Receptura leków do

oczu

Leki do oczu

Płynne postacie leków do oczu



Guttae ophthalmicae, Oculoguttae



Guttae ophthalmicae oleosae



Collyria, Solutiones ophthalmicae



Suspensiones ophthalmicae



Emulsiones ophthalmicae



Iniectiones ophthalmicae

Półstałe i stałe postacie

leków do oczu



Unguenta ophthalmica, Oculenta



wkładki do oczu (Inserty)



systemy terapeutyczne do oczu



proszki do sporządzania kropli i płynów do
oczu

Wodne krople do oczu



najczęściej stosowane



na uszkodzoną i nieuszkodzoną rogówkę



1-2 kropli bezpośrednio na rogówkę lub do
worka spojówkowego



w buteleczkach szklanych lub
plastikowych z aplikatorem



krótki czas kontaktu



często stosowane

Olejowe krople do oczu



oleje roślinne (arachidonowy, rycynowy,
oliwkowy, słonecznikowy)



rzadko syntetyczne (Miglyol)



przedłużają czas kontaktu



nie wymagają środków konserwujących



łagodzą drażniące działanie leku



zakłócenia w widzeniu

Płyny do oczu



w większych ilościach niż krople (do 200 ml)



do przemywania oka – ciało obce



podrażnienie substancjami chemicznymi



ból



stany zapalne



okłady na oko



kieliszki i wanienki



bez substancji zwiększających lepkość

Zawiesiny do oczu



proszki zmikronizowane



bez podrażnienia mechanicznego oka



odpowiednie wymagania wg FP



w warunkach aseptycznych



dyspergowanie zmikronizowanej substancji
leczniczej z jałową fazą rozpraszającą



substancje zwiększające lepkość



woda – konserwowana, olej – bez zwiększania
lepkości

Emulsje do oczu



rzadko spotykane



osobno wyjaławiana faza wodna i olejowa



faza wodna – konserwowana



emulgator nie może drażnić oka



możliwość zastosowania mikroemulsji lub
emulsji submikronowej typu o/w – większe
wchłanianie i skuteczność

Wstrzyknięcia do oczu



stosowane, gdy podanie miejscowe nie
gwarantuje szybkiego wchłaniania i działania
substancji leczniczej



działanie lecznicze w głębszych częściach oka



roztwory i zmikronizowane zawiesiny



podspojówkowo i dokomorowo



nie więcej niż 1 ml

Roztwory do soczewek

kontaktowych



soczewki miękkie –
polihydroksyetylometakrylan (HEMA)



soczewki twarde – polimetylometakrylan
(PMMA)



muszą odpowiadać wysokim wymaganiom
mikrobiologicznym



roztwory do przechowywania i czyszczenia
muszą być jałowe



izotoniczne roztwory chlorku sodu

Roztwory do soczewek

kontaktowych



konserwowane



octan lub glukonian chlorheksydyny i
tiomersal



inne mogą wykazywać niezgodność
(HEMA)



raz w tygodniu enzymatyczne czyszczenie
soczewek (tabletki z papainą,
pankreatyną)

Maści do oczu



jałowe



o konsystencji półstałej



jedna lub kilka substancji leczniczej



do worka spojówkowego lub na brzegi
powiek



maść, krem lub żel

Podłoża do maści do oczu



nie drażni oka



pozbawione zanieczyszczeń
nierozpuszczalnych



trwałe i obojętne pod względem chemicznym



odczyn zbliżony do obojętnego



właściwości reologiczne (rozsmarywalność i
przyleganie)

Podłoża do maści do oczu



wazelina biała z dodatkiem emulgatorów
(cholesterol, lanolina) i substancji
poprawiających konsystencję (parafina
ciekła)



Podłoże do maści ocznych FP V

Vaselinum album

80,0 cz.

Lanolinum anhydricum

10,0 cz.

Paraffinum liquidum

10,0 cz.

Podłoża do maści do oczu



może dochodzić do uczuleń na lanolinę



FP VI poleca wazelinę białą



stopić i przesączyć przez bibułę (lej z płaszczem
grzejnym)



wyjaławiać w sterylizatorze powietrznym przez 1
h w temp. 170ºC



na większą skalę przez sączki wyjaławiające
pod ciśnieniem (gaz tłoczący – azot)

Maści do oczu



typu zawiesiny – substancje zmikronizowane



młyny strumieniowe i koloidalne



w aptece mikronizacja w moździerzu



z kilkoma kroplami jałowej parafiny lub
podłożem (kilkanaście minut)



sporządzanie w warunkach aseptycznych z
jałowych składników



w maściach typu emulsji - konserwanty

Wkładki do oczu (Inserty)



jałowe, stałe lub półstałe preparaty o
odpowiedniej wielkości i kształcie (krążek)



umieszczane w worku spojówkowym



substancja lecznicza rozpuszczona lub
zawieszona w rozpuszczalnych polimerach
matrycy



przedłużone uwalnianie



płatki

Systemy terapeutyczne do oczu

Proszki do sporządzania kropli

i płynów do oczu



jałowe i pozbawione cząstek
nierozpuszczalnych



substancje zwiększające rozpuszczalność,
ułatwiające rozproszenie, regulujące
odczyn, ciśnienie osmotyczne,
stabilizujące preparat



sporządza się bezpośrednio przed
użyciem

Wymagania stawiane lekom

do oczu



powinny być jałowe



zawierać środki konserwujące



być izotoniczne z płynem łzowym



pozbawione zanieczyszczeń
nierozpuszczalnych



izohydryczne – euhydryczne



krople – zwiększona lepkość

Jałowość



aseptyczne warunki sporządzania i
wyjaławianie



autoklaw i sączenie wyjaławiające



odpowiednie opakowanie

Środki konserwujące



zapewniają jałowość preparatu w czasie
stosowania przez pacjenta (wielokrotne
otwieranie, kontakt z palcami lub powieką)



we wszystkich postaciach, w których użyto
wody



pojedynczo lub jako mieszaniny



bakteriobójczo (6h)i grzybobójczo (7dni)

Środki konserwujące



nie mogą mieć działania niepożądanego i
drażniącego (choroby chroniczne, lepkość)



zgodne chemicznie z substancjami leczniczymi i
pomocniczymi



stabilne termicznie (wyjaławianie)



mogą być pominięte na wyraźne zalecenie
lekarza, w opakowaniach jednodawkowych, w
lekach wykazujących samoistne działanie
przeciwbakteryjne lub w lekach do oka
zranionego lub po zabiegu chirurgicznym



3 krople r-ru pomocniczego

Izotonia – ciśnienie osmotyczne

Ciśnienie osmotyczne



osmol (Osm) – ciśnienie osmotyczne
wywierane przez jeden mol cząsteczek lub
jonów



Osm/l lub mOsm/l



roztwory zawierające w jednym litrze taką
samą liczbę cząsteczek lub jonów mają
takie same ciśnienie osmotyczne – są
izoosmotyczne

Ciśnienie osmotyczne



hiperosmotyczność lub hipoosmotyczność



ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych
(osocze, płyn łzowy, płyny
wewnątrzkomórkowe) wynosi ok. 280 –
300 mOsm/l



błony biologiczne mogą przepuszczać
niektóre cząsteczki

Ciśnienie osmotyczne



izoosmotyczne, hipo i hiper – w odniesieniu do
błon biologicznych



glukoza, mocznik, chlorek amonu



obkurczanie lub pęcznienie komórek



za pomocą osmometru



pomiar pośredni: podwyższenie temperatury
wrzenie, obniżenie temp. krzepnięcia,

Izotonia w lekach do oczu



silne podrażnienie oka w wyniku osmozy



lepiej tolerowane roztwory hipertoniczne



zazwyczaj hipotoniczne, należy
podwyższać ciśnienie osmotyczne przez
dodatek substancji obojętnej (do
izotonicznego)

Izotonia



A roztwór chlorku sodu 9 g/l



B roztwór azotanu potasu 16 g/l



C roztwór kwasu borowego 19 g/l



D roztwór glukozy 50 g/l w przypadku
roztworów koloidalnych (proteinian srebra,
targezyna)

Izotonia



1 mol substancji niedysocjującej
rozpuszczony w 1000 g wody obniża
temperaturę krzepnięcia do – 1,86ºC



obniżenie temp. krzepnięcia płynu
łzowego wynosi – 0,56ºC

Zanieczyszczenia nierozpuszczalne



podrażnienie oka



sączenie przez sączki membranowe lub
sączki Schotta G2, G3, G4



G5 i 0,22 чm – sączenie wyjaławiające



podstawy maściowe

Izohydria - Euhydria



odczyn płynu łzowego wynosi od 7,0 do 7,4 pH



pojemność buforowa płynu łzowego pozwala na
wprowadzenie kropli o pH od 3,5 do 8,5



najlepiej izohydryczne



zła rozpuszczalność lub mała trwałość



kompromis pomiędzy pH fizjologicznym, a pH w
którym substancja lecznicza jest trwała lub się
rozpuszcza – pH euhydryczne

Izohydria - Euhydria



stosowanie układów buforowych



różne poglądy odnośnie buforowania



w praktyce krople z antybiotykami



izotoniczne bufory fosforanowe, octanowe
i boranowe

Lepkość



wydłużenie czasu działania s.l.



stosowane pochodne celulozy,
poliwinylopirolidon oraz alkohol
poliwinylowy



roztwory o lepkości 12 – 15 mPa x s



większa lepkość może powodować
zaczopowanie kanalików łzowych

Zabezpieczenie przed

utlenianiem



przeciwutleniacze dopuszczone przez FP
V



tokoferol – roztwory olejowe



siarczyn sodu, pirosiarczyn sodu,
wersenian disodu - wodne

Sporządzanie roztworów do oczu



Metoda 1(z wykorzystaniem tabeli
pomocniczej)



substancję leczniczą rozpuścić w
określonej ilości jałowej wody, dodać
środek konserwujący i uzupełnić
przewidzianym środkiem izotonicznym do
określonej masy

Sporządzanie roztworów do oczu



przesączyć przez sączek klarujący



umieścić w buteleczce stanowiącej
opakowanie (folia)



wyjałowić w autoklawie



w warunkach aseptycznych zamknąć
zakraplaczem

Sporządzanie roztworów do oczu



gdy substancji nie ma w tabeli,
wykorzystać wzór na obliczenie substancji
obojętnej



dalsze postępowanie analogiczne

Sporządzanie roztworów do oczu



Metoda 2



analogicznie jak metoda 1



wyjaławianie przez sączenie przez
odpowiedni sączek wyjaławiający wprost
do jałowej buteleczki



w warunkach aseptycznych

Sporządzanie roztworów do oczu



Metoda 3



sporządzić jałowy rozpuszczalnik wraz z
substancją obojętną niezbędną do otrzymania
izotonii i środkiem konserwującym



korzystać z jałowej substancji leczniczej



wykonać niezbędne czynności w warunkach
aseptycznych



termolabilne roztwory koloidalne

Sporządzanie roztworów do oczu



jeżeli ilość wyliczonej wody nie przekracza 20%
całego leku, należy s.l. rozpuścić bezpośrednio
w roztworze izotonicznym, pomijając wodę



jeżeli woda stanowi więcej niż 90%, pomijamy
środek izotoniczny



jeżeli nie ma substancji w tabeli, można 0,1 g
rozpuścić w 2 g wody i uzupełnić odpowiednim
roztworem izotonicznym



A – nasycona para wodna (120ºC, 20 min)



B – sączenie wyjaławiające



C – wykonywanie w warunkach aseptycznych

Sporządzanie maści do oczu



typu emulsji



s.l. rozpuścić w najmniejszej ilości wody,
środek konserwujący, wyjaławiać (A lub B)



w war. asept. łączyć roztwór z jałowym
podłożem



w tubie aluminiowej

Sporządzanie maści do oczu



typ zawiesiny



s.l. zmikronizować w war. asept.



zmieszać z niewielką ilością jałowego
podłoża, następnie z resztą



przenieść do tuby aluminiowej

Sporządzanie zawiesin do oczu



sporządzić izotoniczny rozpuszczalnik
(faza rozpraszająca) z środkiem
konserwującym, i substancją zwiększającą
lepkość



w warunkach aseptycznych ucierać z
niewielką ilością fazy rozpraszającej,
stopniowo dodawać pozostałą ilość



umieścić w jałowej butelce i zamknąć
jałową nakrętką



„Zmieszać przed użyciem”

Trwałość leków do oczu



okres przechowywania kropli do oczu w
nienaruszonym opakowaniu to jeden
miesiąc



po pierwszym użyciu – 10 dni, gdy krople
z dodatkiem konserwantów



24 h – krople bez konserwantów

Opakowania



prosty sposób pobierania leku



zabezpieczenie przed skażeniem
mikrobiologicznym



buteleczki z ciemnego szkła z
zakraplaczem



odciąć zdezynfekowanym ostrzem



pierwszą kroplę odrzucić

Opakowania



minimsy gwarantują pełną jałowość



jednokrotne użycie, mimo nadmiaru leku



maści w specjalnych tubach aluminiowych
z aplikatorem



pierwsze 2-3 mm leku wycisnąć i odrzucić



maści w zbiorniczkach do jednokrotnego
użycia

Bibliografia



Receptura apteczna, R. Jachowicz;
Farmacja stosowana, pod red. Stanisława
Janickiego; FPVI; Farmacja praktyczna,
pod red. Renaty Jachowicz, Receptariusz
Stanisław Janicki, Ćwiczenia z receptury
pod red. Leszka Krówczyńskiego