http://www.muratordom.pl/8880.htm

A

Adaptacja

- przystosowanie obiektu budowlanego do pełnienia odmiennej funkcji od tej, dla
której został zaprojektowany i zbudowany lub do eksploatacji w nowych warunkach
(wynikających np. ze zmiany przepisów).

Aeracja

- 1) zorganizowana wymiana powietrza, zachodząca w sposób naturalny (wentylacja
naturalna) wskutek działania wiatru oraz ciśnienia grawitacyjnego, przy ewentualnym
wykorzystaniu odpowiednio ukształtowanych i regulowanych otworów lub kanałów
wentylacji naturalnej w przegrodach budowlanych; 2) napowietrzanie (nasycanie
powietrzem), czyli wprowadzanie powietrza do obiektu, instalacji.

Anodowanie

(anodyzowanie, eloksalowanie) - elektrolityczne wytwarzanie na powierzchni
przedmiotów z metalu (głównie aluminium) lub stopów (głównie aluminium i
magnezu) cienkiej powłoki tlenków tych metali. Taka powłoka chroni metal przed
korozją i zwiększa jego odporność na ścieranie, można ją również barwić.

Antresola

- niskie pomieszczenie mieszkalne lub użytkowe wydzielone z górnej części
kondygnacji (głównie parteru).

Ar

- miara powierzchni gruntu, 1a = 100 m

2

; setna część hektara.

Architektura

- dyscyplina nauki i sztuki organizująca i kształtująca przestrzeń zewnętrzną (np.
forma budynku, ukształtowanie zieleni, itp.) i wewnętrzną (np. aranżacja wnętrz) w
sposób niezbędny dla zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka. W
znaczeniu potocznym, architektura to forma obiektu budowlanego.

Armatura

(osprzęt) - ogólne określenie zaworów czerpalnych, baterii, zaworów i kurków
odcinających, regulacyjnych, bezpieczeństwa, itp., a także wyposażenie rurociągów w
różnego typu instalacjach sanitarnych i przemysłowych.

Asenizacja

- usuwanie w higieniczny sposób nieczystości płynnych z danego terenu.

B

Badania gruntowe

- ogół badań (chemicznych, mechanicznych, fizycznych i geologicznych)
okreslających stan fizyczny i skład chemiczny gruntu w celu określenia jego
przydatności dla potrzeb budowlanych.

Bal drewniany

- sortyment tarcicy o grubości co najmniej 50 mm i szerokości nie mniejszej niż
dwukrotna grubość, długości ponad 1 m; typowe wymiary bali (belek drewnianych) -
grubość 50, 63, 75, 100 mm i szerokość od 100 do 250 mm.

Balkon

- element budynku składający się z płyty poziomej i balustrady, występujący z lica
zewnętrznej ściany budynku. Może być dostępny z jednego lub z kilku pomieszczeń
kondygnacji nadziemnych.

Balustrada

- lekka, na ogół ozdobna, pionowa przegroda w postaci ścianki pełnej lub ażurowej
stanowiąca zabezpieczenie biegów schodowych, spoczników, tarasów, balkonów,
galerii, mostów, płaskich dachów, itp. lub oddzielająca części wnętrza.

Bateria wodociągowa

- armatura czerpalna (dwa kurki wodociągowe czerpalne zmontowane we wspólnym
korpusie) zasilana wodą zimną i gorącą umożliwiająca jej mieszanie i dobór właściwej
temperatury wody wypływającej.

Belka

- 1) poziomy lub pochyły element konstrukcyjny podlegający zginaniu; przeważnie ze
stali (np. kształtownik), żelbetu lub drewna; oparty na dwóch lub więcej
podporach; przenoszący obciążenia pionowe na podpory; 2) sortyment tarcicy
obrzynanej o przekroju kwadratowym lub prostokątnym (przekrój poprzeczny od 12 x
20 do 22 x 28 cm).

Beton

- materiał budowlany (sztuczny kamień) utworzony w wyniku związania i
stwardnienia mieszanki spoiwa (najczęściej cementu), wody oraz (w betonach
kruszywowych) wypełniacza (piasku, żwiru). Zastosowanie betonu: wykonywanie
konstrukcji betonowych i żelbetowych, wykładzin i przegród izolujących cieplnie i
akustycznie, produkcja elementów prefabrykowanych.

Beton komórkowy

- beton lekki (z kruszywem lub bez) o porowatej strukturze; otrzymywany przez
spienienie zaczynu (zwykle cementowego) w wyniku dodania środków
rozkładających się z wydzielaniem gazu (gazobeton) lub pianotwórczych
(pianobeton).

Beton komórkowy autoklawizowany

- beton o gęstości do 750 kg/m

3

, o strukturze porowatej (w wyniku

fizykochemicznych reakcji pomiędzy kruszywem i spoiwem, poddanych obróbce
cieplnej), stosowany do produkcji drobno- i wielkowymiarowych elementów
budowlanych.

Białkowanie

(bielenie) - malowanie mlekiem wapiennym świeżych tynków wewnętrznych w
budynkach (podkład przed malowaniem farbami emulsyjnymi), ścian nie
wymagających otynkowania (np. w pomieszczeniach inwentarskich), płotów
drewnianych, itp.

Budowa

- to wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę,
rozbudowę i nadbudowę obiektu budowlanego.
Ustawa z 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. nr 80, poz. 718).

Budowla

- każdy obiekt budowlany nie będący budynkiem lub obiektem małej architektury,
jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, wolno
stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia
reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne,
zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne,
oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje
oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu,
budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń
technicznych (kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamenty
pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części
przedmiotów składających się na całość użytkową.

Budynek

- obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni
za pomocą przegród budowlanych oraz posiadający fundamenty i dach.

Budynek mieszkalny jednorodzinny

- to budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub
grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie
samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali
mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni
całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku.

Budynek parterowy

- budynek mający jedną kondygnację nadziemną. Poza jedną kondygnacją nadziemną
budynek może mieć poddasze oraz dowolną liczbę kondygnacji podziemnych.

Budynek piętrowy

- budynek mający dwie lub więcej kondygnacji nadziemnych. Wśród budynków
piętrowych rozróżnia się budynki jedno- i wielopiętrowe. Budynek jednopiętrowy ma
2 kondygnacje nadziemne, budynek dwupiętrowy - 3 kondygnacje nadziemne, itp.

Bungalow

- jednokondygnacyjny budynek mieszkalny, najczęściej drewniany, otoczony
werandami, typowy dla budownictwa kolonialnego.

C

Cegła

- systemowy, na ogół prostopadłościenny drobnowymiarowy pełny lub drążony,
konstrukcyjny lub elewacyjny element budowlany, formowany z gliny ceglarskiej, z
zaprawy wapienno-piaskowej, gipsowej, ze szkła lub innych surowców mineralnych.
śą

daną wytrzymałość można uzyskać m.in. w procesie wypalania (cegła ceramiczna),

autoklawizacji lub naparzania pod ciśnieniem parą wodną (cegła wapienno-piaskowa).

Cement

- spoiwo budowlane hydrauliczne, twardniejące pod wpływem działania wody,
stosowane do produkcji zapraw i betonów. Cement otrzymywany jest przez wypalanie
surowców, a następnie ich zmielenie.
Rodzaje cementu: portlandzki, hutniczy, glinowy, magnezjowy, anhydrytowy,
murarski.

Cement portlandzki

- najszerzej stosowany w budownictwie cement, otrzymywany przez prażenie margli i
wapieni z gliną i zmielenie uzyskanego klinkieru z gipsem. Odmianą cementu
portlandzkiego jest cement portlandzki biały (cement biały), wyrabiany z surowców
zawierających mniej niż 0,3% tlenku żelaza; cementu białego używa się do
szlachetnych tynków i sztucznych marmurów.

Ceramika budowlana

- ogół wyrobów stosowanych w budownictwie, powstających w wyniku wypalania
masy, której podstawowym składnikiem jest glina.

Chłonność akustyczna pomieszczenia

- miara całkowitej zdolności pomieszczenia do pochłaniania i tłumienia dźwięku.
Zależy od objętości pomieszczenia i czasu pogłosu (zanikania dźwięku po ustaniu jego
ź

ródła). Jednostką chłonności jest 1m

2

.

Chudy beton

- warstwa wykonana z betonu o niższej wytrzymałości i grubości najczęściej 10 cm
układana na gruncie przed wykonaniem fundamentu; tworzy gładkie, wytrzymałe
podłoże pod deskowanie lub pręty zbrojenia (zbrojenie układa się na podkładkach);

jest to słaby beton zawierający tylko 100 kg cementu na 1 m

3

, podczas gdy w

"normalnym" jest go około 350 kg/m

3

.

Ciasto wapienne

(wapno gaszone) - wodorotlenek wapnia w postaci ciastowatej masy o kolorze białym
lub jasnokremowym, powstałej przez zgaszenie wapna palonego dostateczną ilością
wody. Ciasto wapienne stosowane jest do zapraw murarskich i tynkarskich.

Ciąg kominowy

- przepływ powietrza w przewodzie kominowym, powstający na zasadzie różnicy
ciężaru właściwego gorących gazów spalinowych w kominie i ciężaru właściwego
powietrza zewnętrznego; powstała dzięki temu różnica ciśnień między wylotem i
spodem komina (kotła lub przewodu wentylacyjnego) pobudza gazy do ruchu
grawitacyjnego.

Ciąg wsteczny

- niekorzystna różnica ciśnień i temperatury powietrza między wlotem i wylotem
komina, powodująca zasysanie spalin do środka komina. Na wytworzenie się ciągu
wstecznego może mieć również wpływ źle dobrana średnica lub wysokość komina.

Czapka kominowa

- to zakończenie wylotu komina. Zwykle jest to betonowa płyta o wymiarach nieco
większych od przekroju komina - prefabrykowana lub wykonywana bezpośrednio na
budowie.

D

Dach

- przekrycie płaskie lub krzywiznowe, osłaniające pomieszczenia budowli przed
opadami atmosferycznymi, słońcem, wiatrem oraz przenoszące obciążenia od śniegu i
wiatru. Dach składa się z konstrukcji nośnej, warstwy izolacji cieplnej oraz pokrycia.

Dachówka

- małogabarytowy (o różnych kształtach i wymiarach) wyrób budowlany, wykonany z
gliny ceglarskiej (dachówka ceramiczna), z zaprawy cementowej (dachówka
cementowa), z drewna (gont drewniany), ze szkła (dachówka szklana) lub też z innych
materiałów, używany do krycia dachów.

Decybel

[dB] - jednostka logarytmiczna równa 0,1 B (bela); stosowana m.in. do określania
poziomu dźwięku (hałasu), mocy czy napięcia elektrycznego.

Deska

- tarcica o grubości 12-50 mm.

Deskowanie

(szalunek) - konstrukcja jednorazowa, prowizoryczna (na ogół drewniana, z
oddzielnych desek połączonych ze sobą) lub systemowa wielokrotnego użytku
(stalowa lub ze sklejki wodoodpornej), używana przy produkcji elementów
betonowych lub przy wznoszeniu konstrukcji betonowych (żelbetowych), służąca do
nadawania odpowiednich kształtów układanej mieszance betonowej, do
podtrzymywania zbrojenia w czasie betonowania oraz utrzymywania świeżego betonu
do czasu uzyskania przez niego odpowiedniej wytrzymałości; deskowanie wykonuję
się i ustawia przy wznoszeniu budowli.

Deskowanie tracone

- konstrukcja jednorazowa na ogół z elementów żelbetowych lub betonowych, a także
z materiałów izolacyjnych lub elewacyjnych, stanowiąca nierozbieralną (traconą)
formę dla wykonywanego elementu żelbetowego lub betonowego.

Dokumentacja budowy

- to pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym, dziennik
budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, w miarę potrzeby, rysunki i
opisy służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książkę obmiarów, a w
przypadku realizacji obiektów metodą montażu - także dziennik montażu.

Drenaż

- to ułożona wokół budynku instalacja, która zbiera i odprowadza nadmiar wody
gruntowej na bezpieczną odległość; w małych oczyszczalniach ścieków drenaż służy
do odprowadzania oczyszczonych wód pościekowych do gruntu.

Drewno budowlane

- ogół wykonanych z drewna materiałów budowlanych, konstrukcyjnych i
wykończeniowych (np. tarcica, okrąglaki, boazeria).

Dylatacja

- przerwa, szczelina o szerokości od kilku milimetrów do kilku centymetrów między
dwoma przylegającymi do siebie budowlami lub elementami konstrukcyjnymi
budowli o dużych rozmiarach. Dylatacja ma za zadanie umożliwiać swobodną pracę
statyczną oraz swobodne odkształcanie się (pod wpływem temperatury, obciążenia,
pęcznienia i kruszenia się materiałów) poszczególnych "zdylatowanych" elementów
budowli.

Dźwięk

- wrażenie słuchowe wywołane drganiami akustycznymi, czyli drganiami cząstek
powietrza, ciała stałego albo cieczy. Źródłem dźwięku mogą być na przykład struny
głosowe człowieka, instrumenty muzyczne, głośniki, instalacje, środki transportu i
komunikacji, pracujące maszyny i urządzenia. Hałasami nazywamy wszelkiego
rodzaju niepożądane i nieprzyjemne dźwięki: stuki, trzaski, huki, piski i szumy.

E

Ekofiber

- luźne włókna celulozowe stosowane jako izolacja cieplna, można je nadmuchiwać
do środka konstrukcji nawet o bardzo skomplikowanym kształcie.

Element architektoniczny

- wyróżniająca się część obiektu budowlanego, zazwyczaj o charakterze
dekoracyjnym, wpływająca na jego wartość artystyczną, np. gzymsy, portale, itp.

Element budowlany

- część obiektu budowlanego stanowiąca przed wybudowaniem odrębną, jednolitą
całość, np. belka stropowa płyta prefabrykowana ścienna, parapet, itp.

Element konstrukcyjny

- część obiektu budowlanego o charakterze nośnym stanowiąca o jego stateczności i
wytrzymałości na działanie różnych sił (np. fundament, ściana nośna, strop, itp.).

Elementy robót

- wyodrębnione z całości planowanych robót ich rodzaje, bądź stany wznoszonego
obiektu, służące planowaniu, organizowaniu, kosztorysowaniu i rozliczaniu
inwestycji.

Elewacja

- widok zewnętrznej powierzchni ściany budynku wraz ze wszystkimi występującymi
na niej elementami (np. okna, drzwi) oraz detalami architektonicznymi. Wygląd
elewacji zależy od materiału z jakiego została wykonana, funkcji budynku oraz jego
konstrukcji.
Elewacja może być: frontowa, tylna, boczna, a ze względu na usytuowanie w stosunku
do stron świata: wschodnia, zachodnia, północna lub południowa.

Emalia

(farba emaliowa) - wyrób pigmentowy na spoiwie lakierowym, dający powłokę o
walorach dekoracyjnych i ochronnych.

Emulsja

- układ dyspersyjny złożony z dwóch wzajemnie nie mieszających się cieczy, w
którym jedna z cieczy jest rozpuszczona w drugiej w postaci małych kropelek.

F

Farba emulsyjna

- farba malarska otrzymywana z emulsji spoiwa oraz pigmentów i wypełniaczy, nie
zawiera rozpuszczalników organicznych, jest rozcieńczana wodą. Farbę emulsyjną

stosuje się do malowania tynków, muru, elementów z betonu, gipsu, drewna, tektury,
papieru, tkanin.

Farba klejowa

- farba wodna na roztworze klejów roślinnych lub zwierzęcych, użytych jako spoiwo.
Farby klejowe są stosowane w budownictwie głównie do malowania tynków
wewnątrz budynków.

Farby

- ciekłe lub maziste materiały malarskie stanowiące zawiesinę pigmentów (substancji
barwiących) i wypełniaczy (spoiw), służące do barwienia i ochrony przed działaniem
różnych czynników - elementów budowlanych i wykończeniowych oraz różnych
przedmiotów. W zależności od przeznaczenia farby dzieli się na podkładowe i
nawierzchniowe, a w zależności od składu wyróżnia się olejne, emulsyjne, klejowe,
bitumiczne i inne.

Fasada

- elewacja frontowa, najczęściej z wejściem do budynku. Jest zazwyczaj ozdobna,
odróżnia się bogatszą kompozycją architektoniczną od pozostałych.

Framuga

- wnęka w murze, w której osadzone jest okno (framuga okienna) lub drzwi
(framuga drzwiowa). Nazwę framugi podokiennej nosi również wnęka wykonana
pod oknem, przeznaczona do umieszczania grzejnika centralnego ogrzewania.

Fuga

(spoina) - barwne, ozdobne wykończenie połączeń elementów (np. cegieł, kamieni) w
murach nietynkowanych lub na ścianach i posadzkach wykończonych elementami
okładzinowymi (np. glazurą, terakotą). Szczelinę między łączonymi elementami
wypełnia się całkowicie lub częściowo zaprawą budowlaną.

Fundamenty

- element konstrukcyjny przenoszący na grunt wszystkie obciążenia zebrane z
budynku; stanowią jego podporę i zabezpieczają przed nadmiernym osiadaniem
(zagłębieniem pod wpływem stałych i zmiennych obciążeń budynku).

G

Gaszenie wapna

(lasowanie wapna) - łączenie wapna palonego z wodą (przez wymieszanie ręczne lub
mechaniczne) w celu otrzymania plastycznego ciasta wapiennego lub mleka
wapiennego.

Gazobeton

- lekki, porowaty beton otrzymywany przez wprowadzenie do zaprawy cementowej
lub wapiennej substancji gazotwórczych (np. sproszkowanego glinu, sproszkowanego
karbidu, stopów krzemu z glinem i in.).

Gąsior

- dachówka o kształcie przystosowanym do krycia kalenic i grzbietów dachów.

Gęstość objętościowa

- stosunek masy materiału do jego objętości łącznie z porami.

Gips

- 1) minerał, uwodniony siarczan wapniowy, ma duże zastosowanie w budownictwie i
przemyśle budowlanym, jako materiał wiążący w postaci miałkiego proszku
uzyskanego z wyprażonego kamienia gipsowego, z którego przygotowuje się spoiwa
budowlane powietrzne; gips jest stosowany również w papiernictwie, w przemyśle
cementowym i in.; 2) skała osadowa pochodzenia chemicznego, zbudowana z
minerału gipsu, czasami z dodatkami anhydrytu, soli kamiennej, boracytu, dolomitu,
kwarcu, itp.

Glif

- skośne płaskie ścięcie ościeży okiennych lub drzwiowych umieszczonych w
grubych murach. Glify wykonuje się w celu zwiększenia dostępu światła lub
poszerzenia przejścia.

Głębokość posadowienia

- odległość między powierzchnią terenu a dolną powierzchnią fundamentów. Zależy
od strefy klimatycznej, a jej minimalna wartość wynosi od 0,8 m do 1,4 m.
Zachowanie tej głębokości zabezpiecza przed ujemnymi skutkami zamarzania i
rozmarzania gruntu pod fundamentem (wysadzanie, osadzanie). W gruntach
niewysadzinowych dopuszcza się posadowienie na głębokości 0,5 m.

Główka cegły

(cegły) - to najmniejsza powierzchnia boczna cegły.

Grunt nasypowy

(antropogeniczny) - grunt, którego ukształtowanie i położenie jest wynikiem
działalności człowieka (np. hałdy, wysypiska); grunty nasypowe często przemieszane
są z gruzem lub śmieciami i złożone bez zagęszczenia; są to grunty nienośne.

Grunt organiczny

- grunt pochodzenia roślinnego, powstały w zbiornikach wodnych i starych korytach
rzek; grunty organiczne są słabe, dlatego nie nadają się do posadawiania budynków i
określa się je jako nienośne.

Grunty wysadzinowe

- grunty, które, zamarzając, zwiększają swoją objętość. Taki grunt może zimą
podnieść ("wysadzić") dom nawet o kilka centymetrów.

H

Hałas

- niepożądany, nieprzyjemny dźwięk zakłócający spokój, działający denerwująco,
osłabiający uwagę, utrudniający pracę.

Harmonogram

- opis wraz z wykresem graficznym, określający przewidywany czas trwania i
chronologiczny porządek czynności zmierzających do wykonania wyrobu, usługi czy
roboty budowlanej.

Higroskopijność

- właściwość materiału polegająca na zdolności do wchłaniania wody i pary wodnej.

Hydrant

- urządzenie w sieci wodociągowej zaopatrzone w zawór i złącze do węża, służące do
czerpania wody do celów gospodarczych i przeciwpożarowych. Zawór hydrantu
przeciwpożarowego może być montowany w szafce na ścianie budynku lub
bezpośrednio na wodociągu zewnętrznym.

Hydrofor

(zbiornik hydroforowy) - zbiornik stalowy ciśnieniowy, połączony z pompą i
sprężarką, działający automatycznie, podnoszący wodę na wyższe kondygnacje w
budynkach, w których ciśnienie wodociągu jest zbyt małe lub gdy woda pobierana jest
z własnego ujęcia.

I

Impregnacja

- impregnowanie, nasycanie materiałów (drewna, papieru, wyrobów włókienniczych,
itp.) środkami chemicznymi (impregnatami) zabezpieczającymi je przed działaniem
czynników szkodliwych lub nadającymi im określone własności.

Inhibitor

(katalizator ujemny) - katalizator, który powoduje zmniejszenie szybkości reakcji
chemicznej.

Inhibitor korozji

(opóźniacz korozji) - substancja, która po wprowadzeniu w nieznacznej ilości do
ś

rodowiska korozyjnego, powoduje wydatne zmniejszenie szybkości korozji.

Instalacja otwarta

(grawitacyjna) - instalacja grzewcza, która ma połączenie z atmosferą przez otwarte
naczynie wzbiorcze.

Instalacja zamknięta

(ciśnieniowa) - instalacja grzewcza odizolowana od atmosfery (wyposażona w
przeponowe naczynie wzbiorcze).

Izolacja

- warstwa utrudniająca określone, wzajemne oddziaływanie dwóch środowisk
(układów); w zależności od spełnianej funkcji wyróżnia się izolację akustyczną,
cieplną, elektryczną, przeciwkorozyjną i inne.

Izolacyjność akustyczna przegrody

- miara jakości akustycznej przegrody przez którą przenikają do pomieszczenia
drgania akustyczne, których źródło znajduje się w innym pomieszczeniu. Zależy od
powierzchni przegrody, jej grubości i materiałów z jakich jest wykonana. Dużą
izolacyjność akustyczną mają przegrody warstwowe, wykonane z materiałów lekkich i
porowatych przedzielonych warstwami powietrza.

J

Jaskółczy ogon

- rodzaj połączenia stosowanego w konstrukcjach drewnianych polegający na tym, że
jeden z łączonych elementów ma czop w kształcie trapezu o większej podstawie na
zewnątrz, zaś drugi element odpowiadające mu kształtem gniazdo.

Jastrych

- jednolita warstwa wykonana z mieszaniny mającej w trakcie układania konsystencję
sypką, plastyczną lub ciekłą (np. jastrych asfaltowy, cementowy, gipsowy), a
następnie twardniejącą po upływie określonego czasu. Jastrychy są stosowane jako
podkłady pod wykończeniowe warstwy podłogowe, czasami posadzki.

Jętka

- poziomy element drewnianego wiązara dachowego w dachach o konstrukcji
krokwiowo-jętkowej. Jętka łączy parę krokwi tworząc z nimi sztywny trójkąt,
zapobiegając ich rozsunięciu się.

K

Kubatura

- objętość pomieszczenia lub budynku wyrażona w m

3

. Kubaturę budynku oblicza się

mnożąc powierzchnię jego rzutu w obrysie ścian zewnętrznych przez jego wysokość.

Księga wieczysta

- urzędowy rejestr prowadzony w celu ujawnienia stanu prawnego dotyczącego
nieruchomości. Przez stan prawny nieruchomości należy rozumieć prawa rzeczowe
dotyczące nieruchomości tj. własność, użytkowanie wieczyste, oraz ograniczone
prawa rzeczowe jak np. użytkowanie, zastaw, prawo do lokalu lub hipoteka.

Podstawową funkcją ksiąg wieczystych jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu
nieruchomościami.

Kruszywo sztuczne

- kruszywo uzyskane przez wypalenie w temperaturze spiekania odpowiednio
przygotowanych glin, łupków, popiołów lotnych, itp. lub przez obróbkę żużla
wielkopiecowego lub paleniskowego.

Kruszywo organiczne

- kruszywo uzyskiwane z trocin, torfu, wełny drzewnej, trzciny, słomy rzepakowej,
paździerzy, itp. Kruszywo organiczne stosowane jest do lekkich betonów porowatych.

Kruszywo naturalne

- kruszywo powstałe w wyniku erozji skał (tj. oddziaływania wody, powietrza,
temperatury), np. piasek, żwir, otoczaki.

Kruszywo

- materiał sypki pochodzenia mineralnego (najczęściej) lub organicznego; cechą
charakterystyczną kruszyw jest uziarnienie, stanowiące o podziale kruszyw na
jednofrakcyjne, wielofrakcyjne lub pospółki.

Kosz dachu

- zagłębienie w dachu służące do odprowadzania wody opadowej, utworzone przez
dwie przyległe lub przeciwległe połacie dachowe.

Konserwacja

- z łacińskiego conservare zachować, utrzymać bez uszkodzenia. Polega na
regeneracji zużytych części obiektu przez wzmocnienie, naprawę i uzupełnienie, w
sposób nie rzutujący na jego wygląd. Większość prac konserwatorskich związana jest
z utrzymywaniem istniejących ruin budowli zabytkowych.

Koncepcja

- to wstępna wizja domu, która służy do uzgodnienia z inwestorem jego wielkości i
formy. Składa się zazwyczaj z krótkiego opisu projektowanych rozwiązań
technologicznych i materiałowych oraz rysunków (w skali 1:50 lub 1:100) - rzutów
poszczególnych kondygnacji, przekroju wszystkich elewacji i rysunku (lub
wizualizacji) ukazującego dom w trzech wymiarach, a także szkicu zagospodarowania
działki.

Kocioł dwufunkcyjny

- kocioł podgrzewający wodę krążącą w instalacji centralnego ogrzewania i wodę na
potrzeby użytkowe.

Klinkier

- 1) wyroby ceramiczne spieczone (cegła klinkierowa, płytki klinkierowe),
odznaczające się wysoką wytrzymałością na ściskanie, odpornością na ścieranie,
działanie czynników atmosferycznych i chemicznych. Klinkier stosowany jest jako
okładzina ścian budynków, materiał do budowy nawierzchni i posadzek, budowy

kanałów ściekowych i kominowych; 2) wypalona mieszanina margli lub wapieni z
gliną, półprodukt w produkcji cementu portlandzkiego.

Keramzyt

- kruszywo ceramiczne lekkie uzyskane przez spieczenie w piecach obrotowych w
temperaturze około 300°C odpowiednio przygotowanej gliny pęczniejącej.

Kawitacja

- zjawisko polegające na tworzeniu się wewnątrz poruszającej się cieczy obszarów
wypełnionych niejednorodną mieszaniną gazowej i ciekłej fazy danego płynu.

Kapinosy

- ukośne i wyżłobione podcięcie nadwieszonego elementu architektonicznego.
Kapinos powoduje odrywanie się od niego kropel wody i chroni w ten sposób ściany
przed zamakaniem.

Kapilarne podciąganie wody

- podnoszenie się poziomu wody zachodzące w wąskich szczelinach lub cienkich
rurkach.

Kalenica

- grzbiet dachu, górna, najczęściej pozioma krawędź dwóch połaci dachowych
przeciwległych (tj. o liniach okapowych nie schodzących się w jednym punkcie).

L

Lakierowanie proszkowe

- polega na elektrostatycznym naniesieniu na element warstwy proszku
poliestrowego, a następnie wypaleniu go w piecu w temperaturze 100-200°C.

Legary

- belki drewniane, do których przybija się podłogę właściwą lub "ślepą" (podkład pod
podłogę właściwą). Legary leżą bezpośrednio na stropie lub na słupkach ceglanych
(podłoga nad gruntem).

Listwa przymykowa

- listwa przybijana na skrzydło drzwi, stanowiąca jego uszczelnienie.

Lukarna

- małe okno wysunięte z połaci dachowej, często ozdobne. Dawniej lukarny bywały
zwykle owalne lub okrągłe. Obecnie ich kształt może być praktycznie dowolny.

Luz wrębowy

- jest to wolna przestrzeń, która pozostaje między ramami skrzydła i ościeżnicy po
zamknięciu okna.

M

Marka cementu

- liczba określająca minimalną wytrzymałość na ściskanie betonu wskutek zgniatania
próbek, po określonym czasie twardnienia tego betonu, w warunkach normalnych.

Media

- przenośniki, m. in. sieci energetyczne, cieplne, gazowe, wodne, telekomunikacyjne,
ś

ciekowe, itp. Wartość terenu budowlanego wzrasta w zależności od ilości dostępnych

dla niego mediów.

Mieszanka betonowa

- jednolita mieszanina składników betonu (kruszywo, cement, woda, dodatki), przed
lub po zagęszczeniu, lecz przed rozpoczęciem twardnienia.

Mikrorozszczelnienie

- dzięki zastosowaniu specjalnego okucia obwodowego okno można zamknąć albo
szczelnie, albo tak, że pomiędzy ramą i ościeżnicą pozostaje niewielka szczelina, która
umożliwia wentylację.

Mleko wapienne

- zawiesina wodorotlenku wapniowego w wodzie, stosowana jako składnik farb
murarskich, do odkażania i neutralizacji.

Mostek termiczny

(cieplny) - miejsce przenikania chłodu przez izolację do przestrzeni izolowanej

N

Naczynie wzbiorcze

- zbiornik przyłączony do sieci rurociągów, którego zadaniem jest przyjęcie wody w
instalacji ogrzewania wodnego, której objętość wzrasta wskutek wzrostu
temperatury.

Nadproże

- element konstrukcyjny przekrywający otwory w murze - okienne i drzwiowe.
Nadproże może być elementem płaskim lub sklepionym. W zależności od technologii
realizacji budynku może być wykonany z różnych materiałów (betonu, drewna, stali)
na miejscu lub drogą prefabrykacji (np. gotowe belki nadprożowe żelbetowe typu
"L").

Naroże dachu

- pochyła krawędź dwóch przyległych połaci dachowych o liniach okapowych
schodzących się w jednym punkcie, tworzących kąt wypukły od zewnętrznej strony
dachu.

Naświetle

- 1) okno stałe lub otwierane stosowane w ścianach wewnętrznych do oświetlenia
pomieszczeń światłem pośrednim; 2) oszklona część skrzydła drzwiowego;
umożliwiająca oświetlenie światłem pośrednim przedpokojów, korytarzy, itp.

Nawiewniki

- są to urządzenia zamontowane w ścianie lub oknie, zapewniające i regulujące
dopływ powietrza do domu.

Nipel

- kształtka (łącznik) stalowa czarna lub ocynkowana z dwoma gwintami
zewnętrznymi, używana do łączenia rurociągów. Również złączka do połączenia
elementów w grzejnikach żeliwnych.

O

Obiekt budowlany

- to budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi, budowla stanowiąca
całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami, obiekt małej
architektury.

Obiekty małej architektury

- to niewielkie obiekty budowlane, a w szczególności:
- obiekty kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury,
- posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
- obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak:
piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.

Oblina

- wąska, obła powierzchnia na bokach tarcicy obrzynanej, stanowi niepożądaną
pozostałość bocznej powierzchni kłody.

Odczyn

- to właściwość roztworu związana z ilością jonów wodorowych. Może być kwaśny
(pH < 7), obojętny (pH = 7) lub zasadowy (pH > 7).

Odpady

- oboczne produkty, nieprzydatne w danym czasie i miejscu w którym
powstały. Przedmioty, substancje stałe i nie będące ściekami substancje ciekłe, które
powstały w czasie bytowania człowieka i w wyniku prowadzonej przez niego
działalności gospodarczej.

Odpady komunalne

- stałe i ciekłe odpady powstałe w: gospodarstwach domowych, obiektach
użyteczności publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystości gromadzone w
zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych i odpady
uliczne.

Okap

- 1) dolna krawędź połaci dachowej wystająca poza ściany budynku; 2) wyciąg,
rodzaj daszka do chwytania spalin, gazów lub wyziewów i odprowadzania przez
przewód poza pomieszczenie.

Okno dwuramowe

- okno starego typu, zbudowane z dwóch oddzielnych ram, które rozkręca się do
mycia.

Opór cieplny

R - opór stawiany przepływającemu strumieniowi cieplnemu; opór cieplny wyraża się
stosunkiem średniej różnicy temperatur do wartości strumienia cieplnego; w
zależności od charakteru strumienia cieplnego rozróżnia się: opór przewodzenia ciepła
(przegrody), opór przejmowania ciepła, opór przenikania ciepła.

Opór przewodzenia ciepła przegrody

- opór cieplny wyrażony stosunkiem grubości przegrody do współczynnika
przewodzenia ciepła materiału przegrody; jest to odwrotność wielkości
odpowiadającej ilości ciepła przewodzonego przez powierzchnię 1 m

2

przegrody w

czasie jednej godziny przy różnicy temperatur równej 1

o

C.

Osadzanie

- zjawisko osiadania budynku posadowionego na gruntach wysadzinowych,
występuje wiosną, w momencie rozmarzania gruntu.

P

Pakuły

- krótkie, splątane włókna lnu, konopi lub juty uzyskiwane podczas wstępnej obróbki
słomy tych roślin.

Paroprzepuszczalność folii

- to zdolność do przepuszczania pary wodnej mierzona w gramach na metr
kwadratowy folii w ciągu doby - g/m

2

/24 h. Paroprzepuszczalność folii bada się w

określonych normowo warunkach laboratoryjnych (temperatura, ciśnienie i wilgotność
powietrza). Badając tę samą folię według różnych norm, uzyskuje się inne wartości.

Podciąg

- belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji.

Podłoga

- warstwowy element wykończeniowy poziomej przegrody budynku, nadający jej
wymagane cechy użytkowe (np. chemoodporność, zmywalność, izolacyjność cieplną,
itp.) oraz estetyczne.

Portal

- ozdobne obramowanie otworu wejściowego, na które składają się elementy
architektoniczne i dekoracje rzeźbiarskie.

Posadzka

- jest to wierzchnia, wykończeniowa warstwa podłogi.

Pospółka

- materiał sypki lub kawałkowy nie sortowany (np. węgiel, kruszywo
budowlane). Odpowiednio zagęszczona jest bardzo dobrym gruntem do posadawiania
budynków.

Potencjał redoks

(potencjał utleniania-redukcji) - zdolność do oddawania i przyjmowania elektronów,
inaczej zdolność do wchodzenia w reakcje chemiczne; każdy metal ma
przyporządkowaną konkretną wartość potencjału.

Powierzchnia całkowita

- suma powierzchni wszystkich kondygnacji budynku (nadziemnych, podziemnych
oraz przyziemnej), łącznie z powierzchnią loggi, galerii i ramp, mierzona po obrysie
zewnętrznym ścian.
Powierzchnię pomieszczeń, których wysokość w świetle wynosi:
- 2,2 m lub więcej - uwzględnia się w całości;
- od 1,4 do 2,2 m - uwzględnia się w 50%;
- poniżej 1,4 m - nie uwzględnia się.

Powierzchnia użytkowa

- powierzchnia pomieszczeń (na wszystkich kondygnacjach), które służą potrzebom
bezpośrednio związanym z przeznaczeniem budynku lub jego wydzielonej części. Dla
lokalu mieszkalnego jest to powierzchnia wszystkich pomieszczeń znajdujących się w
nim, a w szczególności: pokoi, kuchni, łazienek, spiżarni, przedpokoi, alków, holi,
korytarzy.
Nie wlicza się jednak do powierzchni użytkowej: balkonów, tarasów, logii, antresoli,
szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, piwnic, wózkowni, strychów.

Powierzchnia zabudowy

- powierzchnia rzutu poziomego mierzona po zewnętrznym obrysie ścian kondygnacji
przyziemnej lub nadziemnej (gdy jej obrys występuje poza obrys kondygnacji
przyziemnej).

Poziom zwierciadła dynamicznego wody

- jest to zwierciadło wody w studni obniżone o depresję, czyli wartość o jaką opada
zwierciadło w trakcie pompowania. Wartość depresji zależy od wielkości poboru
wody ze studni i wyrażana jest w metrach.

Prądy błądzące

- prądy elektryczne, płynące w ziemi lub konstrukcji; ich powstawanie wiąże się z
pracą urządzeń prądu stałego, w których biegun ujemny jest uziemiony.

Projekt budowlany

- projekt określający sposób architektonicznego i technicznego rozwiązania obiektu
budowlanego, sposób usytuowania i realizacji tego obiektu, rodzaje i sposób
wykonywania robót budowlanych oraz, w miarę potrzeby, zasady eksploatacji i
bieżącej konserwacji obiektu.

Projekt wykonawczy

(nazywany także technicznym) - zawiera szczegółowe rysunki i opisy, zgodne z
zatwierdzonym projektem budowlanym, pozwalające na wybudowanie obiektu oraz
wykonanie precyzyjnych kosztorysów. Obejmuje on szczegółowy projekt
konstrukcyjny, a także nietypowe detale architektoniczne (balustrady schodów i
balkonów, daszki nad wejściem, lukarny, detale bram, zwieńczenia kominów).

Przemieszczenie

- zabieg mający na celu ochronę obiektu zabytkowego przed zniszczeniem na skutek
przemian środowiska. Przemieszczenie może być dokonane w dwojaki sposób:
- rozbiórki, przeniesienia i ponownego złożenia budowli,
- podejścia, przesunięcia i osadzenia na nowym fundamencie.

Przewymiarowanie kotła

- czyli dobranie kotła o większej mocy niż potrzebna do ogrzania domu.

Przewymiarowanie przekroju komina

- zaprojektowanie przekroju większego niż to potrzebne do właściwego spalania w
kotle grzewczym.

Pustak

- wyrób budowlany o różnych kształtach i wymiarach, z otworami w postaci kanałów
lub komór, wykonany z gliny lub innych materiałów, używany głównie do murowania
przegród budowlanych.

R

Rekonstrukcja

- budowa polegająca na odtworzeniu zniszczonego obiektu budowlanego, w miejscu
jego dotychczasowej lokalizacji. Rekonstrukcja może obejmować odtworzenie
brakujących fragmentów budowli w ich pierwotnym kształcie.

Rekultywacja

- przywracanie do dawnego stanu wyrobisk, wysypisk śmieci, zwałowisk oraz innych
terenów zniszczonych robotami naruszającymi strukturę i warunki naturalne danego
obszaru.

Relief

- kompozycja rzeźbiarska, forma płaskorzeźby, o różnym stopniu wypukłości. Relief
może być wykonany techniką rzeźbienia, kucia, odlewania, itp.

Restauracja

- z łacińskiego restaurare znaczy naprawiać, odnawiać, odbudowywać, przywracać
do dawnego stanu. W pojęciu tym zawiera się szerszy zakres prac polegający także na
niezbędnej wymianie niektórych części budynku, nie obejmuje prac adaptacyjnych i
modernizacyjnych.

Ryzalit

- wysunięty fragment budynku na całej jego wysokości. Najczęściej projektowany na
rzucie prostokąta, a także półkola lub trapezu.
Układy ryzalitów mogą być różne, na przykład jeden w środku elewacji albo dwa
umieszczone na skrajach budynku symetrycznie względem jego osi.

S

Sinizna drewna

(barwica drewna) - zmiana barwy drewna na sinoniebieską do czarnej, powodowana
m. in. przez pasożytnicze grzyby Ceratocystis, obniża wartość techniczną drewna.

Spoiwo budowlane

- sproszkowany materiał mineralny (najczęściej wypalany), który po zmieszaniu z
wodą lub z innym roztworem wskutek reakcji chemicznych wiąże i twardnieje,
uzyskując cechy ciała stałego.

Spoiwo hydrauliczne

(wodotrwałe) - spoiwo budowlane (np. cement) ulegające wiązaniu pod wpływem
wody, przy czym reakcje wiązania i twardnienie zachodzą zarówno w wodzie, jak i w
powietrzu (ale tylko w temperaturze dodatniej).

Spoiwo powietrzne

- spoiwo budowlane (np. wapno, gips), w którym proces twardnienia zachodzi w
powietrzu.

Studnia abisynka

- studnia do czerpania wody z płytkich warstw wodonośnych na głębokości 3-7 m,
wykonana z rur stalowych wbijanych lub wkręcanych w grunt.

Studnia głębinowa

- zwana też rurową lub wierconą, ujmuje wodę z głębszych warstw wodonośnych na
głębokości kilkudziesięciu metrów. Wykonywana jest za pomocą narzędzi
wiertniczych.

Studnia kopana

- zwykle zbudowana z kręgów betonowych. Ze względu na technologię wykonania
nie jest zbyt głęboka i pobiera wodę z pierwszej, najpłytszej warstwy wodonośnej.

Styropian ekspandowany

- polistyren piankowy, tworzywo sztuczne, piankowe, lekkie, odporne na działanie
wilgoci, produkowane w postaci gotowych płyt i kształtek oraz półwyrobu - granulek
(perełek), które po ogrzaniu ulegają spienieniu, przy czym wielokrotnie wzrasta ich
objętość. Stosowany jako izolacja cieplna, dźwiękowa, elektryczna, nazywany też
styropianem ekspandowanym.

Syfon

- w instalacji kanalizacyjnej zamknięcie wodne, rura wygięta w kolano, wypełniona
stale wodą, zapobiegająca wydobywaniu się wyziewów kanałowych z instalacji
kanalizacyjnej.

Szkło bezpieczne

- szkło, które przy rozbiciu lub pękaniu nie rozpada się lub też rozpada się na małe
kawałki najczęściej o zaokrąglonych krawędziach.

Szlichta

(gładź podłogowa) - 1) cienka warstwa wyrównawcza grubości do 2 cm, wykonana
najczęściej z zaprawy cementowej ułożonej na podłożu betonowym jako podkład pod
posadzkę lub jako właściwa posadzka; 2) warstewka wierzchnia stanowiąca
nieprzepuszczalną powłokę nałożoną na jastrych cementowy (przed stwardnieniem
jastrychu posypuje się go czystym cementem i szybko zaciera na gładko stalową
pacą).

Sztukateria

- gotowe, gipsowe odlewy dekoracyjne np.: gzymsy, opaski, rozety, mocowane do
muru ocynkowanymi hakami, śrubami lub przyklejane zaprawą gipsową.

Szyba zespolona

- trwale połączone tafle szkła, między którymi znajduje się powietrze lub specjalny
gaz (np. argon); w szybie jednokomorowej są dwie tafle, w wielokomorowej - trzy lub
więcej.

Szyba zespolona niskoemisyjna

- w takiej szybie od zewnętrznej strony zamontowana jest tafla szkła
niskoemisyjnego, czyli takiego, które odbija promieniowanie cieplne.

Ściana

- przegroda budowlana w zasadzie pionowa ograniczająca pomieszczenie lub
określoną przestrzeń w budowli. W zależności od przeznaczenia rozróżnia się
następujące rodzaje ścian: ściany konstrukcyjne (wieńcowe, dylowe, szkieletowe i
płytowe), izolacyjne, konstrukcyjno-izolacyjne. W zależności od technologii
wykonania rozróżnia się ściany: murowane, prefabrykowane, lite.

T

Tarcica

- materiał przetarty w postaci desek, bali, krawędziaków - z pnia drzewa przetartego
w tartaku piłą (trakiem) wzdłuż włókien.

Teren budowy

- przestrzeń, w której prowadzone są roboty budowlane wraz z przestrzenią
zajmowaną przez urządzenia zaplecza budowy.

Termoplastyczne elastomery

- sprężyste tworzywa sztuczne, które mogą się znacznie odkształcać; tworzywa te
uelastyczniają się pod wpływem temperatury.

U

Ujęcie wody

- miejsce poboru wody do zasilania instalacji wodociągowych np. rzek, zbiorników
wodnych, studni, itp.

Układ połączeń

- wzajemne usytuowanie współpracujących ze sobą elementów konstrukcji i system
ich połączeń.

Utylizacja

- wykorzystywanie produktów odpadowych lub materiałów, które straciły wartość
użytkową, jako surowców wtórnych dla dalszego ich przetworzenia.

Uzbrojenie terenu

- ogół instalacji podziemnych i nadziemnych, doprowadzonych do działki
budowlanej, obejmujący sieć wodno-kanalizacyjną, elektroenergetyczną, centralnego
ogrzewania, telefoniczną, itp.

Uzdatnianie wody

- poddawanie wody, pobieranej z dostępnego źródła naturalnego, określonym
procesom w celu usunięcia z niej szkodliwych zanieczyszczeń, dezynfekcja wody oraz
uzupełnianie niezbędnych dla zdrowia mikroelementów.

Uziemienie

- połączenie części urządzenia elektrycznego z ziemią za pośrednictwem elektrod
umieszczonych w ziemi, oraz przewodu uziemiającego.

W

Wałowanie

- 1) zabieg wykonywany w rolnictwie i ogrodnictwie, polegający na ugniataniu gleby,
stosowany w celu zwiększenia podsiąkania wody z warstw głębszych, w celu
pokruszenia brył, zniszczenia skorupy; 2) zagęszczanie gruntu budowlanego przez
wielokrotne przejazdy walca drogowego lub pojazdów na kołach ogumionych.

Wapno

- materiał wiążący w postaci brył lub proszku uzyskany z wypalonego kamienia
wapiennego. Z wapna przygotowuje się spoiwo budowlane powietrzne.

Wapno palone

- tlenek wapniowy CaO, biały, higroskopijny proszek, który łączy się gwałtownie z
wodą wydzielając duże ilości ciepła. Jest stosowany do wyrobu zaprawy murarskiej i
cementu, jako środek owadobójczy, do wyrobu karbidu, jako nawóz sztuczny, itp.

Wapno sucho gaszone (hydratyzowane)

- jest sproszkowanym wodorotlenkiem wapnia Ca(OH)

2

, który uzyskuje się przez

gaszenie wapna palonego w sposób przemysłowy małą ilością wody (około 65% masy
wapna). Wapno hydratyzowane pakowane jest w potrójne worki papierowe, o masie
45 lub 35 kg.

Warstwa wodonośna

- warstwa utworów geologicznych, w których dzięki ich porowatości, licznym
spękaniom lub innym próżniom, mogą się gromadzić wody gruntowe. Warstwa
wodonośna podścielona jest utworami nieprzepuszczalnymi dla wody, na przykład
gliną lub iłem.

Wozówka

(cegły) - dłuższa, boczna ściana cegły.

Wydajność studni

(zasoby studni) - maksymalna ilość wody, którą można w sposób ciągły czerpać ze
studni; wyrażona jest w m

3

/h.

Wykusz

- nadwieszony występ na zewnętrznej ścianie budynku, nadwieszony powyżej
parteru. Najczęściej o przekroju: prostokątnym, wielokątnym lub części koła.
Wykonany na wysokości jednej lub kilku kondygnacji. Umożliwia lepsze doświetlenie
i zwiększenie powierzchni pomieszczeń przylegających do zewnętrznych ścian
budynku.

Wymiennik ciepła

- urządzenie, w którym następuje wymiana ciepła między dwoma czynnikami (np.
nagrzewnica, grzejnik co., skraplacz, chłodnica); zależnie od tego, czy czynniki te

stykają się ze sobą bezpośrednio, czy są oddzielone ścianką (przeponą), rozróżnia się
wymienniki ciepła bezprzeponowe i przeponowe.

Wysadzanie

- zjawisko unoszenia budynku, będące wynikiem powiększania się objętości
zamarzającej wody, która znajduje się w gruncie. Nie występuje ono w gruntach
przepuszczalnych: piaskach, żwirach i pospółkach (tzw. grunty niewysadzinowe).

Wysadziny mrozowe

- wzniesienia powierzchni gruntu spoistego (gliny, iły) wywołane zamarzaniem
kapilarnie podciągniętej wody gruntowej do strefy przemarzania. Aby zapobiec
awariom budowli, oparcie ich fundamentów na gruncie powinno znajdować się
poniżej granicy zamarzania.

Z

Zabudowa jednorodzinna

- budynek mieszkalny jednorodzinny lub zespół takich budynków w układzie
bliźniaczym, szeregowym, atrialnym lub wolno stojącym, a także budynek mieszkalny
zawierający nie więcej niż 4 mieszkania lub zespół takich budynków.

Zaparzenie drewna

- zmiana barwy występująca w drewnie okrągłym i w świeżym materiale tartym,
liściastym, nie mającym twardzieli, powstająca podczas składowania w ciepłej porze
roku.

Zapotrzebowanie na ciepło

- ilość ciepła potrzebna do pokrycia strat ciepła budynku, którą ma dostarczyć
urządzenie ogrzewcze wg znormalizowanych warunków obliczeniowych.

Zaprawa

- zaczyn zmieszany z kruszywem drobnym o ziarnach do 2 mm; w zależności od
rodzaju użytego spoiwa rozróżnia się zaprawy cementowe, wapienne, gipsowe i inne.

Zawór zwrotny

- zawór samoczynny umożliwiający przepływ cieczy wyłącznie w jednym kierunku.

Zbrojenie konstrukcji żelbetowej

- 1) wkładki umieszczane w konstrukcjach żelbetowych w celu nadania im
odpowiedniej wytrzymałości, głównie na rozciąganie i ścinanie, 2) wykonywanie i
ustawianie zbrojenia w konstrukcjach żelbetowych budowanego obiektu.

Zgnilizna drewna

(mursz) - porażenie drewna przez grzyby, o różnym stopniu nasilenia, z jednoczesną
zmianą barwy drewna, powodujące zmiany jego struktury. Może występować również
jako zgnilizna korozyjna drewna, tzw mursz twardy, wywoływana przez grzyby i

polegająca na tym, że drewno nie kurczy się i nie pęka, lecz powstają w nim liczne
zagłębienia.

Znak bezpieczeństwa

- prawnie określone oznakowanie nadawane towarom i wyrobom, które uzyskały
certyfikat.

ś

śebro

- element konstrukcyjny przekrycia (np. monolitycznej płyty stropowej)
umożliwiający współpracę ustroju w przenoszeniu działających obciążeń. śebra
układa się najczęściej w kierunku mniejszej rozpiętości stropu, opierając je na
ś

cianach budynku i podciągach.

świr

- 1) luźna skała klastyczna, będąca nagromadzeniem otoczaków o średnicy ziaren 2-
10 mm; 2) grube kruszywo kamienne naturalne, o wymiarach ziaren 5-80 mm.

śelbet

(żelazobeton) - materiał konstrukcyjny składający się z betonu i stali konstrukcyjnej
formowany w postaci prefabrykatu (np. "wielka płyta") lub bezpośrednio na placu
budowy w postaci monolitycznych elementów wylewanych (fundamentów, płyt,
ś

cian, schodów, itp.).

śabka dachowa

- pasek blachy do zamocowania arkuszy blachy, którego jeden koniec jest przybity do
konstrukcji dachu, a drugi wpuszczony w rąbek łączący arkusze blachy.

śaluzja

- urządzenie ruchome, złożone zazwyczaj z poziomych elementów listwowych,
służące jako ochrona okna przed promieniami słonecznymi lub jako przesłona wnętrza
pomieszczenia.