KARTA PRACY Z ZADANIEM EGZAMINACYJNYM

Polecenie

Gwara jako element tożsamości mieszkańców. Omów zagadnienie na
podstawie analizy fragmentu opisu serwisu www.gwara-warszawska.waw.pl
zamieszczonego na portalu Facebook.

Tekst

Strona powstała po to aby zainteresować warszawiaków, zarówno tych
rodowitych jak i "flancowanych", gwarą warszawską. Chcę ocalić od
zapomnienia język Warszawy pokazać, że "warsiaska nawijka" jest czymś
naprawdę fajnym i godnym uwagi zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy
zalewani jesteśmy wszechobecną bylejakością i nijakością.
Gwara warszawska jest tym cenniejsza, że w swoich cechach zawiera esencje
charakteru miasta. Jego przebojowość, humor, cwaniackość. To wszystko, co
sprawiło, że miasto wciąż trwa i się rozwija.
Zarówno nowi jak i zasiedziali mieszkańcy Warszawy maja mgliste pojęcie na
temat gwary. Jeżeli w ogóle o niej słyszeli to sądzą, że jest zabytkiem,
reliktem minionych czasów , co wcale nie jest prawdą. Wystarczy przejść się
ulicami Warszawy (nie tylko tej prawobrzeżnej), żeby usłyszeć zwroty,
powiedzonka, słowa charakterystyczne dla tego miasta. Problem polega na
ty, że większość "rodaków warszawskich" nie ma pojęcia, że jest to gwara.
A skoro nie potrafią jej rozpoznać to sądzą, że nie istnieje.
Wiem, że czasy kiedy Wiech pisywał swe felietony w "Expresiaku" a cała
Warszawa z radością mówiła "Wiechem", już nie powrócą. Ale może uda się
choć zwrócić uwagę mieszkańców stolicy i zainteresować ich tematem
gwary.
Chciałbym, aby warszawiacy potrafili ją rozpoznać i chcieli ją chronić przed
zapomnieniem, żeby byli z niej dumni tak jak Ślązacy czy Górale są dumni ze
swojej.
Nie mamy się czego wstydzić!

Profil serwisu gwara-warszawska.waw.pl na portalu Facebook

https://www.facebook.com/gwarawarszawska/info

Realizacja
tematu

Określenie problemu:

Postawienie tezy:

Argumentacja:

Argument

Cytat z artykułu

i wiedza

językoznawcza

Materiał literacki

A

B

C

Podsumowanie:

KLUCZ ODPOWIEDZI

Polecenie

Gwara jako element tożsamości mieszkańców. Omów zagadnienie na
podstawie analizy fragmentu opisu serwisu www.gwara-warszawska.waw.pl
zamieszczonego na portalu Facebook.

Tekst

Strona powstała po to aby zainteresować warszawiaków, zarówno tych
rodowitych jak i "flancowanych", gwarą warszawską. Chcę ocalić od
zapomnienia język Warszawy, pokazać, że "warsiaska nawijka" jest czymś
naprawdę fajnym i godnym uwagi zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy
zalewani jesteśmy wszechobecną bylejakością i nijakością.
Gwara warszawska jest tym cenniejsza, że w swoich cechach zawiera esencje
charakteru miasta. Jego przebojowość, humor, cwaniackość. To wszystko, co
sprawiło, że miasto wciąż trwa i się rozwija.
Zarówno nowi jak i zasiedziali mieszkańcy Warszawy maja mgliste pojęcie na
temat gwary. Jeżeli w ogóle o niej słyszeli, to sądzą, że jest zabytkiem,
reliktem minionych czasów , co wcale nie jest prawdą. Wystarczy przejść się
ulicami Warszawy (nie tylko tej prawobrzeżnej), żeby usłyszeć zwroty,
powiedzonka, słowa charakterystyczne dla tego miasta. Problem polega na
tym, że większość "rodaków warszawskich" nie ma pojęcia, że jest to gwara.
A skoro nie potrafią jej rozpoznać to sądzą, że nie istnieje.
Wiem, że czasy kiedy Wiech pisywał swe felietony w "Expresiaku" a cała
Warszawa z radością mówiła "Wiechem", już nie powrócą. Ale może uda się
choć zwrócić uwagę mieszkańców stolicy i zainteresować ich tematem
gwary.
Chciałbym, aby warszawiacy potrafili ją rozpoznać i chcieli ją chronić przed
zapomnieniem, żeby byli z niej dumni tak jak Ślązacy czy Górale są dumni ze
swojej.
Nie mamy się czego wstydzić!

Profil serwisu gwara-warszawska.waw.pl na portalu Facebook

https://www.facebook.com/gwarawarszawska/info

Realizacja
tematu

Określenie problemu:

Gwara jest ważnym składnikiem tożsamości przedstawiciela danej grupy.
Dzięki swemu specyficznemu kolorytowi, nadaje procesowi komunikacji
unikatowego charakteru. Należy ją chronić i upowszechniać.

Postawienie tezy:

Gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy.
Należy ją pielęgnować i uświadamiać szerokiego odbiorcę, szczególnie
młode pokolenie, o jej bogactwie, które powinno być szanowane
i rozpowszechniane.

Argumentacja:

Argument

Cytat z artykułu

i wiedza

językoznawcza

Materiał literacki

A
gwara jako antidotum na
bylejakość i nijakość

pokazać, że
"warsiaska
nawijka" jest
czymś naprawdę
fajnym i godnym
uwagi zwłaszcza
w dzisiejszych
czasach, gdy
zalewani jesteśmy
wszechobecną
bylejakością
i nijakością.

B
podtrzymanie tradycji dzięki
aktywizacji naturalnych
użytkowników gwary

Problem polega
na tym, że
większość
"rodaków
warszawskich" nie
ma pojęcia, że jest
to gwara. A skoro
nie potrafią jej
rozpoznać to
sądzą, że nie
istnieje.

C
wzbudzenie dumy i chęci
pielęgnowania oraz ochrony
gwary

Chciałbym, aby
warszawiacy
potrafili ją
rozpoznać i chcieli
ją chronić przed
zapomnieniem,
żeby byli z niej
dumni tak jak
Ślązacy czy Górale
są dumni ze
swojej.

Podsumowanie:

1. Gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy.
2. Należy ją pielęgnować.
3. Uświadamiać szerokiego odbiorcę, szczególnie młode pokolenie,
o jej bogactwie.
4. To ono powinno być szanowane i rozpowszechniane.

MODELOWA ODPOWIEDŹ

Szanowni Państwo,

tematem mojej prezentacji jest gwara jako element tożsamości mieszkańców. Chcę przede

wszystkim zwrócić uwagę na to, że gwara jest ważnym składnikiem tożsamości przedstawiciela

danej grupy. Dzięki swemu specyficznemu kolorytowi, nadaje procesowi komunikacji

unikatowego charakteru. Należy ją chronić i upowszechniać.

Społeczna pozycja gwar obecnie zmienia się m.in. na skutek modnej obecnie

tendencji do regionalizacji, do pielęgnowania swoich korzeni, związku ze swoją „małą

ojczyzną”, a więc także z jej językiem. Jeszcze niedawno były uważane za gorszą odmianę

języka wobec języka ogólnego. Tymczasem trzeba pamiętać, że jest to inna niż polszczyzna

ogólna odmiana języka narodowego. Nie można zatem ich wartościować i rozpatrywać w

kategoriach: „lepsza” – „gorsza” odmiana języka. Obie odmiany są równie dobre, ale są

stosowane w określonych sytuacjach komunikacyjnych. Gwara ze względu na swój ścisły

związek z regionem, a więc ograniczony zasięg terytorialny, niewielkie zróżnicowanie

funkcjonalne z definicji obsługuje tylko kontakty lokalne (regionalne).

Gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy. Warszawska

gwara kryje w sobie wiele pięknych wyrazów, które powoli idą w zapomnienie. Nie mówiąc

już o akcencie, który zanika i miesza się w tłumie przyjezdnych. Na szczęście powoli wraca

moda na szukanie lokalnej tożsamości. Należy ją pielęgnować i uświadamiać szerokiego

odbiorcę, szczególnie młode pokolenie, o jej bogactwie, które powinno być szanowane i

rozpowszechniane.

Portal ma zwrócić uwagę mieszkańców na to, że coś takiego jak gwara warszawska

wciąż istnieje. Przekonuje o tym idea założyciela serwisu gwara-warszawska.waw.pl, który

wylicza szereg korzyści związanych z przywróceniem świetności nieco spatynowanej tradycji

mówienia gwara, kiedyś tak powszechnej wśród warszawiaków.

A więc, po pierwsze, gwara postrzegana jest jako antidotum na bylejakość i nijakość.

W świecie, w którym bardzo trudno o oryginalność ona ja daje i gwarantuje niezmiennie ten

sam wysoki poziom, zarówno tego, kto gwara się posługuje, jak i tego, kto jedynie gwary

słucha.

Gwara warszawska jest tym cenniejsza, że w swoich cechach zawiera esencje

charakteru miasta. Poznając ją i posługując sie nią, poznajemy historię, która jest nie zbiorem

faktów, ale barwnych ludzkich losów, uczuć, marzeń, porażek i zwycięstw. Charakterystyczne

cechy warszawskiego charakteru to przebojowość, humor i cwaniackość. I to widać, gdy się

posłucha tych, którzy w charakterystyczny sposób opowiadają o mieście i świecie.

Jak mówią „warsiawiacy“? Charakterystyczny jest przyrostek „-ak“ widoczny w takich

słowach jak Poniatoszczak, schaboszczak czy piątak. Najbardziej jednak chyba rozpoznawalną

cechą mowy mieszkańców stolicy (ale nie tylko – bo i całego Mazowsza) jest mieszanie grup

„ke“ i „kie“ oraz „ge“ i „gie“ – „gęś“ to „gięś“, „giełda“ to „gełda“, „keks“ to „kieks“,

a „cukier“ – „cuker“. Poza tym: wiadoma rzecz – „stolyca“ – w Warszawie „li“ wymawiało się

jako „ly“.

Gwara miejska to język używany przez zazwyczaj niewykształconych mieszkańców

miast; jest on w pewnym sensie częścią dialektu, na którego obszarze znajduje się to miasto.

Dlatego w gwarze warszawskiej jest wiele cech typowych dla Mazowsza, jak właśnie

mieszanie „ke“ i „ge“ z „kie“ i „gie“.

Życie ówczesnych warszawiaków toczyło się zazwyczaj w obrębie jednego miasta.

Częściej mówili oni językiem swojej małej ojczyzny. Nieraz nawet jednej dzielnicy - bo

przecież inaczej mówi warszawiak z Powiśla, a inaczej ze Starówki. Język każdej społeczności

odzwierciedla jej sposób życia, warunki, obyczaje itp., dlatego w gwarze warszawskiej było

dużo słownictwa związanego z życiem miejskim. Dialekt Warszawy był „zasilany“ w dużej

mierze przez gwarę więzienną i złodziejską.

Ważne jest więc ocalenie od zapomnienia tego skarbca. A to sprawa bardzo pilna,

ponieważ z reguły ludzie sądzą, że gwara jest zabytkiem, reliktem minionych czasów , co

wcale nie jest prawdą. Możliwe jest przez podtrzymanie tradycji. a w tym przypadku możliwe

jest ono dzięki aktywizacji naturalnych użytkowników gwary. trzeba im jedynie uświadomić

jaki skarb posiadają z dziada pradziada i ze nie powinni się go wstydzić. Wprost przeciwnie,

gdzie tylko mogą pokazywać z dumą swą tradycję językową. Tylko wtedy, dzięki

autentyzmowi bezpośrednich spadkobierców dawnej gwary, możliwe jest zainteresowanie

nią nowych pokoleń.

A jest to o tyle trudne, że gwara warszawska nie cieszy się taka estymą jak np. ta

góralska. Dla budowania silnej tożsamości warszawskiej warto wspomóc kultywowanie

języka ojców i dziadów. Ponieważ wzbudzenie dumy i chęci pielęgnowania, to naturalna

droga do budowania tak tożsamości, jak i lokalnego patriotyzmu. A to dzięki temu będzie

możliwa efektywna ochrona gwary.

Zwłaszcza, że Warszawa jednak przestała już się wstydzi tego, że jest Warszawą.

Skoro pomiędzy wieżowcami, pędem i przyjezdnymi jest jeszcze miejsce na lokalny koloryt,

warszawską piosenkę i uroczy akcent, to tradycja trwa. A, że portal, który powstał nie jest

jedynym nawiązującym do ducha dawnej stolicy, to można mieć nadzieję. Na co? Że ludzie

znów zaczną mówić dawnym językiem? Zdecydowanie nie. Ale warto, by mieszkańcy

pamiętali, że ten język to część miasta.

Podsumowując, gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy.

Należy ją pielęgnować i uświadamiać szerokiego odbiorcę, szczególnie młode pokolenie, o jej

bogactwie, które powinno być szanowane i rozpowszechniane.

PYTANIA POGŁĘBIAJĄCE TEMAT Z PRZYKŁADOWYMI ODPOWIEDZIAMI

Pyt. 1 Czym jest gwara?

Język, a więc i gwara jako odmiana języka narodowego, stanowi podstawowy symbol

i nośnik kultury, której wytwory są opisywane właśnie w języku. W gwarze - jak w zwierciadle

- możemy się przyjrzeć kulturze ludowej. W niej bowiem jest utrwalone całe słownictwo

nazywające wytwory tej kultury (zarówno materialnej, jak i duchowej). Możemy śledzić

historię tej kultury, historię społeczności posługujących się daną gwarą.

Pyt. 2 Czym gwara bywała?

Gwara w przeszłości na terenach znajdujących się pod obcym panowaniem, np. na

Mazurach, Warmii, na Śląsku, była podstawowym symbolem polskości. To dzięki polszczyźnie

gwarowej zachowała się polskość tych ziem.

Pyt. 3 Jakie znaczenie ma gwara?

Gwara ma ogromne znaczenie dla utrzymywania więzi rodzinnych, sąsiedzkich,

lokalnych (np. słownictwo związane z kuchnią i obrzędami przekazywane z pokolenia na

pokolenia nawet po wielu latach pobytu w zupełnie innych regionach kraju pozostaje w

użyciu, jest łącznikiem między przedstawicielami różnych pokoleń w rodzinie). Gwara

poznawana w dzieciństwie jako pierwsza odmiana języka pozostaje na zawsze językiem

kojarzonym z dzieciństwem i stronami rodzinnymi, czymś bliskim sercu.

Pyt. 4 Czy gwara to wyznacznik tożsamości regionalnej?

Gwara była w historii i jest też dziś, szczególnie tam, gdzie jest ona wysoko oceniana

i pozytywnie wartościowana, a więc gdzie cieszy się prestiżem, stanowi podstawowy

wyznacznik tożsamości regionalnej (lokalnej), pozwala identyfikować się z całą społecznością

posługującą się nią, tworzy poczucie wspólnoty, a więc stanowi wyznacznik przynależności

do „swoich”, a nie do „obcych”. Tak dzieje się np. na Śląsku, gdzie gwary śląskie uznawane za

prestiżowe, równoważne polszczyźnie ogólnej, pełnią ważną funkcję nie tylko środka

codziennej komunikacji w regionie także w sytuacjach mniej lub bardziej oficjalnych, lecz

także scalania śląskiej społeczności, podkreślania regionalnej odrębności.

Pyt. 5 Co ma gwara do rozwoju języka?

Gwary są nie tylko sposobem porozumiewania się lokalnej społeczności, są także

cennym świadectwem rozwoju języka polskiego, gdyż polszczyzna literacka powstała właśnie

z gwar. W gwarach zachowało się wiele reliktów dawnej polszczyzny, co umożliwia w wielu

wypadkach śledzenie rozwoju języka literackiego.

Pyt. 6 Gdzie wykorzystywane są gwary?

Są również wyzyskiwane w literaturze do stylizacji językowej (gwarowej), dzięki

czemu nadają językowi utworów literackich piętno autentyczności. Stanowią także niezwykle

cenny materiał do badań dla badaczy - przedstawicieli różnych dziedzin nauki:

językoznawców, historyków, socjologów czy etnografów.