BORELIOZA – Choroba z Lyme, Krętkowica kleszczowa

Przewlekła, wielonarządowa, przenoszona przez kleszcze choroba o fazowym przebiegu,

wywołana przez krętek Borrelia burgdorferi, występująca u ludzi i zwierząt (ssaków).

Należy rozróżnić boreliozę jako zakażenie krętkami oraz
chorobę z Lyme jako zakażenie i występowanie objawów chorobowych.

- Nazwa pochodzi od miasteczka Old Lyme w stanie Cunnecticut w USA, gdzie w połowie lat 70tych
wystąpiły masowe zachorowania dzieci spowodowane przez Borrelia burgdorferi.
- Pierwsze izolacje i określenie zarazka zostały wykonane w latach 1981/82 przez dr Willego
Burgdorfera.


ETIOLOGIA

 Borrelia burgdorferi

 Rodzina: Spirochetaceae, Rodzaj: Borrelia
 W obrębie gatunku zbiorczego B.burgdorferi sensu lato wyróżnia się tzw.

podgatunk

i, np.

B.affzeli, B.garini, grupa SV 116

 Kształt nieregularnej spirali o dł. 10-40 mikrometr.
 Organ lokomocyjny w postaci pęczka 7-11 rzęsek, zdolność do ruchu rotacyjnego
 Wysokie wymagania hodowlane

CECHY ZARAZKA WARUNKUJĄCE CHOROBOTWÓRCZOŚĆ
*

Ruchliwość

*

Umiejscowienie międzykomórkowe i możliwość inwazji do wewnątrz komórki

( a więc ucieczka

przed działaniem leków-antybiotyków)

*

Immunogenetyczna podstawa zmian stawowych

( krętki stymulują makrofagi i limfocyty do

produkcji IL-1, która w płynie stawowym pobudza komórki błony maziowej do wytwarzania
kolagenozy uszkadzającej chrząstkę)

*

Cytotoksyczność

*

Zmienność antygenowa

- przeszkoda w produkcji wysokoskutecznych szczepionek

*

Tropizm do tkanki łącznej serca, błony maziowej stawów, śródbłonka naczyń krwionośnych,

więzadeł i przyczepów ścięgien

REZERWUAR



Zwierzęta dzikie, głównie gryzonie (myszy, nornice ziemne) oraz wiewiórki, króliki i
zwierzyna łowna (sarny, jelenie, łosie) a nawet jaszczurki i owce

WEKTORY ZAKAŻENIA



Kleszcze –

Ixodes ricinus, Dermacentor reticularis



Owady krwiopijne –

moskity, muchy końskie, pchły kocie, wszy



Równocześnie przenosicielem oraz żywicielem mogą być

ptaki



Zakażenia kleszczy:

transowarialne

(samica-potomstwo),

transstadialne

(nimfa-postać

dorosła)



Procent zainfekowanych kleszczy Ixodes ricinus (dane dotyczą form dorosłych) waha się od
35-55% na terenach uznanych za endemiczne (np. Puszcza Białowieska) do kilku procent na
pozostałym obszarze kraju ( woj.olsztyńskie-11,5%, białostockie 8,8%, gdańskie 6,5%)

DROGI ZAKAŻENIA



Droga pośrednia

– kontakt z zainfekowanym moczem (psy)



Droga alimentarna i dospojówkowa

(koty)



Droga bezpośrednia

– ukłucie przez kleszcza lub nimfę (która ma większe znaczenie u ludzi)



Zakażenia zdarzają się od kwietnia do października z dwoma szczytami: wiosennym
(maj,czerwiec) i letnio-jesiennym ( sierpień-wrzesień)

PATOGENEZA
Miejsca zakażenia –

droga krwionośna

– tkanki ustroju gospodarza – komórki śródbłonka naczyń

krwionośnych i substancji międzykomórkowej – przestrzenie międzykomórkowe (rodzaj nisz
chroniących krętki przed elementami systemu odpornościowego gospodarza) – skupiska zarazków
głównie na komórkach maziówki stawów oraz wokół małych naczyń krwionośnych (różne narządy)

OBJAWY KLINICZNE
Psy:



Często mimo seropozytywnego wyniku brak jest objawów klinicznych



Spadek apetytu



Gorączka



Ostra kulawizna w 1 stawie, czasem powracająca co 2-3 tyg.



Obrzęk stawów



Myocarditis



Zmiany behawioralne – neuroborelioza



Czasem zapalenie skóry



Letarg

Koty:



Rzadko występują reakcje seropozytywne



Z reguły brak objawów klinicznych i prawdopodobnie wysoka odporność gatunkowa

Konie:



Spadek apetytu na początku zakażenia



Ostra kulawizna – główny objaw choroby, gorączka, objawy neurologiczne, zapalenie

tęczówki, zamieranie płodów



U koni borelioza występuje stosunkowo często, a krętkowica kleszczowa rzadko

Bydło:



Kulawizna, zapalenie szpary racicznej



Gorączka

DIAGNOSTYKA



Izolacja zarazka z pobranego materiału

(

bioptat skóry, krew, płyn stawowy

– posiew na

podłoże BSK)



Test ELISA



Test IF pośredniej



Metoda PCR



Western blotting

TRUDNOŚCI W DIAGNOZOWANIU



Podawanie antybiotyków hamuje produkcję przeciwciał



Różne testy nie dają zadowalającej zgodności między sobą



Reakcje krzyżowe dodatnie z Leptospira sp. i Treponema sp. (wyniki fałszywie dodatnie z
chorobach przyzębia)

LECZENIE



Terapia antybiotykowa przez 3-4 tyg



Tetracykliny, ampicylina, amoksycylina, cefalosporyny



Eliminacja objawów chorobowych

ZAPOBIEGANIE



Unikanie terenów opanowanych przez kleszcze



Obroże przeciw kleszczom



Preparaty naskórne stosowane metoda spot-on



Stała kontrola i wyczesywanie zwierząt domowych



Mechaniczne usuwanie kleszczy



Szczepienia ochronne – dostępna szczepionka dla psów



W Słowenii choroba podlega obowiązkowi zgłaszania

ZAPOBIEGANIE SWOISTE
- większość nie daje pewnej pełnej ochrony - różne genogatunki
- dostępne preparaty oparte na:
- całych komórkach bakteryjnych
- rekombinantach białka OspA lub OspA i OspB
- szczepienie powinno być wykonane dwukrotnie w odstępie 3 tygodni
- doszczepianie po roku
- szczepienie nie jest uniwersalnym sposobem ochrony zwierzęcia
- szczepienie nie zawsze chroni przed zakażeniem
- minimalny wiek szczepionego zwierzęcia 4 tyg. (szczepionka ProLyme - rekombinant białka OspA;
adjuwant +; szczepienie s.c.)