Ocena wpływu franchisingu na skuteczność działań wybranych firm

Wprowadzenie

Gospodarka wykształciła wiele różnych form organizacyjnych związanych z dystrybucjątowarów opartych na zasadzie porozumień kontraktowych.

Franchising jest kontraktową formą dystrybucji towarów i usług Ten interesujący model przedsiębiorczości ma tendencję ciągle rosnącą i zgodnie z prognozami będzie stanowił w 2010r. najważniejszą formę dystrybucji towarów i usług w skali światowej. Mówiąc o sieciach franchisingowych. kojarzy nam się to najczęściej z restauracjami szybkiej obsługi jak Burger King, Mc Donald czy Pizza Hut, bądź też sieciami hoteli np. Holiday Inn. Jednakże nie są to jedyne firmy działające na zasadzie franchisingu. Mamy również możliwość kupić czy sprzedać domy poprzez franchisingową agencję nieruchomości, a te same domy są remontowane przez usługodawców z sieci franchisingowych tzw franchisodawców. Tak samo dzieje się z samochodami naprawianymi we franchisingowych warsztatach. Takim warsztatem obecnym w ponad 300 miastach Europy i z siecią przeszło 2700 stacji obsługi na całym świecie jest Midas czyli światowy lider szybkich napraw samochodów.

Tak więc, w każdej z dziedzin naszego życia obecny jest franchising. Kupując czy sprzedając dom, jadąc na wycieczkę czy naprawiając samochód korzystamy często z usług jakiegoś franchisingodawcy.

Cel

Celem niniejszego referatu jest ogólna ocena franchisingu w odniesieniu do skutecznego sposobu prowadzenie działalności firmy.

Tezy

Franchising:

• to mniejsze ryzyko podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej,

• to dynamicznie rozpowszechniająca się forma dystrybucji towarów i usług,

• to recepta na sukces i zyski dla obu stron.¹

Definicje franchisingu

Franchising jest defmiowany jako system sprzedaży towarów, usług lub technologii, oparty na długoterminowej współpracy między twórcą systemu -franchisingodawcą oraz zrzeszonymi w jednolitej sieci samodzielnymi podmiotami gospodarczymi - franchisingobiorcami.²

Współpraca w ramach jednej sieci przynosi korzyści obu partnerom.W ramach współpracy organizator udostępnia potencjalnemu franchisingobiorcy to wszystko, co w jego przypadku doprowadziło do sukcesu. Konieczne jest jednak powiązanie organizacyjne z franchisingodawcą z możliwością nadzoru wykonywaniem umowy, co dzieje się w interesie całej sieci.

Uruchamianie działalności pod znaną ł sprawdzoną w praktyce nazwą od samego początku zapewnia mu klientów. Konsumenci wiedzą bowiem czego mogą i mają prawo oczekiwać. O wiele trudniej rozpoczynać działalność w sytuacji, gdy dopiero

trzeba przekonywać klientów o jakości towarów i świadczonych usług. Zdobywanie nabywców wymaga czasu, bo na własną renomę trzeba dość długo pracować. Franchising może być dla wielu polskich podmiotów pomysłem na własną działalność. Te, które własną pracą osiągnęły sukces, mają możliwość rozbudowy przedsiębiorstwa i stworzenia własnej sieci. Franchising jest adresowany do podmiotów (osób fizycznych, osób prawnych lub innych podmiotów gospodarczych), które dysponując kapitałem, własnym lokalem lub gruntem nie potrafią znaleźć dla siebie miejsca na rynku.

Typy i formy franchisingu

Ze względu na przedmiot działalności wyróżniamy:

• Przemysłowy

• Dystrybucyjny

• usługowy - tzw. franchising właściwy

• mieszany

Ze względu na formę organizacyjną systemu franchising dzielimy na:

• bezpośredni

• pośredni

• subfranchising

• indywidualny

• wielokrotny

• wydzielony (minifranchising)

• wiązany³

Wśród sieci franchisingowych działających w Polsce znajdziemy takie marki jak: McDonald's, Pizza-Hut, Burger King ,Coca-Cola, PepsiCo, Cadbury-Schweppes, Ford, Benetton, Body Shop, Bata, Rema 1000, KarenNotebook, Gabriel, Orbis, Blikle.

Istnieją pewne elementy wspólne dla wszystkich rodzajów franchisingu. Wiele z nich wymienionych w defmicji franchisingu zawartej w Kodeksie Etycznym Franchisingu.

„Franchising to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i fmansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami, Franchisodawcą i jego Indywidualnymi Franchisobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, ze franchisodawca nadaje swoim poszczególnym franchisobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowią/.ek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzanej na piśmie umowy franchisingowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia fmansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego franchisobiorcę do korzystania z nazwy handlowej franchisodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know- how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franchisodawcy."⁴

Polska Organizacja Franczyzodawców podaje precyzyjną defmicję franchisingu:

„Dla celów odróznienia prowadzonej działalności w oparciu o franczyzę od innych systemów dystrybucji oraz rozróżnienia franczyzodawców od innych przedsiębiorców przyjmuje się, że cechami wyróżniającymi franczyzę są m.in.:

• trwały, kontraktowy stosunek umowny łączący franczyzodawcę i franczyzobiorce, z którego wynika obowiązek franczyzodawcy przekazywania franczyzobiorcy know-how w sposób ciągły, przez cały okres obowiązywania umowy, i który nakłada na franczyzobiorcę obowiązek uiszczenia na rzecz franczyzodawcy opłat franczyzowych lub innych świadczeń, w sposób uzgodniony pomiędzy stronami;

• niezależność gospodarcza, prawna oraz organizacyjna franczyzobiorcy względem franczyzodawcy (czego odzwierciedleniem na gruncie polskiego systemu prawnego jest m.in. w przypadku działalności w ramach franczyzy adresowanej do konsumentów - posiadanie własnych kas rejestrujących."

Defmicji franchisigu zarówno w zagranicznym jak i w polskim piśmiennictwie Funkcjonuje wiele lecz żadnej z nich nie można uznać za dominującą.

Rozwój franchisingu na świecie i w Polsce na przykładzie wybranych przedsiębirorstw

Franchising to sposób na rozwój zarówno dla małych jak i dużych firm. W Polsce: wyraźna dominacja zachodnich firm nie oznacza, że nie ma rodzimych sieci. Sytuacja, w którjej początkujacy przedsiębiorca zyskuje od razu uznaną markę na rynku, jego produkty silną pozycję, a on sam receptę na osiągnięcie sukcesu, może wydawać się nierealnym marzeniem. Podobnie jak sytuacja, gdy firma otwiera swoje oddziały w całym kraju, a potem też za granicą ponosząc tylko- i to nie zawsze - część kosztów tego rozwoju. Systemem, w którym możliwe są obie te sytuacje jest właśnie franchising. Rozwija się ona na naszym rynku od 7 lat, ale wciąż nie jest zbyt dobrze znany. Jak defmiują system autorzy jednej z nielicznych polskich publikacji na ten temat, franchising polega na odpłatnym przekazaniu przez działającą już na rynku, zazwyczaj uznaną firmę prawa do utworzenia i prowadzenia przedsiębiorstwa wedlug jej pomysłu z wykorzystaniem jej procedur i na bazie jej organizacji oraz korzystania z dobra, ktć>re jest jej własnością.

Franchising jest więc receptą na sukces. Najczęściej tzw franszyzodawcą jest duża firma produkcyjna, która zezwala na sprzedaż swych produktów nowemu przedsiębiorstwu. Przedmiotem franchisingu może być procedura działalności usługowej czy produkcyjnej, know -how, marka firmy, procedura produkcji, standardy oraz rozwiązania organizacyjne. Franszyzobiorcą jest często mała, tworząca się firma (choć to nie jest regułą) nie posiadająca znacznych kapitałów, która ubiega się o wykorzystnie przedmiotu franchisingu. Podstawowym elementem vvspółpracy franszyzodawcy i franszyzobiorcy jest umowa regulująca - z reguły bardzo szczegółowo - stostunki między dwoma stronami, m.in. kwestie opłat za udzielenie zezwolenia i korzystania z przedmiotu franchisingu. Jak wynika z rozporządzenia Komisji Wspólnot Europejskich z 30 listopada 1988 r., umowa powinna też zawierać

informacje - nawet te najbardziej poufne - dotyczące wszystkich aspektów prowadzenia firmy.

Umowy franszyzowe łączą więc często partnerów bardzo nierównych. Do współpracy startują ludzie z niewielkim kapitałem, bez żadnego doświadczenia w samodzielnym prowadzeniu biznesu, mając za partnera potężną firmę znaną na cafym świecie i od lat odnoszącą sukcesy.

Korzyści osiągają obie strony. Franszyzodawca może zdobywać nowe rynki znacznie szybciej i z o wiele mniejszym zaangażowaniem kapitału, niż wymagałaby ekspansja poprzez rozwój własnej sieci oddziałów czy filii. To franszyzobiorca inwestuje swój kapitał i wysiłek w zdobywanie lokalnego rynku. Z reguły zresztą zna ten rynek o wiele lepiej niż przysłany z centrali menedżer, zwłaszcza gdy centrala mieści się za granicą. Franszyzobiorca jest też właścicielem swego przedsiębiorstwa, a - jak podkreślają franszyzodawcy- żaden system premii dla menedżera nie motywuje ludzi do zwiększonego wysiłku i minimalizacji kosztów tak skutecznie jak praca we własnej firmie. Nic więc dziwnego, że firmy działające w tym systemie są z reguły efektywniejsze i szybciej się rozwijają. Jak ocenia Międzynarodowe Stowarzyszenie Franchisingu (IFA) na podstawie badań przeprowadzonych w marcu 2002 r. wśród amerykańskich przedsiębiorstw franszyzowych. w ciągu ostatniego roku firmy te średnio zanotowały wzrost obrotów rzędu 18,5%, podczas gdy \ve wlasnych oddziałach firmy matki wzrost ten wyniósł średnio 14,4%.⁵

Zdarza się jednak, że franszyzodawca - jak wynika z doświadczeń również polskiego rynku - niekoniecznie musi być znanym na całym świecie koncernem, jak np. Coca - Cola czy McDonald's. Jak bowiem oceniają specjaliści -w franchisingu najważniejsza jest wyjątkowość pomysłu, na którym opiera swoje działanie franszyzodawca. Może to być pomysł na rodzaj produktu, jakaś specjalna receptura czy system sprzedaży, coś co zapewniło franszyzodawcy sukces na rynku i co skłania innych do naśladownictwa. Umowa franszyzowa jest więc swoistą sprzedażą recepty na sukces. W przeciwieństwie do licencji, gdzie przedmiotem transakcji jest tylko prawo do używania znaku firmowego licencjodawcy i sprzedaży jego produktów, be/ ujawniania know how, współpraca na zasadach franchisingu nie jest tylko przekazaniem znaku firmowego, ale też opieka, jaką ma doświadczony dawca sprawować nad swym partnerem. Franchising nie jest więc metodą na wykazanie się własną inwencją i oryginalnością. Franszyzobiorcom McDonald's nie wolno wymyślać własnych dodatków do firmowego hamburgera, a partner Coca - Coli nie opracowuje własnej receptury napoju. Zgodnie z zasadątych firm, podobnie jak wielu innych franszyzodawców, hamburger czy coca -cola mają wyglądać i smakować tak samo, bez względu na to, czy klient kupuje je w Nowym Jorku, Pekinie czy w Szczecinie, choć pewne rozwiązania zgłoszone przez franszyzodawcę mogą być przyjęte i zastosowane w sieci. Z reguły franszyzobiorca otrzymuje od swej macierzystej firmy podręcznik operacyjny z dokładnym opisem działania firmy. McDonald's precyzuje nie tylko zasady rozliczania dostaw surowców, ale też zasady sprzątania, wyjmowania usmażonych frytek, określa ile plasterków ogórka powinno znaleźć się w hamburgerze. Z kolei franszyzobiorca sieci handlowej Rema 1000 dostaje precyzyjną listę produktów, które musi mieć w swej ofercie wraz ze wskazaniem, gdzie powinny one być umieszczone.

Franszyzodawca bezpośrednio korzysta z rozwoju swego partnera, mając z reguły zagwarantowany określony udział w jego obrotach bądź zyskach. Posiadając większą, liczbę placówek pod swoją marką, ma też większe możliwości uzyskania specjalnych warunków (niższe ceny, dłuższe terminy płatności) podczas negocjacji z dostawcami towarów. Z kolei franszyzobiorca nie tylko od razu staje się częścią sieci o ugruntowanej już pozycji na rynku i uzyskuje sprawdzoną receptę na sukces, ale dostaje się również pod parasol ochronny macierzystej firmy. Jest to szczególnie ważne dla ludzi stawiających pierwsze kroki w samodzielnej działalności, którzy w ten sposób mogą uczyć się na cudzych błędach i korzystać z gromadzonego latami doświadczenia. W rezultacie utworzenie własnej firmy w tym systemie jest tańsze niż rozpoczęcie zupełnie niezależnej działalności od zera - biorca oszczędza czas i środki, które musiałby przeznaczyć na budowanie nowej marki, jak też na reklamę i marketing prowadzone przez macierzystą firmę.

Franszyzobiorca korzysta też często z pomocy firmy matki w uzyskaniu kredytów na inwestycje, nie wspominając już o sytuacjach, gdy współfinansuje ona te wydatki. Nie wolno oczywiście zapominać, że franchising, podobnie jak każda forma biznesu, nie jest pozbawiony ryzyka obu stron. Franszyzodawca ryzykuje najczęściej dobrym imieniem i marką firmy, a franszyzobiorca zainwestowanymi pieniędzmi. Franszyzodawca nie ma bowiem aż tak dużej kontroli nad biorcą jak nad dyrektorem własnego oddziału. A z kolei parasol ochronny i pomoc macierzystej firmy nie są stuprocentową gwarancją powodzenia.

Również wśród franszyzobiorców zdarzają się bankructwa, choć znacznie rzadziej niż wśród samodzielnych firm. Zdarzają się także nieuczciwi partnerzy - po obu stronach. IFA ostrzega przed firmami, których recepta na sukces polega na zainkasowaniu możliwie najwyższej opłaty wstępnej za nie sprawdzony pakiet franszyzowy. Zasada, którą - jak twierdzi IFA - należy się kierować przy ocenie, jest stara prawda, że jeśli coś wygląda zbyt pięknie, aby było prawdziwe, z reguły jest niebezpieczne.

Franchising najlepiej rozwinął się jako system sprzedaży i wynajmu, m.in. samochodów oraz napojów chłodzących. W tym systemie bardzo często działają sieci restauracji szybkiej obsługi (fast food) i stacji benzynowych. hoteli oraz punktów drukowania i kopiowania. Mimo iż korzeni franchisingu można doszukiwać się w średniowiecznej Europie, to prawdziwą ojczyzną nowoczesnego franchisingu są Stany Zjednoczone. To właśnie w USA w latach 50 odnotowano pierwszy prawdziwy boom franszyzowy. Dzisiaj co dwunasta z małych firm amerykańskich jest prowadzone na zasadach franchisingu (jest biorcą), dając zatrudnienie 8 milionom Amerykanów. Nie bez przyczyny więc działające od 39 lat Międzynarodowe Stowarzyszenie Franchisingu (IFA), zrzeszające 32 tys. Franszyzodawców i biorców w 100 krajach na całym świecie, mieści się właśnie w USA. Jak wynika z jego danych, poza Stanami Zjednoczonymi ,krajami o największej liczbie franszyzodawców są Kanada, Brazylia, Japonia i Australia. W Europie zdecydowanym liderem jest Francja, choć firmy franszyzowe dobrze rozwijająsię też w Niemczech. Nie jest to jednak rozwój na skalę amerykańską. Jak wynika z opracowania profesora Johna Stanwortha z bytyjskiego International Frnchise Research Centre, po okresie dynamicznego rozwoju na początku lat 80. w europejskim franchisingu na początku lat 90. widać było wyraźną stagnację, co tłumaczy się recesją na naszym kontynencie. Natomiast Amerykańskie Stowarzyszenie Franchisingu (AFA), będące największym z krajowych stowarzyszeń franszyzowych, reprezentuje ok. 14 tys. Firm z 65 różnych branż - od sprzedaży samochodów i stacji benzynowych, przez sieci barów i restauracji szybkiej obsługi oraz sieci hotelarskie, po usługi pralnicze i kserograficzne.⁶

Firmy amerykańskie są najbardziej ekspansywnymi franszyzodawcami. Tam udział przedsiębiorstw franszyzowych w ogólnych obrotach handlu detalicznego szacuje się na 40%. Stany Zjednoczone jako pionier i potentat franchisingu są też swego rodzaju polem doświadczalnym, krajem , gdzie można obserwować procesy, które rozszerza się na inne regiony. Coraz popularniejszy staje się master franchise, czyli przyznanie franszyzobiorcy przez firmę macierzystą licencji na rozwój lokalnej sieci pod finnowym znakiem dawcy. Taki system subfranchisingu stał się w USA szczególnie popularny w restauracjach fast food, gdzie - jak oblicza IFA - ok. 50% sieci franszyzowej firmy matki należy do 10% wszystkich jej franszyzobiorców. Ten system ułatwia też wykorzystanie franchisingu jako jednego ze sposobów zagranicznej ekspansji firm. Według danych IFA, połowa z amerykańskich franszyzodawców znalazła franszyzobiorców za granicą. Najpopularniejszym terenem ekspansji są sąsiedzi USA : Kanada i Meksyk. Sieci rozwijają się też w innych krajach Ameryki Srodkowej i Południowej. Jak informuje prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Franchisingu, amerykańskie firmy coraz chętniej szukają partnerów także na mniej znanych rynkach. Do najbardziej popularnych nowych rejonów franchisingu należą Azja (m.in. Chiny) oraz Europa Środkowa i Wschodnia, którą specjaliścji IFA ocenili szczególnie wysoko jako potencjalny cel ekspansji.

W Polsce wyraźna dominacja zachodnich firm nie oznacza, że nie ma rodzimych sieci. Brak wiedzy o franchisingu i zasadach działania w tym systemie, brak doświadczonych menedżerów a także trudności z uzyskaniem kredytów to największe bariery w rozwoju franchisingu w Polsce -ocenia prezes Polskiego Stowarzyszenia Franchisingu (PFA). Franchising, który funkcjonował przed II wojną światową, potem do 1989 r. był w naszym kraju mało znany, choć już w PRL działały w ten właśnie sposób międzynarodowe sieci hotelowe Inter Continental i Holiday Inn (franszyzobiorcą byl tu Orbis). Dzisiaj , wg ocen PFA, w naszym kraju dziala ok. 15 systemów franszyzowych. Dokładna liczba nie jest znana, m.in. dlatego, że nie robiono żadnych systematycznych badań .

Z działających w Polsce systemów franszyzowych najbardziej znane i aktywne są sieci restauracji szybkiej obsługi McDonald's, Burger King, American Style Chicken i Pizza Hut oraz sieci sklepów firmy Levi's. Franszyzobiorcami są także szefowie supermarketóvv norweskiej sieci Rema 1000, odzieżowych sklepów Benetton i obuwniczych Bata, właściciele Xerox Copy Centers i niewielkich ulicznych barków sieci Dania Fast Food czy Marburger. Zagraniczne firmy najchętniej działają w systemie franchisingu wielokrotnego, w którym jeden licencjobiorca uzyskuje wylaczność na utworzenie firmowej sieci na terenie calego kraju. Licencjobiorca może albo pełnić funkcje franszyzodawcy dla swej sieci (tzw. Master franchise), albo też tworzyć ją poprzez własne oddziały. Tak działają w Polsce i nie tylko np. Coca - Cola czy Burger King.

Coca - Cola w rodzimej fabryce koncernu produkuje tylko koncentrat napoju dostarczany związanemu umową franszyzową rozlewcy, który ząjmuje się zarówno produkcją, jak też organizacją sieci sprzedaźy pod marka firmy matki. Np. w Polsce, podobnie jak zresztą w całej Europie Środkowej, licencje na rozlewanie i sprzedaż coca-coli ma australijska firm Coca - Cola Amatil. Macierzysta firma The Coca -Cola Company koordynuje dostawy koncentratu, jak również prowadzi marketing i przygotowuje ogólnokrajowe akcje promocyjne.

Więcej dowolności w urządzaniu punktu zapewnia swym partnerom spcjalizujaca się od lat w produkcji kopiarek i usługach kopiarskich międzynarodowa korporacja Rank Xerox, która w Polsce prowadzi 11 punktów (Copy Centers), w tym 3 specjalistyczne studia graficzne - Xerox Document Centeres. Jej franszyzobiorcy mogą liczyć na pomoc firmowych specjalistów zarówno w szkoleniu pracowników punktu, jak też później w sytuacjach awaryjnych.

Wyraźna dominacja zachodnich systemów franchisingu w naszym kraju nie oznacza jednak, że w ten sposób nie działają również rodzime firmy. Choć ciągle trudno mówić o boomie rodzimego franchisingu, od początku lat 90. dorobiliśmy się kilku zupełnie sprawnie działających systemów. Spośród polskich finn często jako pioniera franchisingu wymienia się warszawską firmę cukierniczą Blikle, którą do rozwoju systemu franchisingu skłonił w 1990 r. - anegdotyczny już -przykład pewnego łodzianina , który kupowane w Warszawie ciastka Bliklego wiózł taksówką do Łodzi, gdzie je z zyskiem sprzedawał.

Łodzianin stał się pierwszym franszyzobiorcą firmy Blikle, która dzisiaj prowadzi w ten sposób 4 cukiernie - w Łodzi, Częstochowie, Wrocławiu i Gliwicach. Blikle działa w systemie tzw franchisingu dystrybucyjnego : produkcja odbywa się tylko w centrali firmy, natomiast biorcy zajmują się sprzedażą.

Franchising jest również obecny w turystyce. Choć zazwyczaj franszyzobiorcy nie mają specjalnych wymagań co do kwalifikacji zawodowych biorcy, to często liczy się doświadczenia. Co najmniej rocznym doświadczeniem w prowadzeniu biura turystycznego powinien wykazać się franszyzobiorca chcący współpracować z najstarszym polskim biurem podróży Orbisem. Innym wymogiem jest posiadanie lokalu o odpowiednim standardzie, w dobrym punkcie i zatrudnienie wykwalifikowanych pracowników, którym Orbis oferuje dodatkowe szkolenia. Pierwsze 5-letnie umowy w jednolitym systemie franchisingu Orbis zawarł na początku 1994 r., choć już od 1993 r. działały oddziały licencyjne firmy. Dla firmy, która w latach 90. utraciła uprzywilejowaną pozycję prawie monopolisty i wielu pracowników, franchising okazał się szansą na wyjście z kryzysu i prywatyzację, gdyż zdecydowaną większość partnerów stanowili pracownicy lokalnych przedstawicielstw firmy. Ten sposób prywatyzacji pozwolił zachować znak towarowy. Ten znak jest najcenniejszym dorobkiem, gdyż pozwala wyróznić się w bardzo dużej ofercie na rynku. Dzisiaj Orbis prowadzi 29 własnych biur i 79 placówek licencyjnych, z reguły w mniejszych miejscowościach. Poza trzema, wszystkie biura licencyjne to dawne terenowe przedstawicielstwa Orbisu. Z placówek franszyzowych pochodzi ok. 30% całych obrotów Orbisu. Sprzedają one ok. 40% oferty krajowej i 25% zagranicznej, ok. 35% biletów lotniczych i promowych. Orbis wymaga, aby vvszystkie biura działające pod jego marką miały takie same ceny na wspólną, obowiązkową dla calej sieci ofertę. Licencjobiorcy mają jednak prawo uzupełniania wspólnej oferty o własne propozycje, które mogą zostać przyjęte przez całą sieć.⁷

Zalety umowy franchisingu dla dawcy:

• zwiększenie możliwości ekspansji rynkowej .

• zmniejszenie ryzyka finansowego .

• obniżenie bieżących kosztów marketingowych: standaryzacja, korzyści skali

• opłaty franchisingowe (fees), royalties

• przychody ze sprzedaży = ceny transferowe na dostarczane dobra i usługi

• siła przetargowa - centrum reprezentujące jednostki współdziałające pod jednym szyldem

• motywacja - zaangażowanie biorców

Wady umowy franchisingu dla dawcy:

• ograniczona kontrola zachowań biorców

• zbyt szybki sukces biorców - osłabienie bodźców, powierzenie zarządu menedżerom

• konflikt interesów: maksymalizacja sprzedaży - maksymalizacja zysku

• groźba wyhodowania przyszłego konkurenta

• konieczność motywowania zamiast wydawania poleceń

• trudności w utrzymaniu standaryzacji

• ryzyko niedotrzymania warunków umowy (free riding)

Zalety umowy franchisingu dla biorcy:

• duża szansa rozwoju własnego przedsiębiorstwa według dojrzałej rynkowo i sprawdzonej koncepcji - minimalizacja ryzyka strategicznego

• przewidywalność zysków

• specjalistyczne szkoleniazmniejszajątrudności okresu początkowego

• korzystanie z wizerunku dawcy - korzyści marketingowe

• standaryzacja programów marketingowych i zmniejszenie ich kosztów

• wykorzystanie siły przetargowej sieci

• udogodnienia w fmansowaniu inwestycji

Wady umowy franchisingu dla biorcy:

• przeszacowanie zalet/jakości wizerunku dawcy

• ograniczenie indywidualnych inicjatyw i konieczność uzyskiwania zgody na zmiany

• ryzyko zakupu dóbr/usług od dawcy na niekorzystnych warunkach, ceny transferowe

• możliwość preferowania przez dawcę własnych filii (integracja stożkowa)

• przepłacenie za licencję: zbyt wysokie opłaty

• okres zwrotu początkowej inwestycji

• ograniczone możliwości ekspansji

• ryzyko niewznowienia umowy przez dawcę.

Wnioski:

Na podstawie powyższych rozważań można stwierdzić, że franchising jest mało ryzykowną formą podjęcia i prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Franchising umożliwia korzystanie przez nieznaną dotychczas dla otoczenia firmę ze znanej marki franchisingodawcy jego metod prowadzenia działalności gospodarczej i wiedzy technicznej. W zamian za to franchisingobiorca musi prowadzić działalność zgodnie z koncepcją dawcy po wprowadzeniu opłat na jego konto. Uruchamianie działalności pod znaną i sprawdzoną w praktyce nazwą od samego początku zapewnia mu klientów. Konsumenci wiedzą bowiem czego mogą i mają prawo oczekiwać. O wiele trudniej jest rozpoczynać działalność w sytuacji, gdy dopiero trzeba przekonywać klientów o jakości towarów i świadczonych usług. Zdobywanie nabywców wymaga dużo czasu, bo na własną renomę trzeba dość długo pracować.

Franchising jest coraz powszechniejszą formą dystrybucji towarów i usług. Jest on metodą rozszerzenia rynków zbytu określonego rodzaju aktywności gospodarczej poprzez zorganizowanie sieci jednolitych placówek prowadzących tę działalność na terenach oddalonych od siedziby organizatora sieci. Umożliwia rozszerzenie działalności poza granicami kraju ojczystego. Jest to metoda ekspansji stosowana głównie przez koncerny giganty, gdyż rynki zagraniczne oferują im większe możliwości rozwoju. Korzyści osiągają obie strony. Franszyzodawca może zdobywać nowe rynki znacznie szybciej i z o wiele mniejszym zaangażowaniem kapitału, niż wymagałaby ekspansja poprzez rozwój własnej sieci oddziałów czy filii. To franszyzobiorca inwestuje swój kapitał i wysiłek w zdobywanie lokalnego rynku. Franszyzobiorca jest też właścicielem swego przedsiębiorstwa, a - jak podkreślają franszyzodawcy - żaden system premii dla menedżera nie motywuje ludzi do zwiększonego wysiłku i minimalizacji kosztów tak skutecznie jak praca we własnej firmie. Nic wiec dziwnego, ze firmy działające w tym systemie są z reguły efektywniejsze i szybciej się rozwijają.

Zdaniem ekspertów dynamiczny rozwój franchisingu w Polsce nastąpi dopiero w przyszłości. Jak podkreśla PFA, trudno we franchisingu oczekiwać szybkiego i gwałtownego wzrostu. Potrzeba bowiem kilku lat, aby przedsiębiorcy zrozumieli, że można kupować licencje i że to jest opłacalne. Potrzeba czasu, aby zarówno polskie jak i zagraniczne sieci okrzepły na naszym rynku. Ponieważ przy coraz silniejszej konkurencji coraz trudniej jest prowadzić u nas interesy, a zwłaszcza rozpoczynając działalność, więc schronienie się pod opiekuńczym parasolem znanej marki może okazać się prawdziwą szansą dla małych i średnich firm.⁸

Literatura

1. Europejski Kodeks Etyczny dla Franchisingu.

2. L.Grabarski, I.Rutkowski, Marketing. Punkt zwrotny nowoczesnej firmy. PWE, Warszawa 1997.

3. strony internetowe:

www.franchising.info.pl

www.part.com.pl

www.greenway.pl

www.wip-h.poznan.pl

www.midas-polsa.pl

¹ www.franchising.info.pl

² L.Grabarski, I.Rutkowski, Marketing. Punkt zwrotny nowoczesnej firmy. PWE, Warszawa 1997.

³ www.franchising.info.pl

⁴ Europejski Kodeks Etyczny dla Franchisingu.

⁵ www.wip-h.poznan.pl

⁶ www.wip-h.poznan.pl

⁷ www.greenway.pl

⁸ www.part.com.pl

---