Podstawy Prawa Administracyjnego

IDENTYFIKACJA ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Źródłem prawa jest normatywny akt generalny i abstrakcyjny, powstały drogą

konsensualną bądź ustanowiony jednostronnie w przewidzianym trybie, przez

legitymowany konstytucyjnie lub ustawowo podmiot.

Są trzy kategorie źródeł prawa:

1. źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87k), które kształtuje źródło

prawa jednostek (obywateli). Takim katalogiem źródeł prawa jest np.:

konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną

w ustawie, rozporządzenia. Jest to katalog zamknięty.

2. Źródła prawa powszechnie obowiązującego miejscowego na terenie działania

organu, które je ustanowiły. Konstytucja nie precyzuje kto takie źródła prawa

wydaje, możemy dowiedzieć się o tym z ustaw. Prawo miejscowe jest tworzone

przez organy samorządu terytorialnego (np.: uchwały sejmików wojewódzkich,

rad gminy, rad powiatów) oraz przez terenowe organy administracji rządowej

(np.:rozporządzenia wykonawcze i porządkowe wojewodów).

3. Źródła prawa wewnętrznego (art. 93k) jest to prawo, które może być

skierowane wyłącznie do jednostek organizacyjnie podległych organowi

wydającemu taki akt np. MF podlegają US, nie może kształtować obywateli.

Konstytucja wskazuje jako źródła prawa: uchwały RM, zarządzenia Prezesa Rady

Ministrów i Ministrów oraz okólniki, dyrektywy. Zarządzenia mogą mieć wyłącznie

charakter wykonawczy do ustaw, ale w stosunku do uchwał RM nie ma tego

wymogu a więc są samoistne (wydawane są na podstawie konstytucji lub ustaw ).

KONSTYTUCJA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ – ustawa zasadnicza z dnia

02.04.1997 roku,

W hierarchii źródeł prawa administracyjnego Konstytucja RP zajmuje najwyższe miejsce.

Konstytucja stanowi najwyższe prawo w Rzeczpospolitej Polskiej będące bezpośrednią lub

pośrednią podstawą funkcjonowania wszelkich struktur państwa.

1

Jako źródło prawa administracyjnego Konstytucja odnosi się m.in. do:

1. ustroju administracji publicznej,

2. podstawowych celów, zadań, kompetencji podmiotów administrujących,

3. podstawowych zasad i form działania administracji,

4. kontroli administracji.

USTAWY w hierarchii źródeł prawa administracyjnego zajmują miejsce bezpośrednio po

Konstytucji RP. Konstytucja przewiduje, że pewne stosunki społeczne mogą podlegać

wyłącznie regulacjom ustawowym. Do materii ustawowej należą m.in.:

1. Ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności,

2. Wprowadzenie ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatki,

3. Nakładanie na samorząd terytorialny obowiązków wykonywania zadań.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE Związanie Rzeczpospolitej Polskiej umową

międzynarodową wymaga zgody w drodze ratyfikacji albo zatwierdzenia dokonanego

przez Radę Ministrów. Ratyfikacji podlegają umowy międzynarodowe o których mowa w

art. 89 ust. 1 Konstytucji – dotyczące np. sojuszy, pokoju, układów politycznych bądź

wojskowych, wolności praw lub obowiązków obywatelskich.

Zgodnie z art. 91 Konstytucji ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w

Dz.U. RP stanowi część krajowego porządku prawnego, chyba że jej stanowienie jest

uzależnione od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią

zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da

się pogodzić z umową.

ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY -Zgodnie z art. 234 Konstytucji RP jeżeli

w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu, Prezydent RP na

wniosek RM wydaje podlegające zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu

rozporządzenia z mocą ustawy. Moc takich aktów odpowiada mocy prawnej ustaw.

ROZPORZĄDZENIA wykonawcze wydawane przez naczelne organy administracji

publicznej.

Akty te należą do tradycyjnych przejawów udziału władzy wykonawczej w stosowaniu

prawa. Posiadają charakter wykonawczy i uzupełniający stanowiąc rozwinięcie regulacji

ustawowych. Wydawane są w zakresie jakim nie jest możliwe dostatecznie kompletne,

2

wyczerpujące, szczegółowe uregulowanie określonych stosunków w ustawie.

Rozporządzenia wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień zawartych w

ustawach (delegacji ustawowych) określających właściwe do wydania rozporządzeń

organy, zakres spraw do uregulowania oraz wytyczne co do treści rozporządzenia.

Rozporządzenie nie może ani rozszerzać ani zawężać zakresu delegacji. Samo

upoważnienie zaś nie może wynikać z domniemania czy też z wykładni celowościowej.

Konstytucja RP zawiera zamknięty katalog organów uprawnionych do wydawania

rozporządzeń. Są nimi:

1. Prezydent RP;

2. Prezes Rady Ministrów

3. Rada Ministrów;

4. Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej;

5. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,

6. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów

Organ upoważniony do wydawania rozporządzeń nie może przekazać swych kompetencji

innemu organowi. Rozporządzenia wydawane przez Ministrów oraz Przewodniczących

określonych w ustawach komitetów mogą być na wniosek Prezesa RM uchylone przez

Radę Ministrów.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami

powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je

ustanowiły, akty prawa miejscowego. Do stanowienia tego typu aktów upoważnione są:

- organy administracji publicznej;

- organy jednostek samorządu terytorialnego

- terenowe organy administracji rządowej

Obok Konstytucji RP podstawy prawne do stanowienia aktów prawa miejscowego

odnaleźć można w ustawach ustrojowych min. w ustawie gminnej, powiatowej, samorządu

województwa.

Podział:

1. Ze względu na kryterium podmiotu uprawnionego do stanowienia aktu wyróżnić

można:

-akty stanowione przez terenowe organy administracji rządowej

3

-akty stanowione przez wojewodę (w ramach całej terenowej administracji

rządowej zespolonej wyłącznie wojewoda posiada kompetencje do

stanowienia aktów prawa miejscowego)

-akty stanowione przez terenowe organy administracji niezespolonej.

2. Ze względu na kryterium przedmiotu regulacji oraz podstawy prawnej do

stanowienia aktu prawa miejscowego wyróżnić można:

-akty prawa miejscowego zawierające przepisy ściśle wykonawcze- akty

należące do tej kategorii wydawane są na podstawie szczegółowych

upoważnień towarzyszących regulacjom materialno-prawnym, określających

organ właściwy do wydawania aktu, zakres spraw do uregulowania oraz

wskazówki dotyczące jego treści. Niezależnie od szczegółowego

upoważnienia podstawa do wydawania tego rodzaju aktów są przepisy

zawarte w ustawach ustrojowych przyznające ogólną kompetencje dla

wydawania tego rodzaju aktu.

-akty prawa miejscowego zawierające przepisy o charakterze ustrojowo-

organizacyjnym- wydawane są one na podstawie generalnych upoważnień

wskazujących organy uprawnione do regulowania określonych stosunków

organizacyjnych w określonych w każdym przypadku zakresach. Taki

charakter mają min. statuty jednostek samorządu terytorialnego.

-akty prawa miejscowego zawierające przepisy porządkowe- akty tego

rodzaju wydawane mogą być przez organy samorządu lokalnego oraz

wojewodę, a także przez niektóre organy rządowej administracji

niezespolonej. Podstawa do wydawania przepisów porządkowych stanowią

generalne upoważnienia zawarte w ustawach ustrojowych.

AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO Zgodnie z art. 93 Konstytucji aktami prawa

wewnętrznego są uchwały RM oraz zarządzania Prezesa RM i Ministrów. Akty te

pozwalają organom nadrzędnym w układzie hierarchicznego podporządkowania

administracji publicznej ingerować w działalność podmiotów podporządkowanych (są one

instrumentem kierownictwa wewnętrznego zawierającym z reguły normy abstrakcyjne i

generalne). Akta prawa wewnętrznego nie mogą regulować materii ustawowej, pośrednio

jednak wpływają często na sytuację prawną adresatów norm ustawowych (taka sytuacja ma

miejsce np. w przypadku wyznaczenia w akcie prawa wewnętrznego sposobu korzystania

przez podmiot administrujący z kompetencji dyskrecjonalnej).

4

UCHWAŁY RADY MINISTRÓW Akty tego rodzaju nie muszą mieć odrębnej podstawy

ustawowej, dla ich wydania wystarczy generalne upoważnienia zawarte w Konstytucji.

Dużo uchwał RM posiada jednak dodatkowo swoją odrębną podstawę wydania. W związku

z tym możemy wyodrębnić dwie kategorie uchwal RM:

1. uchwały wydane na podstawie Konstytucji RP oraz delegacji ustawowej

2. tzw. uchwały samoistne- wydawane wyłącznie w oparciu o podstawę konstytucyjną.

ZARZĄDZENIA W odróżnieniu od uchwał RM, zarządzenia o których mowa w

Konstytucji RP wydawane mogą być wyłącznie na podstawie upoważnienia ustawowego.

Poza organami wskazanymi w art. 93 Konstytucji, Konstytucja RP upoważnia do

wydawania zarządzeń również Prezydenta RP oraz Przewodniczących określonych w

ustawach Komitetów.

5