Podatki i ubezpieczenia - pojęcia,

rodzaje

PODATKI

Pojęcie podatku pojawiło się bardzo dawno, bo istnieje już od tysięcy lat. Sięga to aż
starożytności Egiptu, Grecji, Rzymu. Jeśli przyjrzeć się jego genezie w Polsce, w zależności
od czasów przybierał on różne formy w zależności od jego przeznaczenia (podatki łanowe,
czopowe itp.). Podatek przebył więc dość sporą drogę ewolucji.

Jeśli by popatrzeć na pojęcie podatku w naszych czasach, czasach współczesnych , to w
polskim prawie nie zostało ono ustawowo zdefiniowane. Co więc rozumiemy pod pojęciem
podatku? Jest on nieodpłatnym, przymusowym i pieniężnym świadczeniem o charakterze
ogólnym , które jest nakładane jednostronnie przez związek publicznoprawny. Związkiem
tym jest przede wszystkim nasze państwo. Jakie pojęcia powinny nam się kojarzyć z
podatkiem?

przymusowy

charakter

bezzwrotność

nieodpłatność

jednostronność

ustalenia

ogólny

charakter

pieniężna forma

przywlaszczenie

PODATEK

Podatki tworzą system podatkowy, a jak wiemy są one zróżnicowane, co do ich formy jak i
również poboru. Ich podział został sklasyfikowany według następujących kryteriów:

Do każdego kryterium dostosowane są różne rodzaje podatków. Pierwszym z nich jest
kryterium przedmiotu opodatkowania. W skład jego wchodzą takie formy podatku jak:

Przedmiotu

opodatkowania

Stosunku przedmiotu

opodatkowania do źródła

podatku

Podziału dochodów

podatkowych między

państwo a samorząd

Przeznaczenia

Kryterium

Podatki przychodowe

•wymierzane są od

dochodów brutto

(czyli od całości

wpływów pieniężnych
danej jednostki,

osiąganych z danej

działalności

•cechą

charakterystyczną:

związek podatków
przychodowych ze

źródłem przychodów.

•do podatków

przychodowych

zaliczamy również

podatki przemysłowe, i

płacone od działalności
produkcyjnej,

usługowej, i
handlowe, podatek

rolny od gruntów,

podatek leśny a także
dochodowy od

przychodów osób
fizycznych

Podatki dochodowe

•odnoszą się do

indywidualnych

dochodów

podatników

•pod uwagę bierze się:

dane o rozmiarach
przychodu brutto i
koszty poniesione w
celu uzyskania
danego przychodu

•do podaktów

dochodowych

zaliczamy: od osób

fizycznych, od osób

prawnych, wpłaty z
zysku

przedsiębiorstw

państwowych i
jednoosobowych

spółek Skarbu

Państwa.

Podatki majątkowe

•są rozróżniane w

zależności od tego, co
stanowi przedmiot
podatku (np. stan

posiadania majątku -

jego części lub całości;

obrót majątkiem - czyli
podatki od nabycia

odpłatnych,

nieodpłatnych praw

majątkowych; przytost

majątku nie związany ze

zmianą właściciela).

•opodatkowanie majątku

może mieć charakter:

stały, periodyczny lub
jednorazowy.

•do potatków

majątkowych należą:
podatek od

nieruchomości, podatek

od środków
transportowych

(posiadanie majątku),

podatek od spadków i
darowizn (przyrost

majątku), opłata

skarbowa od czynności
cywilno--prawnych

(obrót majątkiem).

Podatki od wydatków

(konsumpcyjne)

•obciążąją dochód

(majątek) w momencie
jego wydatkowania

•cechą charakterystyczną:

materialny ciężar ponosi
konsument, a ich
podatnikiem w sensie
formalnym jest

przedmiot prowadzący

działalność gospodarczą

•należy rozróżnić dwie

możliwe sytuacje: 1)
dokonywany wydatek
stanowi koszt np. koszt

własnej produkcji; 2)
wydatek jest
wykorzystaniem

osiągniętego dochodu
np. wydatek z zysku

przedsiębiorstwa na

wypłatę premii
kierownictwa

• podatki od wydatków

mają charakter

uzupełniający

• do potaktów

konsumpcyjnych należą:

podatek od towarów i

usług, podatek akcyzy,

opłaty monopolowe,
podatek importowy,
podatek od gier

Kolejnym wyznacznikiem jest kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła
podatku. Formami podatkowymi tego kryterium są:

Przedostatnią miarą jest kryterium podziału dochodów podatkowych między państwo a samorząd, a
formy podatków to: podatki państwowe, podatki samorządowe, podatki

wspólne.

-podatki pośrednio

nawiązujące do zdolności
podatkowej osoby fizycznej
lub prawnej

-źródło podatku nie

pokrywa się z przedmiotem
- może być przerzucany
(opodatkowany tylko
formalnie jest podatnikiem;

ma możliwość legalnego

usunięcia ciężaru
podatkowego na inne osoby)

- podatkami pośrednimi są
podatki od obrotu

majątkiem i od wydatków

Podatki

pośrednie

- podatki bezpośrednio

nawiązują do zdolności
podatkowej osoby
fizycznej lub prawnej

-źródło podatko pokrywa

się z przedmiotem (
podatnik jest podatniem w
sensie formalnym i
materialnym)

- podatek nie może być
przerzucany

-podatkami bezpośrednimi

są: podatki przychodowe,

dochodowe i majątkowe

Podatki

bezpośrednie

Podatki

państwowe

do gier

importowy

od

towarów

i usług

do gier

•przedmiotem

podatku są gry
losowe i
zaklady
wzajemne; nie

podlegają
opodatkowani
u loterie
promocyjne

VAT (value
added tax)

•sprzedawca oblicza podatek należny

od dokonanej sprzedaży i odejmuje od

niego podatek zapłacony wcześniej

przez dostawców, zawarty w fakturach
zakupu.
•VAT płacą osoby fizyczne, prawne i

jednostki organizacyjne nie mające

osobowości prawnej

Podatek

akcyzowy

•jest rodzajem podatku pośredniego

nakładanego na wyroby konsumpcyjne

zwane akcyzowymi, między innymi
alkoholowe, tytoniowe, paliwa i

wyroby uznane za luksusów

importowy

• podstwą obliczenia

podatku jest wartość

celna towarów,

powiększona o

należne cło

PODATKI SAMORZĄDOWE

PODATKI WSPÓLNE

•podstawę stanowi liczb hektarów przeliczwniowych,

ustalona na postawie powierzchni głównych

gatunków drzew w drzewostanie i klas bonitacji.

podatek leśny

•podatek majątkowy naliczany od powierzchni

użytków rolnych przeliczonych na tzw. hektary

przeliczeniowe przy uwzględneniu rodzaju gatunków,

klas użytków rolnych i miejsca położenia gruntów.

podatek rolny

•ma charakter podatku majątkowego, a podstawę

opodatkowania gruntów i budynków stanowi ich

powierzchnia bez uwzględenienia ich wartości.

•stawki podatkowe ustala Rada Gminy

podatek od nieruchomości

•opłaty lokalne (targowa i miejscowa)

podatek od posiadania psów

• ma charakter podatku majątkowego ; nie są nimi

objęci właściciele samochodów osobowych, a jedynie

ciężarowych od 2 ton, autobusów, przyczep, zaczep

powyżej 5 ton oraz ciągników

podatek od środków

transportowych

•polega na nabyciu przez osoby fizyczne właścności

rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku lub

darowizny. Obowiązek podatkowy spoczywa na

nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.; a w

wypadku darowizny obowiązek podatkowy ciąży na

obdarowanym i darczyńcy.

podatek od spadków i darowizn

podatki od osób fizycznych

• podstawę opodatkowania stanowi dochód danej osoby, pomniejszony o odliczenia i ulgi.
•obejmuje on swym zasięgiem wszystkie dochody osób fizycznych

podatki od osób prawnych

•podatnikami są osoby prawne oraz niektóre jednostki organizacyjne nie posiadające

osobowości prawnej (np. szkoły, zakłady opieki zdrowotnej itp.)

• podatkowi temu nie podlegają spółki cywilne , jawne, komandytowe. Nie obejmuje

również Skarbu Państwa, NBP oraz gmin.

Ostatnim kryterium jest: przeznaczenie. Tu wyróżniamy podatki ogólne i celowe.

Istnieje również drugi, nieco inny podział tych samych podatków:

Podatki ogólne

•stanowią ogólne źródło dochodów budżetowych

Podatki celowe

•przeznaczone są na finansowanie z góry określonych zadań. Należą do nich podatki od

środków transportowych oraz opłaty wyrównawcze.

PODATKI

BEZPOŚREDNIE

-podatek od osób fizycznych (PIT)

-podatek od osób prawnych (CIT)

POŚREDNIE

-podatek od towarów i usług (VAT)

- podatek akcyzowy

-podatek od gier

MAJĄTKOWE

-podatek od spadków i darowizn

-podatek od czynności

cywilnoprawnych

-podatek rolny

-podatek leśny

-podatek od nieruchomości

-podatek od środków państwowych

UBEZPIECZENIA

Ubezpieczenia są ważnym elementem finansów i to zarówno pojedynczych gospodarstw
domowych jak i całej gospodarki. Chodzi głównie o oszczędność, a cele takich oszczędności
są różnorodne. Do najważniejszych zaliczamy potrzeby edukacyjne dzieci i zabezpieczenie
na starość.

Mawia się, że ubezpieczenia funkcjonują jako „stabilizator gospodarczy”. Łagodzą one
zaskoczenia związane z występowaniem różnego rodzaju ryzyka, jak i również przyczyniają
się do wzrostu PKB.

Istnieją różne rodzaje ubezpieczeń, zostały one również podzielone na grupy.

GRUPA I – UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE

Kiedyś ich celem podstawowym było zapewnienie świadczenia rodzinie, ale dziś dostępnych
jest wiele różnych jego odmian.

ochronne

•przedmiotem ubezpiczenia jest życie
•mamy ubezpieczenia terminowe oraz ubezpieczenia na całe życie

ochronno-oszczędnościowe

•ubezpieczenie w tzw. "2 w 1", co oznacza , ze ubezpieczenie jest połączone z oszczędzaniem.

Można wyróżnić kilka typów tego ubezpieczenia:

•kapitałowe - polisa "na życie i dożycie", w tym przypadku otrzymamy zgromadzony kapitał
•z funduszem - klient dokonuje wyboru odpowiadającej mu strategii funduszu
•uniwersalne - ubezpieczony sam określa jaka ma być część składki przeznaczona na pokrycie

ryzyka śmierci, a ja tworzy element oszczędnościowy

• posagowe - ich głównym celem jest zapewnienie dzieciom finansowego wsparcia kiedy wejdą

w dorosłe życie

•rentowe - są to ubezpieczenia zapewniające okresowe świadczenie terminowe lub częściej

dożywotnie, wzamian za jednorazową składkę.

oszczędnościowe

•Jej celem jest gromadzenie środków finansowych. Potocznie można ją nazwać "prywatną

emeryturą".

•mają zminimalizowaną ochronę ubezpieczeniową

Niezależnie od tego który rodzaj wybierzemy, zasady są identyczne: zawiera się umowę z
którymś z towarzystw ubezpieczeniowych oraz płaci składkę.

GRUPA II - UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE I POZOSTAŁE

OSOBOWE

Istnieją jeszcze dwa kluczowe pojęcia dotyczące ubezpieczeń:

 ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) to państwowa instytucja publicznoprawna.

Realizuje ona zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zadaniami tej instytucji są:

 Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych
 Pozyskiwanie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie

zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

 Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń

społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

 KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) to instytucja państwowa

odpowiedzialna za ubezpieczenie społeczne rolników.

Istnieją dwa typy ubezpieczenia rolników:

 Ubezpieczenie emerytalno-rentowe - finansowe z przeważającej części z dotacji

budżetowej, uzupełnionej o dochody ze składek ubezpieczonych rolników

 Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie

Ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe

• obejmują ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej - chroni właściciela polisy

kiedy wyrządzi on komuś szkodę i jest zobowiązany do jej naprawy. Wówczas
koszty pokrywa towarzystwo, dzięki któremu jest chroniony. Przykładem może
byd OC (przy okazji posiadania samochodu); ubezpieczyciele oferują również
ubezpieczenia zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym: np. ubezpieczenie
odpowiedzialności cywilnej weterynarzy czy nauczycieli.

• ubezpieczenia mienia, rzeczy wartościowych - można więc ubezpieczyd pasiekę

uli, drób, koszty leczenia swojego psa; jednym z najpopularniejszych
ubezpieczeo mienia jest ubezpieczenie mieszkania np. przez klęskami
żywiołowymi.

• ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe - obejmują ryzyko wypadku przy pracy

lub chorobie zawodowej. Osoba objęta takim ubezpieczeniem ma prawo do
jednorazowego, regularnego świadczenia.

• ubezpieczenia NNW (Następstw Nieszczęśliwych Wypadków)