Potrzeba przyjaźni jako skutek

ludzkiej natury

Filozofia przyjaźni: wykład II

Plan wykładu

• Natura człowieka i wynikające z niej

konsekwencje

• Co to jest relacja
• Bezinteresownośd przyjaźni jako relacji osobowej
• Dlaczego nawiązujemy relację przyjaźni?
• Nawiązywanie przyjaźni jako budowanie

„cywilizacji miłości”

• Wnioski

2

Natura

• Natura – „ujawniający się

poprzez moc charakter bytu

lub pryncypium, wynikający

z powiązao między

wewnętrznymi pryncypiami

bytu i z powiązao

wewnętrznych pryncypiów z

pryncypiami zewnętrznymi.

Najczęściej przez naturę

rozumie się istotę,

przystosowaną przez

wpływ pryncypiów

zewnętrznych do

właściwych jej działań”

3

Związek przyjaźni z naturą człowieka

• Przyjaźo jako relacja (jakieś postępowanie,

odnoszenie się do innych) - jest przedmiotem
rozważao etycznych

• Tomasz przyjmuje, że „bazą” dla etyki jest

właściwe rozumienie człowieka

• Temat przyjaźni zatem musi mied swoje

„umocowanie” w antropologii filozoficznej.

– Bez wskazania na pryncypia konstytuujące człowieka

nie sposób ustalid, co dla niego jest dobre i ważne.

4

Pryncypia osoby

• To, co stanowi człowieka jako osobę:

– Akt istnienia (przejawy aktu istnienia)
– Możnośd intelektualna (intelektualnosd)

• Wszystkie możności podmiotują odpowiednie działania,

które są zarazem pewną doskonałością danej możności (jej
zaktualizowaniem)

• To co najważniejsze, ma miejsce w działaniu jako pewnym

zaktualizowaniu – dlatego szczęście człowiekowi dają
działania cnotliwe (jako działania zawsze skierowane do
tego, co dobre)

5

Relacja jako przypadłośd

• „το πρός τι ” – Arystoteles
• „Relatum” – św. Tomasz z

Akwinu

• Relacja jako coś, co jest

„pomiędzy” bytami – „ordo

unius ad aliud”

– W relacji możemy zatem

mówid o podmiocie (jako

przyczynie działania) oraz o

kresie (jako przyczynie

doznawania działania)

• Naturę relacji wyznacza

własnośd bytu (gdyż to ona

stanowi bezpośredni

podmiot działania)

6

Przyjaźo jako relacja osobowa

• Buduje się na realności jako przejawie istnienia, jest

dwukierunkowa

• Przyjaźo jest wzajemnym przystosowaniem się osób,

spowodowanym faktem, że po prostu są.

– Bezinteresownośd przyjaźni
– Wzajemna obecnośd stanowi źródło radości

współobecnośd

7

Dlaczego nawiązujemy przyjaźnie

• Człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje do

życia innych ludzi – Arystoteles

– Naturalne wyposażenie człowieka wskazuje na jego

zdolnośd do życia we wspólnocie:

• Zdolnośd porozumiewania się przy pomocy mowy
• Odróżnianie dobra od zła
• Odróżnianie sprawiedliwości od niesprawiedliwości

– Pragnienie szczęścia jest „wpisane w ludzką naturę”

• Szczęście daje kontemplacja i życie zgodne z cnotami – a

tego nie da się osiągnąd bez innych ludzi

8

Dlaczego nawiązujemy przyjaźnie c.d.

• Powody, dla których człowiek pragnie żyd we

wspólnocie:

1. Samo już wspomnienie dobrego postępowania

jest przyjemne

2. Życie we wspólnocie rodzi nadzieję, iż będzie

można realizowad w przyszłości działania
przeniknięte dobrem

3. Osoba żyjąca z innymi ludźmi czerpie radośd z

aktualnego (bieżącego) dobrego postępowania

9

Wzajemne odniesienia w przyjaźni

• O przyjaźni możemy mówid wówczas, gdy przyjaciele

chcą dla siebie dobra (bene velle adinvicem et velle

bona)

• Do natury przyjaźni odnosi się fakt, iż przyjaciel chce

dobrze czynid przyjacielowi i nie chce zarazem byd

przyczyną jakiegoś zła dla niego

– równośd i jednośd jako fundamenty przyjaźni
– nieduża liczba przyjaciół gwarancją nawiązania dobrej

przyjaźni

– wspólne życie i wzajemne rozdzielanie dóbr jako

zachowania właściwe dla przyjaźni

10

Umiejętnośd lubienia siebie jako

warunek nawiązywania dobrych

przyjaźni

• Człowiek powinien byd przede wszystkim

przyjacielem samego siebie

• Należy kochad i cenid w sobie to, co jest warte tej

miłości

– Ważna rola intelektu

"Liczne dobra odnoszą się do tego, co jest

najważniejsze w sobie - a to jest właśnie intelekt.

On sprawia, że podlegają mu wszystkie części

duszy. O tyle bardziej bowiem ktoś coś kocha, o ile

sam kocha to, co w nim najważniejsze"

11

Przyjaźo jako droga do budowania

„cywilizacji miłości”

• Uznanie pierwszeostwa

człowieka przed rzeczami
wymaga dokonania pewnej
przemiany – metanoi

• Troszczenie się o relacje

osobowe, a zwłaszcza o dobro
samych osób rodzi postawę
nazywaną humanizmem

12

Dodatek: Kryzysy w przyjaźni

• Gdy jeden z przyjaciół

rezygnuje z życia
wyznaczonego cnotami:

– Czy przyjaciel, który stał

się zły jest nadal naszym
przyjacielem?

– Czy należy w takim

przypadku pomóc
przyjacielowi?

– Czy należy nadal trwad w

takiej relacji?

13

Wnioski

• Arystoteles i św. Tomasz

przyjmują, że naturalnym

środowiskiem człowieka,

służącym jego rozwojowi są inni

ludzie

• M. Gogacz uwypukla jeszcze ten

pogląd stwierdzeniem, że

miłośd (przyjaźo) czyni

człowieka niezastąpionym, gdyż

istnienie każdego człowieka jest

wyjątkowe i niepowtarzalne

• Relacje osobowe są ważniejsze

niż cnoty (bez miłości cnoty

stają się „pustą kindersztubą”)

14