WYŻSZA SZKOŁA

FINANSÓW I ZARZĄDZANIA

1

CONTROLLING

Wykład nr I

D R R A F A Ł K U S Y

Controlling jest uznawany za system

sterowania wynikami przedsiębiorstwa

zdecentralizowanego w którym w sposób

bezpośredni steruje wynikami ośrodków

bezpośredni steruje wynikami ośrodków

odpowiedzialności.

Historia controllingu

•

Istotną chwilą dla zarządzania przedsiębiorstwem, były lata
osiemdziesiąte XX wieku.

•

W tych właśnie latach w Europie po raz pierwszy pojawiło się pojecie
controllingu.

•

Pierwsi controllerzy w gospodarce publicznej działali już w XV wieku
w Anglii i USA. Ich funkcją był nadzór nad budżetem oraz
kontrolowanie środków pieniężnych.

•

Na angielskim dworze działała osoba zwana „comptroller”, która

•

Na angielskim dworze działała osoba zwana „comptroller”, która
spełniała podobne funkcje jak dzisiejszy księgowy. „Przeważająca
część jego zadań związana była z finansami i nawiązywała
do wszelkich papierów wartościowych”.

•

„Odpowiedzialny był za rachunkowość finansową, rachunkowość
kosztów, sprawozdawczość, budżetowanie, rachunkowość
podatkową oraz wewnętrzną rewizję.”

Historia controllingu

• controlling, jak i stanowisko controllera zyskało duże

uznanie w XX wieku.

• Przyczyną tak ogromnego nasilenia się tego zjawiska

było: powstawanie wielkiej ilości nowych
przedsiębiorstw, które miały duże „problemy w
komunikacji i koordynacji poszczególnych jednostek”;
automatyzacja produkcji; pojawianie się mało

automatyzacja produkcji; pojawianie się mało
praktycznych instrumentów zarządzania, oraz „nadejście
kryzysu gospodarczego pod koniec drugiej dekady XX w.”

• Jak widać, gdyby nie nastąpiła zmiana w funkcji

controllingu, wiele firm zaczęło by upadać, przestało by
sobie radzić z wieloma nieprzewidywalnymi zjawiskami.

• Zaczął by panować wielki nieład w zakresie finansów,

rachunkowości, oraz w działalności całego
przedsiębiorstwa.

Historia controllingu

„Controller’s Institute of America”, powstało w 1931 roku. W 1962 (już

jako „Financial Executive Institute”) opracował „katalog zadań

jako „Financial Executive Institute”) opracował „katalog zadań
controllera” który obejmował:

•

planowanie (decydowanie o podjęciu różnorodnych działań w
przedsiębiorstwie, które nie zaistniałyby samoistnie),

•

sprawozdawczość i interpretację (porównywanie planu z uzyskanymi
wynikami, oraz interpretacja uzyskanych wyników),

•

ocenę i doradztwo (pomoc dla kierowników w realizacji ich zadań),

•

nadzór nad realizacją zadań (rewizja i kontrola wewnątrz
przedsiębiorstwa),

•

badania rozwoju całej gospodarki.

Historia controllingu

• „Do europejskich firm idea controllingu dotarła dopiero w

latach 50-tych, przede wszystkim poprzez zakładanie filii
przedsiębiorstw amerykańskich.

• Obecnie największy rozwój controllingu można

zaobserwować w Niemczech i Francji, chociaż w ostatnim
dziesięcioleciu XX wieku jego rozwój nasilił się
również w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

również w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

• W Polsce po 1990 roku nasilające się procesy

prywatyzacyjne stały się ważnym czynnikiem
prowadzącym do tego, że wiele firm wdrożyło controlling,
z nadzieją iż może to być najlepszy sposób na wybrniecie
z trudnej sytuacji gospodarczej i finansowej.

• Duże znaczenie miało powstanie NFI, których zarządy

„narzuciły” kierunki działania swoim firmom wskazując
jako jedną z dróg wdrożenie i prowadzenie controllingu

Definicja controllingu

•

Controlling jako system kierowania przedsiębiorstwem często
kojarzony jest ze słowem kierowanie.

•

W literaturze, jak i w innych różnorodnych źródłach istnieje
różnorodność definicji controllingu.

•

W języku angielskim pojecie związane z controllingiem – to control
oznacza kierować, regulować, prowadzić, sterować a nie
kontrolować.

•

Rozumiany jest również jako „sposób nadzorowania celowo

•

Rozumiany jest również jako „sposób nadzorowania celowo
działającego systemu.”

•

„Realizacja funkcji controllingu w organizacji wymaga jej
zinstytucjonalizowania. Kompleks zadań umożliwiających wykonanie
funkcji controllingu określa się jako controllership.”

•

Zajmuje się nim controller, który w mniejszych przedsiębiorstwach
przestaje jednak istnieć.

•

Często rezygnuje się z tego stanowiska, gdyż koszty utrzymania są
dość wysokie by utrzymać takiego pracownika.

Definicja controllingu

• Przez pojecie controllingu rozumie się system

zorientowany na pomoc kadrze kierowniczej w
podejmowaniu bardziej trafnych rozwiązań (zasad,
metod, technik, przedsięwzięć) od obecnie
zastosowanych w przedsiębiorstwie.

• Można go również zdefiniować jako proces planowania,

kontrolowania i kierowania, którego zadaniem jest

kontrolowania i kierowania, którego zadaniem jest
osiągnięcie wyznaczonych celów.

• „Controlling traktowany jest także jako system

wspomagania kierownictwa przedsiębiorstwa w procesie
strategicznego i operacyjnego zarządzania, orientujący
decyzje i działania kierownictwa wszystkich szczebli
zarządzania na globalne cele przedsiębiorstwa

Definicja controllingu J. Webera

• „Controlling oznacza funkcję wewnątrz systemu

zarządzania w takich przedsiębiorstwach, których system

wykonawczy (ruch) koordynowany jest poprzez plany.

• Zadaniem controllingu jest koordynowanie wszystkich

podsystemów zarządzania.

• Ma on do dyspozycji te same instrumenty i mechanizmy,

które wykorzystywane są przez system zarządzania.

które wykorzystywane są przez system zarządzania.

• Celem controllingu jest zwiększenie skuteczności i

sprawności zarządzania oraz wzmocnienie dopasowania

się do zmian zachodzących wewnątrz i na zewnątrz

przedsiębiorstwa

Definicja controllingu J. Webera

• definicje controllingu w ujęciu funkcjonalnym ( „controlling

jako funkcja zapewnienia dostępu do informacji, funkcja
planowania, funkcja kontroli, funkcja sterowania i
regulacji, funkcja koordynacji, funkcja redukcji ryzyka
związanego z działalnością gospodarczą”),

• definicje controllingu w ujęciu instytucjonalnym (

„controlling jako kompleks zadań związanych ze

„controlling jako kompleks zadań związanych ze
stanowiskiem controllera, oraz rozwiązania inicjowane
przez jednostki organizacyjne controllingu ( działy
controllingu) pomagające kierownikom (zarządom) w
efektywnym zarządzaniu”).

Definicja controllingu wg innych

Horvath

•

Controlling => podsystem zarządzania, zajmujący się kształtowaniem i
koordynowaniem „procesów planowania, kontrolowania i zasilania w
informacje ukierunkowane na sterowanie całym systemem z punktu widzenia
wyznaczonych celów.” (koordynacja, jako funkcja najważniejsza).

Serfling

•

Controlling => system zasilania w informacje, który – poprzez planowanie,
kontrolę i analizę – wspiera kierowanie przedsiębiorstwem, a poprzez

kontrolę i analizę – wspiera kierowanie przedsiębiorstwem, a poprzez
rozwijanie alternatywnych sposobów działania również sterowanie procesami
w nim zachodzącymi.”

Goliszewski

•

Controlling => podsystem w systemie kierowania przedsiębiorstwem, który to
podsystem koordynuje całokształt procesów planowania, dyspozycji i kontroli
oraz zasilania w informacje, sterując tym samym działalnością
przedsiębiorstwa pod kątem wyznaczonych celów

Definicja controllingu w ujęciu instytucjonalnym

•

Controlling w ujęciu instytucjonalnym rozpatrywany jest zazwyczaj jako
odniesienie do systemu rachunkowości.

•

Oprócz rachunkowości w tym systemie włączane są takie elementy, jak
budżetowanie oraz kontrola wewnętrzna.

•

Rachunkowość zarządcza, której zadaniem jest wspieranie realizacji funkcji
zarządzania.

•

W takim ujęciu controlling zajmuje się przejmowaniem z rachunkowości informacji
i tworzeniem na tej podstawie systemu informacyjnego wspomagającego procesy
planowania, sterowania i kontroli.

Controlling z punktu

widzenia

rachunkowości

Controlling

jako funkcjonalnie

rozszerzona

tradycyjna

rachunkowość

Controlling jako

zmodyfikowana,

zorientowana na

problemy i

użytkownika

rachunkowość

Controlling jako

rachunkowość

zorientowana

na zarządzanie

Definicja controllingu w ujęciu

instytucjonalnym

Dellman.

• Controlling => oparta na rachunkowości koncepcja

koordynacji, planowania, sterowania i kontroli w
przedsiębiorstwie, ukierunkowana na zapewnienie
rozwoju i wzrostu pozycji przedsiębiorstwa w
konkurencyjnej walce.

konkurencyjnej walce.

Brzezin

• Controlling => model zarządzania przedsiębiorstwem,

który jest ukierunkowany na optymalizacje wyniku
finansowego i wartości przedsiębiorstwa przez
odpowiedni dobór metod oraz wykorzystanie
rachunkowości zarządczej.

Definicja controllingu w ujęciu

instytucjonalnym

• Controlling zorientowany na rachunkowość powinien

umożliwiać stworzenie instrumentarium służącego
procesowi zasilania w informacje, gromadzenie i
przetwarzanie danych.

• Instrumentarium to powinno zapewniać realizacje celów

przedsiębiorstwa.

przedsiębiorstwa.

=> „Ekonomiczne sumienie przedsiębiorstwa”.

• Ogólnie rzecz biorąc controlling skupia się na kierowaniu

przedsiębiorstwem.

• Jednak trzeba pamiętać o tym, że aby dobrze kierować

firmą, trzeba ustalić odpowiedni plan działania, oraz
wziąć pod uwagę wszystkie procesy w niej zachodzące.

Funkcje zarządzania realizowane w

controllingu

• Planowanie

• Organizowanie

• Kontrola i ocena

• Kontrola i ocena

• Motywacja

Miejsce koordynacji wśród funkcji

controllingu

Controlling realizuje określone funkcje

zarządzania w wydzielonych ośrodkach

odpowiedzialności

odpowiedzialności

Motywy wdrożenia controllingu

• pozyskanie dodatkowych informacji do zarządzania,

• lepszy przepływ informacji w przedsiębiorstwie,

• ograniczenie kosztów,

• ograniczenie kosztów,

• utrzymanie płynności finansowej,

• wywołanie pro efektywnościowych postaw wśród

pracowników.

Założenia controllingu

ZAŁOZEIA COTROLLIGU

ORIETACJA

A KLIETA

ORIETACJA

A RYEK

ORIETACJA

A WĄSKIE

GARDŁA

ORIETACJA

A

PRZYSZŁOŚĆ

ORIETACJA

A CEL

Orientacja na cele

• kadra kierownicza musi ustalić cele, które należy

zrealizować w nadchodzącym roku.

• Należy poinformować wszystkich pracowników czego się od

nich będzie wymagało.

• Cele powinny być określone jasno i zrozumiale, a jeżeli jest

to możliwe, powinny być precyzowane za pomocą
wskaźników.

wskaźników.

• Dzięki temu, każdy pracownik, będzie wiedział czego może

się spodziewać w najbliższej przyszłości.

• Zazwyczaj jest tak, że jeżeli osoba, wie co będzie robić za

jakiś czas, przygotowuje się do tego psychicznie.

• Jeżeli nie robiła tego do tej pory, może nabyć dodatkową

wiedze na ten temat. Dzięki czemu cele zostaną osiągnięte
w lepszym rezultacie, niż gdyby nikt o nich wcześniej nie
został uprzedzony

Orientacja na przyszłość

• dokładne informacje o przyszłym rozwoju przedsiębiorstwa.

• Niezbędne jest zatem opracowanie nowych instrumentów,

koncepcji oraz narzędzi i wdrożenie ich.

• Przyczyniło by się to do udoskonalenia planowania

strategicznego.

• Należy zatem pamiętać że restrukturyzacja

• Należy zatem pamiętać że restrukturyzacja

przedsiębiorstwa, wszelkie zmiany, ulepszenia, zazwyczaj
pozytywnie działają na przedsiębiorstwo.

• Nadają mu charakter, bardziej nowoczesny.

• Stosując nowe narzędzia, np. lepsze maszyny, produkcja

idzie znacznie szybciej niż dotychczas, może zużywać
mniej energii, co wiąże się z mniejszymi kosztami za prąd.

Orientacja na wąskie gardła

• tzw. „najsłabsze ogniwo przedsiębiorstwa”.

• Controller ma za zadanie znaleźć je i jak najszybciej je

usunąć.

• Jeżeli tego nie uczyni, będzie ono pierwszym źródłem

pojawienia się problemów związanych np. z produkcją, lub
płynnością finansową.

płynnością finansową.

• Przykładem takim może być funkcjonowanie w

przedsiębiorstwie, ludzi zajmujących się remontami. Co
miesiąc takim ludziom należy płacić, mimo że remonty
wykonywane są raz na jakiś czas. Rozwiązaniem w takiej
sytuacji, jest zwolnienie takich ludzi, a w przypadku
remontu, można zatrudnić firmę, która wygra przetarg. W
ten sposób, firma obniży swoje koszty, a prace będą
wykonane w lepszej jakości, i z pewnością w krótszym
czasie.

Orientacja na rynek

• Konkurencyjność

• Controller musi więc bacznie obserwować rynek, oraz to co

się na nim dzieje, np. co jest dziś modne, co będzie się
dobrze sprzedawać, itp.

• Przedsiębiorstwo musi więc w odpowiednim momencie,

rozwijać swoją działalność i dostosowywać się do trendów

rozwijać swoją działalność i dostosowywać się do trendów
rynkowych.

• Należy spojrzeć na to też z drugiej strony, jeżeli

przedsiębiorstwo nie przestanie produkować produktów, lub
usług na które już nie ma zbytu, będzie inwestować w to
swoje środki, a nie przyniesie to żadnego zysku, świadczyć
to może o nie znajomości rynku.

• Prowadzić to będzie wcześniej czy później do upadłości, lub

pogorszenia się sytuacji przedsiębiorstwa.

Orientacja na klienta

• zaspokojenie potrzeb konsumenta.

• Związane jest to trochę z orientacją na rynek, należy

bowiem obserwować tendencje rynkowe.

•

Co zrobić, by klient był zadowolony.

• Przedsiębiorstwo powinno się starać, by produkować

produkty, lub świadczyć usługi w jak najlepszej jakości.

produkty, lub świadczyć usługi w jak najlepszej jakości.

• Ważnym elementem jest również, obniżenie kosztów

produkcji, co przyczynia się do tańszej ceny produktu.

• W ten sposób satysfakcja klienta wzrasta, a

przedsiębiorstwo będzie mogło przetrwać i osiąga wysokie
zyski.

Zadania controllingu

⇒

zapewnienie warunków do długotrwałej egzystencji przedsiębiorstwa i
zagwarantowanie stabilności zatrudnienia, która osiąga się przez
tworzenie odpowiednich struktur wewnętrznych w
przedsiębiorstwie i zintegrowanie celów z systemem planowania oraz
systemem informacyjnym.

⇒

Przez wiązkę celów rozumie się wzrost, rozwój oraz zysk.”

⇒

Zadaniem każdego kierownika, jest robienie wszystkiego aby
przedsiębiorstwo mogło przetrwać.

przedsiębiorstwo mogło przetrwać.

⇒

Stosuje się w języku polskim, skrót DROGA, co oznacza „działalność
(D) służącą rozwojowi (R) przedsiębiorstwa i ożywianiu (o) w długim
okresie oraz zwiększeniu jego gospodarności (G) przy zapewnienia
właściwej aktywności gospodarczej (A).”

⇒

Skrót ten wykorzystywany jest również w Niemczech, gdzie wygląda
on następująco – WEG,

co oznacza Wachstum (wzrost), Entwicklung ( rozwój) i Gewinn (zysk).

Koncepcja DROGI w controllingu

•

W- Wachstum (wzrost) D- Dochód

•

E – Entwicklung ( rozwój) R- Rozwój

•

G – Gewinn ( zysk) O- Ożywianie

G- Gospodarność

A- Aktywność

Zadania controllingu

Konieczne czynniki przetrwania:

• aktywność jako zdolność do intensywnego

działania, podejmowania decyzji i czynnego
udziału,

• gospodarność jako umiejętne i oszczędne

gospodarowanie oraz racjonalne zarządzanie,

• ożywienie jako żywotność, intensywność i

pobudzanie energii,

• rozwój jako proces przeobrażeń

perspektywicznych,

• dochodowość jako skutek wymienionych wcześniej

działań

Zadania controllingu

=> odpowiedź na pytanie, czy przedsiębiorstwo jest na

właściwej DRODZE do osiągnięcia założonych celów.

• W koncepcjach wywodzących się z praktyki gospodarczej

dominuje określenie controllingu w kategoriach pośrednich,
jako służby, drogi czy akceptacji.

• Kierownictwo zajęte bieżącymi i strategicznymi zadaniami

• Kierownictwo zajęte bieżącymi i strategicznymi zadaniami

ma szansę dzięki controllingowi spojrzeć na codzienną
„szarpaninę” chłodnym okiem controllera, a więc kogoś, kto
w niej nie uczestniczy, będzie więc obiektywny, wskaże
drogę.

• Dla zarządu controlling jest więc pewną filozofią profilaktyki

(lepiej zapobiegać, niż leczyć).

Zadania controllingu

Controlling ma za zadanie, przede wszystkim dostarczyć

kierownictwu informacji:

•

„niezbędnych do planowania, sterowania i kontroli przedsiębiorstwa,
wpływających na wynik podejmowanych aktualnie i podjętych już
wcześniej celów (rozumianych w przekroju uniwersalnym),

•

rozwiązujących problemy strategiczne. W tym celu należy znać przyszłe
szanse oraz zagrożenia i na tej podstawie określić cel oraz zapewnić

szanse oraz zagrożenia i na tej podstawie określić cel oraz zapewnić
potencjał działania.

•

rozwiązujących problemy operatywne. W tym celu należy znać dane
rzeczywiste i planowane dotyczące krótkich okresów (miesięcznych,
kwartalnych, rocznych). Dane możliwe do uzyskania dzięki
controllingowi (przede wszystkim operatywne) powinny zostać
odpowiednio, zgodnie z przyjętymi zasadami: opracowane,
zinterpretowane (przeanalizowane) i ocenione, oraz przedstawione
personelowi zarządzającemu

CONTROLLING

A

ZARZĄDZANIE

CONTROLLING

A

RACHUNKOWOŚĆ

CONTROLLING

A

KONTROLA

CONTROLLING

A

WEWNETRZA REWIZJA

GOSPODARCZA

CONTROLLING

A

ZARZĄDZANIE FINANSAMI