Inflacja

Wykład 10

dr Katarzyna Szarzec

1

Wykład 10

LITERATURA zalecana, w szczególności:

- Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 15.

- A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w

gospodarce (ćwiczenia i przykłady), rozdział 9.

-

Podstawy makroekonomii / red. nauk. W. Jarmołowicz, Wydawnictwo
AE w Poznaniu, Poznań 2008, Rozdział 15.

Istota inflacji

• Inflacja – proces ciągłego wzrostu ogólnego

poziomu cen.

• miary inflacji:

– procentowe zmiany wydatków związanych z zakupem

pewnego ustalonego zestawu dóbr (tzw. koszyka) w
jakimś okresie:

2

jakimś okresie:

• (CPI) wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,
• (PPI) wskaźnik cen producenta,
• zharmonizowany indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych

(HICP, ang. Harmonised Index of Consumer Prices)
wprowadzony przez KE

– deflator PKB.

CPI

•

Podstawa do opracowania CPI - obserwacja cen reprezentantów towarów i
usług konsumpcyjnych oraz niekonsumpcyjnych (ok. 1800—2100 w różnych
latach). System wag z roku poprzedzającego rok badany, który opracowano
na podstawie struktury wydatków gospodarstw domowych na zakup towarów
i usług konsumpcyjnych, uzyskanej z badania budżetów gospodarstw
domowych

3

CPI – system wag

4

Tempo inflacji

• inflacja pełzająca,

• inflacja umiarkowana (krocząca),

• inflacja galopująca,

5

• inflacja galopująca,

• hiperinflacja.

Alan Greenspan: Stabilność cen to taka sytuacja,

kiedy podmioty gospodarcze, podejmując własne
decyzje gospodarcze, przestają brać pod uwagę
możliwość zmian ogólnego poziomu cen.

Oczekiwania inflacyjne

• oczekiwania podmiotów:

– formułowane na podstawie: historyczne dane,

bieżące informacje, model ekonomiczny

6

bieżące informacje, model ekonomiczny

• inflacja oczekiwana

• inflacja nieoczekiwana

•

Różnica między rzeczywistą stopą inflacji a inflacją oczekiwaną to inflacja
nieoczekiwana. Jest to błąd obciążający prognozę poziomu inflacji, który nie
ma charakteru regularności (tzn. jeśli w danym okresie poziom nieoczekiwanej
inflacji jest większy od zera, to w następnym okresie może on być tak dodatni
jak i ujemny). Wahaniom podlega w krótkim okresie inflacja oczekiwana,
która może się zmienić wskutek nabycia przez podmioty nowych informacji.

UK

EU 15

Japonia

USA

OECD

Stopa inflacji w wybranych krajach

Stopa inflacji w wybranych krajach

12

14

16

18

20

22

24

26

In

fl

a

c

ja

(

%

w

z

ro

s

t

c

e

n

d

e

ta

lic

z

n

y

c

h

)

fig

-2

0

2

4

6

8

10

12

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

In

fl

a

c

ja

(

%

w

z

ro

s

t

c

e

n

d

e

ta

lic

z

n

y

c

h

)

Mapa inflacji na świecie

8

Przyczyny inflacji

• inflacja popytowa – tj. ciągniona przez

popyt:

– keynesowska koncepcja luki inflacyjnej,

– monetarystyczne wyjaśnienie inflacji,

9

– monetarystyczne wyjaśnienie inflacji,

• inflacja kosztowa – tj. pchana przez koszty,

Inflacja popytowa

AD

AS

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

AD’

• wzrost AD
szybszy niż
produkcji

• ekspansywna

10

Y

P

rze

c

i

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

• ekspansywna
polityka fiskalna
(wzrost G)

• ingerencja rządu
w politykę banku
centralnego

Luka inflacyjna

AD=C’+I’+G’

AD

LINIA 45°

AD=C+I+G

11

Y

Y

P

LUKA PKB

INFLACYJNA

AD=C+I+G

Monetarystyczne wyjaśnienie inflacji

• niewłaściwa polityka monetarna

• Milton Friedman: zawsze i wszędzie inflacja jest

zjawiskiem pieniężnym.

12

Y

P

V

M

⋅

=

⋅

Inflacja kosztowa

AD

AS

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

AS’

Niespodziewany i
gwałtowny wzrost
kosztów produkcji:

•wzrost płac - ZZ

13

Y

P

rze

c

i

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

•wzrost płac - ZZ

• monopole

• wzrost cen
surowców i dóbr z
importu

Interakcja inflacji popytowej i kosztowej

• inflacja popytowa
• inflacja kosztowa

AD

AS

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

AD’

AS’

14

Y

P

rze

c

i

ę

tn

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

Skutki inflacji

• ekonomiczne:

– zniekształcenie informacyjnej funkcji cen,

– „ucieczka” od pieniądza,

– redystrybucja dochodów,

15

– wzrost niepewności gospodarowania,

– wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej (tzw.

koszty zdartych zelówek i tzw. koszty zmienianych
jadłospisów);

• inflacja antycypowana (oczekiwana) lub nie.

Koszty inflacji oczekiwanej i

nieoczekiwanej

Inflacja w pełni oczekiwana

Inflacja nieoczekiwana

– koszty związane z systemem

podatkowym, który opiera się
na niedoskonałych

– nieplanowana redystrybucja

dochodów (np. od wierzycieli
do dłużników)

16

mechanizmach indeksacji

– koszty „zdzieranych

zelówek”

– koszty zmian karty dań
– koszty modyfikowania nie w

pełni indeksowanych umów
finansowych

– koszty związane z dodatkową

niepewnością, co wpływa na
decyzje o inwestycjach,
konsumpcji i zaciąganiu
kredytów

– zniekształcone relacje cen

dóbr, co zaburza proces
efektywnej alokacji zasobów

Zwalczanie inflacji

• Narzędzia polityki dezinflacji:

– restrykcyjna polityka monetarna banku

centralnego,

17

centralnego,

– restrykcyjna polityka fiskalna rządu.

• Bank centralny – niezależność,

transparentność działań, polityka
informacyjna

NBP a inflacja

• Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej

wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu
inflacyjnego.

• Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a

następnie dostosowuje poziom podstawowych

18

następnie dostosowuje poziom podstawowych
stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować
prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu.

• Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel

inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym
przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.

Stopa inflacji w Polsce

40

60

560,9

100,8

19

-20

0

20

19

50

19

54

19

58

19

62

19

66

19

70

19

74

19

78

19

82

19

86

19

90

19

94

19

98

20

02

20

06

π

(%)

20

Inflacja „netto” – inflacja

bazowa (CPI) po

wyłączeniu cen żywności i

paliw

NBP, Raport o inflacji, luty 2009.

21

NBP, Raport o inflacji, luty 2009.

22

ZWIĄZEK

INFLACJA A

TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO,

TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO,

BEZROBOCIE

23

Krzywa krótko- i długookresowa Phillipsa

_1

• Krzywa Phillipsa (1958) – pierwotna

wersja: występuje odwrotna zależność
między tempem zmian płac nominalnych
(stopą inflacji) a stopą bezrobocia.

– wniosek dla polityki gospodarczej: państwo

24

– wniosek dla polityki gospodarczej: państwo

może, dobierając odpowiednio instrumenty
polityki monetarnej i fiskalnej, „manipulować”
poziomami inflacji oraz bezrobocia.

• krótkookresowa krzywa Phillipsa

Krzywa krótko- i długookresowa Phillipsa

_2

• Prace M.Friedman’a i E. Phelps’a

– iluzja pieniężna – podmioty „mylą” wartości

realne z nominalnymi

– hipoteza oczekiwań adaptacyjnych: podmioty

formułują swoje oczekiwania na podstawie

25

formułują swoje oczekiwania na podstawie
danych historycznych

– krótko- i długookresowe efekty działań

– naturalna stopa bezrobocia

• Długookresowa krzywa Phillipsa

Naturalna stopa bezrobocia wg M.Friedmana

poziom, jaki by wynikał z
walrasowskiego układu równań
równowagi ogólnej,
pod warunkiem, że byłyby w nich
uwzględnione aktualne cechy
strukturalne rynków siły roboczej
i towarów,
łącznie z wadliwościami rynkowymi,

płaca
realna
w/P

w *

E

F

AJ

LF

26

łącznie z wadliwościami rynkowymi,
stochastyczną zmiennością popytu
i podaży,
kosztem zbierania informacji o
wolnych miejscach pracy i rozmiarach
wolnej siły roboczej, kosztem jej
mobilności itp.

Ź

ródło: M. Friedman, The Role of Monetary Policy, „American Economic Review”, March 1968, w

tłumaczeniu A. Szeworskiego, za: B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne nurty teorii
makroekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 174.

N

1

N*

0

siła robocza

w *

LD

EF – bezrobocie naturalne

π

B

C

krótkookresowe

długookresowa krzywa
Phillipsa

Przykład: ekspansywna polityka
monetarna (A – punkt wyjścia)

• ↑ M , ↓ r , ↑ AD

• przedsiębiorca interpretuje to jako ↑
popytu na jego dobra, więc ↑ cenę dobra, ↑
zatrudnienie i oferuje ↑ płacę nominalną (w),

↑

produkcji

• ale czynią tak i inni przedsiębiorcy i ↑ceny
swoich dóbr

27

U

U*

A

B

C

krzywe

Phillipsa

U – stopa bezrobocia

U* – naturalna stopa bezrobocia

π

- inflacja

swoich dóbr

• tak więc ↑ ceny półproduktów i produktów
nabywanych od innych przedsiębiorstw

•↑ inflacji, ale ↓ stopa bezrobocia – punkt B

• punkt B – w/P=const i realne zyski =const,
więc:

•↓ zatrudnienia,

• ale wyższy poziom inflacji

• stopa bezrobocia naturalnego=const

π

krótkookresowe

długookresowa krzywa
Phillipsa

Przykład: restrykcyjna polityka
monetarna

TO DO…!

28

U

U*

krzywe

Phillipsa

U – stopa bezrobocia

U* – naturalna stopa bezrobocia

π

- inflacja

Krzywa Phillipsa a prace R.E.Lucas’a

•

Hipoteza oczekiwań racjonalnych – podmioty formułują swoje
oczekiwania na podstawie informacji o przeszłych i bieżących
wielkościach danej zmiennej (inflacji, dochodu) oraz właściwego
model gospodarki, na podstawie którego dokonują analiz i prognoz.
Wiedza podmiotów nie ma przy tym charakteru pełnego i
prawdziwego - oczekiwania nie są doskonałe.

•

Znaczenie wiarygodności polityki monetarnej banku centralnego.

•

Znaczenie wiarygodności polityki monetarnej banku centralnego.

•

W przypadku formułowania przez podmioty oczekiwań w sposób
racjonalny i przewidywalnej, wiarygodnej polityki monetarnej może w
ogóle nie wystąpić zmiana stopy bezrobocia, gdyż podmioty
uwzględniły tę politykę w swoich działaniach (sytuacja A–C).

•

Ewentualny spadek bezrobocia może być tylko chwilowy i wywołany
przez zupełnie nieoczekiwaną (zaskakującą) zmianę w polityce
monetarnej.

29

Podsumowanie

• Inflacja – preferowany poziom ok. 2-3% rocznie
• Walka z inflacją – bank centralny (niezależny),

strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

• Brak zamienności inflacji i bezrobocia w długi

okresie; w krótkim – ewentualnie możliwe ich

30

okresie; w krótkim – ewentualnie możliwe ich
zmiany z powodu nieoczekiwanych szoków
pieniężnych (only surprise matters)

• Naturalnego bezrobocia nie można zredukować w

długim okresie poprzez ekspansywną politykę
monetarną i fiskalną

Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec

31