METODY ROZMNAŻANIA RÓŻ SZKLARNIOWYCH

dr Helena Wiśniewska-Grzeszkiewicz

Metoda tradycyjna

Powszechną metodą otrzymywania materiału nasadzeniowego róż do szklarni lub tuneli
foliowych była, i ciągle jest, okulizacja podkładek w szkółce. Po dwóch latach uprawy w polu
otrzymuje się tym sposobem silne, rozkrzewione krzewy odmian szlachetnych. Materiał taki
służy do sadzenia pod osłonami, w uprawach gruntowych, gdzie podłoże stanowi uzdatniona
gleba rodzima. Do tego typu uprawy są one nadal niezastąpione. Silny system korzeniowy
podkładki łatwiej bowiem wytrzymuje niekontrolowane, lub kontrolowane tylko w pewnym
zakresie, warunki glebowe i klimatyczne.

Metody nowej epoki

Wprowadzenie podłoży inertnych do uprawy róż pod osłonami spowodowało rewolucję w
rozmnażaniu i prowadzeniu krzewów. W niewielkiej ilości podłoża, w kostce lub ofoliowanej
macie wełny mineralnej (bądź podłoża kokosowego — fot. 1), nie mogły się pomieścić silnie
rozbudowane korzenie podkładki krzewu przeniesionego ze szkółki. Poza tym na ponowne
ukorzenienie się takich krzewów i wyrośnięcie pędów kwiatowych trzeba było długo czekać.
Dlatego też coraz częściej rozmnaża się róże w inny sposób — przeważnie metodą "stentling"
lub przez sadzonki pędowe.

FOT. 1. NOWE TECHNOLOGIE PRODUKJCI RÓŻ SZKLARNIOWYCH

WYMAGAJĄ SPECJALISTYCZNYCH METOD ROZMNAŻANIA TYCH ROŚLIN

- Szczepienie bezwęzłowej sadzonki podkładki. Już około 18 lat temu naukowcy holenderscy
zaproponowali metodę "stentling", a później w różnych krajach udoskonalano ją od strony
praktycznej i powstały modyfikacje tego sposobu rozmnażania róż. Polega ona na szczepieniu
bezwęzłowego odcinka podkładki zrazem odmiany szlachetnej i jednoczesnym jego
ukorzenianiu oraz ich zrastaniu (rys. l).

RYS. 1. SZCZEPIENIE BEZWĘZŁOWEJ SADZONKI PODKŁADKI (METODA

"STENTLING")

Zaszczepione tak rośliny umieszcza się w kostce z wełny mineralnej lub w doniczce. Można
to nawet robić mechanicznie, gdyż istnieje urządzenie pozwalające zautomatyzować te
czynności. Zależnie od rejonu świata, jako podkładkę stosuje się Rosa canina 'Inermis' lub R.
indica 'Major', R. manetti lub R. x 'Natal Briar'. Pęd podkładki szczepi się przez stosowanie
lub w kożuchówkę i spina ze zrazem za pomocą spinacza — specjalnego (fot. 2) lub
zwykłego, do bielizny (fot. 3). Aby zapobiec wyrastaniu dzikich odrostów, używa się
bezwęzłowej sadzonki podkładki, jednak pozbawiona asymilującego liścia, trudno i długo się
ukorzenia. Mimo wszystko, tą drogą krzewy róż na podkładce otrzymuje się bardzo szybko.
Po ukorzenieniu oraz wyrośnięciu pędu szlachetnego długości około 10–15 cm, czyli po
około 6 tygodniach, krzewy nadają się już do sprzedaży. Kłopotliwy jest jedynie prawidłowy
dobór grubości podkładki oraz zrazu odmiany szlachetnej. Ponadto dobre wyniki rozmnażania
tą metodą uzyskać można jedynie zapewniając optymalne warunki otoczenia, a więc dzięki
nowoczesnym rozwiązaniom technicznym. Otrzymuje się jednakże młode rośliny o dużym
wigorze, natychmiast podejmujące dalszy wzrost po posadzeniu w klimatyzowanej szklarni.
Krzewy takie nadają się nie tylko do uprawy w podłożach inertnych, ale także do dobrze
przygotowanych i ogrzewanych upraw gruntowych.

FOT. 2. MATERIAŁ WYJŚCIOWY WYPRODUKOWANY METODĄ

"STENTLING" (Z UŻYCIEM SPECJALNYCH SPINACZY) W DONICZKACH

TORFOWYCH JIFFY

FOT. 3. SPINANIE PODKŁADKI ZE ZRAZEM ZA POMOCĄ KLIPSÓW DO

BIELIZNY

Uczestnicząc w Trzecim Międzynarodowym Sympozjum Różanym, które odbyło się w tym
roku w Izraelu, zaobserwowałam, praktykowaną tam, ciekawą modyfikację metody
"stentling". Ulistnioną sadzonkę podkładki (R. indica 'Major') szczepi się ulistnionym zrazem
odmiany szlachetnej (rys. 2) i przytrzymuje za pomocą spinacza. Tak przygotowaną roślinę
ukorzenia się w kostce wełny mineralnej lub doniczce z substratem torfowym w temperaturze
około 35°C. Ze względu na użycie ulistnionej sadzonki podkładki, rośliny ukorzeniają się
znacznie łatwiej — w ciągu 14 dni — i prawie w stu procentach.

RYS. 2. SZCZEPIENIE ULISTNIONEJ SADZONKI PODKŁADKI ZRAZEM

ODMIANY SZLACHETNEJ

- Okulizacja ulistnionej sadzonki podkładki. Inną metodą jest użycie, zamiast bezwęzłowego
odcinka podkładki, sadzonki podkładki z jednym liściem i założenie na niej oczka odmiany
szlachetnej ("budding" — rys. 3).

RYS. 3. OKULIZACJA ULISTNIONEJ SADZONKI PODKŁADKI ("BUDDING")

Jest to metoda bardziej precyzyjna od poprzedniej. W celu przeprowadzenia okulizacji
sadzonki podkładki są przytrzymywane poziomo (liśćmi w dół) specjalną listwą z
wgłębieniami (fot. 4).

FOT. 4. OKULIZACJA SADZONEK PODKŁADKI Z UŻYCIEM LISTWY

Po nieulistnionej stronie pędu sadzonki zakładane jest, sposobem tradycyjnym (tak, jak na
szyjce korzeniowej podkładki w szkółce), oczko odmiany szlachetnej. Ciasno obwiązuje się
je, wraz z "dzikim" oczkiem w kącie liścia, taśmą teflonową — w ten sposób blokuje się
wyrastanie oczka podkładki (fot. 5). Zaletą tego sposobu rozmnażania jest łatwiejsze
ukorzenianie się podkładki z powodu obecności asymilującego liścia. Okulizacja ulistnionych
podkładek jest powszechna na południu Francji, gdzie do tego celu używa się R. indica
'Major'. Warunki otoczenia do ukorzeniania i otrzymywania nowych roślin są podobne, jak
przy innych metodach.

FOT. 5. ZAOKULIZOWANE SADZONKI UKORZENIANE W KOSTKACH

WEŁNY MINERALNEJ (UMIESZCZANE SKOŚNIE, OCZKIEM ZRAZA W

STRONĘ ŚWIATŁA)

- Szczepienie lub okulizacja na sadzonkach korzeniowych. Powieleniem wyżej omówionych
metod jest zastosowanie, zamiast sadzonki pędowej podkładki, sadzonki korzeniowej i
zaszczepienie na niej odmiany szlachetnej (fot. 6). Przy wysokiej temperaturze i dużej
wilgotności powietrza następuje bardzo łatwe ukorzenianie oraz zrastanie się odmiany z
podkładką. Metodę tę charakteryzuje łatwiejsze ukorzenianie niż ma to miejsce w przypadku
bezwęzłowej sadzonki podkładki ("stentling"). Sadzonek korzeniowych używa się najczęściej
w okresie jesienno-zimowym, wykorzystując do tego celu korzenie podkładek
przechowywanych w chłodni.

FOT. 6. ZASZCZEPIONE SADZONKI KORZENIOWE R. INERMIS

- Szczepienie w ręku. Ten sposób rozmnażania, zwany też szczepieniem zimowym, a po
angielsku wintergraft (fot. 7), pojawił się w gospodarstwach szkółkarskich dla wykorzystania
zimą wolnej siły roboczej.

FOT. 7. PODKŁADKI SZCZEPIONE W RĘKU UMIESZCZONE NA

PODGRZEWANYM STOLE W SZKLARNI

Szczepi się w ręku od bardzo dawna, obecnie nie tylko w okresie przestojów, ale nawet przez
cały rok. Ukorzenione podkładki wykopane ze szkółki i umieszczone w chłodni, wyjmuje się
sukcesywnie i ścina część nadziemną nad szyjką korzeniową. Szczepi się je zrazem odmiany
szlachetnej, obwiązuje paskiem z teflonu lub plastiku i umieszcza na stole w mnożarce.
Podkładki szczepi się różnymi sposobami: przez stosowanie, w szparę, a najczęściej w
kożuchówkę. Zraz to odcinek pędu odmiany szlachetnej z jednym liściem i wykształconym
oczkiem, pozyskany z róż uprawianych w szklarni. Zaszczepione rośliny ustawia się na
stołach ciasno obok siebie przesypując korzenie torfem. Temperatura ukorzeniania i zrastania
wynosi około 24°C. Jako podkładkę wykorzystuje się najczęściej R. canina 'Inermis'. Krzewy
są gotowe do sprzedaży, kiedy wyrośnięty pęd szlachetny ma około 15 cm długości i na
korzeniach są widoczne włośniki. Jest to szybka metoda pozyskiwania określonych odmian
róż do uprawy w podłożach tradycyjnych i organicznych nowej generacji, na przykład
kokosowych.
W drugiej części artykułu przedstawione zostanie rozmnażanie róż przez sadzonki pędowe
oraz w kulturach in vitro (red.).

Dr Helena Wiśniewska-Grzeszkiewicz pracuje w Pracowni Szkółkarstwa Roślin Ozdobnych
Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach