MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Elżbieta Kuskowska
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót
murarskich 712[07].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Eligia A
ukasiewicz
mgr inż. arch. Anna Niedzielska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. arch. Anna Preis
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[07].Z2.03
 Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu: renowator zabytków architektury 712[07].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Dobieranie materiałów podstawowych i pomocniczych stosowanych w 7
robotach murarskich 7
4.1.1. Materiał nauczania 22
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.1.3. Ćwiczenia 23
4.1.4. Sprawdzian postępów 24
4.2.Dobieranie materiałów do izolacji cieplnej i przeciwwilgociowej 25
4.2.1. Materiał nauczania 25
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 29
4.2.3. Ćwiczenia 30
4.2.4. Sprawdzian postępów 31
4.3.Narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe stosowane w robotach
murarskich 32
4.3.1. Materiał nauczania 42
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.3.3. Ćwiczenia 42
4.3.4. Sprawdzian postępów
5. Sprawdzian osiągnięć 43
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu
umiejętności dobierania materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich, renowacyjnych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
- cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie
nauczania  uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,
- materiał nauczania podzielony na 3 tematy, pozostające względem siebie
w logicznym chronologicznym układzie, w którym zostały wyodrębnione następujące
elementy:
- treści kształcenia, mające na celu zdobycie wiadomości i ukształtowanie
umiejętności, umożliwiające Ci wykonywanie prac renowacyjnych,
- pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,
- wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,
- sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym
będziesz miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko zrozumiałeś i możesz
kontynuować proces nauczania-uczenia się,
- sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie
umiejętności w całej jednostce modułowej,
- wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.
Przechodząc kolejne etapy uczenia się, zwróć szczególną uwagę na:
- dobieranie materiałów posiadających certyfikaty, dopuszczenia do stosowania, atesty,
- dobieranie materiałów budowlanych stosownie do określonego zakresu robót i zgodnie z
dokumentacjÄ… technicznÄ…,
- zastosowanie narzędzi, sprzętu i urządzeń zgodnie z przeznaczeniem, zgodnie z
przepisami i instrukcjÄ… ich stosowania.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W pracy musisz przestrzegać regulaminu pracowni, przepisów bhp i higieny pracy oraz
instrukcji przeciwpożarowych. Szczególną uwagę musisz zwrócić na zasady bhp w czasie
wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych. W czasie przygotowywania stanowiska pracy zwróć
uwagÄ™ na zasady ergonomii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
712[07].Z2
TECHNOLOGIA ROBÓT MURARSKICH
712[07].Z2.01
Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich
712[07].Z2.02
Organizowanie stanowiska prac murarskich
712[07].Z2.03
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich
712[07].Z2.04
Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów
712[07].Z2.05
Wykonywanie murów nośnych z różnych materiałów, o różnej grubości
712[07].Z2.06
Wykonywanie ścian działowych
712[07].Z2.07
Wykonywanie ścian z kanałami, słupów i filarów międzyokiennych
712[07].Z2.08
Wykonywanie sklepień, nadproży i stropów murarskich
712[07].Z2.09
Wykonywanie gzymsów i attyk
712[07].Z2.10
Naprawianie i konserwacja konstrukcji murowych
712[07].Z2.11
Spoinowanie i licowanie ścian
712[07].Z2.12
Wykonywanie robót rozbiórkowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- rozróżniać elementy budowli i ich funkcje,
- rozróżniać rodzaje budowli i budynków,
- stosować terminologię budowlaną,
- odróżniać technologie wykonania budynku,
- rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
- rozróżniać elementy konstrukcyjne i nie konstrukcyjne budynku,
- rozróżniać rodzaje ścian ze względu na konstrukcję i rodzaj materiału,
- rozróżniać obciążenia działające na budowlę,
- czytać dokumentację techniczną w zakresie rzutów i przekrojów pionowych budynku,
- wykonywać szkice elementów budowlanych,
- przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
- transportować materiały budowlane,
- organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów budowlanych,
- organizować stanowiska prac murarskich,
- posługiwać się podstawowym sprzętem transportowym w budownictwie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznać materiały przydatne do robót murarskich,
- ocenić przydatność materiału do wykonania budowlanego ustroju murowanego,
- ocenić jakość materiału metodą organoleptyczną,
- określić ilość materiału potrzebnego do wykonania robót, sporządzić zapotrzebowanie
i rozliczenie materiałowe,
- sporządzić zapotrzebowanie na narzędzia i urządzenia,
- składować materiały na stanowisku pracy,
- przetransportować materiały w poziomie i pionie,
- dobrać potrzebne narzędzia, sprzęt i urządzenia do wykonania robót,
- przeprowadzić bieżącą konserwację narzędzi i sprzętu,
- zastosować narzędzia, sprzęt i urządzenia zgodne z przeznaczeniem,
- posłużyć się narzędziami, sprzętem i urządzeniami zgodnie z przepisami,
- przygotować i zastosować materiały pomocnicze,
- zastosować materiały racjonalnie i zgodnie z normami,
- porozumieć się z przełożonym i współpracownikami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Dobieranie materiałów podstawowych i pomocniczych
stosowanych w robotach murarskich
4.1.1. Materiał nauczania
Specyfika zawodu renowator zabytków architektury wymaga znajomości materiałów
stosowanych do realizacji obiektów historycznych oraz materiałów będących w użyciu dzisiaj
i wykorzystujące najnowsze technologie. Działając w starych obiektach staramy się w
miejscach widocznych, używać materiałów maksymalnie zbliżonych istotnymi cechami do
oryginalnych, a jednocześnie stosować rozwiązania współczesne, wielokrotnie ratujące nasze
zabytki. Działania remontowe i renowacyjne powinny być prowadzone w oparciu o
zatwierdzoną dokumentację projektową i stosować się ściśle do zawartych w niej rozwiązań.
Wszelkie problemy wynikłe na budowie, nieprzewidziane w dokumentacji oraz ewentualne
odstępstwa od projektu należy konsultować z projektantem i kierownikiem budowy.
Pamiętać należy, że nie wolno ograniczać swojej wiedzy do informacji zawartych w
przedstawionym poradniku. W tym poradniku skupimy siÄ™ na zaprezentowaniu
podstawowych materiałów stosowanych współcześnie.
Materiały podstawowe
Elementy murowe ceramiczne
Elementy ceramiczne stanowią grupę wyrobów o bardzo zróżnicowanych parametrach
technicznych, co w dużym stopniu wynika ze sposobu ich prefabrykacji. W tablicy poniżej
zestawiono informacje o podstawowych rodzajach wyrobów ceramicznych.
Wytrzyma-
NasiÄ…kli
Wygląd Gęstość
Rodzaj Dodatki do Temperatura Proces wytwa- łość na
czerepu po Wyroby tworzywa wość,
ceramiki masy gliniastej wypaÅ‚u, °C rzania Å›ciskanie
wypaleniu kg/dm3
%
MPa
Specjalne Bardzo Cegły, pustaki i
dodatki 950-1000 wypalanie porowaty, tzw. elementy < 1,2 12-28 5-20
spulchniajÄ…ce poryzowany poryzowane
Ceramika o
czerepie
porowatym
Cegły i kształtki
mÄ…czka wypalanie +
o zmniejszonej ceramiczne
bazaltowa (nie 1000-1100 poczÄ…tek fazy 1,9 4-12 15-45
liczbie porów licowe lub
zawsze) spiekania
elewacyjne
Cegły i kształtki
mÄ…czka
1100-1300 Spiekanie spoisty klinkierowe 1,9-2,2 2,5-5 30-170
bazaltowa
zwykłe i licowe
Ceramika o
czerepie
ścisłym,
Płytki ścienne,
spieczonym
> 100 (na
kształtki
specjalne gliny 1300 Spiekanie spoisty >2,0 1,5-6 zginanie
kominowe
>15)
kamionkowe
Tablica 1. Specyfikacja wyrobów ceramicznych w zależności od surowców i wypału
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Cegła pełna zwykła ma znormalizowane wymiary 250x120x65 mm. W zależności od
wytrzymałości na ściskanie oraz cech fizycznych rozróżnia się 5 klas cegieł: 20, 15, 10, 7,5
i 5 (wartość liczbowa klasy odpowiada orientacyjnie wytrzymałości cegły na ściskanie
obliczonej w MPa).
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły pełnej wynosi =0,77 W/mK.
Cegłę pełną wykorzystuje się do wznoszenia ścian zewnętrznych i wewnętrznych. W
robotach remontowych i renowacyjnych ma ona duże zastosowanie w związku z faktem, że
obiekty stare często wznoszone były z cegły pełnej, która w rożnych okresach historycznych
miała wymiary inne niż współczesna. Tam gdzie chcemy nawiązać do materiału pierwotnego,
gdzie uzupełniamy, bądz
wymieniamy zniszczone fragmenty budowli cegła pełna jest
najczęściej używanym materiałem. Cegłę pełną oraz cegłę dziurawkę używamy do
wykonywania stropów typu Kleina, w których płaskie płyty ceglane zbrojone są
płaskownikiem albo pętami okrągłymi, opartymi na murach lub przy dużych rozpiętościach 
na belkach stalowych. Cegłę stosujemy do budowy nadproży sklepionych płaskich oraz
łukowych. Cegła jest wykorzystywana do budowy, naprawy, odbudowy sklepień łukowych i
sklepienia odcinkowego. Tego typu konstrukcje nadproży i stropów i sklepień bardzo często
spotykamy w obiektach poddawanych renowacji.
Cegła drążona - dziurawka wytwarzana jest w jednej wielkości odpowiadającej formatowi
cegły zwykłej. W zależności od kierunku otworów przelotowych rozróżnia się dwa rodzaje
dziurawek W- wozówkowa i G- główkowa:
W związku niską wytrzymałością w kierunku pionowym znacznie lepszą wytrzymałością w
kierunku poziomym oraz dobrymi właściwościami akustycznymi. Mogą być stosowane w
ścianach działowych, w nadprożach oraz jako elementy uzupełniające w murach z pustaków
ceramicznych. Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły dziurawki wynosi =0,62 W/mK.
Rys. 1. Cegła dziurawka [4]
Cegły kratówki produkuje się w dwóch typach: typu K l  o wymiarach 250 x 120 x 65 mm
i typu K2  o wymiarach 250 x 120 x 140 mm. Otwory w cegle kratówce mają kształt
rombów i są prostopadłe do podstawy. Nazwa cegły pochodzi od układu otworów i ścianek
między nimi przypominających kratę. Dzięki takiej budowie wewnętrznej kratówka wykazuje
dużą wytrzymałość na ściskanie w kierunku równoległym do otworów i dobrą izolacyjność
cieplną. Powierzchnie boczne kratówek są rowkowane w celu zwiększenia przyczepności
zaprawy. Gęstość pozorna cegieł kratówek nie powinna przekraczać 1400 kg/m3. Masa jednej
cegły kratówki typu K l wynosi około 2,6 kg, a typu K2  około 4,6 kg. W zależności od
wytrzymałości na ściskanie rozróżnia się cztery klasy kratówek: 15, 10, 7,5 i 5. Cegły
kratówki klasy 15, 10 i 7,5 mogą być stosowane do wznoszenia ścian nośnych budynków
przemysłowych, wielokondygnacyjnych budynków mieszkalnych oraz do budowy murów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
piwnicznych w gruntach suchych. Do budowy ścian nośnych w budynkach niskich (do dwóch
kondygnacji), ścian wypełniających szkieletowych i ścian działowych stosuje się cegły
kratówki klasy 7,5 i 5).
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły kratówki wynosi =0,56 W/mK.
Cegieł kratówek nie należy stosować do budowy fundamentów w gruntach o wysokim
poziomie wody gruntowej oraz do budowy murów kominowych.
Do murowania murów z cegieł pełnych, dziurawki i kratówki używa się zapraw: cementowej,
cementowo-wapiennej, wapiennej marki zgodnej z przyjętą w dokumentacji projektowej.
Poszczególne elementy łączymy spoinami poziomymi i pionowymi. Wymienione w tej grupie
materiały stosować najczęściej będziemy do uzupełnień w istniejących murach wykonanych z
cegły, zamurowania istniejących otworów, wykonania ścianek działowych według posiadanej
dokumentacji, do dobudowy nowych części obiektu w powiązaniu z istniejącymi ścianami.
Cegły klinkierowe są zaliczane do drobnowymiarowych elementów z ceramiki spiekanej
odznaczającej się dużą spoistością, znaczną odpornością na działanie czynników
atmosferycznych (wody, mrozu, silnego nasłonecznienia) oraz odpornością na korozję
biologiczną i chemiczną, a także wysoką wytrzymałością. Jedynie pod względem izolacyjności
cieplnej ceramika spiekana ustępuje ceramice wypalanej. Istnieje na rynku bardzo bogaty asortyment
kształtów cegieł klinkierowych, umożliwiających dostosowanie i podkreślenie form architektonicznych
i ciekawych detali. Kształty cegieł klinkierowych uwzględniają ścięcia pod różnym kątem i
zaokrąglenia krawędzi oraz elementy narożnikowe. Cegły klinkierowe mogą być stosowane do
murowania:
 licowania ścian zewnętrznych,
 detali architektonicznych,
 ścian podziemnych w gruncie agresywnym chemicznie,
 filarów mostowych i innych obiektów inżynierii wodnej,
 ścian nośnych budynków wysokości do 17 kondygnacji (Wielka Brytania),
 ścian w pomieszczeniach laboratoryjnych i fabrycznych narażonych na oddziaływanie
środowiska agresywnego chemicznie i biologiczne lub na silne zawilgocenie,
 stropów, sklepień, łuków, słupów, pilastrów i kominów.
Często też są stosowane do wznoszenia całych obiektów użyteczności publicznej. Cegły
klinkierowe, podobnie jak ceramiczne, dzielą się na zwykłe i licowe. Z uwagi na rodzaj
otworów rozróżnia się cegły bez otworów, pełne, drążone oraz szczelinowe z otworami i bez
otworów. Zakres stosowania cegieł klinkierowych licowych jest taki sam jak cegieł
ceramicznych licowych, z tym że klinkierowe bardziej nadają się do wykorzystania w
środowisku chemicznie i biologicznie agresywnym. Powierzchnia otworów w cegłach
klinkierowych nie przekracza 25%.
Cegła klinkierowa zrzucona z wysokości l ,5 m na płask na inne cegły może się wyszczerbić,
lecz nie powinna pęknąć, a cegła pełna zwykła może pęknąć, lecz nie powinna rozpaść się na
kawałki. Zarówno cegła budowlana pełna, jak i klinkierowa podczas uderzenia młotkiem
stalowym powinna wydawać czysty metaliczny dz
więk. Przełam cegieł powinien być
jednorodny, bez widocznych uwarstwień.
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły klinkierowej wynosi =1,05 W/mK.
Cegieł klinkierowych nie wolno murować na zaprawach z dodatkiem wapna, najlepiej
stosować specjalne gotowe zaprawy do klinkieru, przygotowując je zgodnie z instrukcja
producenta. Przy murowaniu z cegieł klinkierowych należy dbać o dokładność murowania,
uwzględniając równe spoiny i nie dopuszczając do zanieczyszczenia muru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys 2. Cegły klinkierowe wg PN-B-12008:1996: a) zwykła bez otworów, b) zwykła pełna, c) licowa drążona, d) licowa
szczelinowa; h - wysokość
Pustaki szczelinowe SZ (modularne). Pustaki te mają kształt i wymiary jak na rysunku. Są
one przystosowane do modułów budowlanych, czyli podstawowych wymiarów
obowiązujących w projektowaniu wyrobów, elementów i budynków. W budownictwie
stosuje się moduł podstawowy 10 cm oraz moduły będące wielokrotnością 30 cm.
Rys 3. Pustak szczelinowy SZ [4]
Produkuje się pustaki szczelinowe w następujących klasach: 5; 7,5; 10 i 15. Pustaki klas
wyższych od 5 powinny być mrozoodporne. Stosuje się je do budowy ścian zewnętrznych
i wewnętrznych z wyjątkiem murów fundamentowych i piwnicznych.
Pustaki typu UNI, przeznaczone do wznoszenia ścian zewnętrznych i wewnętrznych
budynków produkuje w czterech typach:
 typ A  podstawowy o wymiarach 188x188x188 mm i objętości 3,2 normalnej,
 typ B  uzupełniający o wymiarach 88x188x188 mm i objętości 1,6 cegły,
 typ C  uzupełniający o wymiarach 188x94x188 mm i objętości 1,7 cegły,
 typ D  uzupełniający o wymiarach 88x94x188 mim i objętości 0,8 cegły.
Współczynnik przenikania ciepła dla ściany gr. 29 cm z pustaków siedmiorzędowych typu
Uni z obustronnym tynkiem i na zaprawie cementowej wynosi U=1,28 W/m2K.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 4. Pustak typu UNI [4]
Pustaki szczelinowe MAX produkuje się o wymiarach: długość 288 mm, szerokość
188 mm oraz trzy wysokości w zależności od odmiany: 138, 188 i 220 mm. Rozróżnia się
cztery klasy: 5; 7,5; 10 i 15. Pustaki MAX mają w środku ich długości rowek ułatwiający
przecięcie pustaka w celu otrzymania pustaków połówkowych stosowanych do
przewiÄ…zywania muru.
Współczynnik przenikania ciepła dla ściany gr. 29 cm z pustaków typu Max z obustronnym
tynkiem i na zaprawie cementowej wynosi U=1,16 W/m2K.
Rys. 5. Pustak szczelinowy typu MAX [4]
Pustaki szczelinowe typu U wykonuje się o następujących wymiarach: długość 250 mm,
szerokość 185 mm i wysokość, zależnie od odmiany, 138, 188 i 220 mm. Rozróżnia się cztery
klasy: 5, 7,5, 10 i 15. Masa pustaka w zależności od odmiany (wysokości) wynosi: 8,0; 10,9
i 12,7 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 6. Pustak szczelinowy typu U. [4]
Pustaki UZ (uzupełniające) produkuje się o wymiarach: długość 188 mm, szerokość 88 mm
i wysokość w zależności od odmiany pustaka: 138, 188 i 220 mm. Masa pustaków
w zależności od odmiany wynosi 3,2, 4,4 i 5,1 kg. Pustaki UZ stosuje się jako elementy
uzupełniające przy wiązaniu murów z pustaków pionowo drążonych typu SZ, MAX i U.
Rys.7. Pustak szczelinowy typu U [4]
Pustaki do ścian działowych zgodnie z normą dla ścian działowych produkuje się dwa
typy pustaków ceramicznych:
 pustaki typu Pdl, zwane pojedynczymi, grubości 65 mm,
 pustaki typu Pd2, zwane podwójnymi, grubości 120 mm.
Rys. 8. Pustak szczelinowy typu U [4]
Produkuje się pustaki całkowite, których długość l może wynosić 250+.5 mm, 290 + 5 mm
i 330 ą6 mm oraz pustaki połówkowe, długości 125 ą3 mm, 145 ą3 mm lub 165+4 mm.
Materiały należące do wyżej opisanej grupy stosowane są do wznoszenia, uzupełniania ścian
konstrukcyjnych i działowych, zewnętrznych i wewnętrznych, ze względu na wykorzystanie
cech takich jak: dobra izolacyjność termiczna i akustyczna, mniejsza niż dla elementów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
pełnych gęstość objętościowa, dobre parametry wytrzymałościowe. Wybór elementów
spośród tych materiałów podyktowany jest często np. wymiarami elementów dostosowanymi
do wymiarów istniejących ścian lub otworów. A
ączenie elementów z tej grupy materiałów
wykonuje się na spoiny poziome i pionowe, z użyciem tradycyjnych zapraw, wykonywanych
na budowie według wymaganej receptury lub przygotowywanych z gotowych mieszanek
według instrukcji producenta. Zakres wykonywanych prac decyduje często o wyborze
technologii przygotowania zaprawy.
Ceramika poryzowana to materiał stosowany od niedawna, otrzymywany poprzez proces
poryzacji, polegający na uzyskaniu wypełnionych powietrzem pustek (mikroporów) w
materiale ceramicznym. Jest to możliwe dzięki dodaniu do gliny drobnych trocin, które
ulegają spaleniu podczas procesu wypalania cegieł. Wraz z drążeniami w pustakach
mikroskopijne pory poprawiają właściwości termoizolacyjne ceramiki.
Porotherm cegły z ceramiki poryzowanej o wymiarach:
- 500x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości 50 cm,
- 440x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości 44 cm,
- 380x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości.
Inne elementy tego systemu mają grubości 30 cm, 25 cm, 18,8 cm, 11,5 cm, 8 cm.
Współczynnik przenikania ciepła dla ściany gr. 50 cm z tego materiału murowanej na
zaprawie termoizolacyjnej wynosi U=0,29 W/m2K, a na zaprawie zwykłej U=0,34 W/m2K.
Elementy Porotherm przewidziane są do połączeń na pióro i wpust zamiast pionowej spoiny.
Spoiny poziome natomiast należy wykonywać z zaprawy ciepłochronnej, np.
termoizolacyjnej zaprawy murarskiej Porotherm TM, która w porównaniu z tradycyjną
zaprawą znacznie polepsza izolacyjność cieplną ścian. Grubość warstwy zaprawy powinna
wynosić 8÷15 mm optymalnie 12 mm. Te cechy materiaÅ‚u sprawiajÄ…, że używamy go do
wznoszenia jednowarstwowych ścian zewnętrznych o dobrych parametrach izolacyjności
cieplnej. Porothermu możemy używać w starych obiektach, tam gdzie nie chcemy dociążać
konstrukcji, zależy nam na dobrych parametrach izolacyjnych, a nie jest istotny rysunek na
płaszczyz
nie ściany, nawiązujący do materiału historycznego. Elementy Porothermu można
przycinać bez problemu zwykłą piłką, co ułatwia np. wykonanie wnęk, czy dopasowanie do
potrzebnego kształtu wypełnianego elementu.
Cegły i bloczki wapienno-piaskowe silikatowe produkuje się jako pełne lub pionowo
drążone z mieszaniny drobnoziarnistego piasku kwarcowego i wapna gaszonego. Po
uformowaniu metodÄ… prasowania poddaje siÄ™ je naparzaniu w autoklawach parÄ… wodnÄ… pod
ciśnieniem.
Zależnie od wymiarów rozróżnia się zgodnie z PN-75/B-12003 następujące rodzaje
wyrobów:
 cegła pełna typu 1 NF o wymiarach jak dla cegły ceramicznej (250x120x65 mm),
 cegła pełna typu 1,5NF o wymiarach 250x120X104 mm,
 bloczki drążone typ 2NFD o wymiarach 250x120x138 mm,
 bloczki drążone typ 3NFD o wymiarach 250x120x220 mm,
 bloczki drążone typ 6NFD o wymiarach 250x250x220 mm.
Asortyment oferowany aktualnie przez producentów koncernu Xella jest o wiele bogatszy,
np. obejmuje kształtki nadprożowe rożnych szerokości do wykonywania nadproży czy
bloki wentylacyjne z otworami średnicy 160 cm do prowadzenia kanałów wentylacyjnych
w grubości ściany.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 9. Bloczki drążone wapienno-piaskowe: a) bloczki typu 2NFD, b) bloczki typu 3NFD [4]
Cegły i bloczki produkuje się w klasach: 7,5; 10; 15; 20 MPa zależnie od typu.
Współczynnik przewodzenia ciepła dla silikatowej pełnej wynosi =1,00 W/mK, natomiast
dla cegły silikatowej drążonej =0,80 W/mK.
Równe i gładkie powierzchnie cegieł i bloczków silikatowych decydują o
wykorzystywaniu ich do wznoszenia ścian, dla których wymagamy gładkiej powierzchni.
Wyroby silikatowe stosujemy na ściany zewnętrzne i wewnętrzne, ściany licowe nie
wymagające tynkowania, ścianki działowe, ścianki wypełniające konstrukcje szkieletowe,
ściany przeciwogniowe i kominy, mury piwniczne. Istotną cechą decydującą często o
zastosowaniu elementów silikatowych jest ich wysoka izolacyjność i szczelność ogniowa
pozwalajÄ…ca na wykonywanie z nich; obudowy ochraniajÄ…cej palne elementy
konstrukcyjne, kominy przechodzące obok elementów konstrukcyjnych drewnianych,
ścian kotłowni i ścian ogniowych. Cegły i bloczki silikatowe mogą być murowane na
zwykłej zaprawie.
Bloczki i płyty z autoklawizowanego betonu komórkowego- pianobetony
Z betonu komórkowego produkuje się bloczki o długości 49 lub 59 cm, wysokości 24 cm i
różnorodnych szerokościach 36, 30, 24, 18, 12, 8 i 6 cm, przystosowanych do wznoszenia
jednowarstwowych ścian różnych grubości. Uzupełnieniem są elementy nadproży w postaci
U-kształtek, które należy podstemplować, zazbroić i wypełnić mieszanką betonową oraz
elementy ocieplenia wieńców  płytki z doklejonym styropianem wykorzystywane jako
izolacja dla wylewanego wieńca. Elementy pianobetonowe produkowane są w odmianach 05,
06, 07 i 08. Odmiany odpowiadają różnej gęstości pozornej betonu komórkowego, z jakiego
wykonano bloczki, np. odmiana 05 oznacza gęstość pozorną betonu 500 kg/m3. Pianobetony
są materiałem  ciepłym ich współczynnik przewodzenia ciepła jest zależy od gęstości
objętościowej materiału i na przykład dla odmiany 500 w stanie suchym wynosi
=0,119 W/mK. Do murowania ścian zewnętrznych, jednowarstwowych z pianobetonu
należy używać specjalnych zapraw do cienkich spoin. Grubość spoin klejonych wynosi
wtedy 1  3 mm. Zaprawami takimi mogą być np. gotowa zaprawa Celat, Gabit S,
Atlas KB-15, Ceresit CT-21. Beton komórkowy jest materiałem niepalnym i
nierozprzestrzeniającym ognia (ściany gr. min. 24 cm wytrzymują czterogodzinną próbę
ogniową), odpornym na działanie mrozu, łatwym w obróbce (wycinanie brud i wymaganych
kształtów jest łatwe i proste  przy użyciu piłki). Cechy te decydują o przydatności tego
materiału do robót w starych obiektach, gdzie nie chcemy dodatkowo obciążać konstrukcji,
zależy nam na dokładności i uformowaniu kształtu dostosowanego do form danym obiekcie.
Powszechnie stosowane sÄ… prefabrykowane elementy z pianobetonu zbrojonego w postaci
gotowych belek nadprożowych typu L-19. Elementy te produkowane są o długościach od 90
do 300 cm ze skokiem co 30 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Bloczki i płyty gipsowe
Dokonując przeglądu materiałów do robót murarskich należy również uwzględnić materiały
z gipsu. W pracach renowacyjnych mają one zastosowanie przy wykonywaniu ścianek
działowych, a płyty gipsowo-kartonowe do montażu lekkich ścianek działowych,
wykończenia powierzchni ścian i sufitów z nadawaniem im różnorodnych kształtów
nawiązujących do form historycznych oraz do montażu osłon ogniochronnych palnych
elementów konstrukcyjnych. Bloczki gipsowe łączy się na specjalne kleje gipsowe uzyskując
cienkie spoiny. Do klejenia prefabrykatów gipsowych: bloczków, płyt gipsowych ściennych,
galanterii gipsowej, sztukaterii, płyt stosowanych wewnątrz obiektów służą kleje gipsowe P.
Kleje gipsowe T przeznaczone są do klejenia płyt gipsowo-kartonowych do ścian z cegły
ceramicznej, silikatowej, betonu i betonu komórkowego wewnątrz pomieszczeń, a także do
spoinowania połączeń płyt gipsowo-kartonowych.
Materiały pomocnicze do robót murarskich
Do łączenia ze sobą poszczególnych elementów materiałów murarskich do wznoszenia ścian
czy stropów murarskich wykorzystuje się zaprawy, zaprawy klejowe i kleje dobrane
odpowiednio do łączonego materiału i warunków pracy gotowego elementu budowlanego.
Dobierając materiał łączący w starych obiektach bierzemy również pod uwagę rozwiązanie
pierwotne, aktualne warunki konieczne do spełnienia i dzisiejszy stan wiedzy technicznej.
Dobór materiałów do wykonywania robót w obiektach podlegających renowacji powinien być
uwzględniony w opracowanej dokumentacji technicznej.
Poniżej dokonamy przeglądu spoiw, kruszywa, zapraw budowlanych, zapraw klejowych
i klejów.
Spoiwa budowlane, zaprawy
Zasadniczymi składnikami zapraw budowlanych są spoiwa, takie jak wapno, cement, gips,
oraz wypełniacze  najczęściej piasek lub różne specjalnie przygotowywane drobne
kruszywa ze skał naturalnych (np. wapieni) lub sztucznie wypalane (np. keramzyt). Zadaniem
spoiw, jak wskazuje ich nazwa, jest powiązanie wszystkich składników zaprawy.
Najdawniej znanymi i stosowanymi w budownictwie spoiwami sÄ… wapno i gips. Gips
zastosowano do celów budowlanych przy budowie piramid w Egipcie (ok. 2600 lat przed
naszÄ… erÄ…), a stosowanie spoiw wapiennych stwierdzono w budowlach Babilonu
(ok. 600 lat p.n.e.).
Spoiwa wapienne dzieli się na następujące rodzaje: ciasto wapienne, wapna suchogaszone
(hydratyzowane), wapno palone mielone, wapno pokarbidowe, wapno hydrauliczne i wapno
magnezjowe.
W celu otrzymania ciasta wapiennego wapno palone gasi siÄ™ przez zmieszanie z wodÄ…,
a następnie przetrzymuje odpowiednio długo w dołach (dołuje). Czas dołowania zależy od
przeznaczenia wapna. Prawidłowe gaszenie wapna palonego jest warunkiem dobrej jakości
otrzymanego ciasta wapiennego.
Gaszenie wapna sposobem ręcznym wymaga uprzedniego przygotowania odpowiednich
stanowisk oraz dołów do jego przechowywania ( lasowania ). Stanowisko do gaszenia wapna
składa się z magazynu (szopy) do składowania wapna palonego oraz skrzyni do gaszenia
wapna. Do gaszenia wapna w skrzyni służy graca.
Spoiwa cementowe
Cementy są spoiwami hydraulicznymi, tzn. że mogą twardnieć również pod wodą.
Do najbardziej znanych i najczęściej stosowanych w budownictwie spoiw cementowych
zalicza siÄ™ cement portlandzki oraz cement hutniczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Cement portlandzki otrzymuje siÄ™ przez zmielenie klinkieru cementowego z dodatkiem
gipsu i domieszek hydraulicznych. Klinkier powstaje w wyniku wypalenia w piecach
obrotowych margla lub gliny oraz wapienia w temperaturze 1440°C. Klinkier, wychodzÄ…cy
z pieca w postaci okrągłych ziarenek średnicy 3-20 mm, miele się na cement dodając 25%
surowego gipsu dwuwodnego dla regulacji czasu wiÄ…zania.
Cement hutniczy otrzymuje się przez zmielenie klinkieru cementowego z żużlem
wielkopiecowym granulowanym i aktywnymi popiołami lotnymi. W czasie mielenia dodaje
się gipsu surowego, podobnie jak do cementu portlandzkiego, lecz w większej ilości (do 6%),
wskutek czego cement hutniczy wiąże znacznie wolniej niż cement portlandzki,
charakteryzuje się też mniejszą kalorycznością (wydziela mniej ciepła w czasie wiązania)
i wolniejszym przyrostem wytrzymałości w pierwszych dniach twardnienia. Cechy te trzeba
uwzględniać, gdy stosuje się cement hutniczy w robotach prowadzonych zimą.
Spoiwa gipsowe otrzymuje siÄ™ w wyniku wypalania kamienia gipsowego (gips dwuwodny
o wzorze chemicznym CaSO4 " 2H2O) w piecach szybowych lub obrotowych. Spoiwa
gipsowe należą do najoszczędniejszych pod względem zużycia energii, gdyż na wypalenie l t
gipsu potrzeba zaledwie 50-60 kg węgla, podczas gdy na l t cementu zużywa się 200-275 kg
węgla o kaloryczności 23,33 MJ/kg.
Spoiwa gipsowe, których podstawowym składnikiem jest, jak widać ze wzoru, siarczan
wapniowy CaSO4, dzielą się na następujące rodzaje:
1) spoiwa gipsowe szybko wiążące, do których należy produkowany w Polsce gips
budowlany szybko wiążący; koniec wiązania tych spoiw następuje przed upływem 15 minut.
2) spoiwa gipsowe normalnie wiążące, których koniec wiązania następuje w czasie nie
krótszym niż 15 minut i nie dłuższym niż 40 minut; do spoiw tego rodzaju należą gips
budowlany oraz gips modelowy.
3) spoiwa gipsowe wolno wiążące, do których zalicza się spoiwa o początku wiązania nie
wcześniejszym niż 40 minut. do spoiw tych należy produkowany w Zakładach  Doliny Nidy
w Gackach k. Buska gips tynkarski.
Zaprawy
Zaprawy wapienne. Zaprawę wapienną stosuje się najczęściej do zwykłych wypraw
wewnętrznych, niekiedy do wypraw zewnętrznych, oraz do murowania niezbyt silnie
obciążonych murów, Obowiązujące instrukcje zalecają stosowanie zapraw wapiennych do
murowania ścian budynków niskich (do dwóch pięter) i do murów ostatnich dwóch
górnych kondygnacji budynków kilkupiętrowych. Wynika to z niewielkiej wytrzymałości tej
zaprawy. Zaprawa wapienna nie może stykać się z wodą, nie powinno się też stosować jej
w miejscach wilgotnych.
ZaprawÄ™ z wapna hydratyzowanego przygotowuje siÄ™ mieszajÄ…c najpierw wapno z wodÄ…,
w miarę możności na 24-36 godzin przed dosypaniem piasku. Jeżeli brak na to czasu, należy
najpierw wymieszać na sucho proszek wapienny z piaskiem, a następnie dodać stopniowo
potrzebną ilość wody i mieszać składniki aż do uzyskania jednorodnej, plastycznej masy.
Zaprawy cementowe. Zaprawy te stosuje się do murowania silnie obciążonych ścian
budynków, na podłoża i posadzki cementowe oraz do obrzutki pod tynk.
Ustalono następujące marki zapraw cementowych: 12; 10; 8, 5; 3; 1,5 o wytrzymałości 12,
10, 8, 5, 3 i 1,5 MPa. Jeśli zaprawę przygotowuje się ręcznie, miesza się najpierw piasek
z cementem, a następnie dolewa wody. Pożądane jest, aby piasek był odpowiednio suchy,
inaczej trudno go zmieszać na sucho z cementem (tworzą się wówczas grudki). Piasek winien
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
mieć taką wilgotność, aby ściśnięty w ręku nie lepił się, a po rozprostowaniu dłoni
rozsypywał.
Zaprawy cementowo-wapienne. Zaprawy te stosuje się przeważnie do robót murarskich i na
spodnie warstwy tynków. Proporcje składników zaprawy zależą od jej przeznaczenia.
W robotach budowlanych stosuje się zaprawy cementowo-wapienne następujących marek: 5,
3, 1,5 i 0,8. Przygotowując zaprawę ręcznie, rozrabia się najpierw ciasto wapienne wodą,
a następnie wsypuje mieszaninę piasku z cementem i całość starannie przerabia. Mieszaninę
piasku z cementem przygotowuje się tak samo jak do zaprawy cementowej. Jeżeli zamiast
ciasta wapiennego stosuje siÄ™ wapno hydratyzowane w proszku, miesza siÄ™ je najpierw -
z piaskiem i cementem, a potem dodaje siÄ™ wody.
Zaprawy gipsowo-wapienne i gipsowe. Zaprawy te stosuje siÄ™ rzadziej od poprzednio
omówionych  zwykle w robotach tynkarskich oraz do murowania ścianek działowych
z elementów gipsowych.
Zgodnie z normą stosuje się następujące marki zapraw gipsowo-wapiennych: 3; 1,5; 0,8 i 0,4.
Przygotowanie zaprawy gipsowo-wapiennej polega na dodaniu gipsu do gotowej zaprawy
wapiennej z ciasta wapiennego.
W razie stosowania wapna hydratyzowanego miesza się najpierw składniki sypkie na sucho,
a następnie wsypuje się je do odmierzonej ilości wody, ewentualnie wymieszanej uprzednio
starannie z opóz
niaczem wiÄ…zania gipsu (przygotowanego fabrycznie lub na budowie 
z kleju kostnego, albo z sierści bydlęcej).
Jeżeli zaprawa z dodatkiem opóz
niacza ma być mieszana mechanicznie, miesza się najpierw
wodę z opóz
niaczem  l minutę, a następnie kolejno dozuje się piasek i wapno, mieszając
zaprawę z każdym dodawanym składnikiem l minutę, a na końcu wsypuje się gips i miesza
jeszcze 2 minuty.
Zaprawy cementowo-gliniane. Zaprawami cementowo-glinianymi zastępuje się niekiedy
zaprawy cementowe i cementowo  wapienne . Można je stosować do murów i fundamentów
budynków mieszkalnych oraz do wypraw wewnętrznych i zewnętrznych. Ponadto zaprawy
cementowo-gliniane stosuje się do wykonywania izolacji pionowych ścian budynków
podpiwniczonych, zbiorników na wodę, silosów do kiszenia pasz zielonych, zbiorników na
gnojówkę itp., zaprawy do celów izolacyjnych wykonuje się jako wodoszczelne.
Nie zaleca siÄ™ stosowania zapraw cementowo-glinianych zamiast zapraw wapiennych.
Zaprawa cementowo-gliniana składa się z cementu, gliny i piasku, charakteryzuje się
mniejszym zużyciem cementu niż poprzednio omówione zaprawy. Glinę dodaje się w postaci
zawiesiny, to znaczy najpierw rozprowadza się ją wodą, a następnie przepuszcza przez sito.
Zaprawę przygotowuje się mieszając najpierw zawiesinę glinianą z cementem, a następnie
dodajÄ…c piasku.
Do przygotowania zapraw cementowo  glinianych najbardziej odpowiednie sÄ… gliny
o zawartości piasku najwyżej 30%.
Zaprawy szlachetne. Składniki suche zapraw szlachetnych przygotowuje się fabrycznie
i sprzedaje w 50-kilogramowych workach papierowych, podobnie jak cement lub wapno
hydratyzowane.
Gotowe suche zaprawy przygotuje siÄ™ zgodnie z instrukcjÄ… producenta.
Zaprawy specjalne. Nazwą  specjalne" określa się zaprawy, które po związaniu odznaczają
się szczególnymi właściwościami, jak np. odpornością na wysoką temperaturę, na działanie
kwasów i ługów itp.
Kruszywa budowlane i ich zastosowanie
Kruszywa budowlane dzielą się na trzy rodzaje: naturalne, łamane ze skał i sztuczne.
Kruszywa naturalne dzielÄ… siÄ™ na wydobywane z rzek i na kopalniane. Do kruszyw
naturalnych należą: piaski, żwiry i mieszaniny piasków i żwirów, zwane pospółkami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Kruszywa łamane ze skał dzielą się na grysy i tłucznie.
Kruszywa sztuczne produkuje się z glin i odpadów przemysłowych jak, np. z łupków
przywęglowych, popiołów lotnych, żużli paleniskowych itp.
Podstawowymi cechami technicznymi kruszywa sÄ…: frakcja lub grupa frakcji oraz uziarnienie.
Piasek do zapraw i wypraw budowlanych. Do piasków zaliczamy kruszywa drobne
o wymiarach ziaren nie przekraczajÄ…cych 5 mm. Piasek do zapraw i wypraw budowlanych
dzieli siÄ™ na 3 odmiany:
1) piasek do zapraw murarskich,
2) piasek do zapraw tynkarskich,
3) piasek do gładzi.
Do zapraw stosuje się także piaski wytwarzane sztucznie (np. piaski keramzytowe).
Żwir jest kruszywem grubym o ziarnach od 5 do 80 mm. Do betonów klas wyższych niż 15B
powinno siÄ™ stosować żwiry, w których wytrzymaÅ‚ość poszczególnych frakcji wynosi 7,0÷21
MPa.
Kruszywa łamane otrzymuje się ze skał magmowych i przeobrażonych oraz ze skał
osadowych. Ze skał magmowych i przeobrażonych wyrabia się kruszywo łamane do betonu
zwykłego o klasie powyżej B 25. Ze skał osadowych  wapieni, marmurów i ciężkich
dolomitów produkuje się kruszywa odpowiadające wymaganiom. Kruszywa łamane
z wapieni lekkich o gęstości objętościowej mniejszej od 1800 kg/m3 nazywamy
węglanoporytami.
Kruszywa sztuczne, stosuje się głównie do betonów lekkich i podzieli je na trzy grupy:
1) kruszywa otrzymywane z odpadów powstających w czasie spalania węgla kamiennego
w paleniskach rusztowych  są to żużle paleniskowe,
2) kruszywa otrzymywane przez gwałtowne chłodzenie szlaki spływającej z wielkich pieców
w czasie wytopu stali  są to granulowane żużle hutnicze,
3) kruszywa produkowane z glin i łupków. Do tej grupy należą:
a) keramzyt, otrzymywany przez wypalanie glin pęczniejących w piecach obrotowych
w temperaturze do 1250°C,
b) glinoporyt, otrzymywany przez spiekanie glin i rozkruszanie spieków na frakcje,
c) łupkoporyt, otrzymywany przez spiekanie łupków przywęglowych albo pochodzący
ze zwałów samoczynnie przepalonego łupka przywęglowego,
d) elporyt otrzymywany w wyniku odwodnienia i rozdrobnienia spienionego żużla
pochodzącego z pyłowych palenisk komorowych elektrowni,
e) agloporyt  otrzymywany z popiołów lotnych przez spiekanie ich w specjalnych
urzÄ…dzeniach.
Kleje gipsowe to suche mieszanki produkowane na bazie gipsu półwodnego o dużej
zawartości spoiwa ( około 90%), zawierające komponenty wydłużające czas wiązania oraz
powodujące, że zaprawa jest plastyczna i ma dobre właściwości klejące. Ze względu na dużą
zawartość spoiwa oraz dodatki modyfikujące kleje gipsowe charakteryzują się wysoką
wytrzymałością oraz przyczepnością do podłoża. Gipsowe zaprawy służą do trwałego
łączenia wyrobów gipsowych zwykłych i wodoodpornych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Drewno
Materiałem pomocniczym w robotach murowych jest drewno, stosowane do wykonywania
szalunków, podtrzymywania deskowania, profilowania deskowania, klinowania elementów
niezbędnych do właściwego wyprofilowania szablonów, stanowiących formę, nadającą
wymagany kształt wykonywanym elementom murowanym, do czasu związania zaprawy
i uzyskania wymaganych parametrów wytrzymałościowych. Do robót murarskich
wykorzystuje się przede wszystkim materiał z drzew iglastych.
Sortymenty drewna budowlanego
Drewno na stemple budowlane otrzymuje się z wyrębu drzew iglastych po oczyszczeniu
z sęków i okorowaniu. W zależności od długości i średnic drewno na stemple budowlane
dzieli się na: dłużyce, kłody, i wyrzynki. Na stemple budowlane wybiera się drewno okrągłe
o długościach od 2,4 m do 9 m i średnicy najmniejszej w cieńszym końcu minimum 6 cm,
największej w grubszym końcu 20 cm. Drewno na stemple budowlane powinno odpowiadać
określonym normom i warunkom jakościowym.
Żerdzie są sortymentem drewna okrągłego iglastego o średnicy 7-14 cm, mierzonej wraz
korą w odległości l m od grubszego końca. Żerdzie wykorzystuje się głównie do wygradzania
terenu w czasie robót budowlanych, budowie zabezpieczeń, poręczy, elementów ochronnych.
Warunki jakościowe:
 dopuszczalna krzywizna jednostronna lub wielostronna,
 dopuszczalny mursz twardy,
 niedopuszczalny mursz miękki.
Tarcica nie obrzynana otrzymywana jest z jednorazowego przetarcia kłody, ma nie
naruszone dwie płaszczyzny boczne.
Tarcica obrzynana to materiał drzewny, który ma obrobione piłą płaszczyzny, boki i czoła,
przy czym boki i czoła tworzą prostokąty.
Sortymenty tarcicy zależą od wymiarów przekroju poprzecznego tarcicy obrzynanej
i dzielÄ… siÄ™ na:
- deski o gruboÅ›ci 25 ÷ 50 mm,
- bale o gruboÅ›ci 50 ÷ 90 mm,
- listwy o gruboÅ›ci 12 ÷ 30 mm,
- Å‚aty o przekroju od 38 x 63 mm do 75 x 140 mm,
- krawędziaki o wymiarach przekroju od 100 x 100 mm do 150 x 150 mm,
- belki o wymiarach przekroju powyżej 150 x 150 mm.
Dobieranie sortymentów tarcicy stosowanej w robotach murarskich
Do budowania rusztowań używanych do robót murarskich wykorzystujemy:
- krawędziaki od 76 x 76 mm do 120 x 120 mm ( na kozły),
- deski o grubości co najmniej 32 mm do budowy pomostów, lub gr. 25 mm w przypadku
gdy pomost wykonany jest na rygach z krawędziaków.
Do podpierania nadproży płaskich wykorzystujemy
- deski gr. 25 mm i podpieramy je stemplami w ilości i przekrojach dostosowanych do
rozpiętości nadproża.
Przy realizacji nadproży sklepionych i łukowych używane są:
- deski gr. 25 mm, bÄ…dz
krążyny wycięte z desek lub sklejki czy płyt paz
dzierzowych,
wyprofilowanych do żądanego kształtu,
- oparcie desek i krążyn wykonujemy na rygach z desek gr. 32 lub 38 mm, podpartych na
łatach mocowanych do ścian lub słupkami ustawionymi na podwalinie i zaklinowanych
przed przesunięciem klinami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Przy wykonywaniu stropów murarskich wymagających szalowania pełnego lub ażurowego
wykorzystujemy:
- deski gr. 25 mm na szalowanie,
- deski gr. 38 ÷ 45 mm lub beleczki na podtrzymanie deskowania,
- stemple o średnicach i długościach zależnych od powierzchni stropu i gęstości
podpierania, ustawione na trwałym podłożu i zaklinowane.
Do wykonywania sklepień odcinkowych i półkolistych wykorzystujemy:
- deski gr. 25 mm na szalunki,
- deski gr. 38 mm lub sklejkę ewentualnie płyty paz
dzierzowe na krążyny wycięte
w wymaganym kształcie,
- krawędziaki do oparcia krążyn oraz na podpierające słupki,
- deski i krawędziaki o różnych przekrojach, do budowy konstrukcji opierającej
i usztywniającej krążyny,
- kliny ułatwiające wypoziomowanie szalunków i na koniec usunięcie krążyn po
wymurowaniu sklepienia.
Stal zbrojeniowa, profile stalowe walcowane na zimno i na gorÄ…co
W robotach murarskich używa się wyroby ze stali w celu zazbrojenia elementów
wylewanych, takich jak; wieńce, nadproża, rdzenie wzmacniające ściany; zazbrojenia
murowanych z cegły nadproży płaskich, czy przy wykonywaniu stropów np. Kleina,
odcinkowych. Używamy wtedy stali zbrojeniowej lub kształtowników stalowych.
Rozwiązanie materiałowe powinno być podane w opracowanej dokumentacji projektowej.
Klasyfikację wyrobów ze stali podaje norma PN-EN 10020 z 1996 r.
Stal zbrojeniowa
Beton dobrze przenosi siły ściskające, a znacznie gorzej przenosi rozciąganie. Zazbrojony wg
obliczeń wkładkami stalowymi jest w stanie przenosić duże i różnie ukierunkowane
obciążenie. Wkładki z prętów stalowych umiejscawia się w tych strefach betonu słupów,
belek, płyt itp., w których występują naprężenia rozciągające, jak również w tych strefach,
gdzie wytrzymałość betonu na ściskanie jest przekraczana. Zadaniem prętów stalowych jest
przejmowanie naprężeń.
Klasy i rodzaje stali zbrojeniowej.
Walcówki ze stali zbrojeniowej są dostarczane na budowę w kręgach lub prostych prętach.
Åšrednica prÄ™tów gÅ‚adkich wynosi 6÷40 mm a dÅ‚ugość 6÷12 m. PrÄ™ty okrÄ…gÅ‚e produkuje siÄ™ ze
stali węglowej oznaczanej A-) i A-I. Pręty okrągłe żebrowane produkuje się z różnych stali,
np. 18G2, St50B, 34 GS, 20HG2V. Aby ułatwić rozpoznawanie stali wykonuje się pręty z
żebrami o różnych kształtach. Średnice prętów ze stali okrąglej żebrowanej wynoszą
6÷32 mm.
Stal zbrojeniową używa się do zbrojenia wieńcy, nadproży wylewanych, słupów, rdzeni. Ilość
i rodzaj użytej do wykonania danego elementu stali odczytać można z dokumentacji
technicznej.
Kształty profili walcowanych:
- pÅ‚askownik (pÅ‚askowniki o gr. 1,5÷5 mm i szerokoÅ›ci 20÷100 mm sÄ… nazywane bednarkÄ…),
- dwuteownik,
- ceownik,
- kątownik równoramienny,
- kątownik nierównoramienny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 10. Przekroje profili walcowanych [5]
Wymiary wszystkich profili podawane sÄ… w milimetrach np. I-200 oznacza dwuteownik
wysokości 200 mm.
Bednarka używana jest przy wykonywaniu nadproży ceglanych i stropów Kleina, gdzie
wprowadza się ją w spoiny między układaną cegłą.
Stal kształtową używa się przy:
- wykonywaniu konstrukcji nadproży, zwłaszcza nowo wykonywanych w istniejących
ścianach (dwuteowniki, kątowniki i ceowniki),
- wykonywaniu stropów  np. jak belki stropu Kleina, czy stropu odcinkowego
(dwuteowniki).
Transport materiałów do robót murarskich
Transport materiałów budowlanych do robót murarskich dzieli się na poziomy i pionowy.
Transport poziomy może być zewnętrzny lub wewnętrzny. Środkami transportu
zewnętrznego, obejmującego dowożenie materiałów z zewnątrz na plac budowy są
najczęściej samochody, niekiedy specjalnie przystosowane do określonych zadań.
Dostarczone na budowę materiały są zwykle przechowywane w przeznaczonych do tego celu
magazynach, lub na wyznaczonych na placu budowy miejscach. Niekiedy np. przy
ograniczonej powierzchni placu budowy, co często zdarza się przy robotach remontowych
i renowacyjnych, materiały trafić muszą bezpośrednio z środka transportu na miejsce
zastosowania.
Wewnętrzny transport poziomy i pionowy, odgrywa decydującą rolę w organizacji i postępie
robót na budowie. Transport ten dzieli się na ręczny i mechaniczny. Ręczne środki transportu
poziomego i pionowego służące do przewozu i podnoszenia cegły, zaprawy to: płaskie taczki
drewniane, taczki metalowe, wywrotki kolebkowe różnej pojemności, wózki podnośnikowe.
Materiał budowlany jest obecnie pakowany i umieszczany na paletach, co bardzo ułatwia
transport, zapobiega rozproszeniu i niszczeniu materiału oraz ułatwia zachowanie porządku.
Do transportu cegły można również użyć ramek drewnianych lub stalowych bądz

pojemników ramkowych czy klatkowych. Do mechanicznych środków transportu pionowego
cegieł i pustaków należą podnośniki mechaniczne (wyciągi słupowe i szybowe), żurawie ( np.
wieżowe, samochodowe), przenośniki taśmowe.
Do transportu zaprawy lub betonu na stanowisko murowania lub betonowania, wykorzystuje
się taczki, wózki dwukołowe oraz żurawie zaopatrzone w pojemniki na zaprawę. Beton
z wytwórni przewozi się w betoniarkach na podwoziu samochodowym i za pomocą pomp
podaje bezpośrednio na stanowisko betonowania.
Wybór środka transportu zależy od zakresu robót i wielkości placu budowy.
Materiały na stanowisku pracy: cegłę i zaprawę składuje się w ilościach wynikających
z organizacji pracy, w miejscu zwanym pasmem materiałowym, tak, aby robotnik miał
przygotowane materiały w zasięgu ręki. Ilość zgromadzonych materiałów musi być
dostosowana do nośności rusztowania i zgodna z warunkami bezpiecznej pracy.
Zapotrzebowanie i rozliczenie materiałów
Wszystkie materiały używane na budowie powinny być stosowane racjonalnie, zgodnie
z przewidywanymi dla danego typu robót normami zużycia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ilość materiału, potrzebnego do wykonania określonego zadania, możemy przewidzieć,
wykonując stosowne obliczenia. W tym celu sporządzamy najpierw przedmiar robót
murarskich, podając w określonych jednostkach: metrach sześciennych, metrach
kwadratowych, metrach bieżących, sztukach, wielkości elementów budowlanych ( np. ścian)
do wykonania. Posługujemy się przy tym projektem. Następnie, korzystając w Katalogu
Nakładów Rzeczowych, obliczamy ilość potrzebnego materiału podstawowego,
pomocniczego, czas pracy sprzętu oraz wymaganą ilość roboczogodzin określonych grup
zawodowych przewidzianych do wykonania zadania.
W oparciu o tak przygotowane informacje można sporządzić zapotrzebowanie materiałowe
przewidzianych w dokumentacji robót.
Rozliczenie wykonanych robót odbywa się podobnie, z tym, że po wykonaniu prac
dokonujemy z natury obmiaru wykonanych elementów.
Praca na budowie jest pracą w grupach, przydzieloną według zadań dla określonych grup
robotników, którymi kierują odpowiedzialni za zespół i pracę na danym odcinku brygadziści,
mistrzowie i kierownicy. Praca musi być zorganizowana, przebiegać bezpiecznie, sprawnie
i odpowiedzialnie. Ważne jest zatem właściwe porozumiewanie się z przełożonymi
i współpracownikami w zakresie uzgodnienia przydziału robót, wydawania poleceń
i realizacji przydzielonych zadań. Ważnym jest rzeczowe porozumiewanie się między sobą w
czasie wykonywania pracy i reagowanie na zaistniałe sytuacje.
Polecenia wydawane na budowie powinny jasne i precyzyjne, skierowane do konkretnych
osób odpowiedzialnych za wykonanie zadania. Wszelkie wątpliwości powinny być zgłaszane
do przełożonych, którzy są w stanie podjąć odpowiedzialną decyzję. Kwestie dotyczące
niejasności dokumentacji lub zmian w dokumentacji należy uzgadniać z projektantem.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymiary ma cegła pełna?
2. Jakie rozróżniamy rodzaje dziurawek?
3. Jaka jest różnica pomiędzy cegłą klinkierową a cegłą porowatą?
4. Jaką cegłę dobierzesz do wykonania licowej warstwy muru?
5. Wymień rodzaje pustaków ceramicznych.
6. Jak powstaje ceramika poryzowana?
7. Jakim zaprawą połączysz pustaki Porothem?
8. Jakim zaprawą połączysz bloczki pianobetonowe?
9. Wymień rodzaje spoiw.
10. Wymień rodzaje zapraw murarskich.
11. Jaka jest kolejność mieszania składników w zaprawie cementowo-wapiennej?
12. Gdzie można użyć zaprawy cementowo-glinianej?
13. Podaj rodzaje kruszyw.
14. Podaj przykłady kruszyw sztucznych.
15. Wskaż miejsca zastosowania krawędziaków przy robotach murarskich.
16. Podaj miejsca zastosowania zbrojenia w robotach murarskich.
17. Wymień podstawowe profile stalowe używane w robotach murarskich.
18. Czym różnią się przedmiar i obmiar robót?
19. Jakie środki transportu poziomego i pionowego zastosujesz do transportu cegły
z magazynu na placu budowy do stanowiska murowania?
20. Wymień mechaniczne środki transportu pionowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz, jaka ilość cegieł pełnych i zaprawy cementowej będzie Ci potrzebna, do
zamurowania otworu okiennego pokazanego w dokumentacji budowlanej stanowiÄ…cej
załącznik do ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją i dokumentacją zadania,
2) odczytać z dokumentacji wymiary otworu do zamurowania i grubość wypełnienia,
3) obliczyć powierzchnię otworu,
4) odczytać z KNR jednostkowe zapotrzebowanie cegieł i zaprawy przy określonej grubości
muru,
5) obliczyć potrzebną ilość cegieł i zaprawy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- instrukcja zadania wraz z dokumentacjÄ… technicznÄ…,
- przybory do pisania,
- karty katalogowe KNR.
Ćwiczenie 2
Dobierz odpowiedni sortyment drewna potrzebnego do wykonywania stropu
odcinkowego nad pomieszczeniem wskazanym w dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją,
2) określić wymiary pomieszczenia, nad którym ma być wykonany strop,
3) odczytać z dokumentacji wysokość pomieszczenia, nad którym ma być wykonany strop,
4) dobrać sortyment drewna potrzebnego do szalowania,
5) dobrać materiał na krążyny,
6) dobrać materiał na stemple,
7) zaprezentować swoją pracę,
8) ocenić wykonane zadanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja zdania,
- dokumentacjÄ… technicznÄ…,
- przybory do pisania,
- literatura rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić materiały ceramiczne? Ą% Ą%
2) rozpoznać ceramikę porowatą? Ą% Ą%
3) określić zastosowanie elementów z pianobetonu? Ą% Ą%
4) wymienić rodzaje zapraw murarskich? Ą% Ą%
5) dobrać rodzaj zaprawy do materiału murarskiego? Ą% Ą%
6) dobrać zaprawę do cegły klinkierowej? Ą% Ą%
7) opisać zastosowania poszczególnych kruszyw? Ą% Ą%
8) dobierać materiały do opisanych w dokumentacji robót
Ä„% Ä„%
murarskich?
9) określić zastosowanie stali zbrojeniowej przy robotach murarskich? Ą% Ą%
10) określić zastosowanie kształtowników stalowych przy robotach
Ä„% Ä„%
murarskich?
11) dobrać środki transportu zaprawy z placu budowy na stanowisko
Ä„% Ä„%
pracy na trzeciej kondygnacji w remontowanym budynku?
12) obliczyć zapotrzebowanie na materiały do wykonania określonego
Ä„% Ä„%
zakresu robót murarskich ?
13) rozliczyć materiały murarskie użyte do wykonania określonego
Ä„% Ä„%
zadania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.2. Dobieranie materiałów do izolacji cieplnej
i przeciwwilgociowej.
4.2.1. Materiał nauczania
Materiały do izolacji cieplnej dzielimy na:
 pochodzenia mineralnego (wyroby z wełny mineralnej i szklanej oraz szkło piankowe),
 spienione tworzywa sztuczne (styropian, pianka poliuretanowa, pianka krylaminowa),
 pochodzenia roślinnego, z których najbardziej są znane płyty pilśniowe porowate i płyty
wiórkowo-cementowe.
Wyroby z wełny mineralnej i szklanej. Wyroby termoizolacyjne z włókien mineralnych
zajmują dominującą pozycję w budownictwie. W wielu krajach produkuje się wełnę
mineralną i wełnę szklaną. Wyroby te mają bardzo dobre właściwości ciepłochronne,
odznaczają się dużą trwałością i są produkowane z łatwo dostępnych surowców. W Polsce
wytwarza się głównie wyroby z wełny mineralnej w postaci płyt miękkich, półtwardych
i twardych. Ponadto produkuje się maty, wełnę granulowaną oraz otuliny do izolacji rur.
W zależności od stopnia zagęszczenia włókien produkuje się płyty w wielu odmianach, które
odznaczają się różnymi gęstościami objętościowymi - od 35 do 180 kg/m3 i w związku z tym,
ich właściwości techniczne różnią się, co dotyczy zwłaszcza ściśliwości. Lekkie odmiany są
miękkie, dlatego nie należy ich stosować w miejscach, gdzie będą poddane obciążeniu,
natomiast płyty o dużych gęstościach są twarde i mogą przenosić obciążenia.
Rys.11. Sposób ocieplenia stropodachu w budynku istniejącym: 1-strop z płyt panwiowych, 2-stara
termoizolacja, 3-gładz
cementowa, 4-stare pokrycie z papy, 5  twarde płyty z wełny mineralnej, 6- nowe
pokrycie z papy. [4]
Szkło piankowe jest bardzo dobrym materiałem termoizolacyjnym. Odznacza się dużą
wytrzymałością mechaniczną, małym współczynnikiem przewodzenia ciepła, całkowitą
odpornością na nasiąkliwość wodą i dyfuzję pary wodnej. Jest niepalne i obojętne dla
środowiska. Jest to materiał dość drogi, dlatego powinien być używany tam, gdzie występują
duże naciski na warstwę ocieplającą oraz możliwość zawilgocenia. Zaleca się je stosować do
ocieplania stropodachów pełnych, zwłaszcza na warstwie nośnej z blach fałdowych, nad
pomieszczeniami o dużej wilgotności powietrza oraz do ocieplania podłoży i podłóg na
gruncie, na których występują duże naprężenia ściskające.
Wyroby ze spienionych tworzyw sztucznych sÄ… bardzo lekkie, charakteryzujÄ… siÄ™
doskonałymi właściwościami termoizolacyjnymi oraz znaczną wytrzymałością mechaniczną
i odpornością na zawilgocenie. Ich wadą jest palność.
Wprawdzie sÄ… produkowane wyroby samogasnÄ…ce, lecz w ogniu spalajÄ… siÄ™, a
w temperaturach podwyższonych ulegają rozkładowi. Asortyment tworzyw sztucznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
piankowych jest duży, ale w Polsce szerokie zastosowanie w budownictwie znalazł tylko
styropian. W znacznie mniejszych ilościach są używane pianki: poliuretanowa, krylaminowa
i mocznikowa.
Styropian jest produkowany w postaci płyt jako palny i samogasnący. Odmiana samogasnąca
pali się również w zetknięciu z ogniem, ale płomień nie rozszerza się i po chwili gaśnie.
Styropian palny jest oznaczony literÄ… S, samogasnÄ…cy FS.
Im większa gęstość styropianu, tym powinna być większa wytrzymałość mechaniczna
i mniejsza ściśliwość, ale nie zawsze tak jest, gdyż właściwości te zależą także od stopnia
spienienia. Jeśli perełki polistyrenowe nie są dostatecznie spienione i połączone ze sobą, to
płyty styropianowe mają zwiększoną gęstość objętościową, lecz małą wytrzymałość
mechanicznÄ….
Rys.12. Układ płyt styropianowych przy narożniku budynku: 1-ściana istniejąca, 2-płyty styropianowe. [4]
Cenną właściwością styropianu jest odporność na zawilgocenie (po zanurzeniu na całą dobę
w wodzie wykazuje małą nasiąkliwość). Wadą jest natomiast palność, niszczenie przez
gryzonie i maÅ‚a odporność na temperaturÄ™ - już od 80°C rozpoczyna siÄ™  topienie", dlatego
nie należy go stosować tam, gdzie istnieje obawa, że temperatura ta zostanie przekroczona.
Styropian jest stosowany przede wszystkim do ocieplania stropodachów pełnych oraz ścian
zewnętrznych istniejących budynków. Może też stanowić warstwę termoizolacyjną podłóg
oraz ścian betonowych wielkopłytowych, pod warunkiem jednak, że w czasie nagrzewania
prefabrykatów temperatura nie przekroczy 80°C. Nie należy go używać do ocieplania stropów
pod poddaszem nieogrzewanym, ze względu na palność oraz możliwość gnieżdżenia się w
nim gryzoni. Nie zaleca się także stosowania tego materiału w ścianach szczelinowych,
ponieważ tu bardziej odpowiednie są płyty z wełny mineralnej.
Piankę poliuretanową produkuje się w dwóch postaciach jako miękką (sprężystą) i sztywną.
Pianka miękka jest stosowana do produkcji wielu wyrobów, m.in. materaców i siedzeń oraz
uszczelek, natomiast z pianki twardej wyrabia się płyty termoizolacyjne oraz otuliny na rury.
Pianka poliuretanowa stanowi warstwę izolacyjną  rdzeń- płyt warstwowych z okładzinami
z blachy stalowej powlekanej. Pianka poliuretanowa jest sztywna, ma właściwości podobne
do styropianu. Od gęstości zależą właściwości mechaniczne - im większa gęstość, tym
mniejsza ściśliwość. Współczynnik przewodzenia ciepła zależy od czynnika spieniającego
i sposobu wbudowania materiału. Jeżeli nie zastosowano szczelnej osłony, to środek
spieniający ulatnia się, na jego miejsce wchodzi powietrze, co zwiększa przewodzenie ciepła.
Pianka poliuretanowa jest produkowana jako palna i samogasnąca. Wykazuje odporność na
zawilgocenie oraz na temperaturÄ™ nie wyższÄ… niż 100°C.
Pianka poliuretanowa jest znacznie droższa niż styropian, dlatego jest stosowana
w budownictwie w dużo mniejszym zakresie. Można założyć, że w przyszłości stropodachy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
będą ocieplane pianką spienianą bezpośrednio na budowie. Potrzebna jest do tego kosztowna
aparatura oraz bardzo dokładnie przeszkoleni pracownicy.
Pianka krylaminowa jest produkowana z żywicy mocznikowo-formaldehydowej.
Przewodność cieplna pianki krylaminowej jest taka sama jak styropianu, ale jej wytrzymałość
mechaniczna jest bardzo mała. Pod niewielkim naciskiem ulega zgnieceniu, w zetknięciu
z wodÄ… szybko ulega zawilgoceiu, jest trudno palna. Pianka krylaminowa wydziela
formaldehyd, który jest szkodliwy dla zdrowia. Wprawdzie z upływem czasu związek ten
ulatnia się, ale świeżo wyprodukowana pianka jest niebezpieczna i dlatego może być
stosowana tylko tam, gdzie istnieje pewność, ze formaldehyd nie zagrozi ludziom.
Wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego są wytwarzane z surowców łatwo
dostępnych lub odpadowych i znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach.
Płyty wiórkowo-cementowe, nazywane supremą, produkowane z wełny drzewnej połączonej
spoiwem cementowym, były w przeszłości powszechnie stosowane do ocieplania ścian
bezpośrednio pod tynk oraz na podsufitki, możemy więc je spotkać przy renowacji starych
obiektów. Ich wadą jest duża przewodność cieplna, około trzykrotnie większa niż płyt
z wełny mineralnej, oraz wrażliwość na zawilgocenie, która w efekcie powoduje gnicie tego
materiału. Przy pracach remontowych usuwamy ten materiał i zastępujemy go innym.
Płyty pilśniowe porowate są od dawna znanym wyrobem termoizolacyjnym produkowanym
z odpadów drzewnych. Podobnie jak drewno są podatne na zagrzybienie i gnicie, ale tylko
wtedy, gdy ulegnÄ… zawilgoceniu. Natomiast utrzymane w stanie suchym i niewystawione na
działanie czynników atmosferycznych nie ulegają prawie żadnym zmianom. Płyty pilśniowe
stosowane były do ocieplania lekkich ścian osłonowych, stropów poddasza, połaci
dachowych, a także do wykonywania ścianek pomieszczeń poddasza ogrzewanego. Aktualnie
ich zastosowanie maleje, wypierają je inne, nowe bardziej uniwersalne materiały.
Ekofiber jest nowością na naszym rynku. Jest to materiał luz
ny, produkowany z makulatury
gazetowej z dodatkiem soli boru, preparatu bio- i ogniochronnego. Wyrób ten jest trudno
zapalny, a ułożony warstwowo na powierzchniach poziomych nie rozprzestrzenia ognia.
Ekofiber jest przydatny do ocieplania stropów poddasza, zwłaszcza niedostępnych, gdyż
wdmuchuje się go specjalnymi dmuchawami. Wadą tego materiału jest jego stosunkowo
wysoka cena i technologia wykonania izolacji z ekofibru, wymaga bowiem użycia
specjalnych agregatów.
Keramzyt jest kruszywem powstajÄ…cym ze spiekanych w bardzo wysokiej temperaturze
(okoÅ‚o 1200°C) iłów lub glin pÄ™czniejÄ…cych. Używany jest głównie do produkcji pustaków,
belek i nadproży keramzytobetonowych, a także do produkcji zapraw, podsypek i posadzek
wykonywanych bezpośrednio na gruncie, może być wykorzystywany jako wypełnienie
i ocieplenie przestrzeni nad sklepieniami. Elementy keramzytobetonowe charakteryzujÄ… siÄ™
dobrą termoizolacyjnością, małą gęstością objętościową, niską nasiąkliwością, dobrą
izolacyjnością akustyczną, wysoką odpornością na mróz i ogień.
Materiały do izolacji przeciwwilgociowej dzielimy na:
 mineralne powłoki uszczelniające,
 izolacyjne masy powłokowe,
 izolacyjne materiały rolowe,
 materiały iniekcyjne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Mineralne powłoki uszczelniające są to suche mieszanki cementu, piasku i dodatków
chemicznych, do których na miejscu ich użycia dodaje się odpowiednią ilość wody. Nakłada
się je pędzlem lub szczotką na wyrównane i uprzednio namoczone podłoże. Tego rodzaju
zabezpieczenie należy jednak dokonywać wyłącznie na sztywnych, nieodkształcalnych
i dobrze przygotowanych podłożach. y
le przygotowane podłoże nie daje możliwości
równomiernego rozłożenia powłoki o jednakowej grubości na całej powierzchni. Ruchy
podłoża np. w obszarze spoin lub połączeń różnych materiałów są przyczyną powstawania rys
również w warstwie powłoki uszczelniającej, co może powodować wnikanie wody do
zabezpieczonej konstrukcji.
Rys. 13. Hydroizolacja podziemi przy wysokim poziomie wód gruntowych: 1-zaprawa wodoszczelna, 2-poziom
wody gruntowej (zmienny), 3-specjalna warstwa szczepna na tzw. styku roboczym, 4- beton, 5-skrzynia
żelbetowa zbrojona, 6-mineralna powłoka uszczelniająca. [1]
Wśród izolacyjnych mas powłokowych można wyróżnić:
 masy na rozcieńczalnikach organicznych (asfaltowe, asfaltowo-kauczukowe, polimerowe
itp.),
 masy dyspersyjne (wodorozcieńczalne),
 masy szpachlowe układane za pomocą kielni lub szpachli.
Powłoki z mas powinny być układane na równym, sztywnym i zagruntowanym podłożu, co
najmniej w dwóch warstwach. Uzyskiwane w ten sposób izolacje mają zwykle grubość
0,2÷3 mm, okreÅ›lonÄ… elastyczność, ale sÄ… wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne, przez co
powinny być zabezpieczone warstwą ochronną.
Izolacyjne materiały rolowe są to najpowszechniej stosowane materiały do wykonywania
instalacji przeciwwilgociowej. Zaliczamy do nich:
 papy zwykłe na osnowie z tektury budowlanej, z włókna szklanego lub poliestrowego,
 papy termozgrzewalne,
 membrany samoprzylepne,
 folie z tworzyw sztucznych.

Papy zwykłe na osnowie z tektury budowlanej są najsłabszym materiałem do robót
hydroizolacyjnych. Przy stałym oddziaływaniu wody z czasem nasiąkają, tracąc
wytrzymałość i właściwości izolujące.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Papy na osnowie z włókna szklanego czy poliestrowego są to materiały stosunkowo sztywne,
a więc wymagające równego podłoża. Przy ich układaniu należy pamiętać o wcześniejszym
zagruntowaniu powierzchni i równomiernym rozłożeniu bitumicznej masy klejącej.
Wydłużalność przy rozciąganiu pap na osnowie z tektury i włókna szklanego wynosi
zaledwie 2%, co powoduje, że przy wywinięciu pod kątem prostym papy te pękają. Należy
więc wyrabiać zaokrąglenia w narożach. Dużo bardziej elastyczne są papy na osnowie
poliestrowej  ich wydłużalność wynosi 40%.
Asfaltowe papy termozgrzewalne nowej generacji modyfikuje siÄ™ dodatkami
uszlachetniającymi. Zwiększają one temperaturę mięknienia (lepsze właściwości materiału
w wysokich temperaturach) i poprawiają elastyczność w niskich temperaturach, a także
zwiększają odporność na starzenie.
Papy są przyklejane na zagruntowane podłoże i między sobą w wyniku nadtopienia palnikami
gazowymi masy bitumicznej i dociśnięcie do podłoża już ułożonej warstwy. Z uwagi na dużą
zawartość masy oraz stosowanie osnowy z włókna poliestrowego, papy te są bardzo
wytrzymałe i wodoszczelne, nawet przy oddziaływaniu dużych ciśnień. Podstawową
przyczyną powstawania nieszczelności są trudności w izolowaniu papą termozgrzewalną
naroży i wszelkich elementów wystających z poziomych płaszczyzn.
Izolację najłatwiej wykonać używając membran samoprzylepnych. Są to zwykle materiały
jednowarstwowe, które układa się na wyrównanym i zagruntowanym podłożu. Ponieważ są
cienkie i giętkie, stąd łatwo obrabia się nimi wszelkie występy i naroża. Membrany
samoprzylepne charakteryzują się dużą wydłużalnością przy rozciąganiu (200%), co daje
możliwość dobrego krycia wszelkich zarysowań powstających na powierzchniach.
Ich uszkodzenia występują głównie podczas transportu po izolowanych powierzchniach
np. elementów zbrojenia, przejazdu taczki itp.
Folie izolacyjne są produkowane głównie z polietylenu, polipropylenu i PVC, w postaci
cienkowarstwowych (grubości 0,2  1 mm) arkuszy, pasm i brytów. Folie układa się luz
no na
izolowanych powierzchniach, z ewentualnym punktowym przyklejaniem do podłoża
i z połączeniem arkuszy przez zagrzewanie lub sklejenie. Są to materiały bardzo wrażliwe na
przebicie i rozdarcie oraz na wszelkie inne oddziaływania mechaniczne.
Materiały iniekcyjne to roztwory i emulsje żywic, krzemiany lub związki akrylowe, które
powodujÄ… powstanie poziomej lub pionowej izolacji (blokady powierzchniowej) w murze lub
konstrukcji. Są one aplikowane metodą iniekcji (ciśnieniowej lub grawitacyjnej) lub aplikacji
powierzchniowej. Mają one szczególne zastosowanie w przypadkach, gdy użycie metod
nieiniekcyjnych nie jest możliwe lub wiązałoby się z koniecznością rozebrania części
konstrukcji. Najczęściej zdarza się to w przypadku obiektów zabytkowych.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak dzielimy materiały do izolacji przeciwwilgociowej?
2. Czym są mineralne powłoki uszczelniające?
3. Jak dzielimy izolacyjne masy powłokowe?
4. Jak dzielimy izolacyjne materiały rolowe?
5. Co to są materiały iniekcyjne?
6. Jak dzielimy materiały do izolacji termicznej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
7. Co to jest styropian?
8. Jakie znasz wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego?
9. Co to jest ekofiber?
10. Co to jest keramzyt?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odczytaj z dokumentacji materiał i jego grubość, przewidziany do wykonania izolacji
termicznej ściany zewnętrznej wskazanej na załączonej dokumentacji. Oblicz potrzebną ilość
materiału izolacyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) określić przewidziany w dokumentacji materiał izolacyjny,
4) obliczyć potrzebną ilość materiału,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 materiały piśmienne,
 dokumentacja techniczna,
 katalogi i prospekty firm produkujących materiały izolacyjne.
Ćwiczenie 2
Na podstawie otrzymanej dokumentacji dokonaj wyboru, spośród zaprezentowanych
próbek, materiałów potrzebnych do wykonania izolacji poziomej ściany, poniżej stropu nad
piwnicÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) spośród przedstawionych wybrać odpowiednie materiały,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 próbki materiałów izolacyjnych,
 notatnik, przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dokonać podziału materiałów do izolacji przeciwwilgociowej?
2) określić, czym są mineralne powłoki uszczelniające?
3) dokonać podziału izolacyjnych mas powłokowych?
4) dokonać podziału izolacyjnych materiałów rolowych?
5) określić, co to są materiały iniekcyjne?
6) dokonać podziału materiałów do izolacji termicznej?
7) określić, co to jest styropian?
8) wskazać wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego?
9) określić, co to jest ekofiber?
10) określić, co to jest keramzyt?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.3. Narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe stosowane
robotach murarskich
4.3.1. Materiał nauczania
Jakość i wydajność pracy zależy od stopnia wykwalifikowania ludzi pracujących w
brygadzie oraz od doboru odpowiednich narzędzi, sprzętu i maszyn oraz właściwej
organizacji pracy.
Środki pracy są to narzędzia, sprzęt i urządzenia, którymi człowiek posługuje się w procesie
pracy.
Wyróżniamy następujące narzędzia i urządzenia :
- ręczne,
- elektronarzędzia,
- mechaniczne,
- agregaty i maszyny,
- narzędzia i sprzęt pomiarowy.
Do realizacji określonych zadań należy wybrać narzędzia i sprzęt tylko ten, który będzie
potrzebny do zrealizowania określonego zadania.
O wyborze właściwych narzędzi i sprzętu decyduje:
- rodzaj zadania,
- wymagana jakość pracy,
- miejsce budowy,
- przyjęta technologia,
- czas trwania prac,
- sposób organizacji pracy.
Po każdym użyciu narzędzia należy umyć i konserwować. Należy zawsze sprawdzić, czy
narzędzia są sprawne.
Narzędzia i przyrządy pomiarowe bezpośredniego użytku.
Rys. 14. Poziomnica [9]
Poziomnica służy do kontroli, poziomu i pionu. Poziomnica składa się z oprawy w
kształcie prostopadłościanu. W oprawie umieszczone są dwie libele o osiach wzajemnie
prostopadłych.
Libela jest to rurka szklana wypełniona cieczą w taki sposób, że pozostaje w niej niewielka
przestrzeń w postaci ruchomego pęcherzyka powietrza. W środkowej części libeli zaznaczone
są dwie kreski, między którymi powinien zatrzymać się pęcherzyk przy sprawdzaniu muru
wykonanego pionowo lub warstwy ułożonej poziomo. Libela położona w środkowej części
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
poziomnicy, o osi równoległej do najdłuższych krawędzi poziomnicy, służy do sprawdzania
krawędzi i płaszczyzn poziomych. Płaszczyzny i krawędzie pionowe sprawdza się libelą o osi
prostopadłej do najdłuższych krawędzi poziomnicy. Długość poziomnicy wykorzystywanej w
robotach murarskich powinna wynosić conajmiej 50cm.
A
ata służy do sprawdzania, czy warstwa muru jest ułożona poziomo.
Wyróżniamy łaty drewniane i aluminiowe. A
atę układa się na murze, a na niej ustawia się
poziomnicę. Przy sprawdzaniu poziomu dłuższych odcinków muru, trzeba posługiwać się
poziomnicą i linią ważną, czyli deską o przekroju 4 x 20 cm, długości 5,0 m. Linia ważna na
obu końcach ma otwory uchwytowe i zaopatrzona jest w okucia metalowe zapobiegające
szybkiemu ścieraniu się płaszczyzn przykładanych do muru.
Drewniana miarka składana służy do dokonywania pomiarów długości, jej długość to 1 lub
2 metry.
Rys. 15. Drewniana miara składana [3 ]
Taśma miernicza zwijana służy do pomiaru długości dłuższych odcinków. Długość jej
wynosi od 10 do30 metrów.
Rys. 16. Taśma miernicza zwijana [3 ]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Pion służy do sprawdzania pionowości muru oraz do ustawiania warstwomierzy.
Rys. 17. Pion [3]
Warstwomierze ustawia się w narożnikach i załamaniach muru, a na odcinkach prostych
w odstÄ™pach 15 ÷ 30 m. UÅ‚atwiajÄ… one wyznaczenie poÅ‚ożenia warstw i spoin oraz
upraszczają kontrolę pionowości muru.
Rys. 18. Warstwomierze [9]
Sznur murarski służy do wyznaczania prawidłowego położenia cegieł od strony licowej
muru. Sznur powinien mieć grubość 2 ÷ 3 mm. NaciÄ…gany jest po stronie licowej muru, w
odległości około 2 mm od górnej krawędzi nowo wznoszonej warstwy, za pomocą gwoz
dzi
lub specjalnych klamer. Klamra ma jedno ramię zaostrzone. Służy ono do wbijania klamry
w spoinę muru o 2-3 warstwy poniżej warstwy układanej. Drugie ramię, tępo zakończone,
służy do wiązania sznura.
Jednorazowe wbicie w spoinę zaostrzonego ramienia klamry daje możliwość czterokrotnej
zmiany położenia sznura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rys. 19. Klamra murarska [9]
Wzornik (wykrój) to przyrząd służący do sprawdzania grubości wznoszonego muru oraz do
odmierzania kształtu skomplikowanych słupów lub filarów międzyokiennych. Wzorniki
wykonane są z desek, sklejki lub płyty paz
dzierzowej .
Rys. 20. Wykrój [9]
Poziomnica murarska wężowa służy do sprawdzania poziomu murów, ław
fundamentowych, nadproży i innych elementów budynku na dłuższych odcinkach.
Poziomnice wężowe skÅ‚adajÄ… siÄ™ z węża gumowego o Å›rednicy 16 ÷ 20 mm i dÅ‚ugoÅ›ci
10 ÷ 15 m, zakoÅ„czone z obu stron rurkami szklanymi o dÅ‚ugoÅ›ci 25 cm, zatykanymi korkami
gumowymi. Wąż napełnia się wodą, tak aby jej zwierciadło było widoczne w rurkach
szklanych. Bez względu na odległość zwierciadło wody w obu rurkach będzie znajdowało się
na tym samym poziomie.
Poziomnica wężowa ma praktyczne zastosowanie do wyznaczania i kontroli poziomu
elementów budynku o znacznej długości lub znacznie oddalonych od siebie punktów. Na
dużych budowach do tych celów używa się niwelatora.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 21. Poziomnica wężowa [9]
Kątownik murarski stosowny jest do wyznaczania i kontroli kątów prostych elementów
konstrukcji murowej. Kątowniki murarskie mogą być drewniane lub stalowe. Kątownik
drewniany wykonany jest z twardego drewna. Naroża i końce kątownika okute są blachą
grubości 2 mm. Kątownik stalowy wykonany jest z blachy o grubości 2 mm.
Rys. 22. KÄ…townik a) drewniany b) stalowy [9]
Stożek pomiarowy do badania konsystencji jest wykonany z nierdzewnej blachy i
wypełniony częściowo śrutem. Podziałka centymetrowa umieszczona na jego powierzchni
pozwala odczytać głębokość zanurzenia stożka w zaprawie w zależności od jej konsystencji.
Narzędzia ręczne stosowane w robotach murarskich.
Kielnia murarska jest podstawowym narzędziem murarza i tynkarza. Służy ona do
nabierania zaprawy ze skrzyni, przenoszenia jej i rozścielania na murze oraz do zbierania
nadmiaru zaprawy wyciskanej przez układane cegły lub pustaki. Przy tynkowaniu natomiast
służy do nanoszenia zaprawy na ścianę lub sufit.
Rys. 23. Kielnia [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Wyróżniamy kielnie trójkątne, trapezowe i spoinówki.
Młotek murarski stosowany jest do przecinania cegieł pełnych w celu uzyskania cegieł
ułamkowych oraz do korygowania położenia cegieł podczas sprawdzania pionowości muru.
Rys. 24. MÅ‚otek murarski[9]
Młotek gumowy stosowany jest do wyrównania położenia bloczków w murze.
Piła rozpłatnica służy do ręcznego docinania bloczków gazobetonu. Zęby są wykonane ze
spiekanych węglików.
Skrobak służy do wyrównania nierówności muru wykonanego z bloczków gazobetonowych i
pianobetonowych.
Kielnia ząbkowana służy do rozkładania zaprawy klejowej lub cienkiej warstwy zaprawy
murarskiej na murze.
Czerpak murarski i wiaderko do zapraw służą do nanoszenia zaprawy na mur. Ich użycie
znacznie przyspiesza nakładanie zaprawy na mur.
Rys. 25. Czerpak i wiaderko do zaprawy [9]
Narzędzia i sprzęt pomocniczy
Do tej grupy narzędzi zaliczamy:
- Å‚opaty,
- skrzynie do zapraw,
- pojemniki na zaprawÄ™,
- pojemniki na cegłę,
- taczki,
- japonki,
- przebijaki rurowe,
- przecinaki,
- pucki do kucia bruzd.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wymienione środki pracy stosowane są najczęściej przez pomocników murarskich w czasie
transportu i przy dostarczaniu materiałów na stanowisko robocze oraz przy wykonywaniu
robót pomocniczych (kucie bruzd, ręczne przygotowanie zaprawy itp.).
A
opata służy do nakładania zaprawy na środki transportowe, do dozowania składników
zapraw i ich mieszania.
Rys. 26. A
opata [9]
Kilof stosowany jest do robót ziemnych, służy do odspajania gruntów zwartych przy
wykonywaniu wykopów pod fundamenty.
Przebijaki to narzędzia ręczne służące do wykonywania przekuć, otworów w już
zrealizowanych elementach budynku.
Przecinaki są to narzędzia ręczne do przecinania elementów metalowych oraz docinania
materiałów do wykonania ścian np. cegły lub pustaków.
Rys. 26. Przecinaki [9]
Pucki służą do pobijania przebijaków i przecinaków. Pucka ma masę od 3 do 8 kg i osadzona
jest na krótkim trzonku z drewna bukowego.
Rys. 27. Pucka [9]
Elektronarzędzia
Wiertarki elektryczne ręczne służą zwykle do wiercenia otworów w stali, metalach,
drewnie, tworzywie, sztucznym itp. Zamocowując do głowicy wiertarki zamiast wiertła,
odpowiednie mieszadło można również wymieszać nieduże ilości kleju bądz
zaprawy
murarskiej.
Wiertarki elektryczne udarowe służą do wiercenia otworów w murze, betonie, kamieniu.
Szlifierki są to urządzenia mechaniczne przeznaczone do obróbki powierzchni: szlifowania,
polerowania i ostrzenia narzędzi.
Giętarki służą do gięcia prętów zbrojeniowych o średnicy do 40 mm.
Nożyce ręczne do cięcia stali  dwuręczne i dz
wigniowe.
Nożyce mechaniczne służą do cięcia dużej ilości prętów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Sprzęt budowlany
Skrzynia murarska zwana popularnie k a s t r Ä…, wykonana jest z drewna lub blachy
stalowej. Stosowane są również skrzynie metalowe, służące zarówno do transportu, jak i do
magazynowania zaprawy na stanowisku pracy murarza.
Rys. 28. Skrzynia murarska a) drewniana b) metalowa [9]
Taczki służą do transportu materiałów na małych budowach.
Rys. 29. Taczki a) drewniana do przewożenia cegły b) z blachy stalowej,[9]
Japonki służą do transportu zaprawy od miejsca jej przygotowania na stanowisko
murowania.
Rys. 30. Japonka [9]
Maszyny
Betoniarka jest przeznaczona do przygotowywania mieszanek betonowych oraz zapraw
murarskich i tynkarskich.
Ze względu na sposób mieszania rozróżnia się betoniarki wolnospadowe i betoniarki o
mieszaniu wymuszonym. W betoniarkach wolnospadowych składniki są mieszane w
obracającym się bębnie. W betoniarkach o mieszaniu wymuszonym składniki są mieszane
przez obracające się w bębnie mieszadła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 31. Betoniarka wolnospadowa o pojemności 150 dm3 [9]
Wyciąg słupowy służy do transportu pionowego materiałów.
1)maszt
2)obrotowy pomost
3)wyciÄ…garka
4)ślimak
5 i 6)bloki kierunkowe liny
Rys. 32. Wyciąg słupowy [9]
Wyciągi szybowe mogą być jedno- lub dwuklatkowe i zależnie od tego konstrukcja wieży
jest przystosowana do poruszania się jednego lub dwóch ciągów. Wieża wyciągu może być
drewniana lub z rur stalowych. Kształt klatki wyciągu jest najczęściej prostokątny, rzadziej
trójkątny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
1) pomost
2) prowadnice
3) szyb
4) blok ruchomy
5;6;7)bloki kierunkowe
8) bęben wyciągarki
9) silnik
10)podwalina
11)odciÄ…gi
12)okno do obserwacji wyciÄ…gu
w czasie ruchu
13)obudowa
Rys. 32. wyciÄ…g szybowy [9]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu używany jest warstwomierz?
2. Do jakich czynności używamy kielni?
3. Jakie znasz narzędzia do pomocniczych robót murarskich?
4. Do obróbki jakich powierzchni służy szlifierka?
5. Jakie znasz rodzaje betoniarek?
6. Jakie rodzaje elektronarzędzi użyjesz w czasie prac murarskich?
7. Do jakich czynności służy młotek murarski?
4.3.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz sprzęt i narzędzia do wykonania pracy, polegającej na zamurowaniu otworu
drzwiowego, sklepionego półkoliście. Zamurowania należy dokonać używając bloczków z
betonu komórkowego,
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) dobrać sprzęt pomiarowy do kontroli wymiarów otworu i bloczków,
3) dobrać przyrządy do kontroli odchyleń murowanej ściany,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4) dobrać narzędzia do przycinania bloczków pianobetonowych,
5) dobrać sprzęt i narzędzia do rozrobienia i rozprowadzania zaprawy klejowej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- instrukcja zadania,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Dobierz sprzęt i narzędzia do wykonania w istniejącej ścianie z cegły gr. 25 cm, otworu
o wymiarach 200 x 200 cm. Otwór wykonać należy w pomieszczeniu usytuowanym na
trzecim piętrze remontowanego budynku. Dobierz środki transportu, które wykorzystasz do
usunięcia gruzu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) dobrać przyrządy pomiarowe i sprzęt do wyznaczenia położenia otworu w ścianie,
3) dobrać narzędzia i sprzęt do osadzenia nadproża z kształtowników stalowych w istniejącej
ścianie,
4) dobrać narzędzia i sprzęt do skręcenia osadzonych kształtowników,
5) dobrać narzędzia i sprzęt do wykucia otworu w ścianie,
6) dobrać środki transportu do usunięcia gruzu,
7) ocenić wykonane zadanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja zdania,
- dokumentacja techniczna,
- przybory do pisania,
- literatura rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić podstawowy sprzęt bezpośredniego użytku do robót
Ä„% Ä„%
murarskich?
2) określić przeznaczenie poziomicy wężowej ? Ą% Ą%
3) sprawdzić zgodność poziomu podłóg w oddalonych od siebie
Ä„% Ä„%
pomieszczeniach przy użyciu poziomicy wężowej ?
4) dokonać oceny pionu ściany zewnętrznej z cegły ceramicznej
Ä„% Ä„%
pełnej?
5) wyjaśnić różnicę między betoniarką wolnospadową a betoniarką
Ä„% Ä„%
o mieszaniu wymuszonym?
6) dobrać sprzęt do transportu poziomego zaprawy? Ą% Ą%
7) dobrać przyrząd do wykucia w ścianie bruzdy, umocowania w niej
Ä„% Ä„%
przewodów a następnie zamurowaniu szlicu ?
8) dobrać urządzenie do transportu pionowego cegły i zaprawy? Ą% Ą%
9) dobrać przyrząd do oceny konsystencji zaprawy? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Dobieranie materiałów,
narzędzi i sprzętu do robót murarskich dla zawodu renowator zabytków
architektury
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1 ÷ 12 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 13 ÷ 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących stosowania przepisów bhp przy
wykonywaniu robót murarskich. Pytania w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i
tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi zaznacz prawidłową
odpowiedz
X:
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 13 ÷ 20, gdyż sÄ… one na poziomie trudniejszym niż pozostaÅ‚e.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Kielnia murarska służy do:
a) poziomowania warstw muru,
b) pionowania krawędzi i płaszczyzn,
c) badania gęstości zaprawy,
d) nakładania i rozprowadzania zaprawy murarskiej.
2. Poziomica murarska wężowa służy do:
a) pomiaru długości muru,
b) rozprowadzania zaprawy murarskiej,
c) przenoszenia poziomu na odległość kilku metrów,
d) wyznaczania zewnętrznej krawędzi muru,
3. Wykonano mur o grubości a=0,4 m, długości b=3,5m, wysokości c=2,5m. Objętość tego
muru wynosi:
a) 2,5 m3,
b) 3,5 m3,
c) 2 m3,
d) 4 m3.
4. Wykroje służą do :
a) odmierzania skomplikowanych kształtów
b) wyznaczania kątów prostych,
c) przenoszenia pionów,
d) przenoszenia poziomów.
5. Materiał izolacyjny uzyskiwany z makulatury gazetowej impregnowany solami boru to:
a) ekofiber,
b) keramzyt,
c) styropian,
d) wełna mineralna.
6. Materiałów bitumicznych nie stosuje się do:
a) gruntowania betonów pod izolacje przeciwwodne,
b) przyklejania papy,
c) wykonywanie powłok wodoszczelnych,
d) mocowania materiałów termoizolacyjnych.
7. Który z wymienionych materiałów rolowych jest najbardziej elastyczny?
a) papa zwykła na osnowie włókna poliestrowego,
b) papa zwykła na osnowie z włókna szklanego,
c) papa termozgrzewalna,
d) membrana samoprzylepna.
8. Materiałem izolacyjnym pochodzenia roślinnego jest:
a) styropian,
b) szkło piankowe,
c) wełna mineralna,
d) płyta pilśniowa twarda.
9. Woda jest rozcieńczalnikiem mas:
a) asfaltowych,
b) polimerowych,
c) dyspersyjnych,
d) asfaltowo-kauczukowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
10. Nożyce mechaniczne mają zastosowanie do :
a) cięcia prętów stali zbrojeniowej,
b) gięcia prętów,
c) przecinania materiałów ceramicznych,
d) przecinania elementów drewnianych.
11. Bloczków pianobetonowych nie użyjesz do:
a) wykonania ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego dwukondygnacyjnego,
b) zamurowania otworu okiennego sklepionego Å‚ukowo,
c) wykonania ścianki działowej wygradzającej pomieszczenie łazienki,
d) wykonania ścianki działowej przedzielającej pomieszczenie na dwa pokoje.
12. Szalunek sklepienia odcinkowego profilujÄ… i podpierajÄ…:
a) wzorniki,
b) łęki,
c) stemple,
d) krążyny.
13. Zaprawy termoizolacyjnej nie powinieneś użyć do wykonania ściany :
a) zewnętrznej jednowarstwowej z Porothermu,,
b) warstwowej z pianobetonu, styropianu i cegły pełnej,
c) zewnętrznej jednowarstwowej z pianobetonu,
d) wewnętrznej jednowarstwowej z Porothermu pomiędzy pomieszczeniami
ogrzewanym i nieogrzewanym.
14. Spośród podanych narzędzi i sprzętów nie związana z zaprawą jest:
a) japonka,
b) taczka,
c) kielnia,
d) pucka.
15. Do zazbrojenia stropu Kleina użyjesz:
a) bednarki,
b) prÄ™tów gÅ‚adkich Ø 6 mm,
c) ceowników,
d) kątowników.
16. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania zaprojektowanej ściany działowej:
a) odczytasz z dokumentacji,
b) odnajdziesz w KNR,
c) obliczysz sporzÄ…dzajÄ…c przedmiar ,
d) przyjmiesz orientacyjnie.
17. Do szalowania stropu Kleina nie potrzebujesz:
a) desek,
b) stempli,
c) gwoz
dzi,
d) krążyn.
18. CeramikÄ™ poryzowanÄ… charakteryzuje:
a) istnienie zamkniętych mikroporów w materiale,
b) temperatura wypalania powyżej 1100 C,
c) duża ilość otworów w materiale,
d) duża gęstość objętościowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
19. Betoniarkę wolnospadową możesz obsługiwać:
a) zgodnie z instrukcją obsługi,
b) zgodnie ze wskazówkami brygadzisty,
c) jak każdy sprzęt mechaniczny,
d) na polecenie przełożonego.
20. Cegły klinkierowej nie zastosujesz do wykonania:
a) warstwy licowej ściany,
b) ściany fundamentowej budynku,
c) ściany nośnej wewnętrznej,
d) ściany działowej do otynkowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i Nazwisko ................................................................................................
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich
Zakreśl poprawną odpowiedz
poprzez postawienie znaku X przy prawidłowej odpowiedzi.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Karkoszka T.: Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich, KOWEZ
Warszawa 2002
2. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo, WSiP, Warszawa 1986
3. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa, WSiP, Warszawa 1997
4. Mirski J., A
ącki K.: Budownictwo z technologią część 2, WSiP, Warszawa 1998
5. Neufert E.: Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Arkady, Warszawa
1996
6. Praca zbiorowa: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 1985
7. Praca zbiorowa: Remonty budynków mieszkalnych  poradnik, Arkady, Warszawa 1995
8. Słowiński Z.: Technologia budownictwa, WSiP, Warszawa 1996
9. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999
10. Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Roboty Budowlane, WSiP, Warszawa 1975
11. Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego, WSiP, Warszawa 1994
12. Martinek W., Szymański E.: Murarstwo i tynkarstwo, WSIP,Warszawa 1999
13. Informator budowlany, Murator 2002
14. Dom z betonu komórkowego, Warszawskie Centrum Wacetob, Warszawa 1993
15. Domińczyk W. Pogorzelski J.A.: Termomodernizacja budynków, Centralny Ośrodek
Informacji Budownictwa, Warszawa 1997
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48