Strona główna ► Moje kursy ► Inne ► KJ ► 12 listopad - 18 listopad ► Błąd językowy

Jesteś zalogowany(a) jako

Tomasz Słabczyński

(

Wyloguj

)

BŁĄD JĘZYKOWY jest to nieświadome odstępstwo od obowiązującej w danym momencie normy językowej, czyli taka innowacja,

która nie znajduje uzasadnienia: nie usprawnia porozumiewania się, nie wyraża nowych treści, nie przekazuje na nowo, w inny sposób

emocji nadawcy itd. Błąd można też określić jako taki sposób użycia jakiegoś elementu języka, który razi jego świadomych

użytkowników, gdyż pozostaje w sprzeczności z ich dotychczasowymi przyzwyczajeniami, a nie tłumaczy się funkcjonalnie. Wszystkie

błędy związane z posługiwaniem się językiem należy podzielić na zewnętrznojęzykowe i wewnętrznojęzykowe. Błędy

zewnętrznojęzykowe to błędy zapisu: ortograficzne i interpunkcyjne. Choć są one związane z językiem (np. zasady używania wielkich i

małych liter na początku wyrazu są motywowane względami znaczeniowymi lub składniowymi, stawianie znaków interpunkcyjnych

ma oparcie w składni), nie naruszają zasad, reguł wewnętrznojęzykowych. Błędy wewnętrznojęzykowe można dalej podzielić na błędy

systemowe (językowe) i błędy użycia, czyli stylistyczne. W obrębie błędów językowych mieszczą się błędy gramatyczne, leksykalne i

fonetyczne. Poniżej jest zamieszczona dokładniejsza charakterystyka każdego z tych typów błędów.

Błędy gramatyczne

1. Błędy fleksyjne. Polegają one na:

A) wyborze niewłaściwej postaci wyrazu, np. *nienawidzieć zamiast nienawidzić, *ten pomarańcz zamiast ta pomarańcza, *ten kontrol

zamiast ta kontrola, *przekonywujący zamiast przekonujący albo przekonywający;

B) wyborze niewłaściwego wzorca odmiany, np. lubić – *lubiał zamiast lubił, (zawiązać) *buta zamiast (zawiązać) but, *bardziej słodki

zamiast słodszy;

C) wyborze niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego, np. *przyjacielami zamiast przyjaciółmi, *o gwiaździe

zamiast o gwieździe, *spuchnęła zamiast spuchła;

D) wyborze niewłaściwej końcówki fleksyjnej, np. *diabłowi zamiast diabłu, *myszów zamiast myszy, *imieniowi zamiast imieniu,

*rozumią zamiast rozumieją, *bystszy zamiast bystrzejszy;

E) nieodmienianiu wyrazu, który ma swój wzorzec deklinacyjny, np. z Janem Matejko zamiast z Janem Matejką; Jadę do Oksford, zamiast

Jadę do Oksfordu;

F) odmianie wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca odmiany, np. (wypić kubek) kakaa – dopuszczalne w potocznej polszczyźnie

mówionej, lepiej (wypić kubek) kakao.

2. Błędy składniowe. Polegają one na wyborze niewłaściwego wzorca składniowego, czyli niewłaściwym łączeniu form wyrazowych

w jednostki tekstu. Mogą to być:

A) błędy w zakresie związku zgody, np. *Za stołem siedzi Piotr i Jan zamiast Za stołem siedzą Piotr i Jan; *Pies i Ania wbiegły do pokoju

zamiast Pies i Ania wbiegli do pokoju; * Przyszło dwadzieścia trzy osoby zamiast Przyszły dwadzieścia trzy osoby; *Rodzeństwo

wyjechali za granicę zamiast Rodzeństwo wyjechało za granicę;

B) błędy w zakresie związku rządu, np. *Używam dobre kosmetyki zamiast Używam dobrych kosmetyków; *Rozróżniać prawdę od

fałszu zamiast Rozróżniać prawdę i fałsz; * Brać się za sprzątanie zamiast Brać się do sprzątania; *Podobny ojcu zamiast Podobny do ojca;

*Większy jak ty zamiast Większy niż ty albo od ciebie;

C) błędy w używaniu przyimków, np. *przed i po wojnie zamiast przed wojną i po wojnie, *pracować na zakładzie zamiast pracować w

zakładzie, *siedzieć na kasie zamiast siedzieć w kasie albo przy kasie, *jechać do Ukrainy zamiast na Ukrainę;

D) błędy w zakresie używania wyrażeń przyimkowych, np. *Brak postępu w temacie stoczni zamiast w sprawie stoczni; *Pytania

odnośnie konstytucji zamiast pytania co do konstytucji albo pytania odnośnie do konstytucji;

E) niepoprawne skróty składniowe, np. *Organizuje i kieruje szajką złodziei samochodów zamiast Organizuje szajkę złodziei

samochodów i kieruje nią;

F) niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania, np. *Zdając egzamin, został przyjęty do szkoły zamiast Zdawszy

egzamin, został przyjęty do szkoły albo Po zdaniu egzaminu został przyjęty do szkoły; *Czytając takie powieści, nasuwają się refleksje

zamiast Kiedy czyta się takie powieści, nasuwają się refleksje;

G) konstrukcje niepoprawne pod względem szyku, np. *Wystąpienie kulturalnego attaché ambasady USA zamiast Wystąpienie attache¨

kulturalnego ambasady USA; *Wisząca groźba dyskwalifikacji nad zawodnikami zamiast Groźba dyskwalifikacji wisząca nad

Nawigacja

Strona główna

Strony
Mój profil
Moje kursy

Inne

KJ

Uczestnicy

Główne składowe
12 listopad - 18 listopad

19 listopad - 25 listopad
26 listopad - 2 grudzień
3 grudzień - 9 grudzień
10 grudzień - 16

grudzień
17 grudzień - 23

grudzień
24 grudzień - 30

grudzień
31 grudzień - 6 styczeń
7 styczeń - 13 styczeń
14 styczeń - 20 styczeń

HM

Ustawienia

Administracja słownikiem

Administracja kursem

Ustawienia mojego profilu

Moja strona domowa

Innowacja językowa
Błąd językowy

Szukaj według

alfabetu
Szukaj według

kategorii
Szukaj według

daty
Szukaj według

autora

ZMIANA JĘZYKOWA

Dodaj pojęcie

zawodnikami; *To w dobrych rodzinach nie zdarzało się zamiast To w dobrych rodzinach się nie zdarzało;

H) zbędne zapożyczenia składniowe, np. *Sytuacja wydaje się być niebezpieczna zamiast Sytuacja wydaje się niebezpieczna;

*Wydarzyło się to nie wczoraj, a przed tygodniem zamiast nie wczoraj, ale przed tygodniem.

Błędy leksykalne

1. Błędy słownikowe (wyrazowe)

A) używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu, czyli zbędna neosemantyzacja, np. dywagacje ‘rozważania‘ (poprawne znaczenie:

‘odbieganie od tematu, rozwlekłe mówienie lub pisanie nie na temat‘), nostalgia ‘tęsknota‘ (poprawnie: ‘tęsknota za ojczyzną‘),

enigmatyczny ‘zdawkowy, lapidarny‘ (poprawnie: ‘zagadkowy, tajemniczy‘), wnioskować ‘zgłaszać wniosek‘ (poprawnie: ‘wysnuwać,

wyciągać z czegoś wniosek‘), dokładnie ‘właśnie tak, zgoda, aha!‘ (poprawnie: ‘ściśle, precyzyjnie‘);

B) mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub morfologicznie i ich niepoprawne wymienne używanie, np. technika i

technologia, adaptować i adoptować, formować i formułować, efektowny i efektywny;

C) posługiwanie się pleonazmami, np. *zachować swoje incognito w tajemnicy, *kontynuować dalej, *akwen wodny;

D) nadużywanie wyrazów modnych, takich jak opcja, optyka, pakiet, lider, kreować, generować, strukturalny.

2. Błędy frazeologiczne

A) zmiana formy frazeologizmów wskutek wymiany, redukcji lub uzupełnienia składu związku, np. *wywrzeć piętno (poprawnie:

wycisnąć piętno), *przeczytać do deski (poprawnie: przeczytać od deski do deski), *wypić jednym duszkiem (poprawnie: wypić

duszkiem), * utopić w przysłowiowej łyżce wody (poprawnie: utopić w łyżce wody);

B) zmiana formy frazeologizmu wskutek zmiany postaci gramatycznej jednego ze składników, np. *wiadomość wyssana z palców

(poprawnie: wyssana z palca), *kurka domowa (poprawnie: kura domowa), *przeciekać między palcami (poprawnie: przeciekać przez

palce);

C) zmiana znaczenia frazeologizmu, np. potępiać, potępić (kogoś, coś) w czambuł ‘bardzo zganić, potępić kogoś, coś‘ (poprawnie:

‘potępić wszystkich, wszystko bez wyjątku‘),

D) użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, powodującym odżycie znaczenia dosłownego, np. Płodność Polaków i dzietność

Polek schodzą na psy.

3. Błędy słowotwórcze

A) używanie formacji zbudowanej niezgodnie z polskimi modelami słowotwórczymi, np. speckomisja (poprawnie: komisja specjalna),

biznes informacje (poprawnie: informacje o biznesie, informacje biznesowe);

B) zastosowanie niewłaściwego formantu, np. *głupość (poprawnie: głupota), *matkowy (poprawnie: matczyny);

C) wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej, np. *eurosejm (poprawnie: europarlament; sejm jest nazwą w zasadzie tylko

parlamentu polskiego).

Błędy fonetyczne

1. Niepoprawna wymowa głosek, np. ą jako [om] na końcu wyrazu ([idom] zamiast [idą]), ś jako [śi] (np. [śirodek] zamiast [środek]),

przydechowe wymawianie głosek k, t, np. [k(h)olejny], [t(h)om];

2. Niepoprawna wymowa grup głoskowych, np. [kielner], [nogie] (zamiast [kelner], [noge]), [czymać], [miszcz] (zamiast [tszymać],

potocznie [czszymać]; [mistsz], potocznie [misczsz] albo [miszczsz]);

3. ‘Literowe’ odczytywanie wyrazów, np. [piętnaście] (poprawnie [pietnaście]), [zaczęła] (poprawnie [zaczeła]);

4. Redukcja głosek i grup głoskowych, np. [tszea] (poprawnie [tszeba], potocznie [czszeba]), [pożonny] (poprawnie [pożondny]),

[kalicja] (poprawnie [koalicja]).

5. Niepoprawne akcentowanie wyrazów i form wyrazowych, np. [wizyta], [atmosfera] (poprawnie [wizyta], [atmosfera]).

Błędy stylistyczne

1. Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowanie ich do charakteru i funkcji tej wypowiedzi

Jesteś zalogowany(a) jako

Tomasz Słabczyński

(

Wyloguj

)

A) używanie elementów oficjalnych w wypowiedziach potocznych, np. Dokonałem zakupu maszynki do golenia; Skonsumowałeś na

obiad całą kartoflankę.

B) używanie elementów potocznych w wypowiedzi o charakterze publicznym, np. Następnie zaobserwowałem, że człowiek ten

wykopyrtnął się po wzięciu zakrętu; W wyniku obserwacji ustalono, że facet przemieszkiwał w wymienionym obiekcie.

C) stylizacja językowa nie mająca uzasadnienia w treści i charakterze stylowym wypowiedzi, np. Onegdaj nasi zawodnicy odbyli tylko

jeden trening; Mamy tu duże utrudnienia, jako że samochody muszą jechać jedną stroną jezdni.

D) naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu (Por. STYL).

Błędy zewnętrznojęzykowe

1. Błędy ortograficzne

A) używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie, np. *gura, *porzyczyć, *chamak, *skoniczyć (poprawnie: góra,

pożyczyć, hamak, skończyć).

B) niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna; także niewłaściwe użycie łącznika, np. *dzikorosnący, *wdal, *po środku, *jasno zielony,

*inżynier-rolnik (poprawnie: dziko rosnący, w dal, pośrodku, jasnozielony, inżynier rolnik)

C) niewłaściwe używanie wielkich i małych liter na początku wyrazów, np. *jan kowalski, *w ostatni Piątek, *Masło O Doskonałym

Smaku.

2. Błędy interpunkcyjne

A) brak właściwego znaku interpunkcyjnego, zwłaszcza przecinka

B) zbędne użycie znaku interpunkcyjnego

C) użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego.

Ze względu na rangę wszystkie błędy językowe można podzielić na rażące, pospolite i usterki językowe. Błędy rażące są naruszeniem

podstawowych zasad poprawnościowych. Ich popełnienie powoduje zakłócenie podstawowej, komunikatywnej funkcji przekazu

językowego. Tekst, który zawiera takie błędy, jest albo zupełnie niezrozumiały dla odbiorcy, albo przekazuje mu informacje niezgodnie

z intencją nadawcy; w obu wypadkach prowadzi to do nieporozumień. Tekst pełen błędów rażących może wreszcie utrudniać

zrozumienie treści, np. wskutek zawiłości czy rozwlekłości. Rażącym błędem jest na przykład forma *myszów w D. lm, powiedzenie * ja

to zrobił, składnia dotknąć dziewczynę na ulicy (w znaczeniu ‘lekko trącić‘; dotknąć dziewczynę znaczy bowiem ‘urazić ją‘: dla

wyrażenia znaczenia styczności fizycznej należy użyć konstrukcji dotknąć dziewczyny), czy wymowa [kuje] zamiast [kłuje]. Błędy

pospolite nie powodują na ogół nieporozumienia na poziomie semantycznym, jednakże naruszają normę panującą w danym

środowisku i narażają osobę, która je popełnia, na negatywną ocenę ze strony odbiorcy. Takim błędem jest np. brak odmiany nazwiska

polskiego *Idę do pana Moniuszko, wymowa *[zaczełem], *[wyłanczać] czy konstrukcja *używać szminkę. Usterki językowe to takie

odstępstwa od normy, które naruszają ją tylko w niewielkim zakresie; taką usterką będzie np. przestawny szyk zdania, użycie

neologizmu jeszcze nie zakorzenionego w języku, używanie formy przestarzałej albo wybór takiego wariantu, który ma mniejsze

uzasadnienie w dotychczasowym rozwoju polszczyzny.

Por. INNOWACJE JĘZYKOWE, KRYTERIA POPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ, NORMA JĘZYKOWA, POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA, STYL, UZUS

JĘZYKOWY. (A.M.)

Wyszukaj

Przeszukaj cały tekst

Dodaj pojęcie

Wyszukaj pojęcia używając tego indeksu

Specjalne

|

A

|

Ą

|

B

|

C

|

Ć

|

D

|

E

|

Ę

|

F

|

G

|

H

|

I

|

J

|

K

|

L

|

Ł

|

M

|

N

|

Ń

|

O

|

Ó

|

P

|

Q

|

R

|

S

|

Ś

|

T

|

U

|

V

|

W

|

X

|

Y

|

Z

|

Ź

|

Ż

| Wszystkie

Nie znaleziono żadnych pojęć w tej sekcji

Szukaj według kategorii

Szukaj według daty

Szukaj według autora

Szukaj według alfabetu