WYŻSZA SZKOŁA

FINANSÓW I ZARZĄDZANIA

1

CONTROLLING

Wykład nr II

D R R A F A Ł K U S Y

Struktura controllingu w

przedsiębiorstwie zależy od:

•

zapotrzebowania na informacje,

•

wykorzystywanych technik i technologii związanych z branżą,

•

wielkości przedsiębiorstwa,

•

wielkości przedsiębiorstwa,

•

struktury organizacyjnej - organizacja controllingu zawsze nadąża
za strukturą

•

rozwiązań systemu rachunkowości,

•

stanu technologii informatycznej związanym z użytkowanym system
informatycznym wspierającym zarządzanie

Kryteria podziału controllingu

• przedmiot działalności,

• szczeble zarządzania a tym samym horyzont

czasu,

• zakres działania,

• realizowane funkcje.

Controlling wg przedmiotu działalności

– wytwarzania (gospodarczy),

– zabezpieczenia procesów wytwarzania,

– finansowy,

– logistyczny,

– ochrony środowiska,

– zasobów ludzkich,

– marketingu,”

– marketingu,”

– oraz innych działalności, tj. społeczny, edukacyjny,

ochrony zdrowia.

Controlling - dostarcza on decydentom informacji o wielkości odchyleń wskaźników

objętych monitorowaniem, a także w znaczącym zakresie umożliwia dokonanie oceny
przyczynowo-skutkowej tych odchyleń

Controlling wg czasu działalności

• controlling strategiczny,

• controlling operacyjny.

Controlling strategiczny

•

wzrosło zainteresowanie w ciągu ostatnich lat.

•

prognozowanie, oraz planowanie na okres 4-10 lat.

•

jest to pewnego rodzaju podjęta strategia w przedsiębiorstwie, po to by

osiągnąć założone cele.

•

Należy zatem wiedzieć, co przedsiębiorstwo powinno zrobić oraz jakie

działania podjąć. „Operuje on twardymi danymi oraz wielkościami

kwantyfikowalnymi opisującymi dobrze zdefiniowane problemy,

zorientowany jest na sprzężenie zwrotne pomiędzy wielkościami

zorientowany jest na sprzężenie zwrotne pomiędzy wielkościami

zadanymi i uzyskiwanymi.

•

Controlling strategiczny powinien wspierać menedżera w sterowaniu,

kontroli, analizie odchyleń i przygotowywaniu przedsięwzięć

korekcyjnych.

•

Controlling strategiczny uzupełnia zakres działań controllingu

operacyjnego, wprowadzając filozofię controllingu na szczeblu

strategicznym.

Controlling operacyjny

• jest najstarszym podsystemem. „Bazuje na problemach

planowania operatywnego i taktycznego, koordynuje

bieżącą działalność firmy poprzez analizę i kontrolę

nakładów i dochodów.

• Koncentruje się na osiąganiu w krótkim horyzoncie czasu

celów, które wynikają z planów strategicznych.

• towarzyszy każdej fazie opracowywania strategii,

• towarzyszy każdej fazie opracowywania strategii,

konkretyzując i weryfikując poszczególne koncepcje i

programy strategiczne.

• Głównym zadaniem jest jak najszersze umożliwienie

realizacji wytyczonych celów.” => podobne do controllingu

strategicznego (gdzie różnice?)

Controlling strategiczny vs. operacyjny

Kryterium
rozróżnienia

Controlling strategiczny

Controlling
operacyjny

Horyzont

czasowy

Długookresowy

Krótkookresowy

(kwartał, rok),

średniookresowy (dwa,

trzy lata)

Cele

Zabezpieczenie długookresowych

potencjałów przedsiębiorstwa

Rentowność i zysk

ekonomiczny

Dostosowanie działalności

przedsiębiorstwa do zmian

Regulacja wewnętrznych

procesów

Orientacja

przedsiębiorstwa do zmian

zachodzących w otoczeniu (czyli

zewnętrzne środowisko)

procesów

przedsiębiorstwa

Zadania

Określenie mocnych i słabych

stron przedsiębiorstwa;

stworzenie możliwości trwałego

osiągania zysków; dążenie do

sukcesu

Mierzenie i ocena takich

wielkości jak:

Koszty – przychody

Przychody – wynik

Wpływy – wydatki

Controlling strategiczny vs. operacyjny

Działania

controllingowe

Controlling

strategiczny

Controlling

operacyjny

System

Sprawozdawczości

wewnętrznej

Kontrola

budżetowa

Planowanie

operacyjne

(budżetowanie)

Planowanie

strategiczne

Kontrola

strategiczna

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• controlling strategiczny, jak i controlling

operacyjny mają te same fundamenty.

• Obydwa rodzaje controllingu bazują na

podstawowych funkcjach controllingu, tj.

podstawowych funkcjach controllingu, tj.

na planowaniu, kontrolowaniu, sterowaniu,

regulacji oraz zasilaniu w informacje.”

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

PLANOWANIE

• Polega na decydowaniu o podjęciu działań dotyczących

przyszłości przedsiębiorstwa. „Decyzje planistyczne
opierają się na wyborze miedzy różnymi możliwościami
zastosowania posiadanych przez przedsiębiorstwo
zasobów.

• W procesie planowania następuje dostosowanie środków

niezbędnych do osiągnięcia założonych celów oraz
określenie sposobów realizacji i warunków osiągnięcia
tych celów.

• Uwzględniając podział controllingu na strategiczny i

operacyjny:

1. plany strategiczne;

2. plany operacyjne.”

Plany strategiczne

Plany strategiczne, mają za zadanie zapewnić

przetrwanie i rozwój firmy.

Plany te są:

• związane z decyzjami zasadniczymi i

strategicznymi.

W tych planach określa się:

W tych planach określa się:

• długofalowe cele przedsiębiorstwa,

• modyfikację celów wynikającą z konieczności

dostosowania się do zmian otoczenia
przedsiębiorstwa,

• zasoby niezbędne do osiągnięcia założonych

celów,

• sposoby pozyskiwania i wykorzystania zasobów.

Plany operacyjne

• Plany operacyjne mają charakter planów wykonawczych.

[M] W planach tych następuje określenie celów pośrednich
w stosunku do celów nadrzędnych sformułowanych w
planie strategicznym.”

• Plany te zawierają działania i zadania, które trzeba

wykonać w określonych okresach. W planach
operacyjnych ustala się:

operacyjnych ustala się:

zasady podziału środków niezbędnych do realizacji zadań

bieżących,

zasady efektywnego wykorzystania przydzielonych

środków,

warunki które muszą być spełnione do wykonania zadań,

oraz osiągnięcia celów.

Plany operacyjne vs plany strategiczne

Kryterium

Plan strategiczny

Plan operacyjny

Zakres planu

Podstawowe aspekty rozwoju Pojedynczy

zdarzenia

lub

działania

Złożoność planu

Duża liczba zmiennych

Mała liczba zmiennych

Cel planowania

Realizacja misji

Osiągnięcie

założonych

przedsiębiorstwa

celów i wykonanie zadań

Charakter czynności

planistycznych

Twórczy

Bilansujący i odtwórczy

Agregacja informacji

Duża

Mała

Horyzont planowania

Długi

Krótki

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

KONTROLA

• sprawdzanie, czy założenia ustalone wcześniej oraz

działalność przedsiębiorstwa przebiegają zgodnie z
wcześniej ustalonym planem, a co najważniejsze polega
na sprawdzeniu czy przedsiębiorstwo osiąga założone
cele.

• kontrola => porównanie stanu obecnego, ze stanem

wcześniejszym.

• Należy sprawdzić czy stan przedsiębiorstwa, się polepsza

czy się pogarsza.

• Kontrola ma więc za zadanie poprawę zarządzania

ryzykiem i zwiększenie prawdopodobieństwa
zrealizowania ustalonych zadań.

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

KONTROLA STRATEGICZNA

• dotyczy controllingu strategicznego

• „Polega na systematycznym weryfikowaniu planów

strategicznych pod względem ich aktualności oraz stopnia
realizacji.

• Podstawowym celem tej kontroli jest odpowiednio wczesne

wykrywanie błędów i zagrożeń dla realizacji przyjętej

wykrywanie błędów i zagrożeń dla realizacji przyjętej
strategii, a także wprowadzenie niezbędnych zmian w tej
strategii.

• Kontrola ta dotyczy nie tylko realizacji strategii ustalonej w

planie, lecz także założeń przyjętych na etapie
formułowania strategii.

• Kontrola strategiczna pełni zatem w controllingu rolę

systemu wczesnego ostrzegania.

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

KONTROLA OPERACYJNA

• Kontrola operacyjna, realizowana w procesie controllingu

operacyjnego, przyjmuje zazwyczaj postać kontroli
budżetowej.

• Kontrola budżetowa polega na okresowym porównywaniu

krótkookresowych wyników działalności jednostek
organizacyjnych przedsiębiorstwa z wartościami
określonymi w planie operacyjnym (budżetowym).

• Podstawowym instrumentem kontroli budżetowej są

odchylenia wartości rzeczywistych od wartości
planowanych badanych mierników działalności.

• Powstałe odchylenia są poddawane analizie ze względu

na ich charakter i przyczyny oraz stanowią podstawę do
oceny działalności jednostek organizacyjnych
przedsiębiorstwa.

Kontrola operacyjna vs kontrola strategiczna

Kryterium

Kontrola

strategiczna

Kontrola operacyjna

Odniesienie do planowania

Planowanie strategiczne

Planowanie operacyjne

Orientacja czasowa

Ex ante

Ex post

Punkt ciężkości

Kontrola prognoz

Kontrola rezultatów

Punkt ciężkości

Kontrola prognoz

Kontrola rezultatów

Rodzaj kontroli

Porównanie: powinno być-

będzie

Porównanie: powinno być-jest

Częstotliwość kontroli

Kontrola ad hoc

Kontrola okresowa

Działanie na odchylenia

Unikanie odchyleń

Usuwanie odchyleń

Oddziaływanie na planowanie

Weryfikacja i zmiana planu

Uzupełnienie planu (budżetu)

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• FUNKCJA STEROWANIA I REGULACJI

• w systemie controllingu jest funkcja wtórną w stosunku do

kontroli.

• Punktem wyjścia dla tych działań są bowiem wyniki

kontroli, a dokładniej stwierdzenie odchylenia.

• Funkcja ta obejmuje analizę odchyleń oraz ustalanie i

przeprowadzanie działań korygujących.

przeprowadzanie działań korygujących.

• Sterowanie jest typowe dla controllingu strategicznego;

• Regulacja jest charakterystyczna dla controllingu

operacyjnego

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• FUNKCJA STEROWANIA

• jest działaniem, które ma się przyczynić do tego by

przedsiębiorstwo działało zgodnie z planem.

• „Działania sterujące są zorientowane na przyszłość i

obejmują sprzężenia wyprzedzające.”

• Głównym zadaniem „sterowania controllingowego jest

niedopuszczenie do pojawienia się zakłóceń w

niedopuszczenie do pojawienia się zakłóceń w
działalności przedsiębiorstwa.

• Cel ten jest osiągnięty przez monitorowanie pojawiających

się zakłóceń oraz podejmowanie działań korygujących dla
wyeliminowania tych zakłóceń jeszcze przed tym, zanim
wpłyną one na przebieg działalności.”

• Jest to takie zjawisko, które za wszelką cenę ma nie

dopuścić do zakłóceń w przyszłości.

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• FUNKCJA REGULACJI

• Ma za zadanie usunąć wszelkie działania które mogły by

się przyczynić, do zakłócenia funkcjonowania
przedsiębiorstwa.

• Również jak sterowanie ma za zadanie, osiągniecie

ustalonych wyników, a co najważniejsze musi być
zorientowana na przyszłość.

zorientowana na przyszłość.

• Cel regulacji, zostanie osiągnięty wtedy, gdy uda się

usunąć wszelkie zagrożenia dla funkcjonującego
przedsiębiorstwa

Controlling strategiczny vs. operacyjny

Kryterium

Sterowanie

Regulacja

Zasada oddziaływania

Sprzężenia wyprzedzające Sprężenie zwrotne

Orientacja czasowa

Orientacja na przyszłość

Orientacja na przyszłość

Moment ingerencji

Przed

pojawianiem

się

zakłóceń

Po wystąpieniu zakłóceń

Cel ingerencji

Niedopuszczenie do

wystąpienia zakłóceń

Usunięcie

skutków

powstałych zakłóceń

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• ZASILANIE W INFORMACJĘ

• Jest to funkcja, która wspiera realizację wcześniej

wymienionych funkcji, czyli planowania, kontrolowania,
regulacji oraz sterowania.

• System informacyjny, jest więc podstawowym elementem

controllingu.

• Jego celem „jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych

• Jego celem „jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych

różnych szczebli zarządzania przedsiębiorstwem.

• Dostarczone informacje powinny spełniać specyficzne

wymogi poszczególnych jednostek decyzyjnych.

• Przy tym powinny to być informacje użyteczne, dokładne,

aktualne i łatwo dostępne.” Informacje te są przedstawiane
w postaci raportów oraz sprawozdań.

Controlling strategiczny vs. operacyjny

• ZASILANIE W INFORMACJĘ

• Poza tym informacje pochodzą często z poza

przedsiębiorstwa.

• Powstają na zewnątrz i dotyczą jego otoczenia.

• „Najważniejszym rodzajem informacji controllingowych są

informacje skwantyfikowane.

• Wśród tych informacji należy ponadto wyróżnić te, które są

• Wśród tych informacji należy ponadto wyróżnić te, które są

wyrażone w jednostkach pieniężnych.

• Są to informacje generowane przez system rachunkowości

przedsiębiorstwa.

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

ZASILANIE W INFORMACJĘ W CONTROLLINGU
STRATEGICZNYM

• Przepływ informacji dotyczy podejmowania

długofalowych decyzji gospodarczych.

• Są nimi między innymi informacje dotyczące

rozwoju i działalności przedsiębiorstwa oraz relacji
przedsiębiorstwa z otoczeniem. „Informacje dla

przedsiębiorstwa z otoczeniem. „Informacje dla
controllingu strategicznego powinny uwzględniać
przewidywane uwarunkowania zewnętrzne
działalności przedsiębiorstwa.

• Przygotowanie informacji dotyczących przyszłości

przedsiębiorstwa odbywa się poprzez
prognozowanie

Controlling strategiczny vs. operacyjny

•

ZASILANIE W INFORMACJĘ W CONTROLLINGU OPERACYJNYM

• W controllingu operacyjnym, informacje

ukierunkowane są na sterowanie procesami
gospodarczymi.

• Dotyczą one przede wszystkim bieżącej

działalności przedsiębiorstwa, stopnia wykonania
zadań oraz wykorzystania zasobów.

• Informacje te „są tworzone przy uwzględnieniu

aktualnych wewnętrznych uwarunkowań
działalności przedsiębiorstwa

Controlling strategiczny vs. operacyjny

Cecha

Controlling

strategiczny

Controlling

operacyjny

Horyzont czasowy

Przyszłość

Przeszłość

Częstotliwość generowana

Uzależniona od potrzeb

Regularna okresowa

Typy danych

Dane nieustrukturalizowane Dane ustrukturalizowane

Dokładność danych

Dane szacunkowe

Dane dokładne

Szczegółowość danych

Dane ogólne

Dane szczegółowe

Orientacja decyzji

Cele przedsiębiorstwa

Realizowane zadania

Źródła danych

Zewnętrzne i wewnętrzne

Wewnętrzne

Controlling strategiczny

„Controlling strategiczny łączy w sobie trzy aspekty:

1. zarządzanie strukturą portfela, którego celem jest analiza tzw.

obszarów działalności i głównych potencjałów rozwoju. Jego
zadaniem jest zachowanie równowagi między obszarami działalności
charakteryzującymi się wysokim stopniem ryzyka, ale dającymi w
perspektywie wysoki zysk oraz obszarami o aktualnie wysokim
dochodzie, które w przyszłości staną się mniej dochodowe;

2. zarządzanie strukturą bilansu, które polega na podejmowaniu

przedsięwzięć związanych z optymalizacją struktury bilansu, przy

przedsięwzięć związanych z optymalizacją struktury bilansu, przy
uwzględnieniu działań ograniczających poziom ryzyka generowanego
przez bank oraz ocenie możliwości wzrostu rentowności;

3. zarządzanie budżetem, który jest planem dochodów i wydatków.

Zarządzanie to obejmuje kontrolę budżetu (która umożliwia analizę
struktury bilansu) oraz ocenę poziomu odchyleń między budżetem
planowanym a stanem faktycznym i pozwala

na podejmowanie przedsięwzięć dostosowawczych.

Controlling operacyjny

•

sterowanie zyskiem w krótkim czasie

•

Wyrósł on na gruncie rachunkowości i jest nastawiony
na analizowanie sytuacji przedsiębiorstwa za pomocą metod
rachunkowych oraz innych: technik ilościowych i jakościowych.

•

W centrum działań controllingu operacyjnego są procesy
implementacji i realizacji strategii.

•

Procesy te obejmują:

1. opracowanie systemu i bezpośredni udział w sporządzaniu planów

1. opracowanie systemu i bezpośredni udział w sporządzaniu planów

operatywnych określających środki i sposoby osiągnięcia celów
głównych i cząstkowych,

2. przełożenie planów na budżety kosztowo-wynikowe dla ośrodków

odpowiedzialności w przedsiębiorstwie,

3. sterowanie i kontrolę procesu realizacji zadań planowych,

4. zapewnienie aktywnego i konstruktywnego współdziałania wszystkich

pracowników przedsiębiorstwa w ramach realizowanych procesów.

Controlling bieżący

• Controlling bieżący, jest elementem

uzupełniającym planowanie operacyjne.

• Zawiera on zestaw programów,

wspierające planowanie
średnioterminowe w sytuacji pojawienia się
zakłóceń, gdy niezbędna jest

zakłóceń, gdy niezbędna jest
natychmiastowa reakcja i interwencja

Controlling globalny

• „Controlling globalny – występuje tylko w

podmiotach gospodarczych o zasięgu
ogólnoświatowym, dysponujących dużym
kapitałem oraz posiadające potężne
komórki analityczne.

• Obejmuje on szeroko rozumianą i

• Obejmuje on szeroko rozumianą i

rozbudowaną analizę sytuacji na rynku
międzynarodowym.