1

Nowe nurty w poezji.

Ze względu na niski poziom zbadania literatury najnowszej, trudno wyłonić z prac na

temat tej literatury, zjawiska, które można by nazwać nurtami.

Maria Janion, a za nią Jarosław Klejnocki (Literatura w czasach zarazy) stwierdza, iż

podstawową zmianą, która dokonała się na łonie literatury jest odejście paradygmatu

romantycznego. Pod tym hasłem kryją się szeroko rozumiane stereotypy romantyczne

(polskie, tyrtejskie, buntownicze, niepokorne). Proces ten był szczególnie zintensyfikowany

ok. roku 89. (tzw. jesień ludów). J. Klejnocki wymienia następujące zmiany w literaturze

(przede wszystkim w poezji):

Zwrot ku subiektywizmowi i prywatności;

Odwrócenie się od problematyki społecznościowej, zaangażowanej

Skierowanie się ku problematyce jednostkowej i duchowej

Rezygnacja z poczucia i próby wypełniania misji przez literaturę

Rezygnacja z syntezowania losów zbiorowości

Literatura w tym okresie przestała być wyrazicielką zbiorowych emocji i potrzeb. Dokonała

się rezygnacja z ideowości, dlatego ta poezja bardziej dryfuje niż płynie do określonego celu.

BruLion jeszcze wierzył w jakąś społeczną misję literatury, stąd bunty, skandale i

prowokacje, natomiast najmłodsi poeci nie mają już w tym względzie żadnych złudzeń.

Anna Nasiłowska wyróżnia dwie postawy, które stały się widoczne w poezji polskiej

(gł. W środowisku bruLionu)po 89r. są to:

1)

Poeta – barbarzyńca – zbuntowany, nie stroniący od wulgaryzmów (np.

M.Baran, M. Świetlicki, Podsiadło, M. Biedrzycki, G. Wróblewski). Kwestionowali także

kulturę wysoką z pozycji indywidualizmu. Wśród tych twórców pojawił się tzw. o’haryzm

(termin Koehlera) na określenie inspiracji poezją nowojorską (Frank O’Hara i John

Aushbery).

Sam o’haryzm również można traktować jako osobny nurt poetycki. Według tej koncepcji

wiersz to zbiór (kompozycja) powiedzeń pojawiających się w polu obserwacji podmiotu.

Sytuacje codzienne, potoczne doświadczenia stają się punktem wyjścia i inspiracji tej poezji.

2)

Poeta- klasycysta – (K. Koehler, W. Wencel) określa się przede wszystkim

ś

wiatopoglądowo, uznając niepodważalność prawdy religijnej. Mało miejsca zajmują

problemy czysto artystyczne, podstawowy problem to „organiczny związek między formą

chrześcijańskiego fundamentu wiary a słowem stanowiącym materię wiersza” Klasycyści

2

stali w opozycji do barbarzyńców i jako tacy wskazywali na tradycję rodzimą jako słuszne

ź

ródło inspiracji dla literatury najnowszej.

Neolingwizm – (lingwiści warszawscy) to nurt, a zarazem grupa związana

początkowo z czasopismem Meble. Ich poezja cechuje się grą językiem, piszą manifesty o

awangardowym wydźwięku. Niedawno ogłosili śmierć neolingwizmu. Nie ma nic poza

tekstem, który się dzieje, a język jako narzędzie komunikacji zostaje podważony. Do tej

grupy należą: Maria Cyranowicz, Jarosław Lipszyc, Marcin Cecko.

Banalizm – To termin ukuty przez Pawła Dunin-Wąsowicza, a jego teoretykiem jest

P. Czapliński. Używany jest do nazwania literatury traktującej o rzeczach nudnych w równie

(?) nudny sposób. Niemiecki badacz Michael Fleischer, który zajmował się literaturą

trzeciego obiegu, określił ją także jako literaturę zerową. Jako sztandarowy przykład tego

nurtu w lit. Polskiej podaje się Portret własny (Bogdan) Tymona Tymańskiego i Zbigniewa

Sajnóga:

' Ojciec był galwanizerem. Bogdan od dzieciństwa interesował się astronomią. W szkole uczył się

ś

rednio, na tyle jednak dobrze, że wcale się nie wysilając miał czwórkę z matematyki, fizyki i chemii, z reszty

miał trójki. I ten to właśnie człowiek pod koniec szkoły podstawowej mówi do mnie, że idzie do szkoły
przyzakładowej. Byłem prawie zszokowany, facet wiedza prawie uniwersytecka z astronomii idzie do szkoły
przyzakładowej zamiast do liceum czy technikum. Dalsze dzieje Bogdana to jego dalszy upadek. Ledwo kończy
przyzakładową i zaczyna pracować jako elektryk w zakładzie, w którym miał praktykę. Po kilku latach ma swoją
dziewczynę. śeni się z fryzjerką. Mają dzieci.'

Również twórcy z kręgu Lampy i Iskry Bożej reprezentują poniekąd ten nurt. Dunin

Wąsowicz podkreśla iż, teksty batalistyczne są programowo pisane jako nieinteresujące.

Personizm – w odróżnieniu od literatury batalistycznej, której przypisane są

stereotypy, do tego nurtu mają należeć teksty, których podstawą jest indywidualne

doświadczenie.

(Personizm i banalizm to nie są obszerne nurty poetyckie, a raczej nazwy pewnych tendencji

czy też postaw cechujących poetów. Zostały tutaj uwzględnione, gdyż wielu krytyków

literackich dostrzega ich istnienie, a sam banalizm wywołał dyskusję uczonych mężów.)