pkt. )

Poniżej zamieszczono opisy chorób układu rozrodczego oznaczone cyframi oraz nazwy chorób
oznaczone literami.

Opis chorób:

1.

Choroba wywołana przez dwoinkę Neissera. Zarażamy się nią przez stosunek płciowy,
wspólne używanie pościeli i ręczników. Objawia się najpierw śluzową a później ropną
wydzieliną; u mężczyzn z cewki moczowej, a u kobiet z pochwy.

2.

Choroba wywołana przez krętka bladego. Możemy się nim zarazić tylko przez stosunek
płciowy. Objawia się owrzodzeniem narządów płciowych, w późniejszym terminie pojawia się
wysypka w różnych częściach ciała oraz powiększenie węzłów chłonnych.

3.

Choroba wywołana przez wirusa HSV-2. Zarażamy się nim przez stosunek płciowy. Objawia
się drobnymi pęcherzykami na narządach płciowych, odbycie i pośladkach, które
przekształcają się w bolesne owrzodzenia. Może przyczynić się do wystąpienia nowotworu
szyjki macicy.

Nazwy chorób:

A.

Opryszczka narządów płciowych

B.

Kiła

C.

Rzęsistkowica

D.

Rzeżączka

E.

AIDS

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych opisów chorób (cyfry) do
ich nazw (litery).

A.

1 - D; 2 – E; 3 – A

B.

1 - B; 2 – E; 3 – C

C.

1 - D; 2 - B; 3 - A

D.

1- C; 2 – B; 3 – C

ZADANIE NR 6.( 1 pkt. )

Do każdej nazwy okresu rozwoju zarodkowego dobierz jeden poprawny opis.

Nazwa

Opis

a.

bruzdkowanie

b.

gastrulacja

c.

organogeneza

1.

wyodrębnione grupy komórek, których jedyną funkcją jest

synteza i wydzielanie hormonów

2.

proces powstawania narządów wewnętrznych począwszy od

rozwoju cewy nerwowej.

3.

etap rozwoju zarodkowego rozpoczynający się po

zapłodnieniu i polegający na wielokrotnych podziałach
mitotycznych

4.

proces tworzenia listków zarodkowych: zewnętrznej

ektodermy, środkowej mezodermy i wewnętrznej endodermy

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych opisów wybranych z 1-4
do ich nazw a-c.

A.

a -3; b – 4; c – 2

B.

a -1; b – 4; c – 2

C.

a -3; b – 4; c – 1

D.

a -1; b – 3; c – 2

ZADANIE NR 7.( 1 pkt. )

W tabeli zestawiono wybrane okresy rozwojowe człowieka wraz z ich charakterystyką

Etap rozwoju

Zmiany w organizmie

a– noworodkowy
b – młodzieńczy
c – dorosłości
d – niemowlęcy

1.

Okres najszybszego wzrostu, dziecko poznaje świat, unosi głowę i
gaworzy,

2.

Dziecko przystosowuje się do życia w nowym środowisku,
wykonuje ruchy wrodzone, potrzebuje bliskiego kontaktu z matką

3.

Powiększa się masa ciała, pojawiają się zewnętrzne cechy płciowe
i zmiany hormonalne, następuje gwałtowny wzrost organizmu

4.

Ustalają się proporcje ciała i ostateczna wysokość, następuje okres
stabilizacji

5.

Okres trwający od 20 -25 do 40 – 50 rok życia, w którym organizm
osiąga dojrzałość fizyczną, psychiczną i społeczną

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych zmian w organizmie do
odpowiedniego etapu rozwoju postnatalnego.

A.

a -1; b – 3; c – 5; d – 2

B.

a -3; b – 4; c – 5; d – 2

C.

a -1; b – 4; c – 5; d – 2

D.

a -3; b – 4; c – 5; d – 1

ZADANIE NR 8.( 1 pkt. )

Uporządkuj przedstawione poniżej informacje, wybierając cyfry od 1 do 5 w takiej kolejności, aby
utworzyć właściwy opis procesów związanych z rozwojem zarodkowym i płodowym człowieka.

Numer

etapu

Etapy rozwoju zarodkowego i płodowego

1.

Bruzdkowanie

2.

Organogeneza

3.

Zapłodnienie

4.

Poród

5.

Gastrulacja

A.

3; 1; 5; 2; 4;

B.

1; 5; 3; 2; 4;

C.

1; 5; 2; 3; 4;

D.

3; 2; 5; 1; 4;

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

Zadanie 1
A
Zadanie 2
A
Zadanie 3
C
Zadanie 4
D
Zadanie 5
C
Zadanie 6
A
Zadanie 7
B
Zadanie 8
A