Wyjaśnij pojęcia :

Tempo i rytmika wzrastania,

Wykres 1. Wykres przedstawiający tempo i rytmikę rozwoju wzrostu dla obu płci ( na wykresie zaznaczone skoki pokwitaniowe PHV – peak
heigh velocity)Na kolor szary zaznaczone okresy kiedy płeć żeńska ma szybsze tempo wzrastania.

Tempo wzrastania w różnych odcinakach w zależności od płc jest różne ( co dobrze obrazuje wykres)
ogólnie rzecz biorąc jest to szybkość z jaką rozwija się dana cech. Wielkość zmian danej cechy
przypadające na jednostkę czasu!!!

Rytmika rozwoju – występowanie szybszego i wolniejszego wzrastania

Stopień zaawansowania danej cechy

(Szukałem w notatkach ale nie znalazłem) Moim zdaniem, jest to zbadany u osobnika rozwój cechy i
porównanie go do standaryzowanych wyników czy też siatek centylowych. W zależności od wieku
stopień zaawansowania cechy jest różny.

(Z notatek) Większość cech przyjmuje rozkład normalny (krzywa Gaussa) najwięcej wartości średnich,
skrajne bardzo rzadkie. W stopniu zaawansowania cechy możemy wyróżnić

+ akceleracje – przyspieszenie rozwoju

+ retardacje – opóźnienie rozwoju

Stopień zaawansowania cechy powinno porównywać do norm lokalnych (tej samej grupy etnicznej i
tych samych mniej więcej warunków środowiskowych). Badając zaawansowanie danej cechy (stan
kostnienia, wyrzynanie się zębów, rozwój narządów rodnych itp. Możemy określić wiek biologiczny.
Różnica między wiekiem kalendarzowym a biologicznym nie powinna przekraczać 2 lat.

Dane porównujemy do siatek centylowych(centyle to jednostki które dzielą obszar odchylenia
standardowego na 100 części):

Zjawisko skoku pokwitaniowego

Okres w chronologii dojrzewania płciowego charakteryzuj

ą

cy si

ę

intensywnym tempem wzrastania.

Wyst

ę

powanie zjawisk PHV i PWV (peak heigh vealocity, peak weight vealocity)

♀

♂

PHV (wysoko

ść

)

12 lat

14 lat

PWV (waga)

13 lat

15 lat

W okresie tym nast

ę

puje szybki przyrost wysoko

ś

ci i ci

ęż

aru ciała, dynamiczny rozwój narz

ą

dów

wewn

ę

trznych (serce, płuca, nerki, w

ą

troba, trzustka, układ mi

ęś

niowy), jak i zewn

ę

trznych (u płci

m

ę

skiej narz

ą

dy rozrodcze). Zanika grasica, zmniejszeniu obj

ę

to

ś

ci ulega tkanka

limfatyczna,

ś

ledziona, przyrost podskórnej tkanki tłuszczowej ulega zwolnieniu.

Skok pokwitaniowy wysoko

ś

ci ciała cechuje si

ę

intensywnym wzrostem wysoko

ś

ci ciała, tj. ok.

8 cm na rok. Przyspieszenie tempa wzrastania wyst

ę

puje nagle, prawie dwa lata przed dojrzewaniem i

na rok przed menarche (mi

ę

dzy 10 a 13 rokiem

ż

ycia). W roku poprzedzaj

ą

cym dojrzewanie

seksualne w punkcie szczytowym skoku pokwitaniowego osobnikowi przybywa 9–15 cm wzrostu. U

m

ęż

czyzn narz

ą

dy płciowe osi

ą

gaj

ą

ostateczne rozmiary. Klatka piersiowa ro

ś

nie, lecz nie jest

wi

ę

ksza od bioder. Po osi

ą

gni

ę

ciu dojrzało

ś

ci wzrastanie trwa nadal, lecz w tempie wolniejszym.

Waga w szczycie skoku pokwitaniowego zwi

ę

ksza si

ę

o 4,5-9,0 kg. W ci

ą

gu 4 lat trwania skoku

pokwitaniowego wysoko

ść

ciała powi

ę

ksza si

ę

o prawie 25%, a ci

ęż

ar ciała podwaja si

ę

. Chłopcy

rosn

ą

znacznie szybciej ni

ż

dziewcz

ę

ta i osi

ą

gaj

ą

wymiary osobników dorosłych w wieku 19-20 lat,

za

ś

dziewcz

ę

ta w 18 roku

ż

ycia lub wcze

ś

niej. Pó

ź

niej mo

ż

e nast

ą

pi

ć

dorastanie, cz

ę

stsze u

chłopców ni

ż

u dziewcz

ą

t. Skok pokwitaniowy jest opó

ź

niony w czasie wzgl

ę

dem dziewcz

ą

t o mniej

wi

ę

cej 2 lata. Szczyt tego skoku jest czuły na warunki społeczno-ekonomiczne, w których odbywa si

ę

dojrzewanie danego osobnika.

Wi

ę

kszy skok pokwitaniowy u m

ęż

czyzn, poniewa

ż

główny udział w tym procesie maj

ą

ANDROGENY,

których znacznie wi

ę

cej ma płe

ć

m

ę

ska (kora nadnerczy, j

ą

dra).

Cechy płciowe I, II, III i IV rzędowe

Dwa podziały

1.

–

narządy rozrodcze wewnętrzne

I rzędowe

- narządy rozrodcze zewnętrzne

II rzędowe

–

ogół cech morfologicznych związanych z sylwetką kobiecą lub męską

III rzędowe

–

cechy psychiczne i cechy społeczne (inna struktura mózgu, połączeń w obrębie mózgu)

IV rzędowe

2.

I rzędowe

– narządy rozrodcze wewnętrzne i zewnętrzne

–

II rzędowe

ogół cech morfologicznych (wynik różnego układu hormonalnego)

–

III rzędowe

ogół zachowań seksualnych związanych z daną płcią (nie związane z środowiskiem)

–

IV rzędowe

cechy psychiczne i kulturowe

Różnice morfologiczne w budowie ciała kobiet i mężczyzn

Wysokość i masa ciała u mężczyzn większa (8-10 cm i do 8 kg ciężsi) różne proporcje tkanki

tłuszczowej i mięśniowej. ♂ mają więcej tkanki mięśniowej ♀ więcej tkanki tłuszczowej.

Duże różnice pod względem proporcji tułowia. ♂

rozszerzona w górnej cz

ęś

ci a zw

ęż

ona

w dolnej u kobiet odwrotnie. Wska

ź

nik biodrowo-barkowy:

•

Budowa miednicy – szersze, ale niższe talerze biodrowe ustawione bardziej na boki, kąt
podłonowy jest u kobiet bardziej rozwarty i mężczyzn ostry.

•

Silniej zaznaczone krzywizny kręgosłupa i wyżej ułożony przez to środek ciężkości.

•

U kobiet w związku z porodami wyżej położona przepona, przez to inny tor oddychania, u
kobietprzewaga oddychania piersiowego u mężczyzn brzusznego.

•

Kości bardziej masywne u mężczyzn, silniej zaznaczone przyczepy mięśniowe ( powtórka
dymorfizmu a szkielecie z antropologii i anatomii mam nadzieje, że pamiętacie, dlatego tego
nie pisze).

•

Duża różnica jeżeli chodzi o owłosienie – u kobiet brak owłosienia na twarzy i udach klatce
piersiowej, u kobiet owłosienie łonowe kończy się ostro u mężczyzn wchodzi na brzuch. (
może się zdarzyć, że u kobiet wystąpi owłosienie typowe bardziej dla mężczyzn takie
przypadki nazywane są HIRSUTYZMEM

•

Na karku linia włosów u ♂ 2 szpice u ♀ 3 szpice

•

Różnice w proporcjach ciała (pas – biodra) WHR = pas/biodra ♂0,80 – 1; ♀ 0,66 – 0,80;

Obliczanie stopnia dymorfizmu :

Kilka wskaźników opartych na średnich wskaźnikach lub odchyleniach

♂

♀

♀

Jeżeli jest wartość przyjmuje zakres <-1 lub >1 wtedy mówimy o ślinym zróżnicowaniu

dymorficznym.

Średnie wartości

Odchylenia