1
Historycznie, świat
pośrednictwa finansowego
miał do wyboru:
- model wyspecjalizowanej
bankowości
- model bankowości
uniwersalnej
Pytanie: co to jest
bank nie ograniczony pod względem rodzaju
świadczonych usług
?
Odpowiedź:
bank posiadający swobodę działania:
- na rynku pieniężnym
- na rynku kapitałowym
2
W. Jaworski:
„
Model anglosaski
opiera się na rynkach finansowych. Sprzyja to
uniezależnieniu się wielkich korporacji przemysłowych od
banków komercyjnych. Te ostatnie wykorzystywane są przede
wszystkim do funkcji płatniczych i rozliczeniowych, a także do
zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania przedsię-
biorstw na kredyt. Natomiast podstawowy dopływ kapitału
odbywa się przez emisję papierów wartościowych i przez giełdę.
Bardzo istotną rolę w tym modelu odgrywają różnego rodzaju
fundusze i banki specjalne
(inwestycyjne).
Model
niemiecko-japoński
zakłada, że główną rolę w sektorze
finansowym pełni system bankowy. Banki zaspokajają zarówno
krótkoterminowe, jak i długoterminowe potrzeby klientów. W tym
modelu banki mają zatem charakter
uniwersalny
. Równocześnie
rozpowszechniają się powiązania kapitałowe między bankami i
korporacjami przemysłowymi”.
W Europie, wiodącym systemem,
w którym dominowała bankowość
uniwersalna, był i jest
system
niemiecki
.
Rozwiązania przyjęte
w USA
w
tzw. Glass-Steagall Act w latach
trzydziestych (1933) były typowe
natomiast dla modelu
wyspecjalizowanego.
3
Nieustający lobbing na rzecz zmian
systemowych, prowadzony przez
reprezentantów amerykańskich banków,
stał się szczególnie intensywny w USA w
latach 90. Mimo oporu ze strony
amerykańskiego banku centralnego –
Systemu Rezerwy Federalnej, po ponad
65 latach od przyjęcia postkryzysowego
Glass–Steagall Act, uchwalono nowe
prawo bankowe
Ustawa, nazwana Gramm-Leach-Bliley Act,
została podpisana przez Billa Clintona w dniu
12 listopada 1999 roku. Pokierowała ona
bankowość amerykańską w stronę modelu
uniwersalnego.
Stopniowo, po spełnieniu warunków okresu
przejściowego, amerykańskie banki mogą
łączyć „pod jednym dachem” tradycyjne
czynności depozytowo-kredytowe i
bankowość inwestycyjną.
4
Po stuleciach rozwoju, a przed kryzysem,
można było formułować wnioski:
• Dominuje model bankowości uniwersalnej:
Niemcy, a w konsekwencji UE
Japonia
Polska, po 1989
USA, po 1999
• Jest w pośrednictwie finansowym miejsce
dla bankowości wyspecjalizowanej
• Znaczenie m.in. regulacji prawnych i
ekonomii, a w tym kontekście – wyboru
dokonywanego przez właścicieli
Właściciel banku, do wyboru –
w ramach obowiązującego
porządku prawnego i przy
kierowaniu się zasadami
racjonalnego gospodarowania
– ma do wyboru co najmniej
cztery modelowe struktury
organizacji swojej instytucji
bankowej
KONKURENCJA W
RZECZYWISTOŚCI?
5
Struktura sektora bankowego
Struktura sektora bankowego
Struktura podmiotowa sektora
Struktura podmiotowa sektora
¾
¾
51 bank
51 bank
ó
ó
w komercyjnych
w komercyjnych
¾
¾
12 oddzia
12 oddzia
ł
ł
ó
ó
w instytucji kredytowych
w instytucji kredytowych
¾
¾
584 bank
584 bank
ó
ó
w sp
w sp
ó
ó
ł
ł
dzielczych zrzeszonych w 3 strukturach (Banku
dzielczych zrzeszonych w 3 strukturach (Banku
Polskiej Sp
Polskiej Sp
ó
ó
ł
ł
dzielczo
dzielczo
ś
ś
ci 351, Gospodarczym Banku Wielkopolskim 152,
ci 351, Gospodarczym Banku Wielkopolskim 152,
Mazowieckim Banku Regionalnym 80, poza Krakowskim Bankiem
Mazowieckim Banku Regionalnym 80, poza Krakowskim Bankiem
Sp
Sp
ó
ó
ł
ł
dzielczym, kt
dzielczym, kt
ó
ó
ry funkcjonowa
ry funkcjonowa
ł
ł
samodzielnie).
samodzielnie).
Konsolidacja wyhamowa
Konsolidacja wyhamowa
ł
ł
a i w znacznym stopniu uzale
a i w znacznym stopniu uzale
ż
ż
niona jest od
niona jest od
decyzji inwestor
decyzji inwestor
ó
ó
w zagranicznych
w zagranicznych
Struktura w
Struktura w
ł
ł
asno
asno
ś
ś
ciowa sektora bankowego
ciowa sektora bankowego
Kapita
Kapita
ł
ł
polski (30,3% aktyw
polski (30,3% aktyw
ó
ó
w sektora)
w sektora)
¾
¾
4 banki kontrolowane przez Skarb Pa
4 banki kontrolowane przez Skarb Pa
ń
ń
stwa (19,7%)
stwa (19,7%)
¾
¾
7 bank
7 bank
ó
ó
w kontrolowanych przez inwestor
w kontrolowanych przez inwestor
ó
ó
w prywatnych (4,4%)
w prywatnych (4,4%)
¾
¾
wszystkie banki sp
wszystkie banki sp
ó
ó
ł
ł
dzielcze (6,2%)
dzielcze (6,2%)
Kapita
Kapita
ł
ł
zagraniczny (69,7%)
zagraniczny (69,7%)
¾
¾
40 bank
40 bank
ó
ó
w komercyjnych (66,6%)
w komercyjnych (66,6%)
¾
¾
12 oddzia
12 oddzia
ł
ł
ó
ó
w instytucji kredytowych (3,1%)
w instytucji kredytowych (3,1%)
NBP
W 2006 r.
nie nastąpiły istotne zmiany
w strukturze podmiotowej i własnościowej
Liczba bank
Liczba bank
ó
ó
w
w
prowadz
prowadz
ą
ą
cych
cych
dzia
dzia
ł
ł
alno
alno
ść
ść
operacyjn
operacyjn
ą
ą
87
57
61
63
0
20
40
60
80
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Liczba banków komercyjnych i oddziałów instytucji kredytowych
prowadzących działalność operacyjną
NBP
1653
588
584
0
300
600
900
1 200
1 500
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Liczba banków spółdzielczych prowadzących działalność operacyjną
Konsolidacja wyhamowała
i w znacznym stopniu uzależniona jest
od decyzji inwestorów zagranicznych
Udzia
Udzia
ł
ł
inwestor
inwestor
ó
ó
w zagranicznych
w zagranicznych
w aktywach sektora bankowego
w aktywach sektora bankowego
(%
(%
kontrolowanych aktyw
kontrolowanych aktyw
ó
ó
w, 2006)
w, 2006)
NBP
6,1
2,3
3,6
3,9
4,6
4,9
7,8
8,2
8,4
19,9
11,1
58,8
0
10
20
30
40
50
60
pozostali
Austria
Portugalia
Francja
Irlandia
Belgia
USA
Holandia
Niemcy
Włochy
Kraje spoza UE
Kraje UE
Korzystna
dywersyfikacja źródeł kapitału
wg kraju pochodzenia
6
Udzia
Udzia
ł
ł
(%) inwestor
(%) inwestor
ó
ó
w zagranicznych
w zagranicznych
w aktywach sektora bankowego
w aktywach sektora bankowego
NBP
2,6
13,7
47,2
69,5
69,7
0
20
40
60
80
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Pekao
BPH
Zachodni
BSK
WBK
Handlowy
BRE
PBK
BGŻ
Obecna struktura własnościowa
jest konsekwencją procesów prywatyzacji dużych banków w latach 1999-2000
NBP
10,4
2,2
7,7
9,2
2,0
5,1
7,0
1,0
2,2
5,2
0,6
0,8
0
5
10
Pekao - Unicredito BPH - Unicredito Bank Slaski - ING
Handlowy -
Citigroup
Udział spółki zależnej w aktywach polskiego sektora bankowego
Udział spółki zależnej w aktywach "spółki matki"
Udział spółki zależnej w zysku netto "spółki matki"
Niekt
Niekt
ó
ó
re
re
„
„
sp
sp
ó
ó
ł
ł
ki c
ki c
ó
ó
rki
rki
”
”
odgrywaj
odgrywaj
ą
ą
kluczow
kluczow
ą
ą
rol
rol
ę
ę
w polskim sektorze
w polskim sektorze
bankowym ale ich udzia
bankowym ale ich udzia
ł
ł
w aktywach i zysku netto
w aktywach i zysku netto
„
„
sp
sp
ó
ó
ł
ł
ek matek
ek matek
”
”
jest marginalny
jest marginalny
(wysoki zysk netto Pekao i BPH na tle UniCredito)
(wysoki zysk netto Pekao i BPH na tle UniCredito)
(dane 2006)
(dane 2006)
NBP
56
26
51
32
20
28
24
22
18
23
21
14
20
16
15
18
14
0
20
40
60
Ud
zi
ał
w a
k
ty
wa
ch
s
ek
to
ra
Es
to
nia
F
inl
an
di
a
Lit
w
a
Da
n
ia
C
zech
y
S
łow
ac
ja
Ma
lt
a
Ł
ot
w
a
Au
st
ri
a
P
or
tu
galia
podmiot 1
podmiot 2
podmiot 3
Podobna sytuacja wyst
Podobna sytuacja wyst
ę
ę
puje w
puje w
innych nowych krajach cz
innych nowych krajach cz
ł
ł
onkowskich UE
onkowskich UE
oraz niekt
oraz niekt
ó
ó
rych starych krajach UE
rych starych krajach UE
(dane 2004)
(dane 2004)
Źródło: ECB
7
Z drugiej strony
Z drugiej strony
…
…
9 polskich bank
9 polskich bank
ó
ó
w nale
w nale
ż
ż
y do grona 100 najwi
y do grona 100 najwi
ę
ę
kszych
kszych
bank
bank
ó
ó
w europejskich pod wzgl
w europejskich pod wzgl
ę
ę
dem kapitalizacji
dem kapitalizacji
(PKO Bank Polski zajmuje 33 pozycj
(PKO Bank Polski zajmuje 33 pozycj
ę
ę
a Pekao 45)
a Pekao 45)
NBP
0
25
50
75
100
125
150
175
Pekao
11,9 mld EUR
PKO Bank Polski
14,5 mld EUR
Bank BPH
7,5 mld EUR
BZW (5,9)
Handlowy (4,5)
BRE (4,1)
BSK (3,5)
Getin (3,1)
Millennium (3,0)
HSBC
160,9 mld EUR
UniCredito
71,4 mld EUR
Commerzbank
24,2 mld EUR
Źródło: Bloomberg (04/06/2006) – klasyfikacja sektorowa Bloomberg
Struktura sektora bankowego (
Struktura sektora bankowego (
cd
cd
.)
.)
W 2006 r. nast
W 2006 r. nast
ą
ą
pi
pi
ł
ł
dalszy rozw
dalszy rozw
ó
ó
j skali dzia
j skali dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci sektora
ci sektora
¾
¾
zatrudnienie
zatrudnienie
157
157
998
998
(wzrost o 3,3%)
(wzrost o 3,3%)
¾
¾
oddzia
oddzia
ł
ł
y i inne plac
y i inne plac
ó
ó
wki
wki
12
12
447
447
(wzrost o 1,3%)
(wzrost o 1,3%)
¾
¾
liczba rachunk
liczba rachunk
ó
ó
w bankowych 40,0 mln (spadek o 3,4% w rezultacie
w bankowych 40,0 mln (spadek o 3,4% w rezultacie
zamkni
zamkni
ę
ę
cia przez PKO 2,3 mln nieaktywnych rachunk
cia przez PKO 2,3 mln nieaktywnych rachunk
ó
ó
w)
w)
¾
¾
bankomaty 9 938 (wzrost o 13,2%)
bankomaty 9 938 (wzrost o 13,2%)
¾
¾
karty p
karty p
ł
ł
atnicze 23,8 mln (wzrost o 17,1%)
atnicze 23,8 mln (wzrost o 17,1%)
Stopie
Stopie
ń
ń
koncentracji uleg
koncentracji uleg
ł
ł
zmniejszeniu
zmniejszeniu
¾
¾
CR 5 wynosi
CR 5 wynosi
ł
ł
46,5 (wobec 48,7 w 2005 r)
46,5 (wobec 48,7 w 2005 r)
¾
¾
CR 10 wynosi
CR 10 wynosi
ł
ł
66,8 (69,3)
66,8 (69,3)
Trzech du
Trzech du
ż
ż
ych
ych
„
„
graczy
graczy
”
”
: PKO Bank Polski, Pekao, BPH. W wyniku fuzji
: PKO Bank Polski, Pekao, BPH. W wyniku fuzji
Pekao i BPH powstanie
Pekao i BPH powstanie
„
„
wielka dw
wielka dw
ó
ó
jka
jka
”
”
NBP
Od 2004 r. nast
Od 2004 r. nast
ę
ę
puje stopniowy wzrost
puje stopniowy wzrost
zatrudnienia i sieci plac
zatrudnienia i sieci plac
ó
ó
wek bankowych
wek bankowych
169,5
174,7
149,6
153,0
158,0
0
50
100
150
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Zatrudnienie (tys.)
NBP
12,3
14,2
11,8
12,0
12,4
0
5
10
15
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Sieć placówek (tys.)