Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Komunikowanie polityczne:

–

dwa zjawiska: stanowienie polityki i jej przedstawianie,

–

proces polityczny i komunikowanie polityczne,

–

komunikowanie polityczne jako element procesu politycznego (np. komunikowanie polityczne przez
polityków za pomocą mediów swoich decyzji wyborcom) i jako proces autonomiczny (media narzucają,
podnoszą pewne tematy mające wpływ na proces polityczny) względem procesu politycznego.

Komunikowanie polityczne – definicje:
a. wymiana informacji między liderami politycznymi, mediami i obywatelami o wydarzeniach oraz sprawach
zachodzących w sferze polityki publicznej (Perloff). Podmioty te są równorzędne. Media – głównie informacyjne.
Wymiana informacji dotycząca spraw z polityki publicznej;
b. przestrzeń, w której występuje dyskurs polityczny pomiędzy trzema aktorami, mającymi legitymizację do wyrażania
publicznie swoich sądów i opinii w sprawach polityki. Są to politycy, dziennikarze, opinia publiczna (Walton) –
podmioty te mają prawo do uczestniczenia (w odróżnieniu od Perloffa);
c. wymiana symboli i przekazów między aktorami politycznymi i instytucjami, publicznością i mediami
informacyjnymi, które są produktem lub mają konsekwencje natury politycznej (Meadow);
d. celowe komunikowanie dotyczące polityki, w której uczestniczą polityczne podmioty indywidualne i instytucjonalne,
media i publiczność (McNair).

Meadow

Wolton

Perloff

McNair

Podmiot polityki

aktorzy politycznych
instytucji

politycy

liderzy polityczni

polityczne podmioty
indywidualne
i instytucjonalne

Media

media informacyjne

dziennikarze
polityczni

instytucje medialne

media

Obywatele

opinia publiczna

opinia publiczna

opinia publiczna

publiczność

Wszystkie definicje zakładają instytucjonalne podejście.
Niezależnie od różnic wszyscy autorzy odnoszą się do mediów informacyjnych lub dziennikarzy politycznych.
Meadow – obywatele uczestniczą w sposób pośredni w wyrażaniu opinii, np. Przez sondaże. Dziennikarze powiązani
z mediami, a postawa dziennikarzy jest zgodna z założeniami mediów.
Wolton – mogą to być politycy aspirujący i ci mający pozycję wysoką. Media rozumie nie jako instytucje, ale jako
dziennikarzy specjalizujących się w tematyce politycznej. Zakładał, że dziennikarze mogą być niezależni od instytucji
medialnej, w której pracuje. Opinia publiczna jest legitymizowana, nie chodzi o poglądy pojedynczych jednostek.
Perloff zwraca uwagę, że wśród podmiotów liczą się liderzy. To oni wpływają na kształt decyzji. Dziennikarz jest
zawsze związany z instytucją, którą reprezentują. Obywatele jako publiczność.
McNair – wskazuje jako instytucje rząd, ale też jednostki terrorystyczne. Mówi o mediach informacyjnych.

Definicja Blumlera i Gurevitch'a (1995r.)

–

dwa podstawowe podmioty:

•

organizacje polityczne,

•

organizacje medialne,

–

siła podmiotów:

•

politycznych - są traktowane jako instytucje, które artykułują interesy różnych grup społecznych. Mobilizują
siły społeczne.

•

medialnych – czynniki strukturalne (strukturalne uwarunkowania mediów wynikają ze zdolności mediów do
pozyskiwania odbiorców – tylko media mogą zapewnić częstotliwość pojawiania się), psychologiczne
(wynikają stąd, że mimo zmian media cieszą się większym zaufaniem niż instytucje polityczne) i normatywne
(wynikają z założeń doktryny liberalnej – liberalna (doktryna) teoria wolnych mediów – postuluje wolność
wyrażania opinii, ma chronić obywateli przed nadużyciami władzy; media jako instytucja, do której każdy
powinien mieć dostęp).

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Ostatnią definicją jest Dentona i Woodwarda (1998) – oni NIE ZAJMUJĄ się strukturą, mówią czego dotyczy
komunikacja. Przynależność do poniższych grup decyduje o komunikowaniu. Cztery kwestie dotyczące
komunikowania politycznego:

•

przychody – wydawanie wypracowanych zasobów – redystrybucja przychodów wypracowanych wspólnie
przez społeczeństwo. Jest to przedmiot kontrowersji.

•

kontrola – prawo do decydowania. W jakim stopniu politycy, którzy są wybrani jako reprezentanci
społeczeństwa, mogą społeczeństwo kontrolować.

•

sankcje – które mogą być nakładane na uczestników konfliktu.

•

znaczenia – nadawanie znaczeń – kto definiuje role społeczne, definiuje co można, a czego nie, co jest
akceptowalne.

Publiczna dyskusja o alokacji zasobów publicznych, ustanowionej władzy (komu dana została władza podejmowania
i implementacji decyzji) i oficjalnych sankcji (jakie zachowania są nagradzane i karane).

Zawartość komunikowania politycznego:

–

wszystkie formy komunikowania podejmowane przez polityków i aktorów politycznych, którzy zmierzają do
realizacji swoich celów,

–

wszystkie formy komunikowania podejmowane przez nie-polityków (dziennikarze, obywatele) adresowane do
polityków,

–

wszystkie formy komunikowania zawarte w medialnej debacie o polityce i politykach.

Typy komunikowania politycznego:

–

hegemoniczne – od rządzących do rządzonych, np. reklama polityczna,

–

elitarne – pomiędzy rządzącymi,

–

petycyjne – od rządzonych do rządzących (np. manifestacje),

–

asocjacyjne – pomiędzy rządzonymi, np. prywatne rozmowy.

Model systemowy DeFleura – wskazuje na relacje między elementami systemu. Zakłada, że mamy do czynienia
z systemem między którym elementami występują powiązania. W centralnym miejscu jest system dystrybucji (media),
który może występować na różnych poziomach: narodowi i regionalni dystrybutorzy oraz lokalni dystrybutorzy.
Na system społeczny składa się system mediów i polityczny. Ciało ustawodawcze tworzą agencja kontroli. Określa też
ono warunki działania mediów.
Media mogą tworzyć instytucje samokontrolne np. dobrowolne zrzeszenia, stowarzyszenia.
Informacje docierają do publiczności, a jej gusta są różne. Poziom gustów publiczności: niskie, średnie, wysokie.

System polityczny i system medialny

Daniel Hollin i Pado Marcini (2007r.)
Kształt systemu medialnego zależy od:
a. rozwoju rynków medialnych (prasa masowa);
b. paralelizmu politycznego – rozumiany dwojako:

–

w znaczeniu wąskim – definiowany jako stopień i charakter powiązań między mediami i partiami
politycznymi,

–

w znaczeniu szerokim – stopień w jakim dany system medialny odzwierciedla główne podziały polityczne
w społeczeństwie;

c. profesjonalizmu dziennikarzy – przygotowanie dziennikarzy. Zasada obiektywizmu, dziennikarz powinien
przestrzegać zasady faktyczności (prawdziwość i istotność) i bezstronności (równowaga i neutralność). Faktyczność –
fakt musi być prawdziwy, istotny. Równowaga – każdy powinien mieć możliwość wypowiedzenia swego stanowiska;

d. interwencji państwa w system medialny – w jakim stopniu państwa ingerują w funkcjonowanie mediów, jaki jest

charakter tej ingerencji. To doprowadziło do wytworzenia się trzech modeli systemów medialnych:

•

liberalny – USA i Wielka Brytania

•

demokratyczny korporacjonizm – Holandia, Niemcy, kraje skandynawskie

•

spolaryzowany pluralizm – Włochy.

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Komunikowanie polityczne III wieku

Blumer i Kavanagh (1999r.)
Siedem podstawowych czynników, które wpłynęły na zmiany w obrębie komunikowania masowego:

1. modernizacja – nowoczesność, otwarcie na zmiany, prowadzi do zróżnicowania społeczeństwa;
2. indywidualizacja – różne style życia, zmiana rodziny;
3. sekularyzacja – odejście od instytucji dotyczących danego wyznania, utrata zaufania do instytucji;
4. ekonomizacja – rosnący wpływ czynników materialnych, ekonomicznych;
5. estetyzacja – rosnące zainteresowanie wyglądem, stylem, wizerunkiem;
6. racjonalizacja – opieranie się na instrumentach racjonalizujących decyzje (np. sondaże);
7. mediatyzacja – media stają się centralne w procesie społecznym, politycznym.

Komunikowanie polityczne III wieku – Blumer i Gurevitch (2000) – w książce mowa o etapach rozmowy
komunikowania politycznego, które ulegało przeobrażeniu ze względów:

1. zróżnicowania socjokulturowego – próbuje się wyodrębnić coraz więcej podklas. Następuje segmentacja

wyborców, nie tylko wg klasycznych płci, wieku itp. Wpływa na odbiorców, a także na aktorów politycznych.
Przestaje istnieć globalny rynek polityczny, dane organizacje jak i politycy są bardziej użyteczni dla
społeczeństwa, zmiana stosunku lojalności politycznej;

2. wzrostu liczby mediów i zmiany w formatach – masowy wzrost liczby źródeł informacji, gł. ze względu na

rozwój technologii, zacierają się różnice między gatunkami dziennikarskimi i niedziennikarskimi. Pojawienie
się w kraju zagranicznych programów niezwiązanych z żadnym ugrupowaniem politycznym/polityką.
POLSAT jako pierwszy w 1995r. włączył się do debaty politycznej. Wzrost liczby mediów powoduje
zróżnicowanie zasięgu, liczby odbiorców – różne grupy odbiorców. Zjawisko infoteiment;

3. profesjonalizacja komunikowania politycznego - rośnie rola mediatorów, badaczy opinii publicznej. Rola

ekspertów ds. Komunikowania. Politycy sami próbują kontaktować się z wyborcami przez różne techniki
medialne, a tym samym próbują przejąć kontrolę nad przepływem informacji. Powoduje to minimalizację roli
dziennikarza, tracą pewną uprzywilejowaną pozycję. Media na pewnym etapie zajmują się sami sobą.
Sytuacja, w której politycy są coraz lepiej przygotowani – organizacje zajmujące się ich wizerunkiem;

4. zmiana geografii komunikowania politycznego – osłabieniu ulegają granice narodowe, wpływ na to także mają

organizacje międzynarodowe. Następuje internacjonalizacja (przejmowanie wzorców – westernizacja lub
amerykanizacja);

5. chaos medialny – z powodu obfitości pośredników, mediatorów, tłumaczących politykę, mnogości portali;
6. rosnący cynizm i brak zaangażowania obywateli - odnosi się do obywateli i oznacza, że obywatele nie mają

złudzeń co do motywów, którymi kierują się politycy; polityka jest zepsuta.

Trzy ery rozwoju komunikowania politycznego

Wiek pierwszy

Wiek drugi

Wiek trzeci

•

l. 40 i 50 XX w.

•

złoty wiek partii – dominują
partie polityczne, dominuje
logika polityki, media są od
niej uzależnione

•

system polityczny jako
podstawowe źródło inicjatyw
i debat na rzecz reform
społecznych, dziennikarze
piszą o tym, o czym ich
informują politycy

•

identyfikacja partyjna
wyborców

•

wysoki poziom zaufania do
instytucji politycznych, gł. na
przekonaniu, że osoby tam
działające działają dla dobra
ogółu

•

l. 60 XX w.

•

dominacja telewizji –
powoduje to obecność
polityków w domach
(Thomson) , rozwija się też
reklama

•

zmniejszenie lojalności
partyjnej wśród wyborców –
następują przeobrażenia
społeczne, dominuje postawa
indywidualistyczna

•

zanik selektywności
argumentów i mniejszy
dostęp do odbiorców przez
zanik powiązanych z
partiami kanałów
komunikowania (prasa)

•

dotarcie do

•

l. 90

•

proliferacja głównych
mediów

•

obfitość, wszechobecność,
zasięg, szybkość mediów

•

24 godzinne stacje
informacyjne

•

Internet

•

nowe formy podawania
informacji, brak czasu na
refleksję

•

profesjonalizacja
politycznego PR (spin
doctoring)

•

rozwój kampanii
permanentnych (Blumental l
1970) – permanentna
mobilizacja

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

•

polityczny przekaz
problemowy, nie
przetwarzany przez media,
media są KANAŁEM a nie
uczestnikiem KP

niezainteresowanych polityką
odbiorców zmniejszyło
długoterminowy wpływ na
rzecz efektów
krótkoterminowych

•

telewizyjne wiadomości jako
podstawowy kanał
politycznych przekazów
wpłynęły na planowanie
politycznych wydarzeń
(taktyka dostania się
newsów)

•

pojawia się telewizja
kablowa, satelitarna, CNN
(jako pierwszy 24h), a
dziennikarze sami zaczynają
szukać informacji

•

poleganie na kampaniach
atakujących

•

dziennikarstwo „tu i teraz”

•

wzrost na rywalizację
(politycy i media)

•

antyelityzm i populizm, jest
to powrót do dziennikarstwa
tabloidowego.

•

Czy nastąpi bifurkacja
tabliodów i gazet?

Komercjalizacja

(hiperkomercjonalizacja) mediów – koncepcja Plassera z 2005 r. Zmieniła standardy

dziennikarstwa, zmieniła relacjonowanie polityki przez:

•

konkurencyjność i hiperkomercjalizacja rynku – m.in. spot news

•

zmiany w relacjach politycy-media – rosnąca rola elit, agenda setting – dziennikarze mają dostęp do źródeł, do
których mają mieć dostęp. Np. przez najważniejsze urzędy. Na początku oczywiście decydowały media.
Tworzone są „służby” utrudniające dostęp do informacji.

•

rosnąca polaryzacja poparcia w społeczeństwie – stronniczość mediów

Zmiany w komunikowaniu politycznym zachodzą w dwóch wymiarach (wg Brantsa i Voltmera – 2011:

•

płaszczyzna horyzontalna – politycy i media – dwa podmioty instytucjonalne w KP.

•

wertykalna – instytucje (media i politycy) i obywatele

Zachodzą one równocześnie.

dziennikarze (mediatyzacja) politycy

instytucje polityczne

decentralizacja

obywatele / głosujący / odbiorcy

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Profesjonalizacja komunikowania politycznego wg Christina Holzbacha

Polityka konsumeryzmu – założenie, że obywatel zachowuje się na rynku politycznym tak jak na zwykłym rynku

–

zachowania konsumenckie warunkowane politycznie;

–

zachowania polityczne warunkowane mechanizmami zachować rynkowych;

–

partie polityczne jako oferenci – czy ich oferta mi odpowiada;

–

podejście marketingowe;

–

konsument dokonuje oceny korzyści.

Menedżeryzm – zarządzający partią musi znać zasady funkcjonowania korporacji, partia musi się zmieniać i
dostosowywać.
Deidelogizacja – ideologia przestaje być wyznacznikiem działania, liczy się pragmatyzm, a więc skuteczność działania.
Postmodernizm – większe znaczenie formy niż treści.
Personalizacja – postrzeganie polityki przez pryzmat jednostek, prowadzi do wzrostu działań wizerunkowych.
Prywatyzacja wprowadzenie wątków życia prywatnego polityków.
Zarządzanie komunikacją – dokonywanie wyborów strategii:

–

wyboru – koncentracja polityków na określonych mediach,

–

uwagi – komunikowanie polityczne ma przyciągać uwagę,

–

rozrywki – komunikowanie polityczne ma dostarczać rozrywki obywatelowi.

Zmiana społeczna

Zmiana społeczna polega na tym, że od lat 80 panuje kult indywidualizmu.

1.

uwolnienie jednostki, które nakładane są historycznie jednostce w procesie socjalizacji. Klasy społeczne

straciły na znaczeniu jako grupy społeczne. Dzisiaj nie ma np. znaczenia mezalians.

2.

utrata bezpieczeństwa – uzyskanie nowych wolności przez jednostki; Indywidualizacja zatraca konformizm

grupowy. Osoba nie czuje obowiązku głosowania tak, jak grupa; głosuje tak, żeby jemu było dobrze. Człowiek
musi adaptować się do nowych sytuacji; tracimy jednocześnie poczucie stabilizacji i musimy brać
odpowiedzialność za swoje działania. Uwzględniamy swoje potrzeby.

3.

reintegracja – wynika z nowych sposobów integracji ludzi; zanikają tradycyjne grupy – rówieśnicy, rodzina –

mają one już niską wartość integracyjną. Obecnie podstawowym kryterium integracji jest styl życia.

Blumer wskazuje, że mamy bardziej do czynienia nie z grupą, a z tłumem – łączy ludzi dziejące się wydarzenie i mamy
tam do czynienia z bardzo gwałtownymi relacjami; dodatkowo są one chwilowe.
Mamy tu do czynienia z reakcją kolistą. Jednostki działają razem w określony sposób i polega na wspólnym rozumieniu

zmiana społeczna i polityczna – zanik
lojalności polityki konsumeryzmu

rynkowa orientacja mediów:
infotaiment i entertainmet

Profesjonalizacja

komunikowania

politycznego

Menedżeryzm
Deidelogizacja
Profesjonalizm wyborczy

Postmodernizm
Indywidualność
Personalizacja
Prywatyzacja

Zarządzanie komunikacją,
strategie:
- wyboru,
- uwagi,
- rozrywki

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

sytuacji lub działają dlatego, że w danych okolicznościach powinny działać w taki sposób. Dodatkowo dołączenie się
osób o podobnych poglądach powoduje wzmocnienie i upewnienie się.

Zanik lojalności partyjnej

Jest to konsekwencja różnicowania się społeczeństwa, konsekwencja zmian medialnych – fragmentaryzacji
publiczności i stylu życia. Ludzie (patrz wyżej) bardziej wiążą się z osobami o podobnych poglądach. Czyli zanik
lojalności to:
- różnicowanie się społeczeństwa;
- zmiany rynku medialnego – fragmentaryzacja publiczności – jest to związane z rozwojem mediów w kierunku
zaspokajania potrzeb widzów.

W związku z powyższym trzeba stosować strategie zarządzania komunikacją:

•

wyboru – dywersyfikacja kanałów i grup docelowych, np. próba wypowiadania jakichś nowości rano
w celu wypróbowania, czy temat „chwyci” w ciągu dnia;

•

zwrócenia uwagi – treści programowe;

•

rozrywki – skupienie się na treściach (mediach) rozrywkowych.

Mediatyzacja polityki:

–

element szerszego procesu mediatyzacji;

–

mediatyzacja odnosi się do „zmian społecznych we współczesnych społeczeństwach i roli mediów oraz
zapośredniczonej komunikacji tych przemianach; procesy mediatyzacji wywierają wpływ na prawie wszystkie
obszary życia społecznego i kulturowego późnej nowoczesności (Lundby, 2008r.);

–

telewizja i Internet to dominujące źródło informacji – jakość informacji nie wpływa na wiedzę ludzi o tym, co
się dzieje wokół nich;

–

nie ma badań o tym, czy jeśli jesteśmy dobrze poinformowani podejmujemy racjonalne decyzje;

–

istotne jest to, co pozwala nam podjąć decyzję – my oceniamy istotność danej informacji;

–

mediatyzacja polityki – świat, który dociera do nas nie jest prawdziwy, jest on wykreowany, media pokazują
wycinki rzeczywistości, rozmaite instytucje muszą być w mediach;

–

mediatyzacja odbywa się we wszystkich dziedzinach życia, np. sport - media i ich wpływ na rozwój dyscyplin,
takie jak siatkówka, piłka nożna, transmisje meczów, ważnych spotkań.

Koncepcje mediatyzacji

1. Wg Hjarvarda (2008):

•

bezpośrednia (silna) – działania dokonywane za pośrednictwem mediów (np. usługi bankowe) –
wejście mediów w rolę pośrednika do wykonywania czynności, które kiedyś były wykonywane
osobiście.

•

pośrednia (słaba) – symboliczny świat mediów i ich wpływ na istniejące działania. (np. reakcja
mediów na temat dopalaczy)

2. Wg Franza Krotza (2008) – historyczny, ciągły, długotrwały proces, w którym pojawia się coraz więcej

mediów i są one instytucjonalizowane.

•

Proces zaczyna się od:



komunikacja jako podstawowa jako ludzka praktyka – komunikacja twarzą w twarz, gesty
i język; była to era znaków i sygnałów – dopiero pod koniec tej ery pojawiły się znaki, ale
uruchamiane były też przez sygnał;



komunikacja zapośredniczona – trzy główne formy wyodrębnione w związku z adresatem:
interpersonalne, interaktywne, masowe. Dopiero ok. 100 tys. lat temu pojawił się pierwszy
język. To już jest sposób symboliczny. Zaczęło się od pojawienia się pisma, fotografii,
telefonu. Dla k. masowego znaczące było wynalezienie telegrafu.

•

Zmediatyzowane formy życia społecznego – znaczenie mediów dla codziennego życia, pracy, czasu
wolnego, społecznych relacji, grup, tożsamości, instytucji, polityki, socjalizacji, ekonomii, kultury,
społeczeństwa

3. Wg W. Schulza (1997) – „Komunikowanie polityczne”

•

Pośredniczenie mediów w procesach politycznych – pierwotna funkcja polityczna mediów.

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

•

[funkcje mediów]

•

Cztery rodzaje działań:

•

zbieranie i selekcjonowanie informacji -

•

decyzja, kto będzie miał dostęp do sfery publicznej

•

interpretacja i ocena

•

relacjonowanie bieżących wydarzeń

4. Mediatyzacja wg Strombacka (2008)

Cztery wymiary mediatyzacji – stopień udziału mediów w procesie mediatyzacji.

•

Stopień, w jakim media stają się dominującym (najważniejszym ze wszystkich) i wpływowym
(wiarygodnym w znaczeniu zasięgu) źródłem informacji o polityce i społeczeństwie.

•

Stopień, w jakim media są niezależne od instytucji politycznych w kategoriach tego, jak media są
rządzone

•

Stopień, w jakim zawartość mediów jest pochodną logiki polityki lub logiki mediów

•

Stopień, w jakim aktorzy instytucjonalni, szczególnie ci najważniejsi – partie i kandydaci na urzędy
polityczne – kierują się logiką polityczną lub logiką mediów

Rozróżnia politykę zapośredniczoną (mediatel) – kiedy media stają się istotnym źródłem informacji i narzędziem
procesu KP; jest wtedy, kiedy obywatele są uzależnieni od mediów o wiedzy o polityce, natomiast politycy
o potrzebach obywateli; media są niezbędnym elementem procesu KP; proces ten sięga już prasy drukowanej;
i zmediatyzowaną (mediatized) – polityka tracąca autonomię, podlegająca logice mediów, jest wtedy, kiedy jest
w nieprzerwanych interakcjach z mediami, polityka jest uzależniona od mediów, a te mogą wpływać na proces
polityczny, czyli to, czym zajmują się politycy; pierwsza warunkuje drugą.

•

Polityka zapośredniczona – media istotnym źródłem informacji i komunikacji

•

Mediatyzacja polityki – efekt rozwoju mediów

•

Mediatyzacja i zmiana społeczna – cztery procesy społeczne, w obrębie których kluczową rolę
odgrywają media.

•

Poszerzenie – media jako proteza naszych zmysłów, telewizji używamy, kiedy nie możemy czegoś
zobaczyć

•

Zastąpienie – nie tylko umożliwiają zakres społecznego funkcjonowania, ale całkowicie zastąpić
instytucje społeczne, czym zmieniają charakter tych instytucji

•

Łączenie – świata wirtualnego z rzeczywistym

•

Akomodacja – modyfikowanie struktur mentalnych i zachowań celem zaadoptowania się do nowych
doświadczeń (Piaget); zachodzi przede wszystkim między aktorami i mediami; system polityczny
adoptuje się, modyfikuje swoje zachowania próbując dostosować się do systemu medialnego

Czterowymiarowa konceptualizacja mediatyzacji polityki wg Strombacka

Cztery fazy zderzeń:
Najważniejsze źródło informacji: doświadczenia i komunikacja interpersonalna <-> najważniejsze źródło informacji:
media

1. Media stacją się głównym źródłem informacji. Mają wpływ na postrzeganie polityki przez odbiorców. Sposób

prezentacji prowadzi do postrzegania przez ludzi. Politycy zaczynają dostrzegać znaczenie mediów
w kształtowaniu opinii publicznej. Mają też wpływ na media. Okres do Kennedy’ego, do Kwaśniewskiego

2. Media zależne od politycznych instytucji <-> Media niezależne od politycznych instytucji

o

media mogą relacjonować politykę niezależnie od interesów polityków.

o

lata 60 na świecie, 90 w Polsce.

o

Komercjalizacja tworzy logikę mediów – politycy dostrzegają potrzebę posiada umiejętności PR
i komunikacji

3. Zawartość mediów: logika polityczna <-> Zawartość mediów: logika medialna

o

Następuje przesunięcie z logiki polityki na logikę mediów – ważne wydarzenia są wtedy, kiedy
spełniają kryterium atrakcyjności dla mediów

o

Wyzwolenie się mediów

o

Rola mediów jako źródeł informacji jest dominująca

o

Niezależność mediów powoduje, że inni dostosowują się do nich

o

Politycy uczą się tworzyć tak wydarzenia, żeby były atrakcyjne dla mediów, by zapewnić sobie

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

obecność w nich; prekursorem w Polsce był Andrzej Lepper.

4. Zachowania aktorów politycznych: logika polityczna <-> Zachowania aktorów politycznych: logika medialna

o

Zachowania aktorów politycznych są całkowicie podyktowane logiką mediów, nie tylko pod
względem organizowania eventów atrakcyjnych dla mediów, ale działania i decyzje polityczne są
podejmowane pod media

o

Zachowania polityków podyktowane są dla mediów

o

Np. inicjatywy ustawodawcze nie z programu, ale z powodu nośności i zapewnienia widoczności
w mediach

o

Polityka zdominowana jest przez reakcje mediów lub przez określenie przez media, co jest ważne

o

Istotną strategią rządzących jest utrzymanie popularności, która jest pochodną obecności w mediach;
bez tego nie ma możliwości reelekcji.

o

Niektórzy twierdzą, że teraz polityka jest skolonizowana przez media

o

Partie polityczne zaczynają pracować jak redakcje; zatrudnia się specjalistów, którzy pomagają
politykom. Cezurą jest tu w Polsce 2005 r.

o

Adoptuje się pewne zachowania mediów, a w sposób pośredni wpływa to na politykę.

o

Widać skłonność polityków do przekazywania informacji, które wg nich chcą odbiorcy usłyszeć.

o

Media nastawione są na maksymalizację zysków, przez liczbę odbiorców.

Procesy wpływające na mediatyzację polityki

•

Sposób relacjonowania wydarzeń przez media

o

Związane jest to z selekcjonowaniem informacji, ocenianiem przez media wydarzeń jako interesujące.

•

Mediatyzowana partycypacja

o

Obecnie niemożliwa jest osobista partycypacja. Dokonuje się przez media. To one kontrolują debatę,
tematy, uczestników, budują agendę.

•

Logika mediów

o

Poprzez formaty

o

Dyskurs musi być spektakularny

•

Zachowania polityków (Mazzoleni, Schulz 1999)

Efekty mediatyzacji

•

Zdolność mediów do wpływania na agendę polityczną

•

Spektakularyzacja i personalizacja polityki

•

Fragmentacja polityki – coraz rzadziej implementuje się cały program, podejmuje się jedynie działania
z zadowalającym efektem medialnym

•

Selekcja elit politycznych wg mechanizmów medialnych – do elit zalicza się człowiek pod względem pozycji
w mediach, a nie kompetencji

Selekcja informacji

•

Kurt Lewin – model topologiczny (1947) – jako pierwszy zauważył potrzebę selekcji informacji przez media:

[Model komunikowania Lewina]

•

Gate-keeperzy – selekcjonują informację (jak śluza na rzece) – przepływ informacji jest nierównomierny,
nieuregulowany; na co dzień nie ma znaczenia, ale rzeka może wyschnąć, może wylać – tak samo informacje.
Potrzebny jest regulator. Nie jest to ograniczanie informacji, a działanie polegające na tworzeniu głównego
nurtu (mainstream).

•

Media masowe nie są w stanie relacjonować wszystkich wydarzeń dziejących się w społecznej rzeczywistości

•

Przepływ informacji w społeczeństwie jest nierównomierny i niecałkowity

Galtung i Ruge (1965) – norwescy badacze, którzy opublikowali artykuł, który stanowił próbę zdefiniowania
kryteriów. Analizowali treści na podstawie 4 gazet. Nie jest to lista zamknięta i nie muszą być wszystkie spełnione, ale
im więcej, tym większa pewność na emisję. Na tej podstawie ustalili kryteria:

1. Częstotliwość (nie jako częstotliwość wydarzenia - czasowa zgodność między wydarzeniem i emisją

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

wiadomości) – jeśli np. wydarzenie jest długotrwałe, szansa publikacji newsa jest mniejsza; wymagałoby to od
czytelnika współuczestniczenia w procesie, musiałby znać całą historię.

2. Intensywność, przekroczenie pewnego progu, np. w liczbie ofiar, wielkość środków finansowych
3. Jednoznaczność, która ułatwia zrozumienie i interpretację wydarzenia – te czarno-białe mają większe szanse
4. Znaczenie (podobieństwo kulturowe tworzące ramy odniesienia) – jeśli coś jest nam bliskie
5. Zgodność z oczekiwaniami odbiorców – jeśli przebiega z naszymi oczekiwaniami jest większa szansa
6. Nieprzewidywalność
7. Ciągłość – jeśli wydarzenie raz stało się newsem, to ma szansę pojawiać się znów
8. Kompozycja (nie dlatego, że w nim tkwi potencjał informacyjny, ale dlatego, że mieści się w ogólnej

kompozycji informacji danego medium lub pozwala zachować równowagę między różnymi emocjami)

9. Odniesienie do narodów elitarnych; elitarność narodu zdefiniowana jest kulturowo, politycznie, ekonomicznie
10. Odniesienie do elit
11. Odniesienie do osób, dających się nazwać z imienia bohaterów
12. Odwołanie się do negatywności; zdarzenia negatywne są postrzegane jako jednoznaczne, konsensualne,

niespodziewane, krótkotrwałe.

Trzy ogólne hipotezy:

1. Im bardziej wydarzenia spełniają wymienione kryteria, tym większa szansa na relację jako news
2. Ten czynnik, który stał się kryterium selekcji wydarzenia jako newsa, będzie eksponowany, co prowadzi do

zniekształcenia obrazu; np. negatywność jakiejś osoby

3. Selekcja i zniekształcenie zachodzą na wszystkich etapach przekazu informacji od wydarzenia do odbiorcy.

Galekeeper research – lata 50. XX wieku.
1 -> sekcja informacji jako proces zależny od subiektywnych, indywidualnych doświadczeń, nastawień i oczekiwań
indywidualnych dziennikarzy
2 -> wybór informacji uzależniony jest od organizacyjnych i technicznych uwarunkowań redakcyjnych u
wydawniczych
3 -> wybór informacji uzależniony od stosunków wewnątrz edukacyjnych, nacisków kolegów i przełożonych
4 -> wybór informacji uzależniony od linii redakcyjnej, określonej przez wydawcę lub wynikającej z nieformalnych
poglądów dziennikarzy
5 -> znaczenie jakości i ilości wykorzystywanej informacji agencyjnej.

Zasady ogólne Galtunga i Ruge:

•

Im bardziej odległy naród, tym silniejsza tendencja do pokazywania tylko jego elit

•

Im wyższa pozycja społeczna osób, tym silniejsza tendencja do pokazywania negatywnych stron ich
funkcjonowania

•

Dystans kulturowy między miejscem wydarzenia a miejscem odbioru informacji ma wpływ na społeczną
ocenę zdarzeń.

Harcup i O’Neill (2001)

•

Analiza pierwszych stron trzech dzienników brytyjskich : weryfikacja

•

Podstawa klucza – czynniki wskazane przez Galtunga i Ruge

•

Wyniki: tylko częściowo potwierdzają wnioski Galtunga i Ruge

•

Lista: jednoznaczność wydarzeń, odniesienie do elit, częstotliwość, negatywizm i personalizacja, jako najmniej
istotne: intensywność, zgodność z oczekiwaniami odbiorców oraz kompozycja

•

Nowe kryteria: własne agendy mediów, historie, których wyłącznym celem jest rozrywka, odwołanie do seksu,
odwołanie do zwierząt, humor, show biznes, odwołanie do pozytywów, odwołanie do organizacji czy instytucji
elitarnych

•

Własne agendy mediów: m.in. kampanie inicjowane przez media na rzecz różnych spraw lub osób, także spory
z innymi mediami

•

Współczesne informacje wcale nie muszą odnosić się do wydarzeń rzeczywiście dziejących się; ich
przedmiotem mogą być sytuacje wymyślone, wypowiedzi bez żadnego rzeczywistego znaczenia,
pseudowydarzenia, wydarzenia mediatyzowane

•

Własna koncepcja czynników:

o

Elita władzy

o

Celebry ci

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

o

Rozrywka, tematyka dowolna. Decyduje cel newsa, rozrywka, rozbawienie, przyciągnięcie uwagi
odbiorcy

o

Zaskoczenie

o

Złe wiadomości

o

Dobre wiadomości

o

Waga ( w znaczeniu dużej liczby zaangażowanych bądź związanych z wydarzeniem konsekwencji)

o

Związek (naród, obywatele danego kraju, bądź związane z narodem wiadomości)

o

Kontynuacja (historie dotyczące wydarzeń już będących newsami)

o

Własna agenda: historie, które budują lub pasują do własnej agendy danej instytucji medialnej.

Herbert Gans (1979/2004)

•

Podział na informacje ważne i interesujące (te cechy mogą się rozmijać)

•

Trudności w ustaleniu wynikające z istoty komunikowania masowego

•

Decyzje mają charakter operacyjny i podejmowane są w oparciu o temat i osoby obecne w wydarzeniu

•

Wydarzenia krajowe:

o

Pozycja w hierarchii rządowej i innych hierarchiach ( władzy, zamożności, prestiżu)

o

Wpływ na naród i narodowy interes

o

Wpływ na dużą liczbę osób, rzeczywisty lub potencjalny

o

Znaczenie dla przeszłości i przyszłości

•

Informacje interesujące wg Gansa

o

Historie o ludziach

o

Odwrócenie ról

o

Ludzkie sprawy

o

Anegdoty demaskujące

o

Historie o bohaterach

o

Historie typu „bój się boga” (gee-whiz stores)

•

Istnieją dwa rodzaje względów, wpływających na selekcję informacji:

o

Produkcyjne: historie stanowiące podstawę informacji muszą pasować do szczególnych wymogów
każdego medium, jak i do formatu, w którym są prezentowane

o

Technologiczne: wybór takich historii, które będzie można wykorzystać w rywalizacji z mediami
opartymi na innych technologiach

Informacje wg G.

Tuchman (1979)

o

Hard news i ich antyteza – soft news. Hard news musi być opublikowany tak szybko jak to możliwe,
decyzję o publikacji (czasie, bądź czy w ogóle będzie opublikowana) podejmuje wydawca

o

Spot news, które dotyczą wydarzeń niespodziewanych, nagłych. Może być realizowane jako breaking
news

o

Wiadomości rozwojowe, które dotyczą „nagłych sytuacji”

o

Wiadomości trwające (continuing news) – zwykle wcześniej zaplanowane, stanowiące serię historii
na ten sam temat (np. obrady sejmu)

Informacja ważna (Lehman-Wilzing, Seletzky, 2010)

o

Aktualne kwestie ekonomiczne, społeczne czy kulturalne, które powinny być opublikowane, ale
niekoniecznie natychmiast

o

Ważne dane demograficzne, raporty eksperckie, odkrycia naukowe czy wynalazki technologiczne,
które powinny być upublicznione, ale niekoniecznie natychmiast

o

Wydarzenia ważne i znaczące, ale nie dla społeczeństwa jako całości, lecz dla określonej jego części

o

Ważne dla odbiorcy osobiście, które jednak nie muszą być relacjonowane natychmiast (np. zmiany
w prawie podatkowym)

Rekonstrukcja – flaming

o

Ramy – wzorce poznania, prezentacji, interpretacji

o

Narzędzie poznawcze używane w kodowaniu, interpretowaniu i odczytywaniu informacji

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

o

Ramy szersze lub węższe

o

Ramy nie są neutralne

Kryteria definiowania ogólnego wzorca ram

o

Charakterystyczne cechy konceptualne i językowe

o

Powinna być zauważalna w praktyce dziennikarskiej

o

Wyodrębniona spośród innych

o

Powszechnie uznana

Entman

o

Obecność lub brak:



Pewne słowa – klucze



Typowych sformułowań



Stereotypowych wyobrażeń



Źródeł informacji i zdań, które dostarczają wzmocnienia faktom czy sądom

o

5 najpopularniejszych sposobów ramowania wydarzeń relacjonowanych przez media. Wydarzenie
jako:



Konflikt – strony, stawka konfliktu



Historia ludzka (personalizacja) – konkretne osoby, emocje,



Konsekwencje



Kwestia moralna



odpowiedzialność

•

model kaskadowy ramowania (wg Entmana)

o

administracja



elity polityczne

•

media

o

ramy wiadomości



publiczność

Punktem wyjścia jest administracja (w jaki sposób oni definiują dane wydarzenie). Poza administracja istotną rolę
odgrywają elity polityczne (osoby niesprawujące władzy wykonawczej, ale posiadające dobre kontakty z mediami
i moją wyjaśnić pewne kwestie, np. rzecznicy prasowi). Media nie są więc całkowicie autonomiczne. Muszą ramować
rzeczywistość, aby była zgodna z oczekiwaniami – ramami poznawczymi publiczności (muszą do nich dostosować
informacje).

•

typy ram

o

związane z konkretnymi tematami (issue specific frames)

o

rodzajowe (generic frames)

•

ramy newsa:

o

wg Neumana



efektu ludzkiego



bezsilności



ekonomiczna



wartości moralnych



konfliktu

o

wg Semetko i Valkenburga



konfliktu



ludzkiego interesu/spraw



przypisania odpowiedzialności



moralności



konsekwencji ekonomicznych

Etapy rozwoju dziennikarstwa politycznego – wytyczone przez Franka Esera

Są one zbieżne z etapami Strombacka.

1. Relacjonowanie problemów od 1900 r.

•

Schemat polityki

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

•

Ramy opisowe

•

Neutralne relacjonowanie

•

Politycy jako główne źródło informacji

•

Skupienie na programach politycznych

2. Relacjonowanie strategii od 1972 r. (kampania Nixona) – relacja dotyczy strategii kandydatów

•

Schemat gry

•

Ramy interpretacyjne

•

Relacjonowanie bezdyskusyjne

•

Dziennikarze jako główne źródło informacji – skupiają się na politykach, ich osobistych rywalizacji,
cytowanie wypowiedzi polityków z opiniami i komentarzami

•

Skupienie na kontrowersjach

•

1990-1995 – kampania Kwaśniewskiego, dziennikarze skupiają się na problemach. W 94/95 pojawił się
Polsat, ale nie miało to istotnego wpływu. Ważniejsze było pojawienie się 97 r. TVN. Kampania była
przełomowa. Media przyjęły koncepcję dwóch rywali, stworzyły obraz gry między dwoma kandydatami.

3. Metarelacje od 1988 r. (kampania Busha, kampania negatywna) – dziennikarze analizują, zajmują się jak

sztaby chcą manipulować dziennikarzami, by ci relacjonowali w ten sposób, by potem pomogło to w wygraniu
wyborów; w Polsce istotne było pojawienie się TVN24

•

Schemat zza kulis – jako podstawowe źródło informacji

•

Ramy autoanalityczne – interpretowanie taktyki, posunięć polityków

•

Refleksyjne relacjonowanie procesu

•

Spin doktorzy jako źródło newsów – w Polsce Bielan i Kamiński

•

Skupienie na manipulacji mediów – media poddawane są manipulacji

•

W Polsce 2001 r. – TVN24

Metarelacjonowanie – odejście od zwyczajowej roli mediów jako kanału informacji o tym, jak jest, do roli uczestnika
kampanii (mechanizm autoreferencji). Koncentracja na własnej roli, meta komunikacja świadomości bycia
manipulowanym i poddanie publicznej dekonstrukcji tej manipulacji (Esser er al. 2001b).
Metarelacjonowanie – autoreferencyjne refleksje na temat natury relacji między politycznym PR i dziennikarstwem
politycznym.
Dziennikarze zaczynają koncertować się na samych sobie i są centralnymi osobami. Polega to na świadomości
dziennikarzy, że są manipulowani. Pokazując swoją rolę meta komunikują odbiorcom – zobaczcie, jak politycy nami
metakomunikują (czyli nie mówią wprost, a nie KOMUNIKUJĄ). Stawiają się w roli ofiar, dzięki czemu chcą
wzbudzić empatię.

Newsy autoreferencyjne

•

Tendencja do koncentrowania się dziennikarzy na sobie i czynienia z siebie centralnych postaci
relacjonowanych historii.

•

Relacjonowanie sporów między redakcjami, kwestionowanie innych dziennikarzy, ich wypowiedzi, grożenie
sądami. W Polsce od 2005 r.

Klisze autoreferencji

•

Przedstawianie mediów – jako uczestników procesu politycznego, dziennikarze pokazują, na czym polega ich
praca

•

Wpływ mediów – dyskusja dziennikarzy na ile ich działanie ma siłę sprawczą

•

Relacjonowanie kampanii – relacja kuchni kampanii, sztabu, co się tam dzieje, w 2007 r. zwłaszcza

•

Relacjonowanie kwestii programowych

Newsy dotyczące produkcji newsów

•

Relacjonowanie zakulisowych działań polityków

•

Strategie, umiejętności, spin

•

Newsy o relacjach kandydat – media:

o

Relacje dotyczące zachowania w kampanii

o

Dotyczące motywów kandydatów -

o

O relacjach kandydat – media – np. pokazywanie polityków uciekających, zachowujących się
arogancko

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Zbliża się to do dziennikarstwa popularnego (tabloidowego) – typ prasy w USA i w Anglii opozycyjne wobec
dziennikarstwa (jakości, opozycyjnego). Informacja wg Neila Postmana przestała pełnić rolę reduktora niepewności.
Było to spowodowane rozwojem telegrafu, który przekształcił informację w towar, którą można kupić i sprzedać.

TABLOID

– termin z farmacji – skondensowana postać leku, np. pastylka, zastrzyk.

•

Możliwość skondensowania treści

•

Zamieszczanie fotografii kosztem tekstu

•

Względy praktyczne – przemieszczanie się ludzi; wzrost popytu

•

Efekt komercyjny – treści odwołujące się do najbardziej elementarnych zainteresowań ludzi, niezależnie od
ich statusu społecznego, wykształcenia czy doświadczeń

•

Prasa jako narzędzie realizowania celów ekonomicznych właścicieli, finansowana ze sprzedaży egzemplarzy
i wpływów z reklam (wg koncepcji rozwoju prasy Habermasa prasa w II etapie politycy byli właścicielami
prasy, którzy propagowali treści)

•

Presja reklamodawców: wprowadzanie tematów interesujących dla masowej publiczności: sportu, rozrywka,
sensacja, ilustracje, grafika

•

Sprzedawalność informacji – kryterium selekcji informacji.

Joseph Pulitzer

Dziennikarstwo popularne przeciwstawiane jest dziennikarstwu informacyjnemu. Typowe jest utożsamianie się tych
dziennikarze z klasami niższymi, utożsamianie z przeciętnymi czytelnikami.

Infotainment

Stąd wywodzi się dziennikarstwo tabloidowe.

•

Infotainment pierwotnie to pewna maniera mówienia o sprawach poważnych w sposób charakterystyczny dla
programów rozrywkowych

•

Odnosi się do telewizji i dotyczy przekazywania informacji

•

Pierwotnie misją było dotarcie do obywateli, którzy uciekali przed informacją; chodziło o przekazanie ważnej
informacji w łatwy sposób, do osób, do których by nie dotarła

•

Coraz częściej przestaje być formą przekazywania informacji ważnych (połączenie formy i treści), na rzecz
mało ważnych (jedynie formy)

•

News z dużym potencjałem zaspokajania emocjonalnych potrzeb odbiorców

•

Edukacja ograniczona do prostych instrukcji, które mają ułatwić odbiorcom radzenie sobie z problemami
codziennego życia.

Newszak (Franklin, 1999)

•

Nowy rodzaj informacji, która jest sformatowana, przycięta, do określonego rynku odbiorców. Dostarczany
jest w coraz bardziej homogenicznych skrawkach, które stawiają bardzo skromne wymagania odbiorcom.

•

News przekształcony w rozrywkę

Tabloidyzacja

Pierwsze definicje – lata 90.

1. Kalb: pomniejszanie twardych wiadomości, wynoszenie seksu, skandalu, infotainmentu
2. Howard Kurtz: powszechne, obniżenie standardów dziennikarskich, zmniejszenie ilości informacji twardych,

generalna zmiana (bądź poszerzenie) definiowania przez media tego, co ich zdaniem wyborca powinien
wiedzieć, aby ocenić przydatność konkretnej osoby do funkcjonowania w życiu publicznym.

Może być rozumiana jako proces – coś co się dzieje lub jako rezultat procesu – zjawisko.
Wszystkie poniższe poziomy to: proces i rezultat.

1. Proces
rezultat

Nabywanie cech tabloidu przez prasę codzienną i magazyny, które nie były tabloidami

2. Proces
rezultat

Nabywanie cech tabloidu przez inne media (forma treść) – przede wszystkim Internet

3. Proces
rezultat

Bycie pod wpływem mediów tabloidowych (kultura, polityka)

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Poziomy mediatyzacji (wg Essera)

Mikro(społeczny)

•

Zjawisko medialne powodujące rewizję tradycyjnych formatów

•

Wywołane przez preferencje odbiorców i wymagania komercyjne

•

Oznacza zmianę w doborze relacjonowanych tematów (więcej rozrywki, mniej informacji), w formie
prezentacji (mniej dłuższych relacji, więcej krótszych ze zdjęciami i ilustracjami), w trybie mówienia (więcej
potocznej mowy kierowanej do czytelników)

Makro(społeczny)

•

Społeczne zjawisko wywołujące (prowokujące) i jednocześnie symbolizujące zasadnicze zmiany w konstytucji
społeczeństwa (np., przywiązywanie mniejszej wagi do edukacji i więcej do politycznego marketingu, co
owocuje rosnącą alienacją polityczną)

Colin Sparks

•

3 sposoby posługiwania się terminem:

1. W dziennikarstwie: zmiana w tematach, zmiana standardów dokładności i obiektywizmu; sfera prywatna

w sferze publicznej. Zjawisko uwarunkowane kulturowo i historycznie, inne są tabloidy amerykańskie, inne
niemieckie a jeszcze inne są polskie

2. Zmiana priorytetów w konkretnym medium (radio i telewizja) na rzecz rozrywki
3. Przekroczenie granic dobrego smaku w obrębie różnych form przekazu (np. Jerry Springer Show)

Wg Stevena Harringtona

Dziennikarstwo popularne

Dziennikarstwo jakościowe

Tabloid

Duży format (broadsheet)

Miękkie

Twarde

Śmieci

Wartości

Osobiste

Polityczne

Prywatne

Publiczne

Kultura popularna

Kultura wysoka

Emocjonalne

Racjonalne

Wiedza potoczna

Wiedza ekspercka

Celebracyjne

Intelektualne

Konsument

Obywatel

Zysk

Służba

Mikropolityka

Makropolityka

Żądania

Potrzeby

Żeńskie (pierwiastek żeński, sfera prywatna)

Męskie

Trywialne

Poważne

Persona polityczna

Zmienne do badania tabloidyzacji

•

Rodzaj newsa, temat, aktor, lokalizacja wydarzenia, długość relacji, materiały ilustracyjne, zapowiedzi newsa,
stand-upy, sposób narracji

•

Struktura programów: kilka wyraźnie oddzielonych od siebie newsów

•

Tematyka newsów, czyli główny problem stanowiący treść relacji reporterskiej: polityka, gospodarka, sprawy
społeczne, sprawy zwykłych ludzi, zdarzenia dramatyczne, kultura popularna, sport

•

Aktorzy, czyli uczestników relacjonowanych wydarzeń

•

Lokalizacja w rozumieniu miejsca, gdzie zachodzi (lokalna, krajowa, zagraniczna – regionalna,
ogólnokrajowa)

•

Materiały ilustracyjne

•

Obraz: podstawowa funkcja -> wizualizacja treści słownych; inne funkcje pełnionych: wywoływania skojarzeń
przez tworzenie kontekstu, wywoływanie emocji (obraz czarno-biały i muzyka)

•

Zapowiedzi całości programu i poszczególnych newsów, wystrój studia, ubiór i zachowanie prowadzących

•

Stand-up: autorski komentarz dziennikarza, uwiarygodniający informacje oraz budujący rodzaj quasi osobistej
relacji między nim i odbiorcą; kontekst interpretacyjny

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Założenia dotyczące tabloidyzacji: (mówimy o niej gdy)

•

Przewaga informacji miękkich nad twardymi, nie tylko w ilości informacji, ale także czasu im poświęconego

•

Dominująca tematyka: historie zwykłych ludzi, sprawy społeczne, wypadku, kultura popularna, mniejsza
liczba relacji dotyczących polityki, ekonomii, spraw zagranicznych

•

Aktorzy: zwykli ludzie, osoby urzędowe, nie politycy i eksperci

•

Dominacja tematyki krajowej i informacji miękkiej w newsie zagranicznym

•

Materiały ilustracyjne, język relacji, rodzaj narracji, muzyka: budowanie emocji i narzucanie interpretacji
wydarzenia – nie chodzi o to, czy jest materiał, ale jaka jest jego funkcja – trzeba było nadawcę zapytać jaka
jest funkcja

•

Zapowiedzi i tytuły jednostek informacji: funkcja marketingowa (przyciągnięcie uwagi i zaintrygowanie
odbiorcy)

Tabloidyzacja komunikowania politycznego

•

Rosnąca liczba polityków w materiałach dziennikarskich (soundbites – w prasie ingbites – czyli bardzo krótkie
wypowiedzi wyrwane z kontekstu, fragmentaryzacja wypowiedzi, wybór tych elementów, które wpisują się
w sposób prezentowania wydarzenia)

•

Koncentracja na liderach jako osobach (personalizacja), a nie przywódcach ideowych i programowych

•

Przewaga wypowiedzi polityków o innych politykach, nie o problemach

•

Malejąca liczba ekspertów w newsach, fragmentaryzacja ich wypowiedzi

•

Skracanie przez dziennikarzy dystansu wobec polityków w relacjach i komentarzach (style narracji
i wypowiedzi)

Personalizacja polityki

•

Osoby ważniejsze niż procesy

•

Jednostka ważniejsza niż instytucja

•

Efekt indywidualizacji życia społecznego

•

Może wynikać z działań partii, mediów lub samych polityków

Personalizacja – zmiany w polityce

•

Instytucje mogą eksponować indywidualnych polityków - czyli powodować sytuację nie pokazywania
funkcjonowania instytucji, ale konkretnych polityków jako emanację danej instytucji

•

Prezentowanie polityki – podkreślanie roli indywidualnych polityków

•

Uwaga mediów – indywidualni politycy i liderzy, ich cechy, kwalifikacje

•

Wyborcy – postrzeganie polityki jako rywalizację pomiędzy indywidualnymi politykami i liderami, a nie
zorganizowanymi interesami zbiorowymi

•

Polityczne wybory oparte na preferencjach powstałych na bazie ocen indywidualnych polityków

•

Wybory, których dokonują obywatele w oparciu o oceny indywidualnych polityków mogą decydować
o wynikach wyborów

•

Relacje władzy w polityce i społeczeństwie mogą rozstrzygać się w oparciu o indywidualne cechy polityków

Holenderskie badaczki van Santen i van Zoonen stwierdziły, że jest 7 typów personalizacji:

1. Personalizacja instytucjonalna
2. Skupienie się na politykach: osobowości zyskują uwagę mediów kosztem partii
3. Przywódcy partyjni jako uosobienie partii: lider jako główna osobowość partii w ocenie polityków i partii
4. Indywidualne polityczne kompetencje: indywidualne kompetencje zawodowe coraz częściej szczegółowo

oceniane przez media

5. Osobiste narracje: osobiste zaplecze i emocje pojedynczych polityków pokazywane przez media – polityka

opowiada historie, marketing narracyjny (E. Mistewicz)

6. Prywatyzacja: prywatne życie polityków wysuwa się w mediach na pierwszy plan
7. Personalizacja zachowań: tendencja do pomniejszania działalności partii na korzyść indywidualnych zachowań

politycznych

Skutki personalizacji

•

Wzmocnienie roli stylu i estetyki (postmodernizm)

•

Wyborcy wolą osoby niż instytucje

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

•

Wzrost roli kultury popularnej w komunikowaniu politycznym

Pośrednia quasi interakcja - Thompson – 1997 r. „Media i nowoczesność” – odnosi się do stosunków społecznych
wytworzonych przez środki komunikowania masowego. Nie dochodzi do bezpośredniej interakcji. Jest też ona pozorna
(polityk występująca w mediach). Możliwe jest od momentu powstania telewizji, choć niektórzy twierdzą, że od czasu
fotografii. E. Goffmann jest inspiracją (teatr).

Cechy

:

1. Wydłużony w czasie i przestrzeni dostęp do informacji i treści symbolicznych
2. Zawężony zakres dodatkowych sygnałów symbolicznych w porównaniu z interakcją bezpośrednią
3. Ukierunkowanie na niezidentyfikowaną grupę potencjalnych odbiorców, która z założenia jest liczna
4. Monologowy charakter, sztywny podział na role nadawcy i odbiorcy

Wizerunek

– budowanie:

1. tworzenie wizerunku jako procesu tworzenia strategii wizerunkowej i jej implementacji, zmierzającej do

konstruowania w umyśle odbiorcy pożądanego obrazu – perspektywa politologiczna

2. kształtowanie się w umyśle odbiorcy wyobrażenia o politykach jako efekt prezentowania aktorów

politycznych przez media – niekontrolowany przez polityków, niezamierzony przez media – perspektywa
medioznawcza

3. wizerunek – dynamiczny proces obejmujący budowanie pewnej umysłowej struktury, która nie jest sumą

spostrzeżeń, a uporządkowanym systemem składającym się z wiedzy, przekonań i wniosków.

Treści wizerunków:

–

cechy traktowane jako elementy zasadnicze

–

cztery ogólne kategorie:

1. przyjmowanie stanowiska w określonych sprawach
2. identyfikacja partyjna
3. przekonania odnoszące się do grupy
4. atrybuty osobiste – cechy (poza atrybutami fizycznymi) nie są widzialne, wynikające w wnioskowania.

Wnioskowanie

:

Trzy operacje:

1. kategoryzacja obserwowanego zachowania
2. wnioskowanie o cechach
3. dostosowania do ograniczeń sytuacyjnych.

Cechy prezydenta (Kinder):

Cztery kluczowe wymiary:

1. kompetencje
2. przywództwo
3. prawość
4. empatia

Kategorie wnioskowanie (McGraw):

Ważny mechanizm wnioskowania o cechach, stereotypizacja. Cztery kategorie:

1. wygląd
2. płeć kulturowa (stereotypowe wyobrażenie kobiet i mężczyzn w określonych rolach społecznych)
3. rasa
4. identyfikacja partyjna

Strategie sterowania wizerunkiem:

–

styl domowy. Trzy zbiory działań, podejmowane w swoich okręgach wyborczych:

•

alokacja zasobów na rzecz okręgu

•

wyjaśnianie działań stolicy

•

prezentacja samego siebie.

Celem autoprezentacji jest uzyskanie zaufania. Można wyróżnić trzy style autoprezentacji: wyrażanie kwalifikacji

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

(kompetencji i uczciwości), poczucie identyfikacji z wyborcami oraz empatia.

–

zajmowanie stanowisk (wieloznaczność i przypochlebianie się) – przypochlebianie się dotyczy modyfikacji
swego stanowiska w określony sposób, aby było zgodne z opinią publiczną lub strategią zręcznej wypowiedzi.
Natomiast wieloznaczność to unikanie wypowiedzi zbyt jasnych i czytelnych, budowa strategii przez
polityczne wyjaśnianie.

–

polityczne wyjaśnienia:

•

negatywne konsekwencje zachowań

•

zawód, gdy polityk spowodował go

•

przypisanie zasług.

Powstanie persony politycznej:

a. konsumeryzm

–

politycy dostarczycielami usług

–

obywatel zachowuje się jak konsument

–

polityka lifestylowa

b. celebryzacja

–

odgrywanie ciągłego przedstawienia

–

personalizacja

c. cynizm

–

traktowanie polityki przez medialnego

–

niewiara w politykę oraz nieufność do polityków

Persona polityczna:

–

„ekranowy wizerunek osoby występującej w telewizji: (Horton i Wohl)

–

interakcja paraspołeczna: pozór zażyłości z osobą, której nie nzamy osobiście (tradycyjna i chwilowa)

–

kształtowana świadomie

–

nie jest równoznaczna z osobą, która ją kreuje.

Paradoks persony politycznej:

Podwójna mistyfikacja:

–

jest sztuczną kreacją, która ma pomóc w jak najprawdziwszy i najbardziej naturalnym zaprezentowaniu się
odbiorcom

–

chęć „zajrzenia pod maskę” - „prawdziwa twarz” nie jest prawdziwa.

Trzy wymiary postrzegania persony politycznej:

1. ikoniczny – wygląd zewnętrzny
2. wokalny – sposób mówienia, „teatr głosów”
3. kinetyczny – działania i interakcje

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Typologia person politycznych

polityka uczestnik

zwyczajny

wyjątkowy

uczestnik

uczestnik

Celebryta zwyczajny

Celebryta wyjątkowy

zwyczajny

wyjątkowy

outsider

outsider

polityka outsider

wyjątkowy uczestnik – uczestnicy w bieżącym życiu politycznym, jakieś szczególne cechy, pochodzenie, moda,
szczególne osiągnięcia
zwyczajny outsider – nie uczestniczy w bieżącym decyzyjnym głównym nurcie
wyjątkowy outsider – nie bierze udziały w bieżącym życiu politycznym ale coś go wyróżnia np. Janusz Korwin Mikke
(mucha).

Persony polityczne w pismach kobiecych

•

aktualności np., obecność na wydarzeniach wyjątkowych np. Fryderyki, premiera filmu „Katyń”

•

relacje z dużych imprez

•

wywiady – 3 rodzaje:

•

z politykiem

•

z politykiem + członkiem jego rodziny

•

z członkiem rodziny

Rodzina

•

żony (w wywiadach: opera rosa/ prawdziwe życie)

•

typy żon (aktywistka, pani domu, żona dyskretna)

•

córki

Celebryta i heros

KRYTERIUM

HEROS

CELEBRYTA

wyróżnik

autokreacja (wielki człowiek)

kreowany przez media (wielkie
nazwisko)

kontakt z publicznością

prywatny sekretarz

sekretarz prasowy

czas

dokonania weryfikowane przez
czas, upływ czasy zwiększa
bohaterstwo, nieśmiertelność

aktualny, nietrwały szybko zapomniany

nośniki

folklor, święte księgi, księgi
historyczne

plotki, magazyny, gazety, ulotne obrazy
filmowe i telewizyjne

osobowość

wyrażona jedną szczególną cechą
fizyczną

wyrażana wieloma nieznaczącymi
różnicami

wzmocnienie

śmierć

relacje z innym celebrytami

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

Jak zostać politycznym celebrytą?

- urodzenie
- skandal polityczny
- charakterystyczne działanie
- sukces w show – biznesie
- romans z kimś popularnym

Polityczni celebryci – typy (Street)

- CP1 – tradycyjny polityk
- CP 2- postać ze świata rozrywki, która pojawia się w polityce i głosi prawo do reprezentowania innych ludzi i ich
relacji.

Persona kobiety – polityka

•

konieczność wyważenia między „męskimi” cechami (uwiarygodnienie) i „kobiecymi” atrybutami (tożsamość)

•

celebryzacja osób – połączenie obecność w mediach i rzeczywistego życia osoby

•

kobiecość i męskość – artykułowana w ramach kodów i konwencji medialnych reprezentacji, pierwotnie
stworzonych przez Hollywood

•

ograniczony zestaw archetypów odnoszących się do kobiet – brak politycznych – kobieta - fame fatale; kobieta
– matka, opiekunka; kobieta – wamp

•

kobieca popularność – związana z cielesnością, atrakcyjnością, zmiennością

•

kobiety – polityce mają ograniczone możliwości w celebrowaniu politycznej obecności

•

przywództwo czarujące (polityka jako sztuka uwodzenia) niemożliwe z powodu seksualnych konotacji

•

kobiety (skłonność do unikania wątków prywatnych w kontaktach z wyborcami i ukrywania życia prywatnego,
preferują prezentowanie opinii publicznej swoją polityczną i profesjonalną personą)

Kultura popularna

Cechy strukturalne

•

schematyczność

•

personalizacja

•

rodzajowość

Cechy ideologiczne

•

świat konstruowany: pierwotnie konserwatywny

•

od lat 80. XX w.: świat postępowy (badania genderowe i studia kulturowe) – emancypacja kobiet
i przełamywanie stereotypów

Perspektywa komunikowania politycznego – ważniejsze cechy strukturalne

Rozrywka dla obywatela

- czy tworzy kontekst do refleksji nad istotą bycia obywatelem (filmy – serial, w których występuje dużo polityki)
- czy tworzy środowisko dla rozkwitu obywatelskości
- czy uprzyjemnia bycie obywatelami.

Obszary badania relacji komunikowanie polityczne – kultura popularna

1. kultura popularna jako fikcja polityczna
2. kultura popularna jako scena
3. kultura popularna jako polityczna praktyka

Ad. 1.

–

polityka i politycy jako tematy i bohaterowie seriali telewizyjnych, filmów fabularnych i powieści

–

cztery ramy narracyjne

•

poszukiwania (podróży) – synonim kampanii lub wyścigu po urząd

•

opery mydlanej

•

biurokracji

•

spisku

Ad. 2.

•

politycy w popularnych gatunkach telewizyjnych lub w mediach niezajmujących się ich polityczną

Joanna Kalemba

Komunikowanie polityczne

Politologia SUM rok III

Poznań 2012

aktywnością

•

także w mediach społeczno – politycznych, w nietypowych dla polityków konwencjach

•

wywiady dotyczące życia osobistego 9wywiady i sesje zdjęciowe dla magazynów kobiecych typu:
People):

–

pełna kontrola treści

–

kreacja wizerunku politycznej znakomitości (celebrities) interesującej osobowości.

Ad. 3.
Kultura popularna – arena na której ludzie bądź grupy społeczne wykluczone z głównego nurtu mogą wyrażać swój
stosunek do rzeczywistości społecznej i politycznej.

POLITICOTAINMENT (polityko – rozrywka)

- reprezentacja i negocjowanie polityki w gatunkach
- sposoby interpretowania i reprezentowania polityki i życia politycznego przez przemysł rozrywkowej, a szczególnie
przez seriale dramatyczne i telewizyjne programy bazujące na prawdziwych wydarzeniach (Riegert, 2007)
- strukturalne zmiany w trzech powiązanych ze sobą obszarach:

1. politycznej ekonomii telewizji
2. promocyjnej machiny
3. tradycyjnego dziennikarstwa informacyjnego.