MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Artur Kryczka
Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót
montażowych
712[04].Z1/2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Romik
mgr inż. Jarosław Proć
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Olech
Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[04].Z1/2.01
 Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót montażowych zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu monter konstrukcji budowlanych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Elementy mechanizmów udz
wigu dz
wignic montażowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Maszyny montażowe 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 25
4.3. Narzędzia, drobny sprzęt i pomocnicze urządzenia montażowe 26
4.3.1. Materiał nauczania 26
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 34
4.3.3. Ćwiczenia 34
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 42
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o dobieraniu narzędzi, sprzętu
i maszyn do robót montażowych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną literaturę
oraz inne z
ródła informacji. Materiał obejmuje również:
pytania sprawdzające wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,
ćwiczenia zawierające polecenie, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,
sprawdzian postępów, sprawdzający poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Zaliczenie ćwiczeń jest dowodem osiągnięcia
umiejętności określonych w tej jednostce modułowej. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem
tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne
sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
4. Zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej
jednostki. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
Jednostka modułowa: dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót montażowych, której
treści teraz poznasz jest częścią modułu Technologia montażu konstrukcji metalowych oraz
modułu Technologia montażu konstrukcji żelbetowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 712[04].Z2
Technologia montażu konstrukcji żelbetowych
712[04].Z1/2.01
Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót montażowych
712[04].Z1/2.02
Wykonywanie podstawowych pomiarów w robotach
budowlanych
712[04].Z1/2.03
Wykonywanie rusztowań do robót budowlanych
712[04].Z2.14
Wykonywanie prostych robót uzupełniających przy robotach
montażowych: murarskich, ciesielskich, zbrojarskich,
betoniarskich
712[04].Z2.04
Montaż budynków halowych
712[04].Z2.05
Montaż wielokondygnacyjnych konstrukcji szkieletowych
712[04].Z2.06
Montaż budynków w technologii wielkopłytowej
712[04].Z2.07
Wykonywanie budynków w technologii wielkoblokowej
712[04].Z2.08
Wykonywanie zbiorników i silosów żelbetowych
712[04].Z2.09
Montaż ścian oporowych
712[04].Z2.10
Montaż słupów elektroenergetycznych
712[04].Z2.11
Prowadzenie prac montażowych zimą
712[04].Z1/2.12
Rozliczanie robót montażowych
712[04].Z2.13
Schemat układu jednostek modułowych
Konserwacja i naprawa uszkodzonych konstrukcji
żelbetowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Dobieranie narzędzi, sprzętu
i maszyn do robót montażowych powinieneś umieć:
- stosować terminologię budowlaną,
- odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
- posługiwać się dokumentacją budowlaną,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp,
- magazynować i składować materiały budowlane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dobrać narzędzia, sprzęt i maszyny stosowane do rodzaju robót montażowych,
- scharakteryzować i ocenić przydatność narzędzi, sprzętu i maszyn,
- zastosować maszyny, narzędzia i sprzęt nie wymagający dodatkowych uprawnień,
- zakonserwować narzędzia i sprzęt montażowy,
- zastosować przepisy bhp i ochrony przeciwpożarowej przy robotach montażowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Elementy mechanizmów udz
wigu dz
wignic montażowych
4.1.1. Materiał nauczania
Elementami mechanizmów udz
wigu żurawi oraz suwnic są krążki, wielokrążki, liny stalowe
oraz wciągarki; stosuje się je nieraz jako sprzęt pomocniczy przy montażu.
Liny stosowane przy pracach transportowych i montażowych mają przekrój kołowy.
Wyrabia siÄ™ je z drutu stalowego o Å›rednicy 0,5 ÷2,0 mm. Od sposobu splatania drutu zależy
konstrukcja liny oraz zakres jej stosowania. Liny stosowane w robotach montażowych
przedstawiają poniższe rysunki.
Rys. 1. Rodzaje lin: a) jednozwite, b) dwuzwita, c) trójzwita, d) jednozwita o przekroju zamkniętym [2, s. 260]
Liny jednozwite składają się z drutów jednakowej średnicy, splecionych spiralnie dookoła
drutu centralnego. Odznaczają się one dużą sztywnością i są stosowane jako odciągi do
kotwienia urządzeń montażowych. Nie są stosowane do wciągarek, krążków i wielokrążków.
Liny dwuzwite - współzwite składają się ze splotów, które z kolei są plecione z drutów
(nitek). Sploty są rozłożone w jednej lub dwóch warstwach dookoła rdzenia konopnego lub
stalowego. Stosuje się je do podnoszenia konstrukcji, a także do zawiesi linowych.
Typ liny określa się symbolem, np. 6x37 + 1K w którym oznaczono:
6  liczbę splotów,
37  liczbę drutów w każdym splocie,
K  rdzeń niemetaliczny (konopny)
Podobne zastosowanie mają liny dwuzwite  przeciwzwite w których druty w splocie
skręcane są w jednym kierunku, a sploty w kierunku odwrotnym, oraz liny trójzwite.
Sposoby łączenia lin i tworzenia przewlek przedstawia poniższy rysunek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
a - połączenie stałe dwóch odcinków lin. Końce
odcinków nałożone na siebie i ściśle owinięte
drutem,
b  połączenie tymczasowe za pomocą
zacisków linowych,
c  przewleka uzbrojona w sercówkę,
utworzona przez wplecenie końcówki w linę
d  przewleka utworzona przez zamocowanie
końcówki liny za pomocą zacisków linowych
Rys. 2. A
Ä…czenie lin stalowych i tworzenie przewlek [2, s. 259]
Rys. 3. Zacisk do łączenia końcówki liny [6, s. 239]
Rodzaje niezbędnych lin i średnice powinny być podawane w projektach technologii
i organizacji montażu. Czas eksploatacji lin stalowych zależy od ich konstrukcji, sposobu
i częstotliwości obciążania, średnicy krążków i bębnów, na które są nawijane liny, oraz od
sposobów ich konserwacji.
Przy wycofaniu liny z użycia decydują następujące oznaki jej uszkodzenia:
 pęknięcie 50% drutów w jednym splocie na odcinku równym ośmiu średnicom liny,
 uszkodzenia gniazdowe liny w postaci miejscowego pęknięcia 10% liczby drutów liny,
 zgniecenie i zdeformowanie liny,
 wyraz
nie widoczne bez pomiaru zmniejszenie lub zwiększenie średnicy liny w stosunku do
nominalnej,
 wydłużenie się liny o 2% pierwotnej jej długości.
O okresie bezpieczeństwa i użytkowania lin w bardzo poważnym stopniu decyduje ich
konserwacja. Liny powinny być przechowywane w suchych i przewiewnych pomieszczeniach,
nawinięte na bębny, krzyżaki lub w kręgi. Nie wolno magazynować lin bezpośrednio na ziemi,
lecz należy rozwieszać je lub układać na drewnianych podłogach (podkładach).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Liny muszą być smarowane aby nie ulegały rdzewieniu. Ponadto smarowanie lin zmniejsza
tarcie pomiędzy drutami liny zapobiegając szybkiemu ich ścieraniu i zużyciu. Smarowanie
przeprowadza siÄ™ przed wydaniem lin z magazynu, okresowo w czasie pracy na budowie oraz
przy dłuższym przechowywaniu ich w magazynie. Smarowanie przeprowadza się ręcznie lub
mechanicznie, stosujÄ…c smar podgrzany do temperatury 70 ÷ 80 °C. Przed smarowaniem liny
muszą być oczyszczone z brudu, rdzy, kurzu i starego smaru przez przemycie naftą.
Nieprawidłowe odwijanie lin powoduje ich uszkodzenia; nie mogą więc liny ocierać się o
metale, tworzyć pętli lub zagięć. W czasie podnoszenia ciężaru niedopuszczalne jest szarpanie
liną, bowiem wpływa to bardzo szkodliwie na stan liny i może doprowadzić do jej zerwania.
Pojedyncze, pęknięte druty liny należy wyłamywać, ażeby wyeliminować możliwość jej
uszkodzeń. Bardzo ważne jest prawidłowe nawijanie lin na bębny wciągarek oraz krzyżaki,
kręgi lub bębny służące do magazynowania, jak również odwijanie ich z tych urządzeń.
Krążki stosuje się przede wszystkim do zmian kierunku przebiegu lin oraz w złożonych
urządzeniach podnośnych jako najprostszy samodzielny sprzęt do transportu pionowego. Osadza
się je na osiach stałych, nie obracających się, ułożyskowanych ślizgowo lub tocznie. Zblocze
składa się z jednego lub kilku krążków linowych zamocowanych w obudowie wyposażonej
w hak lub ucho przeznaczone do zamocowania zblocza do konstrukcji lub kotwi.
Rys. 4. Zblocza: a) czterorolkowe, b) jednorolkowe z uchylną częścią obudowy ułatwiającą założenie liny,
c) dwurolkowe z uchem d) trzyrolkowe z uchem [6, s. 245]
Wielokrążki służą do zmniejszenia siły ciągnącej, im więcej krążków w zbloczu tym
mniejszą siłą musimy zadziałać aby podnieść ciężar. Praktycznie można przyjąć zasadę, że
w przybliżeniu każdy dodatkowy krążek zmniejsza siłę czynną o połowę. Schematy działania
wielokrążków pokazują rysunki.
Rys. 5. Schematy olinowania wielokrążków [6, s. 246]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Wielokrążki stosuje się dz
wignicach (żurawie, suwnice, wyciągi). Stosuje się je nieraz jako
samodzielne urządzenia do podnoszenia lub ciągnięcia dużych ciężarów stosunkowo małą siłą.
Na każdym zbloczu podany jest jego udz
wig, tzn. dopuszczalna masa, jaką można nim podnieść.
Udz
wigu tego w żadnym przypadku nie wolno przekraczać.
Zależność między siłą P niezbędną do przyłożenia do liny wielokrążka a podnoszoną masą Q
podaje poniższa tabela.
Tab. 1. Zależność między siłą podnoszenia P, a podnoszonym ciężarem Q [6, s. 246]
Liczba krążków
2 3 4 5 6 7 8
linowych
Wsp. f = P/Q 0,54 0,37 0,28 0,23 0,20 0,17 0,15
Przykład
Jaki maksymalny ciężar można wciągnąć zbolczem dwukrążkowym jeżeli wciągarką
możemy zadziałać siłą równą 30 kN (3000 kG).
RozwiÄ…zanie
Q = P/f = 30/0,54 = 55,5 kN (5550 kG).
Wciągarki stosuje się do przemieszczania pionowego, poziomego lub pochyłego elementów,
materiałów lub wstępnie zmontowanych konstrukcji. Jeżeli zastosuje się zblocza kierunkowe, to
wciągarki mogą służyć do podnoszenia elementów konstrukcji lub napinania odciągów. Napęd
wciągarki jest najczęściej elektryczny. Niekiedy stosuje się wciągarki o napędzie ręcznym,
zwłaszcza do wykonywania bardzo precyzyjnych przemieszczeń konstrukcji. Niezależnie od
szczegółów konstrukcyjnych, które mogą być różne, głównymi zespołami składowymi
wciągarki są: układ napędowy, przekładnia zębata z wałkiem, bęben linowy osadzony na
ułożyskowanym wale w korpusie wciągarki, układ hamulcowy. Zwykle wciągarki mają udz
wig
do 5 t. Na ich bęben nawijana jest lina o długości do 500 m i średnicy do 22 mm. Bezpieczną
eksploatację wciągarek zapewnia układ hamulcowy, który w sposób natychmiastowy blokuje
obrót bębna z nawiniętą na niego liną nośną. We wciągarkach stosuje się hamulce cierne,
magnetyczne lub mechanizmy zapadkowe.
1 - rozrusznik
Rys. 6. Wciągarka o napędzie elektrycznym [6, s. 253]
Stateczność wciągarki zapewnia się w wyniku jej zakotwienia w gruncie lub dociążenia
podstawy balastem i wbicia pali oporowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
1 - balast,
2 - pal oporowy
Rys. 7. Zakotwienie wciÄ…garki: a) w gruncie, b) balastem [6, s. 254]
Masę obciążników przyjmuje się taką, aby była ona o 1,5 razy większa od siły w linie.
Ze wzg1ędu na sposób wykonania, kotwie mogą być:
 drewniane bez tarczy oporowej, przeznaczone do przeniesienia siły mniejszej od 50 kN
(rys. 8),
 drewniane z tarczą oporową, przeznaczone do przenoszenia siły większej od 50 kN (rys. 9)
 żelbetowe, przeznaczone do przenoszenia dużych sił, gdy jest wymagane długotrwałe
eksploatowanie kotwi (rys. 10).
1
2
1 - dół kotwiący,
2 - wiÄ…zka oporowa,
3 - drut lub lina kotwiÄ…ca,
4 - blacha zabezpieczajÄ…ca,
3
5 - lina kotwiÄ…ca
4
5
Rys. 8. Kotew bez tarczy oporowej [6, s. 255]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Podstawowymi elementami kotwi drewnianych sÄ…:
1) dół kotwiowy o wymiarach zależnych od nośności kotwi,
2) drewniana wiązka oporowa przenosząca na podłoże siłę z kotwi; wiązka ta składa się
z okrąglaków, podkładów kolejowych lub desek,
3) liny kotwiące zamocowane do wiązki oporowej i wyprowadzone na zewnątrz dołu
kotwiowego pod kątem odpowiadającym działaniu obciążenia roboczego,
4) zabezpieczenie drewnianych wiązek oporowych przed ich przecięciem liną kotwiącą
(zabezpieczenia te wykonuje się z kształtowników stalowych lub z blachy).
1
3 1 - dół kotwiowy,
2 - wiÄ…zka oporowa,
3 - stojak tarczy,
4 - pionowa tarcza oporowa,
5 - pozioma tarcza oporowa,
6 - drut lub lina wiążąca,
4
2
5 7 - blacha zabezpieczajÄ…ca,
8 - lina kotwiowa
6
7
8
5
Rys. 9. Kotew z tarczÄ… oporowÄ… [6, s. 256]
2
1 - płyta kotwiąca,
2 - pręt
1
Rys.10. Żelbetowa płyta jako kotew [6, s. 257]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie liny stosuje się w robotach montażowych?
2. W jaki sposób łączy się liny stalowe?
3. Do czego służą wielokrążki i jaka jest zasada ich pracy?
4. Do czego służą wciągarki i w jaki sposób się je kotwi?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj tymczasowe połączenie liny stalowej za pomocą zacisków śrubowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) pobrać narzędzia do wykonania połączenia,
3) złożyć do siebie końce lin i ścisnąć zaciskami śrubowymi,
4) stosować przepisy bhp,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 liny stalowe,
 zaciski linowe,
 komplet kluczy,
 instrukcje bhp,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Oblicz jaką maksymalną masę można wciągnąć zbloczem czterokrążkowym jeżeli
wciągarką możemy zadziałać siłą równą 5 T.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z konstrukcją i zasadami działania wielokrążków,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) obliczyć masę,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 kartki papieru formatu A4,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 3
Wykonaj zakotwienie drewniane bez tarczy oporowej wciÄ…garki, zgodnie z instrukcjÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) pobrać narzędzia i sprzęt do wykonania zakotwienia,
3) wykonać wykop,
4) ułożyć drewnianą wiązkę oporową,
5) ułożyć blachę zabezpieczającą,
6) zakotwić linę do wiązki oporowej,
7) stosować przepisy bhp,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 okrÄ…glaki drewniane,
 drut lub lina wiążąca,
 lina stalowa,
 sztychówki,
 wciÄ…garka,
 instrukcja obsługi i kotwienia wciągarki,
 blacha,
 instrukcje bhp,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wykonać połączenia lin stalowych?
2) obliczyć maksymalną masę jaką możemy wciągać przy zastosowaniu
wielokrążków?
3) wykonać zakotwienie wciągarki?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Maszyny montażowe
4.2.1. Materiał nauczania
Żurawie
We współczesnych technologiach robót budowlano-montażowych, a szczególnie robót
specjalistycznych z zakresu budownictwa przemysłowego, w coraz szerszym stopniu stosuje się
duże elementy montażowe, scalone na poziomie terenu. W konsekwencji jest konieczne
dysponowanie przez przedsiębiorstwa wykonawcze środkami transportu pionowego (żurawiami)
umożliwiającymi przemieszczanie na duże wysokości elementów wielkowymiarowych
o znacznej masie. W praktyce przedsiębiorstwa montażowe wykonują pracę równocześnie co
najmniej na kilku placach budowy, na których jest potrzebny ten sam typ żurawi. Musi być
zatem zapewniona możliwość szybkiego przejazdu pomiędzy odległymi nieraz placami budów
i możliwość natychmiastowego przystąpienia do pracy. Cechy te łączą w sobie w bardzo
wysokim stopniu samochodowe żurawie jezdniowe z wysięgnikami teleskopowymi
wysuwanymi hydraulicznie. W Polsce eksploatuje się wiele żurawi tego typu, o różnych
parametrach technicznych (wysokości podnoszenia, wychylenia wysięgnika, udz
wigu).
Jedną z takich maszyn jest żuraw samochodowy typu  Krupp KMK 6200 (rys. 11).
Rys. 11. Żuraw samochodowy z hydraulicznym wysięgnikiem typu  Krupp KMK 6200 [6, s. 260]
Hydraulicznie wysuwany wysięgnik tego żurawia ma 53,0 m. Udz
wig, jak każdego żurawia,
zmienia się w zależności od wychylenia wysięgnika. Żuraw  KMK Krupp 6200 podczas pracy
nie stoi na kołach jezdnych, lecz zawsze opiera się na hydraulicznie wysuwanych podporach
bocznych Podpory żurawia są wysuwane hydraulicznie w ciągu około 6 min. Hydrauliczne
wysunięcie wysięgnika na wysokość 53,0 m trwa około 10 minut. Żuraw może poruszać się po
szosach z prędkością do 60 km/h. Wysięgnik żurawia może być przedłużony pomocniczym
wysięgnikiem kratowym o długości 38,0 m, ale wówczas udz
wig żurawia jest zmniejszony.
Stosując inne wyposażenie dodatkowe ten samochodowy żuraw można przekształcić w żuraw
wieżowy o zasięgu wysięgnika około 57 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 12. Żuraw przystosowany jako żuraw wieżowy [6, s. 263]
Żuraw jest wyposażony w komputer pokładowy; operator ma bieżącą informację, jaką masę
ładunku podnosi, jaka jest odległość ładunku od osi żurawia i jaka wysokość ładunku nad
poziomem terenu; inny wskaz
nik podaje, jaki jest udz
wig żurawia przy tych parametrach pracy.
Mniej efektywne są samochodowe żurawie jezdniowe z wysięgnikami kratowymi. Są one
montowane na podwoziach zbliżonych do podwozi żurawi hydraulicznych, mają więc łatwość
przemieszczania się z jednego placu budowy na drugi. Montaż wysięgnika z segmentów
kratowych jest jednak operacją pracochłonną. Stosowany w Polsce żuraw  Coles Gargantua
Truck o udz
wigu do 60 ton, długości wysięgnika podstawowego 51,8 m porusza się po szosach
tylko z dolną końcówką wysięgnika. Przeciwwaga i pozostałe segmenty kratowe wysięgnika
muszą być transportowane osobno pięcioma samochodami ciężarowymi, w tym jednym
z przyczepą. Montaż wysięgnika na placu budowy wymaga dużego, wolnego placu i współpracy
lekkiego żurawia samochodowego o masie udz
wigu 6 t.
Rys. 13. Żuraw  Cole Gargantus z wysięgnikiem zdemontowanym na okres przejazdu [6, s. 264]
Inną grupę stanowią żurawie torowe. Znajdują one zastosowanie głównie podczas
wznoszenia obiektów budownictwa ogólnego i przemysłowego o długim cyklu budowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Żurawie te poza montażem i demontażem na nowym placu budowy wymagają za każdym razem
przygotowania nowego torowiska, ściśle według wymagań dokumentacji techniczno-ruchowej
żurawia. Wysoka jakość wykonania torowiska ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracy
żurawia. Z tych względów prace przygotowawcze do montażu żurawia torowego są drogie.
Żurawie te mają małe zastosowanie w montażu konstrukcji stalowych.
Dobre cechy eksploatacyjne ma polski wieżowy żuraw typu  Mostostal 120/160 .
Rys. 14. Żuraw wieżowy typu  Mostostal 120/160 [6, s. 265]
Napęd jego mechanizmów roboczych i układu sterowania jest elektryczny  prądem
zmiennym 220/380 V. Żuraw pracuje na torze o rozstawie szyn 6,0 m. Najmniejszy promień
łuku szyny wewnętrznej wynosi 6,0 m. Wieża żurawia składa się z sześciu członów, wysięgnik
z pięciu. Wysięgnik można montować o dwóch długościach: 22,5 i 38,9 m. Żuraw z ładunkiem
na haku może jechać po torze. Praca żurawia jest dopuszczalna, gdy prędkość wiatru nie
przekracza 18 m/s. Jeżeli prędkość ta jest większa, to stateczność pracującego żurawia jest
zagrożona. Żuraw jest wyposażony w wiatromierz, który przy prędkości wiatru 15 m/s powoduje
zapalanie się sygnału świetlnego w kabinie operatora, a przy prędkości wiatru 18 m/s
automatycznie wyłącza wszystkie mechanizmy. Konstrukcja żurawia ma masę około 105,5 t.
Jego transport jest możliwy po zdemontowaniu na elementy nie przekraczające gabarytów
drogowych (szerokość 2,5 m, wysokość 4,0 m). Do przewozu żurawia należy zapewnić 12
samochodów o ładowności 8 t, w tym 8 z dłużycami i 4 z przyczepami platformami. Do
transportu kolejowego należy zamówić 11 wagonów o Å‚adownoÅ›ci 15÷ 17 t i dÅ‚ugoÅ›ci 13 m,
w tym jedną platformę niską o wysokości 1,1 m do przewozu korpusu podstawy. Żuraw montuje
uprawniona brygada 8-osobowa w ciągu 14 dni. Do montażu konieczne jest użycie żurawia
samojezdnego o udz
wigu co najmniej 10 t, przy wysokości podnoszenia 10 m i wysięgu 8 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Żurawie wieżowe samowznoszące są bardzo przydatne w realizacji budynków wysokich.
Przykładem jest tu żuraw produkcji francuskiej  Potain 776 D .
1 - dolna część wieży,
2 - podstawa,
3 - wózki jezdne,
4 - balast,
5 - wieża,
6 - głowica wieży,
7 - segment do nadbudowy wieży,
8 - kabina operatora,
9 - wysięgnik roboczy,
10 - wysięgnik przeciwwagi,
11 - przeciwwaga,
12 - podwieszenie wysięgnika
roboczego,
13 - podwieszenie wysięgnika
przeciwwagi,
14 - wodzak,
15 - maszynownia
Rys. 15. Żuraw wieżowy samowznoszący typu  Potain 776D [6, s. 267]
W zależności od potrzeb żuraw ten można zmontować na torze, zakotwić w fundamencie
lub podwieszać do konstrukcji wsporczej połączonej ze stropami montowanego budynku. W tym
ostatnim wypadku żuraw nazywa się  szybowym . Jeżeli żuraw jest usytuowany na zewnątrz
montowanego budynku, to wieżę żurawia kotwi siÄ™ w odstÄ™pach okoÅ‚o 18÷20 m do budynku.
W takim rozwiązaniu żuraw nazywa się  przyściennym . W wersji torowej (rozstaw szyn 6,0
m) podstawa żurawia jest obciążona balastem z płyt betonowych (każda o masie 4 t).
W zależności od wysokości wieży i długości wysięgnika stosuje się 8 lub 20 płyt. Z podstawy
wieży mogą być wymontowane wózki jezdne i zastąpione kotwiami zabetonowanymi
w fundamencie. W wersji przyściennej w fundamencie zabetonowuje się segment wieży
o przekroju 2 x 2 m.
Wieży żurawia samowznoszącego nie montuje się od razu do pełnej wymaganej wysokości.
Jest ona podwyższana w miarę zwiększania wysokości wznoszonego budynku. Wykorzystuje się
w tym celu specjalny segment montażowy, tzw.  klatkę montażową , tj. kratownicę trójścienną,
która dzięki wyposażeniu w dz
wigniki hydrauliczne, rolki i urządzenia kotwiące może być
przemieszczana wzdłuż wieży. Masa własna żurawia z przeciwwagą i wieżą wysokości 120 m
wynosi około 103 t. Do kołowego transportu żurawia koniecznych jest 16 samochodów
o ładowności 4,5 t, a do transportu kolejowego 6 wagonów platformowych. Żuraw montuje
przeszkolona brygada 5-osobowa w ciągu 10 dni. Konieczny jest plac montażowy o wymiarach
10 x 75 m i użycie żurawia samobieżnego mogącego podnieść element konstrukcji żurawia
o masie 13,5 t na wysokość 20 m.
Bardzo często obiekty budowlane, zwłaszcza przemysłowe, wznoszone są w bezpośrednim
sąsiedztwie bocznicy kolejowej. W takich sytuacjach można rozważać użycie od prac
montażowych żurawia kolejowego. Żurawie te używane są w kolejnictwie do prac
ratowniczych. Największe z nich mają udz
wig do 250 t, a to umożliwia podnoszenie elementów
montażowych konstrukcji o dużej masie i dużych wymiarach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Żurawie samobieżne są to żurawie typu samochodowego, kołowe lub gąsienicowe. Własny
napÄ™d umożliwia im samodzielne przemieszczanie siÄ™ z maÅ‚Ä… prÄ™dkoÅ›ciÄ… 20 ÷ 30 km/h. SÄ… one
głównie stosowane do prac przeładunkowych. Żurawie samobieżne gąsienicowe są używane
także do prac montażowych prowadzonych w trudnym terenie (piaszczystym, grząskim,
rozmokłym lub bardzo nierównym), gdzie gąsienice umożliwiają przemieszczanie się nawet
z ładunkiem po nie utwardzonym podłożu. Ze względu na małe prędkości przejazdu
i konieczność przewozu na dalsze odległości na przyczepach niskopodwoziowych lub wagonach
wgłębnych, żurawie samobieżne gąsienicowe są stosowane z zasady do pracy na placach budów
o długim cyklu inwestycyjnym. Pewne typy żurawi samobieżnych są przystosowane do
wykonywania wyłącznie wyspecjalizowanych prac. Przykładowo do układania rurociągów
w wykopach stosuje się żurawie gąsienicowe z bocznym wysięgnikiem.
Rys. 16. Żuraw gąsienicowy z wysięgnikiem bocznym [6, s. 273]
Każdy żuraw ma opracowaną przez producenta instrukcję eksploatacji, w której są podane
szczegółowe zasady użytkowania żurawia. Niżej przytoczono ważniejsze przepisy pracy żurawi,
które ze względu na ich podstawowy charakter obowiązują w odniesieniu do wszystkich żurawi
montażowych.
1. Żurawie mogą być obsługiwane przez operatorów z odpowiednimi uprawnieniami.
2. Użytkownicy żurawi muszą bezwzględnie przestrzegać postanowień obowiązujących
instrukcji o planowo-zapobiegawczej obsłudze technicznej oraz naprawach maszyn
i urządzeń budowlanych.
3. Przed rozpoczęciem montażu musi być przeprowadzony odbiór kontrolny maszyny przez
upoważnionego pracownika.
4. Stale kontrolowane muszą być: stan torowisk lub terenu oraz instalacji elektrycznej
i uziemień.
5. Przed rozpoczęciem montażu personel kierowniczy jest zobowiązany zapoznać brygadę
montażową i operatorów z ustaleniami projektu technologii i organizacji montażu.
6. Podczas podnoszenia elementu, lina nośna żurawia powinna być zawsze pionowa. Zabrania
się podnoszenia, gdy lina nośna jest usytuowana ukośnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
7. Po zawieszeniu elementu na haku należy go podnieść i zatrzymać na wysokości około 50 cm
nad terenem, następnie opuścić nie dotykając terenu i sprawdzić działanie hamulców oraz
prawidłowość zaczepienia uchwytów i pęt zawiesi.
8. Nie wolno przekraczać dopuszczalnego udz
wigu żurawia.
9. Zabrania siÄ™ pozostawiania zawieszonego elementu w czasie przerw roboczych.
10. Niedopuszczalne jest podnoszenie przymarzniętych lub zakleszczonych elementów
i elementów o nieznanej masie.
11. W wypadku pracy żurawia obok wykopów ziemnych bez umocnień należy zachować
właściwą odległość od krawędzi wykopu. Żuraw powinien być ustawiony w odległości co
najmniej 0,60 m poza klinem odłamu danej kategorii gruntu.
12. Przebywanie pracowników między ścianą wykopu a żurawiem jest zabronione, nawet
w czasie jego postoju.
13. Jeżeli siła wiatru wynosi 6 stopni w skali Beauforta (14 m/s; około 50 km/h), to należy
zmniejszyć obciążenie o 25%; gdy wynosi 7 stopni Beauforta (17 m/s; około 60 km,/h)
należy żuraw torowy zakotwić zaciskami na szynach i pracować przy zmniejszonym o 50%
obciążeniu, a gdy wynosi 8 stopni Beauforta (20 m/s; 72 km/h) pracę należy przerwać.
14. Zabrania się pracy żurawiami montażowymi pod liniami energetycznymi wysokiego
napięcia
Wyciągi służą do przemieszczania ładunków pionowo lub wzdłuż linii o nieznacznym
odchyleniu od pionu. Niezmienne położenie platform lub pojemników z materiałami zapewniają
prowadnice. Jako prowadnice stosowane są kształtowniki lub liny stalowe.
1 - fundament betonowy,
2 - obudowa ochronna na poziomie terenu,
3 - kratowy maszt stalowy,
4 - kabiny towarowo-osobowe,
5 - przeciwciężar,
6 - prowadnica,
7 - kotew zamocowania prowadnic,
8 - pomosty,
9 - stropy wznoszonej konstrukcji
Rys. 17. Wyciąg budowlany towarowo osobowy o wysokości podnoszenia do 150 m [5, s. 132]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wyciągi są najtańszym środkiem transportu pionowego materiałów przy wznoszeniu
budynków metodami tradycyjnymi i stosowane są też w okresie wykonywania robót
wykończeniowych w budownictwie uprzemysłowionym.
Maszty montażowe są najprostszymi urządzeniami montażowymi, służącymi do pionowego
podnoszenia ciężaru. Są to urządzenia proste, jednak mało operatywne. W praktyce montażowej
ze względu na prostotę swojej konstrukcji są one nieraz stosowane jako urządzenia pomocnicze
do montażu i demontażu bardziej doskonałych maszyn montażowych np. żurawi.
Rys. 18. Schematy masztów montażowych [5, s. 136]
Suwnice bramowe składają się z następujących zasadniczych elementów konstrukcji: dwóch
wysokich podpór tworzących z dz
wigarem sztywną ramę w kształcie bramy. Podpory są
ustawione na podwoziach jednoszynowych, co umożliwia przejazd suwnicy po torze.
Konstrukcja podpór jest przeważnie stalowa. Dz
wigar poprzeczny, nazywamy też
niejednokrotnie mostem, konstruowany jest w postaci dwóch belek stalowych, zazwyczaj
o przekroju dwuteowym lub dla większych rozpiętości jako kratowy. Wzdłuż mostu jez
dzi jeden
a czasem kilka wózków (wodzaków), poruszanych za pomocą wciągarek (tzw. wodzarek);
wózek zaopatrzony jest w wielokrążki i hak. Jedna z podpór jest zaopatrzona w dodatkowe,
boczne usztywnienie zwiÄ…zane z konstrukcjÄ… dz
wigara poprzecznego;
Pole pracy suwnicy bramowej w płaszczyz
nie prostopadłej do kierunku jej jazdy ma kształt
prostokąta, którego wysokość jest ograniczona wysokością podnoszenia haka, a szerokość równa
długości drogi możliwych przejazdów wózków po dz
wigarze. Długość jazdy suwnicy ogranicza
długość torów, które układa się odpowiednio do niezbędnego zasięgu pracy dz
wignicy.
Wielkości charakteryzujące suwnicę to: udz
wig, szerokość jazdy pomiędzy krańcowymi
odbojami toru wózka na dz
wigarze (moście) oraz wysokość podnoszenia. Ponadto należy liczyć
się z szerokością torów suwnicy oraz jej zewnętrznymi wymiarami gabarytowymi.
Suwnice bramowe-montażowe charakteryzują się przeważnie udz
wigami w granicach 10 
20 ton. Do montażu ciężkich elementów konstrukcji w budownictwie przemysłowym
i inżynierskim stosowane są suwnice ciężkie o udz
wigu 40 - 80 ton, a nawet do 200 T.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Szerokość przemieszczania w płaszczyz
nie pionowej suwnicy wynosi zazwyczaj 15 ÷ 20 m,
wysokość podnoszenia haka 8 ÷ 15 m.
Stosowanie suwnic bramowych-montażowych ma następujące zalety:
 lekką stosunkowo konstrukcję maszyny przy zachowaniu niezbędnej jej sztywności,
 małą w porównaniu z żurawiami innych typów pracochłonność montażu i demontażu,
 możliwość wysokiej wydajności pracy,
 dobrą widoczność przez operatora miejsca wbudowania
 niski stosunkowo koszt pracy maszyny.
1 - kabiny operatorów,
2 - wciągniki mechanizmów
podnoszenia,
3 - silniki mechanizmów jazdy
Rys. 19. Schemat konstrukcji suwnicy bramowej [5, s. 182]
Transport samochodowy i ciÄ…gnikowy
Transport samochodowy jest w polskim budownictwie najbardziej rozpowszechnionym
rodzajem dalekiego transportu budowlanego. Jest on tańszy od transportu kolejowego przy
niedużych odległościach, natomiast przy odległościach mniejszych od 6,0 km bardziej
ekonomiczny od transportu samochodowego jest kołowy transport ciągnikowy. Do ujemnych
cech eksploatacyjnych samochodów ciężarowych, zwłaszcza podczas przewozów na mniejsze
odległości, należą przerwy techniczne, występujące nieregularnie w okresie załadunków
i wyładunków. W budownictwie stosowane są ciągniki samochodowe i rolnicze. Ciągniki
powinny pracować z wymiennymi zestawami przyczep; ma to szczególne znaczenie przy
transporcie elementów prefabrykowanych przy tzw. montażu z kół.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie maszyny wykorzystujemy do montażu i jakie jest ich przeznaczenie?
2. Z jakich podstawowych elementów składają się maszyny montażowe?
3. Jakich zasad należy przestrzegać w pracach z maszynami montażowymi?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypisz zasady bezpieczeństwa jakie trzeba przestrzegać przy montażu żurawiem
wieżowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się rodzajami i użytkowaniem sprzętu montażowego,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać zasady,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A2,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wpisz na odnośnikach właściwe nazwy elementów składowych żurawia montażowego typu
 Potain przedstawionego na rysunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Nauczyciel przedstawi rysunek żurawia montażowego typu  Potain . Twoim zadaniem jest
wpisanie na odnośnikach właściwych nazw poszczególnych elementów żurawia i przedstawienie
nauczycielowi oraz kolegom z grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rysunek żurawia,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Ćwiczenie 3
Wpisz na odnośnikach właściwe nazwy elementów składowych wyciągu budowlanego
towarowo osobowego przedstawionego na rysunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Nauczyciel przedstawi rysunek wyciÄ…gu budowlanego. Twoim zadaniem jest wpisanie na
odnośnikach właściwych nazw poszczególnych elementów wyciągu i przedstawienie
nauczycielowi oraz kolegom z grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rysunek wyciÄ…gu,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Wpisz przeznaczenie przedstawionych na rysunkach maszyn montażowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Nauczyciel przedstawi rysunki lub zdjęcia maszyn montażowych. Twoim zadaniem jest
wypisanie do jakich czynności montażowych używa się poszczególnych przedstawionych
maszyn. SwojÄ… pracÄ™ przedstaw nauczycielowi oraz kolegom z grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rysunki lub zdjęcia maszyn montażowych,
 przybory do pisania,
 arkusze papieru,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić zasady jakie należy stosować w pracach montażowych żurawiem?
2) wymienić części składowe sprzętu montażowego?
3) przedstawić jakie czynności mogą wykonywać poszczególne
maszyny montażowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3. Narzędzia, drobny sprzęt i pomocnicze urządzenia montażowe
4.3.1.Materiał nauczania
Do zawieszania prefabrykatów na haku maszyn montażowych i przeładunkowych służą
urzÄ…dzenia zwane zawiesiami. Najpowszechniej stosuje siÄ™ zawiesia linowe, dogodne ze
względu na małą masę, jednak przy elementach wielkowymiarowych muszą być stosowane
zawiesia linowo-belkowe, a przy prefabrykatach przestrzennych (np. kabiny sanitarne) zawiesia
linowo-ramowe. Te ostatnie zapewniajÄ… bardziej bezpieczne zawieszenie prefabrykatu; przy
silnym wietrze ograniczają chwiejność elementu oraz sprawiają. że podaje się go w pozycji
zgodnej z pozycją jego wbudowania. Przy zawieszaniu prefabrykatów na haku maszyny
montażowej montażyści zobowiązani są do:
1. Zawieszania elementów o masie nie przekraczającej udz
wigu nominalnego
z przestrzeganiem kolejności ich wbudowania według wykazu otrzymanego od kierownika
montażu.
2. Stosowania odpowiednich zawiesi,
3. Oględzin zewnętrznych elementu, ich oczyszczenia, wyprostowania lub odgięcia wkładek,
zamocowania urządzeń pomocniczych podnoszonych wraz z elementem, zaczepienia lin
kierunkowych.
4. Prawidłowego zaczepiania haków zawiesia, wyprostowania cięgien linowych.
5. Podania sygnału do rozpoczęcia pierwszego etapu podnoszenia.
6. Wzrokowego skontrolowania prawidłowości zawieszenia elementu na haku maszyny oraz
samego elementu po podniesieniu go na 0,5 m ponad poziomem składowania.
7. W przypadkach zauważenia nieprawidłowości zawieszenia lub zewnętrznych uszkodzeń
elementu podania sygnału do natychmiastowego jego opuszczenia na ziemię w celu
dokonania odpowiednich poprawek. Zewnętrzne uszkodzenia elementu muszą być
zgłaszane kierownikowi montażu, który decyduje, czy uszkodzony prefabrykat może być
podany do wbudowania.
8. W drugim etapie podnoszenia  kierowania elementu za pomocÄ… 2 lin kierunkowych
i zapobiegania jego obrotom na linie udz
wigu. Czynności skierowywania prefabrykatu
muszą być prowadzone bardzo ostrożnie i bez użycia siły, ażeby nie wyprowadzić go
z pozycji prawidłowego zawieszenia. Liny kierunkowe należy puszczać luzem, gdy element
minie zewnętrzną krawędz
zmontowanego fragmentu konstrukcji.
1 - ogniowo do zawieszenia na haku,
2 - hak zawiesia,
3 - liny cięgien,
4 - pętle z sercówkami
Rys. 20. Przykład zawiesia linowego dwucięgnowego [2, s. 267]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Zawiesie linowe dwucięgnowe stosuje się do belek o długości do 6 m i masie do 3 ton.
1 - ogniowo do zawieszenia na haku,
2 - ogniwo pary cięgien,
3 - liny cięgien,
4 - pętle z sercówkami,
5 - hak zawiesia,
6 - haki lin zawiesia z obrotowym
palcem bezpieczeństwa
Rys. 21. Zawiesie linowe czterocięgnowe [5, s. 539]
Zawiesia linowe czterociegnowe stosuje się do przekryć stropowych o powierzchni do 10 m2
i masie do 3 ton.
Rys. 22. Zawiesie belkowe do płyt i ścian [5, s. 535]
Zawiesie belkowe do płyt ścian zewnętrznych i wewnętrznych ma możliwość zmian
położenia podbelkowych cięgien łańcuchowych, co pozwala na zastosowanie zawiesia do
wewnętrznych płyt ścian piwnic, wewnętrznych płyt ściennych kondygnacji nadziemnych, płyt
ścian zewnętrznych, ścianek działowych, elementów loggii, gzymsów, belek dachowych oraz
bloków elektrycznych.
1 - uchwyty płyty ściennej,
2 - belka zawiesia,
3 - krążki linowe,
4 - liny stalowe dolnego podwieszenia,
5 - odcinek liny zabezpieczajÄ…cy przed
zsunięciem,
6 - cięgna linowe pod belką
Rys. 23. Zawiesie samorównoważące do niesymetrycznych płyt ściennych [2, s. 495]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
1 - słup,
2 - rurka stalowa uzbrojenia kanału do
założenia sworznia,
3 - sworzeń stalowy,
4 - liny zawiesia,
5 - belka stalowa zawiesia,
6 - nakrętka przytrzymująca dolne
przewleki cięgien linowych
Rys. 24. Zawiesie belkowe do słupów [5, s. 530]
1 - Å‚Ä…cznik zawiesia z rury,
2 - ramiÄ™ chwytaka,
3 - przetyczki przeciwdziałające
rozwarciu szczęk,
4 - rama imadła,
5 - ogranicznik przesuwu,
6 - śruba dociskowa
Rys. 25. Zawiesie chwytakowe do teowych, żelbetowych belek: a) belka uchwycona chwytakami zawiesia,
b) konstrukcja chwytaka, c) belka na chwytakach imadłowych, d) konstrukcja imadła [5, s. 531]
1 - dolny pas kratownicy,
2 - ramiona jarzma,
3 - zawleczka dolnej przetyczki jarzma,
4 - otwierana dolna poprzeczka jarzma
Rys. 26. Zawiesie z rozporą kratową do żelbetowych belek o przekroju dwuteowym: a) sposób zawieszenia,
b) półautomatyczne jarzmo podwieszenia dz
wigara [5, s. 532]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 27. Zawiesie do dz
wigarów kablobetonowych: a) konstrukcja zawiesia, b) schemat zawiesia
i zawieszonego na nim dz
wigara [5, s. 533]
Znacznik stosowany jest do przenoszenia śladów osi ścian na stropy kolejnych kondygnacji.
Znacznik wykonany jest z blachy stalowej o gruboÅ›ci 1 mm zgiÄ™tej pod kÄ…tem 90°; wyciÄ™cia
o szerokości 2 cm. Ślady te zaznacza się na bocznej powierzchni cokołów budynku i w miarę
postępu montażu przenosi za pomocą teodolitu. Szczeliny w znaczniku służą do znakowania
elementów farbą niezmywalną.
Rys. 28. Znacznik do przeniesienia śladów osi [5, s. 560]
Pion montażowy stosowany jest do rektyfikacji oraz kontroli pionowego ustawienia
elementów ściennych. Całkowita długość pionu wynosi 2,14 m, masa ok. 5 kg. Pion zawiesza
się górną poprzeczką na ustawionym elemencie. Niższe poprzeczki dosuwa się do bocznej
płaszczyzny sprawdzanego prefabrykatu. Element jest ustawiony pionowo, gdy sznur pionu trafi
dokładnie na wycięcie wykonane w dole deski pionu.
Rys. 29. Pion montażowy [2, s. 274]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Drążki montażowe stosuje się do naprowadzania elementów w ostatnim momencie ich
opuszczania na miejsce projektowanego wbudowania oraz przesuwania elementów przy
ostatecznej rektyfikacji ich ustawiania. Drążki długie  przy elementach wielkowymiarowych,
krótkie przy średniowymiarowych.
Masa drążków wynosi:
a) Ć 32 mm - 8,5 kg, Ć 24 mm  5,2 kg,
b) Ć 20 mm - 3,2 kg,
c) krótki bez nasadki - 3,1 kg,
d) krótki z nasadką przedłużającą z rury stalowej - 4,3 kg.
Rys. 30. Drążki montażowe [5, s. 557]
A
opatka służy do zagęszczania zaprawy w spoinach między elementami.
Rys. 31. A
opatka drewniana [5, s. 558]
Liny odciągowe do utrzymywania i rektyfikacji pionowego ustawienia słupów należy
stosować przy słupach o masie ponad 8 ton i wysokości ponad 8 m. Pozwalają one na
jednoetapowe betonowanie kielicha stopy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
1 - kliny z twardego drewna,
2 - opaska z płaskownika,
3 - kotwie,
4 - śruby rzymskie,
Rys. 32. Liny odciÄ…gowe [5, s. 574]
Rozpora pozioma służy do utrzymywania i rektyfikacji pionowego ustawienia równoległych
do siebie elementów konstrukcji.
1 - imadło ze śrubą dociskową
mocujÄ…ce rozporÄ™ na elemencie,
2 - rozpora rury stalowej,
3 - utrzymywane prefabrykaty
Rys. 33. Rozpora pozioma [5, s. 550]
1 - rura stalowa Ć 25,2 mm,
2 - rura stalowa Ć 40 mm,
3 - przetyczka,
4 - uchwyt widłowy,
5 - śruba,
6 - pręt wkręcany z gwintem,
7 - śruba rzymska,
8 - pręt zakończony widełkami,
9 - uchwyt umieszczony w stropie,
10 - imadło chwytające płytę,
11 - śruba z nakrętką motylkową do
ściągania ramion imadła
Rys. 34. Zastrzał utrzymująco-rektyfikacyjny [2, s. 272]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
A
ącznik imakowy stosuje się przy montażu budynku o krzyżowym układzie ścian nośnych
lub o układach poprzecznych lub trójwarstwowych ścianach zewnętrznych. Co najmniej jedna
płyta musi być utrzymywana dwoma zastrzałami.
1 - imadło,
2 - śruba dociskowa,
3 - dz
wignia śruby,
4 - łącznik rurowy z gwintem wewnętrznym
Rys. 35. A
ącznik imakowy do utrzymywania i rektyfikacji elementów ściennych [2, s. 273]
Drabina służy do montażu budynków przy wykonywaniu procesów wymagających pracy
ponad poziomem stropu. Drabinkę zawiesza się na słupie przed podniesieniem go do montażu.
Zdejmuje się ją za pomocą żurawia.
1 - słup,
2 - drabina zawieszona na słupie,
3 - konstrukcja dolnego podparcia drabiny,
4 - pomost,
5 - obejma z poręczą zabezpieczającą
Rys. 36. Pomost montażowy na drabinie zawieszonej na słupie realizowanej konstrukcji [5, s. 556]
1 - drabinka do wejścia na pomost,
2 - pomost,
3 - barierka,
4 - para kółek do przetaczania drabiny,
5 - rękojeści do unoszenia drabiny przy przetaczaniu
Rys. 37. WolnostojÄ…ca drabina przewoz
na [5, s. 555]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Dz
wigniki stosuje się do podnoszenia konstrukcji na małe wysokości. W zależności od
mechanizmu napędzającego, dz
wigniki mogą być zębatkowe, śrubowe lub hydrauliczne.
Pokazany dz
wignik zębatkowy napędzany jest korbą. Zębatka zakończona koroną
i wyposażona w pazur wysuwa się z kadłuba podnosząc przemieszczaną konstrukcję albo na
koronie, albo na pazurze. Udz
wig tego rodzaju dz
wigników wynosi do 20 t.
1 - korona,
2 - pazur
Rys. 38. Dz
wignik zębatkowy [6, s. 248]
Dz
wignik śrubowy składa się ze śruby z pokrętłem i obudowy. Na rysunku pokazano otwór
w łbie śruby, w który wkłada się pokrętło (pręt stalowy). Szybkość podnoszenia dz
wignikami
śrubowymi, jak również ich sprawność jest w porównaniu z dz
wignikami zębatkowymi
mniejsza; są one natomiast samohamowne i nie wymagają zabezpieczeń (zapadek), jak
w dz
wignikach zębatkowych.
Rys.39. Dz
wignik śrubowy [6, s. 248]
Dz
wigniki hydrauliczne używane są do podnoszenia elementów o dużej masie. Ich działanie
opiera się na zasadzie naczyń połączonych, w których ciśnienie wywierane przez tłok pompy
o małej średnicy przenosi się na tłok cylindra dz
wignika o znacznej średnicy i przez to wytwarza
duże siły. Cieczą przenoszącą ciśnienie jest zazwyczaj olej. Dz
wigniki hydrauliczne majÄ…
udz
wig do 200 t. Ich napęd może być ręczny lub elektryczny.
Rys. 40. Dz
wignik hydrauliczny [6, s. 250]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Podczas eksploatacji dz
wigników hydraulicznych ciśnienie oleju jest bardzo duże
(do 50 MPa). Dlatego ich stosowanie wymaga szczególnej ostrożności, ciągłej kontroli ciśnienia
w układzie i stanu przewodów olejowych.
Do regulacji konstrukcji podczas jej scalania bardzo pomocne są przeciągarki szczękowe.
W korpusie przeciÄ…garki jest wmontowany mechanizm dz
wigniowo-krzywkowy z dwiema
parami szczęk dociskowych, które przechwytują kolejno linę i przesuwają ją przez korpus
przeciągarki. Przeciągarkę mocuje się hakiem do elementów stałych, ucho liny łączy się
z przemieszczanÄ… konstrukcjÄ… i wykonujÄ…c dz
wigniÄ… ruchy  pompujÄ…ce przeciÄ…ga siÄ™
konstrukcjÄ™.
Rys. 41. Przeciągarka szczękowa [6, s. 251]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakich zasad należy przestrzegać przy zawieszaniu prefabrykatu na haku maszyny
montażowej?
2. Jakie sprzęty wykorzystuje się przy montażu konstrukcji budowlanych?
3. Przy jakich robotach wykorzystuje się poszczególne narzędzia i sprzęt montażowy?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz przeznaczenie przedstawionych na rysunkach narzędzi i sprzętu montażowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Nauczyciel przedstawi rysunki lub zdjęcia narzędzi i sprzętu montażowego. Twoim
zadaniem jest wypisanie do jakich czynności montażowych używa się poszczególnych urządzeń
i sprzętu. Swoją pracę przedstaw nauczycielowi oraz kolegom z grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rysunki lub zdjęcia urządzeń i sprzętu montażowego,
 przybory do pisania,
 arkusze papieru,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wypisz zasady jakich trzeba przestrzegać przy zawieszaniu prefabrykatu na haku maszyny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się rodzajami i użytkowaniem zawiesi montażowych,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać zasady,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A2,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Dobierz narzędzia i sprzęt montażowy do montażu żelbetowej płyty ściennej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem sprzętu montażowego,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać sprzęt,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A2,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Dobierz narzędzia i sprzęt montażowy do montażu żelbetowego słupa o wysokości 9 m
kotwionego w stopie kielichowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem sprzętu montażowego,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać sprzęt,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A2,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić zasady jakich należy przestrzegać przy zawieszaniu
prefabrykatu na haku maszyny?
2) określić przeznaczenie poszczególnych urządzeń montażowych?
3) dobierać narzędzia i sprzęt do robót montażowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką
i wielokrotnego wyboru, prawda  fałsz.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom podstawowy,
II część - poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia !
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I
1. Liny stosowane w pracach montażowych wyrabia się z drutu stalowego o średnicy::
a) 0,2 ÷ 1,0 mm,
b) 0,3 ÷ 1,5 mm,
c) 0,5 ÷ 2,0 mm,
d) 0,6 ÷ 3,4 mm.
2. Rysunek przedstawia:
a) sercówkę,
b) zacisk linowy,
c) krążek linowy,
d) zawiesie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
3. Smarowanie lin przeprowadza się ręcznie lub mechanicznie, stosując smar podgrzany do
temperatury 70 ÷ 80 °C .
a) tak
b) nie
4. Liny jednozwite składają się z drutów jednakowej średnicy, splecionych spiralnie dookoła
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. ..
5. Masa obciążników przy kotwieniu wciągarki balastem powinna być większa od siły w linie o:
a) 1,5 raza,
b) 2 razy,
c) 2,5 raza,
d) 3 razy.
6. Zawiesie linowe dwucięgnowe stosuje się do belek o długości do:
a) 4 m,
b) 5 m,
c) 6 m,
d) 7 m.
7. Prace montażowe należy przerwać jeżeli prędkość wiatru przekracza.
a) 50 km/h,
b) 60 km/h,
c) 65 km/h,
d) 72 km/h.
8. Zawiesia linowe czterocięgnowe stosuje się do przekryć stropowych o powierzchni do:
a) 6 m2,
b) 10 m2,
c) 12 m2,
d) 15 m2.
9. Liny odciągowe do utrzymania i rektyfikacji pionowego ustawienia słupów należy stosować
przy słupach o masie & & .& & & & & & & & . i wysokości & & & & & & & ...
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
10. Rysunek przedstawia żuraw.
a) gąsienicowy z wysięgnikiem bocznym,
b) wieżowy typu  Potain ,
c) samochodowy,
d) wieżowy typu  Mostostal .
11. Wielokrążki służą do zmniejszenia siły ciągnącej.
a) tak
b) nie
12. Podczas podnoszenia elementu kierunek liny nośnej żurawia powinien być & & & & & ...
13. Przebywanie pracowników między ścianą wykopu a żurawiem jest zabronione.
a) tak
b) nie
Część II
14. Wymień jakie oznaki uszkodzenia decydują o wycofaniu liny z użycia.
15. Narysuj tymczasowe połączenie liny za pomocą zacisków śrubowych.
16. Wymień podstawowe elementy kotwi drewnianych do kotwienia wciągarek.
17. Narysuj schemat olinowania zblocza dwukrążkowego.
18. Wymień zalety stosowania suwnic bramowych.
19. Narysuj sposób zakotwienia wciągarki w gruncie.
20. Wymień rodzaje dz
wigników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót montażowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
lub wpisz odpowiedzi.
Numer
Odpowiedzi Punktacja
pytania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b
4
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9
10 a b c d
11 a b
12
13 a b
14
15
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
16
17
18
19
20
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
6. LITERATURA
1. Mielczarek Z.: Nowoczesne konstrukcje w budownictwie ogólnym. Arkady, Warszawa 2003
2. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2003
3. Pyrak S., WÅ‚odarczyk W.: Konstrukcje budowlane. WSiP, Warszawa 1995
4. Pyrak S.: Konstrukcje z betonu. WSiP, Warszawa 2001
5. Rowiński L., Widera J.: Zmechanizowane roboty budowlane. Poradnik. Arkady, Warszawa
1976
6. Ziółko J.: Konstrukcje stalowe cz.2. Wytwarzanie i montaż. WSiP, Warszawa 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42