KRAJOZNAWSTWO

mgr Michał Witkiewicz

WYKŁAD 1

Pojęcie krajoznawstwa i jego rola

we współczesnym społeczeństwie

Jan Amos Komeński (1592-1670)

Karl Ritter (1779-1859)

DEFINICJA KRAJOZNAWSTWA

Heimatkunde – poziom lokalny

Landeskunde – poziom krajowy

nastawienie filantropijne

kierunek metodyczny i porównawczy

Antoni Schneider - 1865

„Encyklopedia dla krajoznawstwa Galicji”

„Zbiór wiadomości o danym kraju”.

Słownik Warszawski, 1902

„Krajoznawstwo nie jest nauką, ani sztuką, lecz

informacją, źródłem, z którego zarówno geografia, jak

i inne sztuki czerpać będą materiał do swoich

opracowań”.

Nałkowski W., 1910

KRAJOZNAWSTWO

Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy

Poznań, 12-13 lipca 1929 r.

Stanisław Pawłowski – geografia stosowana kraju ojczystego
Aleksander Patkowski, Ludomir Sawicki – zbiór wiadomości

„KRAJOZNAWSTWO – zbiór wszelkich wiadomości o

pewnym większym lub mniejszym obszarze. Ponieważ

chodzi tu o wiadomości z najrozmaitszych dziedzin

(archeologia, historia, geografia, biologia, etnografia,

statystyka, ekonomia itp.), przeto krajoznawstwo nie

tworzy osobnej nauki, a oznacza raczej działalność

praktyczną, jak zbieranie materiałów bez dążenia do

stworzenia jakiejś naukowej syntezy”

„KRAJOZNAWSTWO – ruch społeczny dążący do

zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości

(geograficznych, historycznych, etnograficznych itp.) o

kraju lub regionie, m.in. poprzez urządzanie

wycieczek. Krajoznawstwo zbliża się do turystyki o

wybitnie poznawczo-dydaktycznym charakterze;

szeroko pojęte krajoznawstwo wykracza jednak

wyraźnie poza jej ramy, obejmując np. regionalne

obserwacje, czy nawet badania naukowe.”

Wielka Encyklopedia Powszechna, 1965

III Kongres Krajoznawczy PTTK

Płock, kwiecień 1980 r.

„KRAJOZNAWSTWO – jest ruchem społecznym

jednoczącym młodych i dorosłych, rozwija się w

oparciu o różnorodne formy turystyki czynnie

uprawiane przez krajoznawców, dąży do gromadzenia

i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym oraz

utrwalania i pomnażania jego zasobów przyrody i

kultury”

„Zdobywanie wiedzy o regionie wcale nie musi być

uzyskiwane w czasie wolnym od pracy i niekonieczna

jest do tego turystyka.”

Gaworecki W., 2003

ZWIĄZKI KRAJOZNAWSTWA

Z TURYSTYKĄ I REKREACJĄ

Terminem wiążącym krajoznawstwo z turystyką jest pojęcie czasu

wolnego.
Krajoznawstwo i rekreacja prowadzą do podnoszenia poziomu

kultury i rozwoju osobowości.

Kruczek Z., 1977

REKREACJA

TURYSTYKA

KRAJOZNAWSTWO

turystyczne

studialne

Krajoznawstwo można rozpatrywać na trzech

płaszczyznach:

Kruczek Z., 2003

- funkcjonalnej – działanie zmierzające do
wszechstronnego i pełnego poznania określonego

kraju, regionu;

- instytucjonalnej – ruch społeczny dążący do

zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o

kraju i regionie;

- kulturowo-społecznej – dziedzina kultury

obejmująca całokształt działalności poznawczej, sumę

wytworzonych nowych wartości wraz z wynikami tej

działalności.

SPOŁECZNA ROLA KRAJOZNAWSTWA

- EDUKACYJNA – uczy prawidłowego obserwowania

faktów i zjawisk oraz ich analizowania;

- UPOWSZECHNIANIA KULTURY – uczy

umiejętności wyboru tego, co z dóbr kultury jest

najcenniejsze i najbardziej wartościowe;

- TECHNICZNA – wprowadzenie zdobyczy

krajoznawstwa do konkretnych warunków życia

społecznego (np. inwentaryzacja).

KRAJOZNAWSTWO JAKO WARTOŚĆ

CHARAKTER PSYCHOLOGICZNY

Sposób pojmowania wartości rzutuje na odbiór poznawanej przestrzeni

Lewicka M., 1985

- doznanie emocjonalne – (pobudzające – hamujące),

- ocena obiektu – (pozytywna – negatywna),

- abstrakcyjny standard idealny – (piękny – brzydki),

- ważność obiektu dla podmiotu – (mój – cudzy),

- użyteczność – (przydatny – nieprzydatny).

KRAJOZNAWSTWO JAKO WARTOŚĆ

CHARAKTER FUNKCJONALNY

Stosunek krajoznawcy do poznawanego obszaru jako podłoża realizacji potrzeb

Kruczek Z., 2003

- naturocentryczna

geocentryczna – cechy środowiska przyrody nieożywionej,

biocentryczna – organizmy żywe,

ekocentryczna – układy ekologiczne.

- antropocentryczna

psychofizjologiczna – oddziaływanie środowiska na psychikę,

kulturowa – estetyczna, historyczna, religijna,

techniczna – ocena przydatności dla potrzeb krajoznawstwa.

KRAJOZNAWSTWO

ŹRÓDŁEM TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ

Tożsamość narodowa – to znajomość źródeł,

wielorakość kultury obejmująca wszelkie dziedziny życia

człowieka, społeczeństwa, państwa. Jest to wielkie dobro

otaczane opieką i dbałością od pokoleń, powstałe dzięki

przekazom w postaci legend, zapisów i prowadzonych

interdyscyplinarnych badań naukowych.

Polak T., 2000

ORGANIZACJA KRAJOZNAWSTWA W POLSCE

KRAJOZNAWSTWO

Instytucje

i jednostki państwowe

i publiczne

Szkoły

Organizacje społeczne

KRAJOZNAWSTWO

W INSTYTUCJACH

- wyższe uczelnie,
- PAN,
- muzea,
- system informacji turystycznej,
- środki masowego przekazu.

- POT,
- PIT,

KRAJOZNAWSTWO SZKOLNE

- ZHP, ZHR,

- kluby SKKT – PTTK,

- koła zainteresowań.

- PTSM,

KRAJOZNAWSTWO

W ORGANIZACJACH SPOŁECZNYCH

- PTTK,
- towarzystwa regionalne,
- TWP,
- uniwersytety ludowe,
- organizacje młodzieżowe.

LITERATURA

Bieńczyk G., 2003.

Krajoznawstwo i jego związki z turystyką

.

WSE, Warszawa.

Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M., 2003. Krajoznawstwo.
Zarys teorii i metodyki. PROKSENIA,

Kraków.

Lipniacki W., 1986. Elementy teorii krajoznawstwa. t. 1,
PTTK, Szczecin.