13

„Sport Wyczynowy” 2004, nr 3-4/471-472

T

eoria treningu

Powodzenie BPS zale¿y przede wszystkim od tego, w jakim

stopniu zostan¹ odwzorowane wymogi i warunki oczekiwanego

startu, oraz od tego, czy struktura, treϾ i formy pracy

treningowej w tym podokresie bêd¹ odpowiednie i zapewni¹

osi¹gniêcie najwy¿szej gotowoœci startowej w terminie zawodów.

Dariusz Kielak

Bezpoœrednie

przygotowanie startowe

– oczekiwania i w¹tpliwoœci

Artyku³ poœwiêcony jest aspektom teoretycznym oraz zmianom modeli perio-

dyzacji treningu, zwi¹zanym z ewolucj¹ pogl¹dów oraz praktyki sportowej. Jego

autor zwraca uwagê na rozszerzanie siê struktury systemu wspó³zawodnictwa

sportowego, w wyniku którego w rocznym cyklu treningowym dominuj¹ce miej-

sce zajmuje okres startowy, co zwi¹zane jest ze skróceniem pozosta³ych faz

i pogorszeniem warunków dla uzyskiwania i utrzymywania przez zawodników

optymalnej formy sportowej. Wzrostowi ryzyka przeci¹¿eñ, stanów przetre-

nowania i urazów towarzyszy pogorszenie warunków dla zrealizowania odpo-

wiednich programów bezpoœredniego przygotowania startowego. W koñcowej

czêœci artyku³u autor formu³uje ogólne wytyczne, odnosz¹ce siê do bezpoœred-

niego przygotowania reprezentantów Polski do startu w Igrzyskach Olimpijskich

w Atenach.

S£OWA KLUCZOWE: periodyzacja treningu – cykl treningowy – bezpoœrednie

przygotowanie startowe.

14

1. Refleksje teoretyczne

Wprowadzenie

Proces szkoleniowo-treningowy zgod-

nie z zasadami periodyzacji dzieli siê na

etapy, a te na mniejsze elementy, cykle

(makrocykle), takie jak np. roczny cykl

treningu, i – dalej – na okresy – przy-

gotowawczy, startowy i przejœciowy

(w nich wyró¿nia siê mezo- i mikrocy-

kle). To jest podzia³ klasyczny. W rytmie

powtarzanych cykli, w sposób uporz¹dko-

wany (wed³ug okreœlonej, a nie dowolnej,

kolejnoœci), zgodnie z wytyczonymi cela-

mi, wyznaczonymi zadaniami przebiega

praca treningowa, której efekty mo¿na

sprawdzaæ w drodze wspó³zawodnictwa –

w okresach startowych.

Pracê treningow¹ najlepiej, w sensie

ogólnym, charakteryzuj¹ obci¹¿enia tre-

ningowe – ich wielkoœæ (objêtoœæ i in-

tensywnoœæ), charakter (si³owe, wy-

trzyma³oœciowe itd.) oraz zastosowane

metody treningowe (sposoby wykorzy-

stania œrodków treningu). Nie wolno

przy tym zapominaæ o odpoczynku, nie-

od³¹cznym sk³adniku treningu, który

powinien nastêpowaæ po wysi³ku. Bez

odpowiedniego odpoczynku proces ada-

ptacji organizmu do obci¹¿eñ treningo-

wych nie by³by mo¿liwy.

Autor koncepcji periodyzacji treningu,

znany rosyjski teoretyk sportu, L. P. Ma-

twiejew, rozk³ad obci¹¿eñ treningowych

w rocznym cyklu wyobra¿a³ sobie w spo-

sób ukazany na ryc. 1. Dla porz¹dku do-

dajmy, ¿e okres przygotowawczy podzie-

lony zosta³ na dwa podokresy – ogólny

i specjalny, zaœ startowy – na przedstar-

towy i zawodów g³ównych.

Zwróæmy uwagê na przebieg krzy-

wych, obrazuj¹cych zmiany objêtoœci

oraz intensywnoœci obci¹¿eñ treningo-

wych. Objêtoœæ obci¹¿eñ, ze œredniego

poziomu na pocz¹tku wzrasta do wyso-

kiego w koñcu podokresu przygotowa-

nia ogólnego, by póŸniej wróciæ do po-

ziomu wyjœciowego i dalej, falowo,

unieœæ siê do góry, ale ju¿ nie tak wyso-

ko jak poprzednio i obni¿aæ siê wolno do

pocz¹tku podokresu zawodów g³ównych.

Intensywnoœæ obci¹¿eñ treningowych

ma stale tendencjê wzrostow¹. Od niskie-

go pu³apu na starcie systematycznie wzra-

sta, by osi¹gn¹æ najwy¿szy poziom w dru-

giej po³owie podokresu przedstartowego

Ryc. 1. Model periodyzacji L. P. Matwiejewa (2).

Dariusz Kielak

15

(ten poziom jest nastêpnie utrzymywany

do koñca okresu startowego). Zmianê

obci¹¿eñ – z wysi³ków o wysokiej ob-

jêtoœci i niskiej intensywnoœci na nisk¹

objêtoœæ i wysok¹ intensywnoœæ – uzna-

no za podstawow¹ zasadê periodyzacji

treningu.

Koncepcja Matwiejewa by³a póŸniej

adaptowana do ró¿nych modeli obci¹¿eñ

w cyklu treningowym, m.in. przez Sto-

ne’a, O’Bryanta i Garhammera (2),

w odniesieniu do treningu si³owego

(ryc. 2a). Mezocykl hipertrofii odpo-

wiada tu okresowi przygotowawczemu

i ma na celu zwiêkszenie masy miêœni

oraz ich wytrzyma³oœci. Kiedy w drugim

mezocyklu rozpoczyna siê praca nad roz-

wojem si³y, krzywe intensywnoœci i objê-

toœci obci¹¿eñ treningowych krzy¿uj¹ siê

i zmierzaj¹ w odmiennych kierunkach.

Najwiêksz¹ ich rozpiêtoœæ obserwuje siê

wtedy, gdy zawodnik ma uzyskaæ szczyt

formy (start w zawodach).

W innej sytuacji znajduj¹ siê zawod-

nicy, uprawiaj¹cy sporty, w których

okres startowy (sezon) trwa d³ugo i for-

mê sportow¹ trzeba osi¹gn¹æ ju¿ na

jego pocz¹tku. Rozk³ad obci¹¿eñ w tym

przypadku wygl¹da inaczej, a istotn¹

rolê na odgrywa tutaj tzw. faza pod-

trzymuj¹ca (ryc. 2b).

Utrzymanie formy sportowej przez

d³u¿szy okres czasu nie jest spraw¹ pro-

st¹. Nie sposób unikn¹æ przemêczenia,

a trzeba stale uwa¿aæ, by nie dopuœciæ do

stanu przetrenowania. Jedynym sposo-

bem doprowadzenia zawodnika z naj-

wy¿sz¹ dyspozycj¹ do oczekuj¹cego go

Ryc. 2a. Model periodyzacji treningu (si³a/moc) zawodnika przygotowuj¹cego siê do pojedynczego

startu (2).

Ryc. 2b. Model periodyzacji treningu (si³a/moc), którego celem jest uzyskanie najwy¿szej formy spor-

towej w ca³ym okresie startowym (2).

Bezpoœrednie przygotowanie startowe – oczekiwania i w¹tpliwoœci

faza podtrzymuj¹ca

16

startu jest równoczesne operowanie oby-

dwoma sk³adowymi obci¹¿enia – objêto-

œci¹ i intensywnoœci¹. Po du¿ym obci¹¿e-

niu mo¿na te¿, by obni¿yæ ryzyko wyst¹-

pienia zespo³u przeci¹¿enia, zastosowaæ

krótk¹ fazê bezobci¹¿eniow¹ (tapering).

Wiele prac potwierdza przyrosty dyspo-

zycji sprawnoœciowych, m.in. u p³ywa-

ków, w wyniku zastosowania tej przerwy

(ryc. 3).

W wielu dyscyplinach, takich jak lek-

koatletyka, p³ywanie, a tak¿e gry zespo³o-

we, w rocznym cyklu treningowym wystê-

puj¹ dwa okresy startowe. Pojawi³a siê te¿

grupa sportów, w której liderem jest tenis,

gdzie okres startowy obejmuje wiêksz¹

czêœæ rocznego cyklu treningowego. Mo-

dele periodyzacji treningu przedstawiaj¹

siê w niej zupe³nie inaczej ni¿ w innych

sportach. Inn¹ strukturê musz¹ te¿ mieæ

fazy treningu bezpoœrednio poprzedzaj¹-

ce start w zawodach (ryc. 4).

Coraz silniejsze w sporcie œwiatowym

zapotrzebowanie na widowiska sportowe

(jeœli s¹ atrakcyjne, ciesz¹ siê olbrzymim

zainteresowaniem widzów i znakomicie

siê sprzedaj¹), niesie ze sob¹ szereg po-

wa¿nych konsekwencji szkoleniowych.

Systematycznemu wyd³u¿aniu ulega

okres startowy, a pozosta³e okresy ulega-

j¹ skróceniu, przez co zostaje zachwia-

na równowaga wewnêtrzna cyklu tre-

ningowego. Coraz trudniejsze staje siê

utrzymanie wysokiej formy sportowej,

zawodnicy s¹ bardziej nara¿eni na prze-

ci¹¿enia i przetrenowanie, zwiêksza siê

ryzyko urazów. W tej sytuacji wiêksze

znaczenie ma dba³oœæ o efektywne œrod-

ki odpoczynku i odnowy biologicznej.

Wiêksz¹ rolê w takich warunkach odgry-

waj¹ higieniczny tryb ¿ycia i racjonalne

od¿ywianie. Zmianie ulegaj¹ i nadal

bêd¹ ulegaæ treœci i formy zajêæ trenin-

gowych.

Ryc. 3. Periodyzacja programu treningu (si³a/moc) zawodnika przygotowuj¹cego siê do pojedynczego

startu (2).

Dariusz Kielak

17

Co to jest BPS?

Przyjmuje siê, i¿ g³ównym zadaniem

„bezpoœredniego przygotowania starto-

wego” (BPS), bêd¹cego specjalnym

podokresem okresu startowego, trwa-

j¹cego, w zale¿noœci od okolicznoœci,

3-8 tygodni, jest wytworzenie u zawod-

ników stanu najwy¿szej dyspozycji

startowej do walki z konkretnym prze-

ciwnikiem (z regu³y najwy¿szej klasy)

w konkretnych (czêsto dla zawodnika

specyficznych) warunkach klimatycz-

nych, w jakich bêd¹ rozgrywane g³ów-

ne zawody makrocyklu – mistrzostwa

Europy, œwiata lub igrzyska olimpijskie.

Wype³nianie tego zadania nie spro-

wadza siê wiêc do podtrzymania ju¿ uzy-

skanej, jeœli jest wysoka, formy zawod-

nika lub jej poprawy, jeœli jej ocena jest

niezadowalaj¹ca, ale do budowania naj-

wy¿szej gotowoœci startowej – nasta-

wienia na osi¹gniêcie mo¿liwie najwy¿-

szego wyniku czy pomyœlnego rezultatu

walki z przewidywanymi rywalami, w roz-

poznanych warunkach wspó³zawodnictwa

(regulamin zawodów) i otoczenia ze-

wnêtrznego (klimat).

W tradycyjnym ujêciu w BPS wyró¿-

nia siê trzy fazy: odbudowy, intensyfi-

kacji i superkompensacji, zwane rów-

nie¿ fazami akumulacji, intensyfikacji

i transformacji.

Faza odbudowy ma na celu odbudo-

wê zasobów energetycznych, odci¹¿enie

miêœni, œciêgien i wiêzade³ oraz wypo-

czynek psychiczny po dotychczasowych

obci¹¿eniach startowych. Trwa ona oko-

³o 7-10 dni, w treningu przewa¿aj¹ œrod-

ki wszechstronne o niskiej i œredniej in-

tensywnoœci. Pod wzglêdem struktury

przypomina ona skrócony okres przygo-

towawczy.

Faza intensyfikacji, jako g³ówna

czêœæ BPS, ma na celu stworzenie warun-

ków dla fazy kolejnej, fazy superkompen-

Ryc. 4. Periodyzacja programu treningu (si³a/moc) zawodnika, maj¹cego dwa okresy startowe w rocz-

nym makrocyklu (2).

Bezpoœrednie przygotowanie startowe – oczekiwania i w¹tpliwoœci

18

sacji. Zmniejszeniu objêtoœci pracy, w sto-

sunku do fazy odbudowy, towarzyszy

znaczne zwiêkszenie jej intensywnoœci.

Przynajmniej dwa razy w tygodniu obci¹-

¿enie treningowe powinno byæ równe star-

towemu lub nawet je przewy¿szaæ. Domi-

nuj¹ tu œrodki specjalne, a œrodki wszech-

stronne stosowane s¹ jedynie dla zapo-

bie¿enia przeci¹¿eniom i przyspieszaniu

procesów restytucyjnych. Raz lub dwa

razy w tygodniu mog¹ byæ stosowane tre-

ningi modeluj¹ce warunki startowe. Faza

intensyfikacji trwa oko³o 3 tygodni.

Wa¿n¹ rolê spe³niaj¹ w niej ró¿norodne

œrodki odnowy biologicznej oraz sta³a

obserwacja stanu zdrowia i bie¿¹ca kon-

trola stanu wytrenowania.

Faza superkompensacji to czas, w

którym zawodnik powinien osi¹gn¹æ naj-

wy¿sz¹ gotowoœæ startow¹. Od poprzed-

niej oddzielona jest 48-godzinnym odpo-

czynkiem, mocno stymulowanym zabiega-

mi odnowy biologicznej. Poszczególne

jednostki treningowe, których czas trwa-

nia ulega skróceniu, charakteryzuje wyso-

ka intensywnoϾ. Ich liczba w stosunku do

fazy poprzedniej zmniejsza siê o oko³o

50%. W ka¿dej jednostce treningowej

powinny dominowaæ æwiczenia startowe.

Na dwa dni przed startem stosuje siê za-

zwyczaj jeden dzieñ odpoczynku, a dzieñ

przed startem krótki trening o intensywno-

œci zbli¿onej do startowej (4).

W literaturze przedmiotu czytamy:

„Podstawowym zabiegiem metodycznym

przygotowania startowego jest ca³oœcio-

we i pe³ne modelowanie wymogów i wa-

runków docelowego startu – wykonania

zadañ startowych, przebiegu i warun-

ków zewnêtrznych zawodów. Osi¹ga siê

to poprzez:

– modelowanie æwiczeñ startowych – (...)

maksymalne ograniczenie liczby powtó-

rzeñ nie prowadz¹cych do podniesienia

jakoœciowych i iloœciowych parametrów

æwiczonego dzia³ania ruchowego (tech-

niki i dynamiki ruchu, taktyki dzia³añ

indywidualnych i zespo³owych), (...)

d¹¿enie do wywo³ania progresywnych

zmian, doskonalenia ca³oœciowej cha-

rakterystyki ruchu;

– modelowanie startu zasadniczego – (...)

odtworzenie jego w³aœciwoœci w struk-

turze mikrocykli treningowych (...), d¹-

¿enie, by wymodelowany mikrocykl

startowy oddawa³ zasadnicze w³aœciwo-

œci rzeczywistego mikrocyklu startowe-

go (kolejnoœæ obci¹¿eñ startowych –

kolejne fazy zawodów, np. eliminacje,

æwieræfina³y, itd., przemiennoœci pra-

cy i wypoczynku, pory i rodzaju posi³-

ków, itp.);

– modelowanie zewnêtrznych warunków

startu prowadzenie przygotowañ w œro-

dowisku zbli¿onym do tego, w którym

odbêd¹ siê przysz³e zawody. Dotyczy to

warunków klimatycznych, geograficz-

nych, rodzaju urz¹dzeñ, itp.” (3).

Ostatnia faza BPS mo¿e ulegaæ mo-

dyfikacjom ze wzglêdu na odleg³oœæ

miejsca przygotowañ i rozgrywania za-

wodów. Du¿e odleg³oœci wymagaj¹ od-

powiedniego czasu na przejazd, adapta-

cji do zmiany strefy czasowej i aklima-

tyzacji, która trwa zazwyczaj 7-10 dni.

Jakie czynniki wp³ywaj¹

na strukturê i treœæ BPS?

Program i szczegó³owa jego wersja,

czyli plan BPS (treœci rozpisane w cza-

sie) i struktura, zale¿¹ od nastêpuj¹cych

czynników:

Dariusz Kielak

19

1) stopnia realizacji i efektów dotych-

czasowego planu szkolenia (czasu,

treœci i wielkoœci obci¹¿eñ stosowa-

nych w okresach przygotowawczym

i startowym) oraz mo¿liwoœci adapta-

cyjnych zawodników, czyli – stanu

wytrenowania oraz poziomu uzyski-

wanych wyników;

2) rodzaju dyscypliny – czasu trwania

i charakteru wysi³ku startowego (dys-

cypliny szybkoœciowe, si³owe, wy-

trzyma³oœciowe, techniczne itp.);

3) regulaminu rozgrywania zawodów,

programu, czasu trwania (czy rozgry-

wane s¹ jednego dnia, czy w ci¹gu

kilku dni);

4) przeciwników – poziomu sportowego,

zakresu umiejêtnoœci technicznych,

taktycznych i sprawnoœci fizycznej,

stylu walki;

5) warunków, w jakich bêd¹ rozgrywa-

ne zawody – klimatu, temperatury

powietrza, wilgotnoœci, wysokoœci

nad poziomem morza itd.

Czy BPS jest niezbêdny?

Wbrew temu, co siê s¹dzi w niektórych

krêgach szkoleniowych, dotychczasowa

teoria ani praktyka nie pozbawi³y podstaw

stawiania pytañ, takich jak w tytule tego

rozdzia³u. Czy rzeczywiœcie w ka¿dych

okolicznoœciach i warunkach musi byæ

stosowany BPS w klasycznej, opisanej

powy¿ej, postaci? Czy nie nale¿a³oby

zweryfikowaæ przynajmniej niektórych

jego za³o¿eñ, tych zw³aszcza, co do któ-

rych istniej¹ pewne w¹tpliwoœci?

Czy nie wystarczy³by specjalnie zapro-

jektowany, z wielk¹ trosk¹ i uwag¹ o ka¿-

dy detal, program treningowy, wynikaj¹-

cy z logiki zadañ oraz pracy ju¿ zreali-

zowanej i jej wyników? – Mo¿e by wy-

starczy³. Nale¿y jednak pamiêtaæ o tym,

¿e BPS stanowi przygotowanie do zawo-

dów najwy¿szej rangi, najwa¿niejszych

lub najbardziej presti¿owych, takich jak

igrzyska olimpijskie, które przypadaj¹

raz na cztery lata (wszyscy doskonale

zdaj¹ sobie sprawê z tego, co znacz¹ one

dla zawodników, trenerów, dzia³aczy

sportowych).

Jeœli ca³a poprzedzaj¹ca BPS praca tre-

ningowa przynios³a mierne rezultaty, to

nie nale¿y oczekiwaæ, ¿e BPS radykalnie

zmieni stan zawodnika czy dru¿yny, ale

mo¿e wiele poprawiæ. Istnieje jednak rów-

nie realne niebezpieczeñstwo, ¿e Ÿle za-

programowany i Ÿle przeprowadzony, przy

dobrym stanie wstêpnym zawodnika (-ów)

mo¿e ich stan pogorszyæ, a b³êdów ju¿ nie

bêdzie kiedy naprawiæ.

Wokó³ BPS naros³o wiele nieporozu-

mieñ, istnieje te¿ szereg kwestii dysku-

syjnych. Warto je podj¹æ i rozwa¿yæ.

Jedn¹ z nich jest czas jego trwania.

Rozpiêtoœci czasowe, jakie siê podaje, s¹

bardzo du¿e: ma on trwaæ od 3 do 8 ty-

godni! Wydaje siê, ¿e optimum le¿y po-

œrodku, a przemawiaj¹ za tym zarówno

wzglêdy teoretyczne (adaptacja wytreno-

wanego organizmu do specyficznych

warunków walki przebiega szybciej, ten

proces nie rozpoczyna siê od zera), jak

i praktyczne. W napiêtym, jak ma to miej-

sce w wiêkszoœci dyscyplin sportu, kalen-

darzu startowym – jak wskazywaliœmy

wczeœniej – ma³o prawdopodobne jest

sprostanie wymogom tradycyjnego BPS,

po prostu brakuje miejsca i czasu.

Kontrowersje dotycz¹ tak¿e struktu-

ry BPS. Tradycyjny model BPS przy-

Bezpoœrednie przygotowanie startowe – oczekiwania i w¹tpliwoœci

20

pomina zminiaturyzowan¹ postaæ okre-

su przygotowawczego w rocznym cyklu

treningowym. Tymczasem w jego struk-

turze i treœci powinna znaleŸæ wyraŸne

odbicie specyfika wymagañ starto-

wych, do których zawodnicy maj¹ siê

skutecznie zaadaptowaæ.

BPS przyniesie wiêkszy skutek, jeœli

w znacz¹cym stopniu uda siê odwzo-

rowaæ (wymodelowaæ) i wdro¿yæ do

programu treningowego wymagania

i warunki startu, do którego zawodni-

cy maj¹ siê przygotowaæ. A nie jest to

³atwe – zespo³om nale¿a³oby sprowadziæ

odpowiednich sparringpartnerów (rodzi

to pewne trudnoœci i podnosi koszty), kli-

matu Grecji nie da siê odtworzyæ w Pol-

sce (ostatni¹ fazê BPS nale¿a³oby zatem

odbyæ gdzie indziej lub na miejscu za-

wodów, co z wielu wzglêdów jest nieko-

rzystne lub wrêcz wykluczone) itd.

Trzeba równie¿ wykorzystaæ wszystkie

dostêpne dane o regulaminie zawodów,

ich terminarzu (z dok³adnymi godzinami

startu i czasem trwania zawodów), dane

dotycz¹ce rytmu ¿ycia „wioski olimpij-

skiej”, aby wczeœniej, w okresie BPS,

wdro¿yæ zawodników do oczekuj¹cych

ich wymagañ (pora snu, pobudka, œniada-

nie, zajêcia itd.).

Kilka porad praktycznych

BPS nie mo¿na zaplanowaæ z góry,

np. na pocz¹tku makrocyklu. Jego struk-

tura, treœæ, wielkoœci obci¹¿eñ powinny

byæ okreœlone na podstawie oceny potre-

ningowych efektów dotychczas stosowa-

nych obci¹¿eñ. Jeœli w okresie bezpo-

œrednio poprzedzaj¹cym BPS zawodni-

cy byli mocno obci¹¿eni, w pierwszym

okresie nale¿y zmniejszyæ objêtoœæ i in-

tensywnoœæ pracy. Jeœli tak nie by³o, ce-

lowe jest zastosowanie wariantu o falistym

charakterze zmian obci¹¿eñ w kolejnych

mikrocyklach BPS.

Nie jest wskazane zbyt kurczowe

trzymanie siê nakreœlonego planu, trze-

ba natomiast reagowaæ na wyniki kon-

troli treningu (w tym okresie ma ona

bardzo wa¿ne znaczenie) oraz na za-

chowanie zawodnika w czasie treningu

(indywidualny przebieg reakcji na obci¹-

¿enia, zmianê klimatu, tempo odnowy

reakcje psychiczne) itp. Zasada indywi-

dualizacji treningu nabiera tu szcze-

gólnego znaczenia. Chodzi o to, by nie

dopuœciæ do stanu przeci¹¿enia i przetre-

nowania lub urazu i zniweczenia dotych-

czasowego wysi³ku zawodnika i wk³adu

pracy trenera.

Rozwi¹zania szkoleniowe i organiza-

cyjne BPS s¹ ró¿ne, zale¿¹ od wielu

czynników, przede wszystkim jednak od

wymagañ i warunków wspó³zawodnic-

twa okreœlonej dyscypliny sportu. Nie

mo¿na wiêc d¹¿yæ do wypracowania

standardowego rozwi¹zania BPS. Istnie-

j¹, co najwy¿ej, pewne cechy wspólne

tego specyficznego podokresu szkolenio-

wego, ale wykorzystywane w specjalnych

okolicznoœciach.

2. Jak skonstruowaæ BPS

do Igrzysk Olimpijskich 2004?

Kieruj¹c siê ogóln¹ wiedz¹ na temat

celu BPS i jego specyfiki, nale¿y przede

wszystkim okreœliæ jego za³o¿enia i do

nich dopasowaæ strukturê. Treœæ po-

szczególnych zajêæ nale¿y modyfiko-

waæ, dostosowuj¹c j¹ do bie¿¹cej sytu-

acji (oceny stanu zawodników). Nale¿y

przy tym braæ pod uwagê:

Dariusz Kielak

21

a) terminarz i przebieg zawodów olim-

pijskich (dzieñ lub liczba dni – termin,

pora dnia, godzina;

b) liczbê startów – gier, walk, wyœcigów;

c) regulamin zawodów – eliminacje,

æwieræfina³, pó³fina³, fina³;

d) warunki startu (pogoda – temperatu-

ra, wilgotnoϾ powietrza, obiekt lub

obiekty);

e) przeciwników (staraæ siê zdobyæ jak

najwiêcej informacji);

Istotne znaczenie dla okreœlenia kon-

cepcji BPS, jego struktury i treœci ma ter-

min uzyskania kwalifikacji olimpijskich

przez zawodnika (dru¿ynê). Trzeba braæ

pod uwagê to, czy kwalifikacjê uzyska-

no w roku 2002, 2003, na pocz¹tku 2004

roku, na 3-2 miesi¹ce czy na kilka ty-

godni przed rozpoczêciem Igrzysk Olim-

pijskich. Odpowiednio wczeœnie trzeba

wiedzieæ, ile czasu mo¿na bêdzie po-

œwiêciæ na BPS (8 – 6 – 4 – 2 tygodnie)

oraz gdzie bêdzie siê odbywa³o ostatnie

zgrupowanie (warunki – obiekty, kli-

mat).

Jak kszta³towaæ

mechanizmy adaptacyjne

do warunków startu?

Tempo procesów adaptacji zale¿y

g³ównie od charakteru pracy treningo-

wej, wielkoœci obci¹¿eñ oraz odpoczyn-

ku, a tak¿e reaktywnoœci organizmu za-

wodnika, skutecznoœci procedur odna-

wiaj¹cych oraz ¿ywienia (ma odpowia-

daæ na zapotrzebowanie energetyczne)

itd. Maj¹c na wzglêdzie przystosowanie

do warunków startu, w treningu prowa-

dzonym w ramach BPS nale¿y uwzglêd-

niæ porê zawodów oraz strukturê czaso-

w¹ i wysi³kow¹ startu.

Testy kontrolne i próby powinny byæ

specyficzne, zarówno te, które oceniaj¹

poziom zdolnoœci wysi³kowych, jak i te

oceniaj¹ce technikê wykonania æwiczeñ.

Uwa¿nej obserwacji powinien podlegaæ

stan emocjonalny zawodników, ponie-

wa¿ chodzi tu nie tylko o kszta³towanie

odpornoœci, ale tak¿e nastawienia na

zwyciêstwo. Zasadnicz¹ rolê musi przy-

j¹æ na siebie trener, a nie wynajêty psy-

cholog. Trener kadry zna dobrze podsta-

wy psychologii, a po zdobyciu odpo-

wiednich informacji o zawodniku (-ach)

skuteczne na niego (nich) oddzia³ywanie

nie powinno byæ zadaniem ponad jego

mo¿liwoœci.

W okresie BPS, w zasadzie, nie na-

le¿y podejmowaæ eksperymentów, to

zbyt ryzykowne.

Piœmiennictwo

1. Bompa R. O.: Periodization: Theory and

methodology of training. Champaign 1999.

Human Kinetics Publishers.

2. Hoffman J.: Physiological aspects of sport

training and performance. Champaign 2002.

Human Kinetics Publishers.

3. Matwiejew L. P.: Zasady planowania trenin-

gu w okresie bezpoœredniego przygotowania

startowego. „Sport Wyczynowy” 1979, nr 7.

4. Sozañski H. i in.: Bezpoœrednie przygotowanie

startowe a prawid³owoœci budowania formy

sportowej. „Sport Wyczynowy” 1987, nr 2-3.

Bezpoœrednie przygotowanie startowe – oczekiwania i w¹tpliwoœci