10 Wlasciwosci sprzyjajace zdr Nieznany (2)

CIWO

CI OSOBOWO

SPRZYJAJ

CE ZDROWIU

1. poczucie koherencji jako centralny

konstrukt

salutogenezy

;

2. optymizm

yciowy;

3. poczucie w

asnej warto

ci i skuteczno

ci;

4. poczucie umiejscowienia kontroli zdrowia.

5. inne w

ciwo

1. Poczucie koherencji jako centralny

konstrukt salutogenezy

Poczucie koherencji to

„globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim

człowiek ma dominujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie

pewności, że:

1) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska

zewnętrznego i wewnętrznego mają charakter
ustrukturalizowany, przewidywalny i wytłumaczalny
(

zrozumiałość

);

2) dostępne są zasoby, które pozwolą mu sprostać

wymaganiom stawianym przez te bodźce (

zaradność

) oraz

3) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i

zaangażowania” (

sensowność

) (Antonovsky, 1995, 34).

Poczucie koherencji zawiera więc zarówno

właściwości poznawcze (zrozumiałość),

poznawczo-instrumentalne (sterowalność), jak i

emocjonalno-motywacyjne (sensowność)

i jest złożoną zmienną osobowościową, która posiada

strukturę przekonań o świecie, własnej osobie i swoich

relacjach ze światem (Heszen, Sęk, 2007).

Jest to więc zmienna odnosząca się w większym stopniu do

bazalnych struktur osobowościowych, niż inne – częściej

sytuacyjnie wzbudzane – zasoby (Pasikowski, 2000).

Wed

Antonovsky

’

ego

(1995),

poczucie koherencji wyznacza pozycj

jednostki na

biegunie

„

zdrowie

–

choroba

”

Zdecydowana wi

kszo

ść

prowadzonych w tym

obszarze bada

wykazuje pozytywn

wsp

zale

ść

poczucia koherencji z r

nymi zmiennymi

odnosz

cymi si

do zdrowia cz

owieka,

tak fizycznego, jak i psychicznego.

2. Dyspozycyjny optymizmu

Optymizm wyra

a przekonanie,

e sytuacja potoczy si

w dobrym kierunku i nasze dzia

ania zako

powodzeniem.

Prezentowane

literaturze

definicje optymizmu mo

sprowadzi

do dw

ch uj

ęć

, tj.

1. do sk

onno

ci jednostki do spostrzegania

warto

ciowania

wiata w kategoriach pozytywnych albo

2. do oczekiwania raczej pomy

lnych ni

niepomy

lnych

zdarze

Pierwsze podejście reprezentuje m. in. Czapiński,

według którego optymizm jest wyrazem funkcjonowania

inklinacji pozytywnej, przejawiającej się w skłonności

człowieka do akcentowania w dokonywanych ocenach

pozytywnych aspektów rzeczywistości (Czapiński, 1985).

Drugie podejście do optymizmu prezentują m. in. Scheier

i Carver oraz Tiger.

Ci pierwsi optymistami nazywają ludzi oczekujących

pomyślnych wydarzeń, przy czym konstrukt optymizmu

wiążą bardziej z oczekiwaniami związanymi z sytuacją, niż

przekonaniami dotyczącymi osobistej kontroli.

Z kolei Tiger (1979) określa optymizm jako postawę związaną

z oczekiwaniami i przewidywaniami dotyczącymi społecznej

lub materialnej przyszłości.

Regulacyjna teoria optymizmu Scheiera i Carvera

Teoria odwołuje się do mechanizmu autoregulacji i zakłada,
że ważnym motywem ludzkiej aktywności jest dążenie do
osiągania wyznaczonych sobie celów, rozumianych jako
pożądany dla jednostki stan rzeczy, czy pożądana wartość.

Mechanizmem regulacji, decydującym o wyborze celów
i ukierunkowaniu aktywności jest skłonność do optymizmu,
zwana

dyspozycyjnym optymizmem

, traktowana jako

względnie trwała cecha osobowości.

Dyspozycyjny optymizm wyraża zgeneralizowane oczekiwania
pozytywnych wydarzeń w przyszłości oraz przekonanie,
że wydarzenia niepomyślne będą zdarzały się sporadycznie
lub wcale.

M. Scheier, Ch.S.Carver i M. Bridges: LOT-R;
adaptacja: R. Poprawa i Z. Juczyński

Proszę ocenić, w jakim stopniu podane poniżej stwierdzenia
odnoszą się do Ciebie.
Proszę być szczerym w swoich odpowiedziach i uważać,
aby odpowiedź na jedno pytanie nie wpływała na pozostałe.
Nie ma tu odpowiedzi ani dobrych ani złych.
Do każdej kratki należy wpisać odpowiednią liczbę
stosując następującą skalę:

0 = zdecydowanie nie odnosi się do mnie
1 = raczej nie odnosi się do mnie
2 = ani się odnosi ani się nie odnosi
3 = raczej odnosi się do mnie
4 = zdecydowanie odnosi się do mnie

1. W trudnych chwilach zazwyczaj oczekuję pomyślnego

rozwiązania;

2. Łatwo się relaksuję;
3. Jeżeli ma mnie spotkać niepowodzenie, to mnie spotka;
4. Zawsze patrzę w przyszłość optymistycznie;
5. Towarzystwo moich przyjaciół sprawia mi dużą radość;
6. Jest dla mnie ważne, aby zawsze mieć jakieś zajęcie;
7. Prawie nigdy nie oczekuję, że sprawy ułożą się po

mojej myśli;

8. Trudno jest wytrącić mnie z równowagi;
9. Rzadko liczę na to, że przytrafi mi się coś dobrego;

10. Ogólnie oczekuję, że przytrafi mi się więcej dobrego

niż złego.

lny wynik testu jest sum

oceny sze

ciu

stwierdze

, w tym trzech pozytywnych (nr: 1, 4, 10)

oraz trzech negatywnych (nr: 3, 7, 9).

Tym ostatnim, przed dodaniem wynik

nale

y zmieni

oceny:

0=4

1=3

2=2

3=1

4=0

lny wynik mo

e si

mie

granicach

od 0 do 24 punkt

Im wy

szy wynik, tym wy

szy poziom optymizmu.

NORMY (doro

li, N=786)

Sten Wynik surowy

–

Optymistyczna postawa nie tylko sprzyja zdrowiu

ale tak

e wyd

ycie cz

owieka i sprzyja jako

ycia.

Badania pod

ne prowadzone w Holandii na grupie os

starszych (65

85 lat) wykaza

e optymi

ej,

a ryzyko

mierci

powod

kardiologicznych jest u nich

sze ni

u pesymist

w (

Giltay

i in., 2004).

Optymi

ci rzadziej choruj

, a je

li choruj

to z regu

y kr

cej

i maj

lepsze rokowania. Na szybszy powr

t do zdrowia

ęż

czyzn optymist

w, w por

wnaniu z pesymistami,

wskazuj

m. in. badania przeprowadzone przez

Scheiera

Carvera

(1992). Optymi

regu

wykazuj

sze ci

nienie

krwi, kt

re w przypadku do

wiadczania stresu sytuacyjnego

wzrasta

nich

wolniej, ni

u pesymist

w (

Raikkonen

i in., 1999).

Optymizm wykazuje ochronne działanie przede wszystkim

w sytuacji zagrożenia utraty zdrowia czy występowania

poważnej choroby.

Pacjenci, którzy wykazują przekonanie, że potrafią skutecznie

zwalczyć chorobę i wierzą w skuteczność zastosowanego leczenia

szybciej wracają do zdrowia. Różnią się także podejściem do

sytuacji zagrażających zdrowiu oraz sposobami radzenia sobie

z poważną chorobą.

Optymizm jest istotnym czynnikiem, który wpływa nie tylko na

percepcję choroby, ale także na przystosowanie się do niej

(Molloy i in., 2001, Włodarczyk, 2004).

Optymistyczne nastawienie może przyczynić się do wzrostu

aktywności układu immunologicznego, przede wszystkim

w warunkach stresu.

Jest prawdopodobne, że optymizm pełni rolę mediatora między

doświadczanym stresem, a jego negatywnymi skutkami,

np. w postaci choroby. Wydają się o tym świadczyć badania

przeprowadzone przez Segerstrom i in. (1998).

U badanych studentów, wykazujących optymistyczne nastawienie,

wykazano podwyższony poziom limfocytów T oraz wyższy poziom

komórek cytotoksycznych, zaś wzrostowi aktywności układu

immunologicznego towarzyszyło złagodzenie reakcji emocjonal-

nych związanych ze stresem oraz zmniejszenie poziomu lęku

i poprawa nastroju.

3. Poczucie własnej wartości

i skuteczności

Poczuciu w

asnej warto

ci wyra

a 3 w

ciwo

ci, tj.

podstawow

potrzeb

, konieczn

do normalnego i zdrowego

rozwoju cz

owieka,

automatyczn

i nieuniknion

konsekwencj

sumy wszystkich

indywidualnych wybor

w oraz

3) do

wiadczania poczucia w

asnej warto

ci jako t

a dla

wszystkich swoich my

li, uczu

dzia

(

Branden

(1969).

Reykowski (1992) definiuje poczucie własnej wartości jako

przekonanie o pozytywności i ważności własnego "ja".

Poczucie w

asnej warto

ci wi

ąż

e si

z dobrym samopoczuciem

i mo

e by

jego wska

nikiem.

Zmienna ta wydaje si

odgrywa

istotn

rol

rodowisku

pracy. Jednostki charakteryzuj

ce si

wysok

samoocen

wykazuj

silne poczucie odpowiedzialno

ci, postrzegaj

siebie

jako wa

nych, efektywnych i cennych pracownik

w swej

organizacji (Ogi

ska

Bulik, 2003.

W badaniach zwraca się uwagę nie tylko na poziom poczucia

własnej wartości, ale także na jego stabilność. Wysokie, lecz

niestabilne poczucie własnej wartości wiąże się z większą

wrogością i gniewem i jest jedną z form tzw. ”kruchego

poczucia własnej wartości” (fragile self-esteem).

To z kolei, jak zauważa Kernis (2003), jest powiązane

z gorszym zdrowiem.

Poj

cie w

asnej skuteczno

(

samoskuteczno

, kompetencji)

wprowadzone zosta

o przez A. Bandur

(1977) na okre

lenie

przekonania jednostki,

e jest zdolna do osi

gni

cia

zamierzonego celu w okre

lonej sytuacji.

Przekonanie o w

asnej skuteczno

ci nale

y odr

oczekiwania pozytywnych lub negatywnych rezultat

To pierwsze wi

ąż

e si

z prze

wiadczeniem,

e jednostka potrafi

sobie poradzi

nawet w niesprzyjaj

cych okoliczno

ciach,

ale nie oznacza to gwarancji rezultatu.

Przekonanie, i

dzia

anie doprowadzi do po

żą

danego efektu

wydaje si

czym

szerszym ni

przekonanie

liwo

poradzenia sobie. Wskazuje tak

e poczucie w

asnej

skuteczno

ci jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczaj

cym

do podj

cia dzia

(Ole

, 2003).

OCZEKIWANIA

OSOBA

SKUTEK

WYNIK

Oczekiwanie kompetencji

Oczekiwanie wyniku

Oczekiwanie instrumentalne

DZIA

ANIE

Faza planowania zmiany

asnej

skuteczno

odleg

ych

skutk

planowanych

dzia

Oczekiwanie kompetencji

Oczekiwanie instrumentalne

Oczekiwanie skutk

R. Schwarzer, M. Jerusalem, Z. Juczyński:

wersja polska GSES

Poniżej przedstawiono kilka stwierdzeń odnoszących się

do różnych cech osobistych. Po przeczytaniu każdego
stwierdzenia należy zdecydować, czy w stosunku do siebie
są one prawdziwe czy fałszywe.

Poszczególne punkty skali oznaczają:

1 – NIE
2 - raczej nie
3 – raczej tak
4 - TAK

1. Zawsze jestem w stanie rozwiązać trudne problemy, jeśli tylko

wystarczająco się staram;

2. Jeśli ktoś mi się sprzeciwia, mam sposoby, aby osiągnąć to, co chcę;
3. Łatwo jest mi trzymać się swoich celów i je osiągać;
4. Jestem przekonany, że skutecznie poradziłbym sobie

z niespodziewanymi wydarzeniami;

5. Dzięki swojej pomysłowości potrafię dać sobie radę

w nieoczekiwanych sytuacjach;

6. Potrafię rozwiązać większość problemów, jeśli włożę w to

odpowiednio dużo wysiłku;

7. Potrafię zachować spokój w obliczu trudności, gdyż mogę polegać

na swoich umiejętnościach radzenia sobie;

8. Gdy zmagam się z jakimś problemem, zwykle znajduję kilka

rozwiązań;

9. Gdy jestem w kłopotliwej sytuacji, na ogół wiem, co robić;

10. Niezależnie od tego co mnie spotyka, potrafię sobie z tym poradzić.

NORMY (N=496, wiek: 30-55)

Wynik surowy Sten

0 - 16 1

17 - 19 2
20 - 21 3
22 - 24 4
25 - 27 5
28 - 29 6
30 - 32 7
33 - 35 8
36 - 37 9

38 – 40 10

Poczucie własnej skuteczności wiąże się ze stanem zdrowia

fizycznego i psychicznego. M. in. wykazano wpływ tej zmiennej na

ciśnienie krwi i poziom katecholamin w sytuacji stresu

(Schwarzer, 1997).

Osoby z wysokim poczuciem własnej skuteczności,

w porównaniu z tymi, których charakteryzowała niska własna

skuteczność, demonstrowały mniejsze nasilenie i wyższą

tolerancję bólu (Bandura, 1992).

Korelacja między tolerancją bólu, a poczuciem własnej

skuteczności u kobiet przed i w trakcie porodu wynosiła 0,42

(Manning, Wright, 1983).

Zwiększenie poczucia własnej skuteczności podczas terapii

poznawczo-behawioralnej zmniejszało u pacjentów cierpiących

na artretyzm dolegliwości bólowe i przyczyniało się do poprawy

funkcjonowania psychospołecznego (O’Leary i in. za: Schwarzer,

1997).

Funkcje układu krążenia w chorobie wieńcowej szybciej

stabilizowały się u tych pacjentów, którzy spostrzegali swój

wpływ na radzenie sobie z chorobą (Schwarzer, Fuchs, 1996).

Konstrukt umiejscowienia kontroli (locus of control),

wyrażający uogólnione oczekiwania, że własne działania są

narzędziem do uzyskania celu, został wprowadzony przez

Rottera (1954).

Autor wyróżnił wewnętrzne i zewnętrzne umiejscowienie

kontroli.

Pierwsze ujmuje zdarzenia jako konsekwencje własnych

działań, osobistej kontroli,

natomiast drugie – jako zdeterminowane czynnikami

pozostającymi poza kontrolą osobistą.

3. Poczucie umiejscowienia kontroli zdrowia

Wewnętrzne umiejscowienie kontroli,

w porównaniu z zewnętrznym,

wyraża własne wysiłki do kontrolowania swojego środowiska,

branie odpowiedzialności za własne działania,

poszukiwanie informacji,

uczenie się i podejmowanie bardziej autonomicznych decyzji.

Takie zróżnicowanie wprowadzono odnosząc konstrukt

umiejscowienia kontroli do problematyki zdrowia.

Przyjęto założenie, że wewnętrzne umiejscowienie kontroli

zdrowia (internal HLC), wiążące się z przyjęciem większej

odpowiedzialności za swoje zdrowie, sprzyja zdrowiu.

Sytuacja jest bardziej złożona z zewnętrznym umiejscowieniem

kontroli, które podzielono na dwa,

tj. związane z wpływem innych (powerful others HLC) oraz

z przekonaniem o wpływie przypadku czy losu (chance HLC).

Do pomiaru konstruktu najczęściej używana jest

Wielowymiarowa Skala Umiejscowienia Kontroli Zdrowia

(The Multidimensional Health Locus of Control Scale –

MHLC), skonstruowana przez Wallstona i wsp. (1978).

Polska wersja skali (Juczyński, 2001) zawiera 18 stwierdzeń

ocenianych w skali 6-stopniowej.

Skala ujmuje przekonania dotyczące zgeneralizowanych

oczekiwań w trzech wymiarach umiejscowienia kontroli

zdrowia.

Umiejscowienie kontroli zdrowia u osób zdrowych i chorych

W badaniach dorosłych wykorzystujących skalę MHLC

stwierdzono, że wraz z wiekiem maleje poczucie znaczenia

kontroli wewnętrznej, wzrasta zaś waga wpływu na własne

zdrowie innych osób (lekarzy) oraz przypadku.

Osoby badane zamieszkujące duże miasta, w porównaniu

z ludnością wiejską i małych miast, większą rolę w oddziaływaniu

na własne zdrowie przypisują sobie samym, mniejszą natomiast

oddziaływaniom innych osób i przypadku.

Brak jest natomiast istotnego zróżnicowania wyników ze

względu na płeć, jakkolwiek u mężczyzn widoczna jest

tendencja do przypisywania większego znaczenia wewnętrznemu

umiejscowieniu kontroli zdrowia.

W badaniach porównawczych różnych grup stwierdzono

występowanie zróżnicowania wyników między osobami

zdrowymi, a różnymi grupami klinicznymi.

Ci pierwsi znacznie większą wagę przypisują kontroli

wewnętrznej, zaś niższą wpływowi innych oraz przypadkowi.

Najniższe wskaźniki kontroli wewnętrznej przejawiają

pacjenci dializowani oraz kobiety w ciąży.

Najsilniejsze przekonanie o wpływie innych na własne zdrowie

ujawniają pacjentki onkologiczne (Juczyński, 2001).

5. Inne w

ciwo

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
09 Wlasciwosci sprzyjajace cho Nieznany
1996 10 26 praid 18571 Nieznany
10 Poslugiwanie sie dokumentacj Nieznany
Cwiczenia nr 10 (z 14) id 98678 Nieznany
2008 10 06 praid 26459 Nieznany
10 zaburzenia organiczneid 1121 Nieznany
10 Sprawdzenie Konstrukcji Ze W Nieznany (2)
mat bud cwicz 10 11 id 282450 Nieznany
Cw 5 10 Analiza tolerancji i od Nieznany
10 1 1 83 2318id 10401 Nieznany
10 Sporzadzanie i ekspedycja wy Nieznany (2)
analiza swot (10 stron) id 6157 Nieznany
10 Rownanie Naviera Stokesaid 1 Nieznany (2)
Angielski 4 10 2013 id 63977 Nieznany
10 PZ organizowanieid 11066 Nieznany (2)
10 Veritatis Splendorid 10646 Nieznany

więcej podobnych podstron