Filozofia przyjaźni

Wykład III

1

Rodzaje przyjaźni

Plan wykładu

o Związki dobra z miłością
o Rodzaje przyjaźni

• Przyjaźo ze względu na dobro

szlachetne (bonum honestum)

• Przyjaźo ze względu na dobro

dające przyjemnośd (bonum
delectabile)

• Przyjaźo ze względu na dobro

niosące pożytek (bonum utile)

o Wnioski

2

Rodzaje przyjaźni

Dobro podstawą wszelkiego dążenia

o Przyjaźo jest pewnym rodzajem działania
o Miłością obejmujemy to, co jest dobre
o Coś może byd dobre na trzy sposoby:

• Dobre samo przez się
• Dobre jako sprawiające radośd z jego posiadania
• Dobre ze względu na coś innego (jako środek do

osiągnięcia celu)

3

Rodzaje przyjaźni

Poszczególne rodzaje dobra

• Bonum honestum

– Zabiegamy o nie ze

względu na nie samo

• Bonum delectabile

– Na pierwszy plan

wysuwa się aspekt
posiadania go i
radowania się nim

• Bonum utile

– Traktowane jako środek

do osiągnięcia celu

4

Rodzaje przyjaźni

Rodzaje przyjaźni

Przyjaźo ze względu

na dobro szlachetne

Przyjaźo ze względu

na dobro dające

przyjemnośd

(przyjemne)

Przyjaźo ze względu

na dobro dające

korzyśd (dobro

pożyteczne)

Amicitia honesti

Amicitia delectabilis Amicitia utilis

5

Rodzaje przyjaźni

Arystoteles

Etyka eudemejska

Skoro więc „dobro" ma większą ilośd znaczeo (bo raz dobrem

nazywamy to, co jest nim w istocie, innym razem to, co jest
pożyteczne i korzystne), a ponadto przyjemnośd raz znaczy
to, co bezwzględnie przyjemne i bezwzględnie dobre, innym
razem to, co jest przyjemne dla określonej osoby i uchodzi za
dobro; jak w stosunku do bytów pozbawionych duszy jest
możliwe, że wybieramy sobie jakiś jeden z nich i dla każdego z
wymienionych powodów go miłujemy, tak jest i w przypadku
człowieka. Bo jednego miłujemy za to, że takim właśnie jest
człowiekiem i ze względu na doskonałośd, innego, ponieważ
jest potrzebny i pożyteczny, a jeszcze innego, ponieważ jest
przyjemny i dla przyjemności.

Rodzaje przyjaźni

6

Arystoteles

Etyka eudemejska c.d.

W rzeczywistości istnieje wiele rodzajów

przyjaźni. Wynikało to już z tego, co
powiedzieliśmy, skoro rozróżniliśmy potrójne
znaczenie terminu „przyjaźo". Jedna *forma
przyjaźni+ została określona z uwagi na
doskonałośd, druga na to, co pożyteczne, a
trzecia na to, co przyjemne.

Rodzaje przyjaźni

7

Rodzaje przyjaźni

o Nie są równej rangi
o Każdy z rodzajów przyjaźni można traktowad

jako pewien etap nawiązywania relacji

o Najniższą podstawę stanowi przyjaźo

użytecznościowa

o Najwyższą rangę posiada przyjaźo oparta na

dobru szlachetnym

8

Rodzaje przyjaźni

Przyjaźo ze względu na dobro

szlachetne

Amicitia honesti, amicitia perfecta, maxima
o Podobieostwo przyjaciół wynika z posiadania

przez nich cnót,

o Dobro przyjaciela stanowi cel relacji.
o Trwałośd, niezmiennośd i pełne zaufanie jako

charakterystyczne cechy tej relacji.

9

Rodzaje przyjaźni

Amicitia honesti - Arystoteles

A ta, która opiera się na doskonałości, jest

przyjaźnią ludzi najlepszych. Z tego zatem jest

widoczne, że pierwsza przyjaźo, przyjaźo wśród

ludzi dobrych, polega na odwzajemnianiu się

uczuciem przyjaźni i wzajemnej predylekcji.

Przedmiot miłości jest drogi dla tego, kto miłuje,

ale i ta osoba, która miłuje, jest droga dla tego,

kto jest przedmiotem miłości. Stąd ten rodzaj

przyjaźni występuje wśród ludzi (bo tylko

człowiek zdaje sobie sprawę z tego, że może

wybierad).

Rodzaje przyjaźni

10

Amicitia honesti – Arystoteles c.d.

…a prawdziwy przyjaciel bezwzględnie przyjazny

jest pierwszym przyjacielem i jest tego rodzaju
przyjacielem, który sam jest wart wyboru ze
względu na niego samego (a musi byd takim
człowiekiem, skoro bowiem pragnie się dóbr ze
względu na niego samego, to trzeba, żeby i on
sam przez się był godzien wyboru), to prawdziwy
przyjaciel jest również bezwzględnie przyjemny. Z
tego względu, jak się zdaje, wszelki przyjaciel jest
przyjemny.

Rodzaje przyjaźni

11

Przyjaźo ze względu na dobro

przyjemne

o Przyjaciel jest odbierany jako źródło

przyjemności dla nas.

o Warunki trwałości relacji: obustronne

poszanowanie dla zwyczajów oraz równa
wymiana przyjemności jako dobra.

o Piękno jako element szczególnie istotny w

relacji.

o Przyjemnośd może tu byd skutkiem trwania

w przyjaźni opartej na dobru szlachetnym.

12

Rodzaje przyjaźni

Amicitia delectabilis - Arystoteles

A tę opartą na przyjemności spotykamy wśród

młodych, bo są nastawieni do tego zmysłowo,
dlatego przyjaźo ludzi młodych łatwo ulega
zmianie, gdyż ze zmianą charakteru w trakcie
dojrzewania zmienia się ich odczucie
przyjemności.

Rodzaje przyjaźni

13

Przyjaźo oparta na dobru użytecznym

o Odmiana przyjaźni będącej „drogą” do

osiągnięcia przyjaźni opartej na dobru
przyjemnym bądź szlachetnym.

o Wzajemna miłośd nie jest sama w sobie

celem, lecz korzyśd, jaką możemy uzyskad z
relacji.

o Miarą miłości są wzajemne „dary”
o Wymiana korzyści stanowi konieczny

warunek utrzymania więzi.

14

Rodzaje przyjaźni

Amicitia utilis - Arystoteles

Z tych ta *przyjaźo+, która opiera się na tym, co

pożyteczne, jest przyjaźnią większości ludzi, bo dla

pożytku się przyjaźnią (…)

A pozostałe formy przyjaźni spotykamy i wśród zwierząt i

moment użyteczności występuje wyraźnie w jakimś

małym zakresie i w stosunkach pomiędzy człowiekiem

a zwierzętami oswojonymi oraz pomiędzy zwierzętami.

Przykładami są: opowiadanie Herodota o przyjaźni

pomiędzy strzyżykiem i krokodylem oraz wspólne lub

oddzielne siadywanie ptaków, o których mówią

wróżbici. I ludzie źli mogą byd sobie nawzajem

przyjaciółmi tak ze względu na pożytek, jak i ze względu

na przyjemnośd.

Rodzaje przyjaźni

15

Podsumowanie

o Najpełniejszym wyrazem

przyjaźni jest przyjaźo

oparta na dobru

szlachetnym

o Przyjaźo oparta na

przyjemności jest radością

z osiągniętej przyjaźni

doskonałej

o Przyjaźo użytecznościowa

jest „drogą” do

osiągnięcia przyjaźni

doskonałej

16

Rodzaje przyjaźni