plik

HIGIENA, ĆWICZENIE 3, 16.10.2012

Udział lekarza dentysty w edukacji prozdrowotnej jednostki i społeczeństwa. Metodyka edukacji zdrowotnej.

Edukacja zdrowotna- hasła:



profilaktyka



piramida zdrowia (piramida żywnościowa + aktywność ruchowa)



program zdrowotny

Cel edukacji zdrowotnej

-  uświadomienie pacjentów
-  ↑ wiedzy pacjentów
-  „+” zachowanie prozdrowotne

  częstsze wizyty u stomatologa
  szczotkowanie: techniki, częstość, pasta, rodzaj szczoteczki
  dieta
  wyperswadowanie palenia tytoniu

- ↑ umiejętności

PROFILAKTYKA= PREWENCJA



I faza



II faza



III faza

Prewencja pierwotna= I faza profilaktyki

Prewencja wtórna= II i III faza profilaktyki

Dokument- Karta Ottawska- „promocja zdrowia jest to ulepszanie zdrowia”

Prewencja pierwotna

 Wobec osoby zdrowej, potencjalnie zagrożonej chorobą, umacnianie zdrowia
- zapobieganie nieswoiste (edukacja zdrowotna i wychowanie zdrowotne)

oraz

- zapobieganie swoiste (np. szczepienie ochronne, zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska, nadzór

epidemiczny nad produkcją żywności i jej dystrybucją)

Promocja zdrowia

Prewencja= Profilaktyka

Terapia

Pierwotna= I faza

Wtórna= II fazy

Matafilaktyka- 3 fazy

Prewencja wtórna

 Wczesne wykrywanie chorób i ich przyczyn oraz diagnozowanie np.:

-  czynne poradnictwo
-  badania przeglądowe
-  bilanse zdrowia
-  profilaktyka przeciwnowotworowa
-  profilaktyka miejsc pracy

BADANIA SCREENINGOWE= BADANIA PRZESIEWOWE

W medycynie to rodzaj strategicznego badania, które przeprowadza się wśród osób nie posiadających
objawów choroby, w celu jej wykrycia i wczesnego leczenia, dla zapobieżenia poważnym następstwom choroby
w przyszłości.

Badania przesiewowe wykonuje się w całej populacji lub tylko w tzw. grupach wysokiego ryzyka (dotyczy to np.
profilaktyki cukrzycy, nowotworów piersi). Zamierzeniem badań przesiewowych jest wykrycie choroby we
wczesnej fazie i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która zredukowałaby zarówno śmiertelność, a
także cierpienia pacjentów w danej chorobie. Testy używane w programach przesiewowych muszą wykazywać
się dobrą czułością, przy akceptowalnej swoistości, zwłaszcza w przypadku chorób o niskiej zapadalności.

- Swoistość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie,

jest stosunkiem wyników prawdziwie ujemnych do sumy prawdziwie ujemnych i fałszywie dodatnich.
Swoistość 100% oznaczałaby, że wszyscy ludzie zdrowi w wykonanym teście diagnostycznym zostaną
oznaczeni jako zdrowi. Test o wysokiej swoistości posiada niski błąd drugiego typu.

- Czułość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie, jest

stosunkiem wyników prawdziwie dodatnich do sumy prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych.
Czułość 100% oznaczałaby, że wszystkie osoby chore lub ogólnie z konkretnymi poszukiwanymi
zaburzeniami zostaną rozpoznane. Pojęcie interpretuje się jako zdolność testu do prawidłowego
rozpoznania choroby tam, gdzie ona występuje.

Najwięcej ich jest w obszarze onkologii

-  cytologia
-  mammografia
-  badanie na krew utajoną w kale

Czułość- wychwytuje osoby rzeczywiście chore np. ~80 % tzn. na 10 osób chorych u 8 osób potwierdza, że
choroba występuje

Swoistość- test nie powinien wskazać u osoby zdrowej, że jest chora np. ~60 %- jeśli test ma złą swoistość tzn, że
może pokazywać, że zdrowe osoby są chore.

Narzędzia przesiewowe

- badanie ciśnienia tętniczego
- kontrola poziomu cukru we krwi

Profilaktyka- 3 fazy
Działanie wobec samej choroby, która zaistniała, rozwinęła się i w związku z tym istnieje np.:

 zagrożenie trwałego upośledzenia czynności danego narządu, niepełnosprawność lub kalectwo

Edukacja zdrowotna ma na celu np. przygotowani osoby do normalnej formy aktywności fizycznej np. po
zawale.

Podstawowe pojęcia:



wiedza



nawyk



przekonania



postawy



kształtowanie umiejętności



zmiany zachowań

Cele i oczekiwane efekty:
„Wiedza bez działania jest pusta, ale też działanie bez wiedzy jest ślepe” (Jensem)

Modele edukacji zdrowotnej:



W promocji zdrowia wg. Z. Słońskiej

-  chorobę
-  czynniki ryzyka
-  zdrowie (pokazywanie dobrej strony zdrowia)



W szkole M.Demela- model optymalny

Metodyka w edukacji zdrowotnej

Cel: kształtowanie umiejętności dobierania metod edukacji zdrowotnej w zależności od:

  wieku
  stanu zdrowia
  stopnia posiadanej wiedzy
  zapotrzebowania na wiedzę
  warunków i miejsca pobytu osoby lub grupy
  motywacji jednostki rodzin, środowisk objętych edukacją zdrowotną

Etapy planowania programu edukacji zdrowotnej

1. Co chcemy osiągnąć

-  ↑ wiedzy
-  nowe umiejętności
-  sprawdzić czy edukacja trafiła do słuchającego

2. Co zamierzamy zrobić?
3. W jaki sposób sprawdzimy czy osiągnęliśmy sukces.

Model planowania



Etap 1- diagnoza potrzeb uczestników
Metody badania potrzeb:

 model PROCEDE- PROCEED (Przed- Po)- Green & Kreuter (1991): 5 aspektów diagnozy
 metody ilościowe (np. dane epidemiologiczne) i jakościowe (np. obserwacje, wywiady, badania

fokusowe) + opinie 2 grup! + intuicja- Gilmore & Campbell (1996)

 „szybka ocena z uczestnictwem” (WHO)

- indywidualne wywiady
- grupy fokusowe



Etap 2- ustalanie celów i zadań:

 jeden cel ogólny
 cele szczegółowe= zadania:

-  poznawcze
-  afektywne
-  behawioralne

Badanie fokusowe- badanie w grupach osób z reprezentantami grup do których mamy zamiar zgłosić się w
sprawie.

Charakterystyka celów:



realne



mierzalne (dające się zmierzyć)



precyzyjnie sformułowane



Etap 3- dobór metod i technik-

 przekazanie informacji= faktów

  wykład, prelekcje
  dyskusja
  plakaty, plansze
  broszury

 kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji

  zadania do wykonania poza zajęciami
  demonstracja umiejętności
  odgrywanie ról

 kształtowanie umiejętności komunikowanie się: werbalne i niewerbalne

 obserwacja osób przemawiających => analiza ich zachowań
 analiza filmów

Dobór metod i technik zależy od:

-  wielkości grupy
-  wieku uczestników i ich specyficznych cech
-  warunków prowadzenia zajęć



Etap 4- identyfikacja zasobów, zasoby ludzkie, zasoby materialne, czas



Etap 5- planowanie ewaluacji proces u i wyników (ustalić przez rozpoczęciem programu)



Etap 6- opracowanie planu realizacji programu: jakie zadania- kto kiedy jak i gdzie, zestaw scenariuszy



Etap 7- realizacja programu, ewaluacja

Zasady układania scenariusza zajęć:

1. Określić cele- cel ogólny i cele szczegółowe i oczekiwane efekty oraz oczekiwania uczestników.



Część wstępna

-  przedstawienie się
-  cele
-  reguły



Część właściwa

- treści merytoryczne + ćwiczenia integrujące grupę, relaksujące, zwiększające

koncentrację i aktywność uczestników



Część końcowa

- podsumowanie + ewaluacja