ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

72

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2012

zabiegu lipolizy, wstrzykiwana bezpo-
średnio w tkankę tłuszczową powodu-
je zniszczenie adipocytów i rozpad
trójglicerydów (9).

Najbogatszym źródłem lecytyny

są żółtka jaj oraz niektóre nasiona,
np. soja czy rzepak. Niemniej jednak
w zależności od źródła jej pochodze-
nia (zwierzęce lub roślinne), lecyty-
na różni się procentowym udziałem
poszczególnych fosfolipidów. I tak
lecytyna sojowa stanowi mieszaninę
składającą się w 33% z fosfatydylo-
choliny, 14% z fosfatydyloetanolami-
ny, 17% z fosfatydyloinozytolu, a ok.
6,4% z kwasu fosfatydylowego. Nato-
miast lecytyna z żółtek jaja zawiera
aż 66-76% fosfatydylocholiny, 15-24%
fosfatydyloetanoloaminy, 1% fosfaty-
dyloseryny oraz ok. 3-6% lizofosfaty-
dylocholiny, lizofosfatydyloetanolo-
aminy i sfi ngomieliny (4, 9). Do tej
pory w medycynie, kosmetologii czy
przemyśle piekarniczym stosowano
zazwyczaj lecytynę sojową, ze wzglę-
du na wysokie koszty pozyskania le-
cytyny z żółtka jaj.

Hiperlipidemia w medycynie

człowieka i weterynarii

W medycynie człowieka, w uproszczo-
nym modelu zaburzeń gospodarki lipi-
dowej, zdefi niowano 3 jej formy:
• podwyższone stężenie cholesterolu

całkowitego (hipercholesterole-
mia);

• podwyższone stężenie cholesterolu

związanego z frakcją trójglicerydów
(hipertriglicerydemia);

• podwyższenie stężenia choleste-

rolu całkowitego wraz z frakcją

Lecytyna (fosfatydylocholina) stanowi
naturalny składnik fosfolipidów błon
komórkowych, bierze udział w trans-
porcie biologicznym i wielu procesach
metabolicznych (9).

Lecytyna

– skład i zastosowanie

Należy do związków powierzchnio-
wo czynnych, uczestniczy w emulga-
cji i trawieniu tłuszczów w przewodzie
pokarmowym, a obecność wieloniena-
syconych kwasów tłuszczowych sprzy-
ja obniżaniu stężenia cholesterolu
oraz regulacji poziomu trójglicery-
dów w surowicy krwi (4, 9). Działanie
to jest wykorzystywane w medycynie
człowieka, głównie w profi laktyce cho-
rób serca i miażdżycy. Lecytyna jako
źródło choliny jest prekursorem neu-
roprzekaźnika – acetylocholiny, od-
powiedzialnej za prawidłowe prze-
wodnictwo impulsów nerwowych,
co ma zastosowanie w geriatrii i le-
czeniu chorób układu nerwowego.
Ze względu na swoje właściwości
(emulgator, biodegradowalna, metabo-
lizowana w organizmie, nietoksyczna)
lecytyna jest elementem emulsji typu
olej/woda do stosowania pozajelito-
wego (4, 9). W 2004 r. w USA opaten-
towano miejscowo działającą antyok-
sydacyjną emulsję typu olej/woda,
stosowaną w transplantologii. Emulsja
ta zawiera między innymi: D-tokoferol,
olej sojowy, lecytynę z żółtka jaja jako
emulgator oraz niejonową substancję
zapewniającą odpowiednią osmolar-
ność i pH (9). Warto również podkre-
ślić udział lecytyny w medycynie este-
tycznej, gdzie jest stosowana podczas

dr n. wet. Agnieszka Kurosad, prof. dr hab. Józef Nicpoń

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Estimation of ovo-lecithin impact on the morphological and biochemical para-
meters in hyperlipidemic canines

Ocena wpływu lecytyny

na parametry morfologiczne i biochemiczne krwi
psów z zaburzonym profi lem lipidowym

Streszczenie

Lecytyna należy do biologicznie czyn-
nych fosfolipidów, stosowanych w me-
dycynie, kosmetologii czy piekarnictwie.
W leczeniu i profi laktyce wykorzystuje się
zazwyczaj jej działanie kardio-, hepato-,
neuroprotekcyjne oraz regulujące trawie-
nie i wchłanianie tłuszczów, jak również
normalizujące stężenie lipidów we krwi.
W artykule zaprezentowano między inny-
mi wyniki doświadczenia polegającego
na zastosowaniu wzbogaconej w kwas
DHA lecytyny z żółtek jaj w celu obniże-
nia stężenia cholesterolu i/lub trójglice-
rydów u psów z hiperlipidemią.

Słowa kluczowe

lecytyna, pies, hiperlipidemia

Abstract

Lecithin is a biological active phospho-
lipid used in medicine, cosmetics or ba-
king. In medicine, lecithin is used for its
cardio-, hepato-, neuroprotective activity,
lipids digestion and absorption regulato-
ry properties. It also acts as a blood lipid
normalizing agent. The article presents
the results of a research in which hyperli-
pidemic dogs were fed with a dose of the
DHA-enriched egg yolk lecithin in order
to normalize the cholesterol and/or tri-
gliceride levels of blood.

Key words

lecithin, dog, hiperlipidemia

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

74

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2012

trójglicerydów (hipercholesterole-
mia mieszana).
W medycynie weterynaryjnej funk-

cjonuje pojęcie hiperlipidemii, które
odnosi się do podniesionego stęże-
nia lipidów: trójglicerydów, choleste-
rolu lub obu równocześnie (4, 7, 10).
Sam wzrost trójglicerydów czy cho-
lesterolu, podobnie jak w medycynie
człowieka, defi niuje się odpowiednio
mianem hipertriglicerydemii czy hi-
percholesterolemii. Niemniej jednak
tylko podniesione stężenie trójglice-
rydów (przekraczające 2,26 mmol/l),
a nie cholesterolu, wiąże defi nicję li-
pemii z mętnym i mlecznym kolorem
surowicy (4, 7, 10). Hiperlipidemia
może mieć charakter fizjologiczny
i przemijający, gdy stężenie lipidów
w surowicy normalizuje się w przecią-
gu od 7 do 12 godzin po spożyciu po-
siłku, w zależności od rodzaju zawar-
tego w nim tłuszczu (1, 2). Natomiast
długo utrzymująca się hiperlipide-
mia ma zawsze podłoże patologicz-
ne. Jej przyczynami mogą być: pier-
wotna hiperlipidemia, związana np.
z rasą psa (pierwotna hipertriglicery-
demia u sznaucerów miniaturowych,
spanieli angielskich czy hiperchole-
sterolemia u briardów, owczarków
szkockich i border coli) lub wtórna
w stosunku do choroby podstawowej
(zapalenia trzustki, nadwagi i otyło-
ści, cukrzycy, niedoczynności tarczy-
cy, nefropatii białkogubnych itp.) czy
stosowania wysokotłuszczowej diety
(1, 2, 4, 8, 11).

Lipoproteiny transportujące lipi-

dy we krwi i chłonce klasyfikowa-
ne są wg ich cech fi zycznych i che-
micznych, takich jak rozmiar, gęstość
i skład. Lipoproteiny występujące
u psów dzielą się na 4 główne klasy:
chylomikrony, lipoproteiny o bardzo
niskiej gęstości (VLDL), lipoproteiny
o niskiej gęstości (LDL) oraz o bardzo
wysokiej gęstości (HDL) (8). W przy-
padku HDL można wyróżnić dodat-
kowo 3 podgrupy: HDL1 (unikalna
dla psów), HDL2 i HDL3. Zarówno
u zwierząt, jak i u ludzi chylomikrony
transportują tłuszcze pochodzenia eg-
zogennego, natomiast pozostałe lipo-
proteiny – tłuszcze endogenne (4, 8).
U zdrowych psów charakterystyczną
cechą profi lu lipidowego jest wysokie
stężenie cholesterolu HDL i bardzo ni-
skie VLDL i LDL (8). U ludzi wysokie

stężenie LDL (tzw. „zły cholesterol”)
sprzyja rozwojowi miażdżycy, a pre-
dyspozycja ta wynika przede wszyst-
kim z aktywności białka transportu-
jącego estry cholesterolu (4). Białko
to umożliwia ukierunkowaną syntezę
lipoprotein, bogatych w cholesterol
(LDL) oraz w trójglicerydy (HDL2).
Obecny we krwi cholesterol (LDL) wy-
chwytywany jest przez komórki wątro-
by oraz marginalne makrofagi dużych
naczyń, co może prowadzić do roz-
woju w ich obrębie zmian miażdżyco-
wych (4). U psów oporność w stosun-
ku do rozwoju zmian miażdżycowych
wynika z braku udokumentowanej ak-
tywności białka transportującego es-
try cholesterolu, w wyniku czego lipo-
proteidy HDL3 przyjmują dodatkowe
ilości cholesterolu i formują unikalne
u psów molekuły HDL1. U psów z hi-
percholesterolemią stężenie HDL1
jest podniesione, niemniej cząstecz-
ki te są wychwytywane przez wątrobę
z krwi na zasadzie endocytozy i kie-
rowane do ponownego użycia (4, 8).
Niemniej jednak niezależnie od cha-
rakterystycznej dla psów specyfi ki fe-
nomenu oporności na rozwój miażdży-
cy, bardzo wysoki poziom cholesterolu
(powyżej 19,38 mmol/l) predysponuje
do jej wystąpienia (4, 11). Ostatnie do-
niesienia naukowe informują również,
iż psy ze zmianami aterosklerotyczny-
mi są 53 razy bardziej narażone na roz-
wój cukrzycy i 51 na niedoczynność
tarczycy, a w przypadku obu tych jed-
nostek chorobowych wtórnie pojawia
się hiperlipidemia (4). W chwili obec-
nej pojawiła się również sugestia do-
tycząca występującej u psów korela-
cji przyczynowo-skutkowej pomiędzy
hipertriglicerydemią a zapaleniem
trzustki i cukrzycą. U ludzi podniesio-
ne stężenie lipidów związane z cukrzy-
cą typu II łączone było z toksycznym
uszkodzeniem komórek beta trzustki
i ograniczeniem ich funkcji (4).

W celu normalizacji stężenia chole-

sterolu i/lub trójglicerydów w medy-
cynie człowieka wykorzystuje się leki
i suplementy dietetyczne o różnym
mechanizmie działania. W przypadku
leków najczęściej stosuje się:
• żywice wiążące kwasy żółciowe, za-

pobiegające wtórnemu wchłanianiu
w jelitach cholesterolu z żółci;

• niacynę, która przyjmowana w du-

żych dawkach znacząco obniża

stężenie cholesterolu u ludzi, me-
chanizm działania nieznany;

• fi braty obniżające poziom trójgli-

cerydów bez większego wpływu
na LDL;

• statyny obniżające stężenie LDL

poprzez hamowanie enzymu wą-
trobowego – reduktazy HMG-CoA,
nieznacznie obniżające stężenie
trójglicerydów.
W przypadku suplementów die-

ty stosuje się preparaty zawierają-
ce różne substancje naturalne, np.
wyciąg z czosnku chińskiego, miło-
rzębu japońskiego, karczocha, kwia-
tu głogu, olej z ogórecznika, kwasy
Omega-3, ekstrakt sojowy, naturalny
błonnik i inne.

W medycynie weterynaryjnej stabi-

lizację parametrów profi lu lipidowe-
go uzyskuje się zazwyczaj poprzez
odpowiednią korektę dietetyczną:
dieta niskokaloryczna, niskotłusz-
czowa, umiarkowanie lub wysokow-
łóknista, z dodatkiem kwasów Ome-
ga-3 (4, 6, 8, 10). Zaleca się preparaty
na bazie oleju z ryb, bogatych w kwa-
sy Omega-3, w dawce dziennej od 220
do 330 mg/kg mc., w połączeniu z die-
tą niskotłuszczową (4, 10). Natomiast
spośród farmaceutyków wykorzystu-
je się głównie te, których mechanizm
działania oparty jest na ograniczaniu
wchłaniania tłuszczów w przewodzie
pokarmowym (np. dawniej stosowany
w Polsce mitratapid, blokujący białko
transportujące trójglicerydy czy eks-
perymentalnie wykorzystywane natu-
ralne i syntetyczne saponiny) lub bez-
pośrednim obniżaniu stężenia lipidów
we krwi (4, 10). Spośród leków zapoży-
czonych z medycyny człowieka moż-
na stosować niacynę w dawce 25-100
mg/dz. lub gemfi brozil (lub clofi brat,
należące do grupy fi bratów) w dawce
200 mg/dz. (minimalne efekty ubocz-
ne) (4, 10). Niestety niacyna przyjmo-
wana w wysokich dziennych dawkach
daje efekty uboczne, w postaci silne-
go rumienia i świądu, dlatego częściej
wybiera się gemfi brozil (4, 10) (w Pol-
sce zarejestrowany pod nazwami: El-
mogan, Gemfi bral, Lipid czy Lipozil).
Niemniej jednak nadal poszukuje się
najbardziej efektywnych i najbardziej
naturalnych substancji obniżających
stężenie lipidów we krwi zwierząt.
W związku z powyższym, w Kate-
drze Chorób Wewnętrznych z Klini-

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

75

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2012

ką Koni, Psów i Kotów przeprowa-
dzono badania z wykorzystaniem
u chorych zwierząt (psów z hiperlipi-
demią) lecytyny wzbogaconej w kwas
dokozaheksaenowy. Prowadzone ba-
dania były elementem projektu PO-
IG.01.03.01-00-133/08: „Innowacyj-
ne technologie produkcji biopreparatów
na bazie nowej generacji jaj”, współfi -
nansowanego przez Unię Europejską
z Europejskiego Funduszu Rozwo-
ju Regionalnego w ramach Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospo-
darka 2007-2013. Spośród 100% ba-
danych psów z zaburzonym profi lem
lipidowym u 65% zdiagnozowano hi-
pertriglicerydemię, u 26% – hierchole-
sterolemię oraz hipercholesterolemię
mieszaną. Zaburzenia w obrębie para-
metrów profi lu lipidowego u 69% pa-
cjentów wynikały z choroby podstawo-
wej (u 35% zdiagnozowano nadwagę,
u 13% – choroby wątroby oraz trzust-
ki, a u pozostałych 4% – zaburzenia
endokrynologiczne: niedoczynność
tarczycy oraz dysfunkcje przewodu
pokarmowego, przebiegające z obja-
wami biegunki), natomiast u 22% naj-
prawdopodobniej z błędów dietetycz-
nych, popełnianych przez właścicieli
psów (stosowanie diety wysokotłusz-
czowej, nieprawidłowo zbilansowa-
nej, podawanie tłustych przekąsek
lub resztek posiłku człowieka itp.).
Badanie pokazało, iż dodatek wzbo-
gaconej w kwas DHA lecytyny do-
prowadził do obniżenia wyjściowych
wartości cholesterolu u 26% psów.
Natomiast u zwierząt z podniesio-
nym poziomem trójglicerydów jego
regulacja do wartości referencyjnych
dotyczyła 35% badanych osobników.
Najmniej spektakularne wyniki uzy-
skano u psów z hipercholesterolemią
mieszaną, gdyż zaledwie u 13% psów
doszło do obniżenia stężenia chole-
sterolu oraz trójglicerydów do warto-
ści referencyjnych.

Bardzo ciekawe wyniki uzyskano

w analizie frakcji HDL/LDL. Wyjścio-

wo u 48% badanych psów uzyskane
wartości HDL przekraczały wyznaczo-
ne wartości referencyjne (2,1-5,2 mmo-
l/l) dla HDL i oscylowały w przedziale
od 6,13 do 6,75 mmol/l. Po zastoso-
waniu wzbogaconej w DHA lecy-
tyny u 52% psów z wyjściowo pod-
niesionym poziomem HDL doszło
do jego normalizacji do wartości re-
ferencyjnych, natomiast u pozosta-
łych 9% zaobserwowano jego dalszy
wzrost. Interesujące jest to, że po-
wyższe zmiany odnotowano u psów
zdrowych, ale starszych, tj. 6-letnich
i 9-letnich. Natomiast w przypadku
analizy frakcji LDL zaobserwowano,
że aż u 65% psów wyjściowe wartości
LDL były znacznie poniżej ustalone-
go przedziału dla wartości referen-
cyjnych (1,7-5,0 mmol/l) i wynosiły
od 0,06 do 1,6 mmol/l. W trakcie do-
świadczenia nie odnotowano istotnie
znaczących zmian w stężeniu LDL,
poza jednym psem, u którego zasto-
sowanie wzbogaconej lecytyny pod-
niosło poziom LDL powyżej górnej
granicy dla wartości referencyjnej bez
wpływu na frakcję HDL.

Podsumowanie

Podsumowując przeprowadzone ba-
danie, można wnioskować, iż poda-
wanie psom wzbogaconej w kwas
DHA lecytyny powoduje pewne zmia-
ny w parametrach profi lu lipidowego,
obserwowane zwłaszcza u osobników
powyżej 5. roku życia, a jej stosowa-
nie daje lepsze efekty w odniesieniu
do stanów hipertriglicerydemii niż hi-
percholesterolemii czy hipercholeste-
rolemii mieszanej. Być może po dal-
szych badaniach wzbogaconą w kwas
DHA lecytynę z żółtka jaj można bę-
dzie dopisać do dietetycznych środ-
ków wspomagających leczenie hiper-
lipemii u psów.

‰

Piśmiennictwo
1. Barrie J., Watson T.D.G., Stear M.J.:

Plasma cholesterol and lipoprotein concen-
tration in the dog: the effect of age, breed,

gender and endocrine disease. „Journal
of Small Animal Practice”, 1993, 34 (10):
507-512.

2. Dietschy J.M.: Dietary fatty acids and the

regulation of plasma low density lipoprote-
in cholesterol concentration. „The Journal
of Nutrition Supplement”, 1998: 44S-
448S.

3. Harwood H.J., Chandler C.E., Pellarin

L.D.: Pharmacological consequences
of cholesterol absorption inhibition: alte-
ration in cholesterol concentration induced
by the synthetic saponin beta-tigogenin cel-
lobioside (CP-88818; tiqueside). „Journal
of Lipid Research”, 1993, 34: 377-395.

4. Johnson M.: Hyperlipidemia Disorders

in Dogs. CompendiumVet.com. 2005:
361-370.

5. Kulawik A., Tal-Figiel B., Warżel M.:

Lecytyna i jej rola w farmaceutycznych
emulsjach suchych. „Inżynieria i Apara-
tura Chemiczna”, 2011, 50(5): 62-63.

6. Lechowski R., Bilecki W., Sawosz E.: The

effect of lecithin supplementation on the
biochemical profile and morphological
changes in the liver of the rats fed different
animal fats. „Vet Research Communica-
tions”, 1999, 23 (1):1-14.

7. Maldonado E.N., Romero J.R., Ochoa B.:

Lipid and fatty acid composition of canine
lipoproteins. „Comparative Biochemistry
and Physiology”, 2001, (part B 128): 719-
729

8. Mori N., Lee P., Muranaka S.: Predisposi-

tion for primary hyperlipidemia in Minia-
ture Schnauzers and Shetland sheepdogs
as compared to other canine breeds. „Rese-
arch in Veterinary Science”, 2010 (88):
394-399.

9. Mrozowski T.: Lecytyna – cudowna

cząsteczka. „Farmakoterapia”, 2010,
19-21.

10. Panagiotis G.X., Steinem J.M.: Lipid me-

tabolism and hyperlipidemia in dogs. „The
Veterinary Journal”, 2010, 183, 12-21.

11. Sato K., Agoh H., Kaneshige T.: Hyper-

cholesterolemia in Shetland Sheepdogs. „Jo-
urnal of Veterinary Medicine Science”,
2000, 62 (12): 1297-1301.

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy

we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47