Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

Piotr Rybicki

niezależny ekspert i doradca
z dziedziny finansów
i rachunkowości

Stanisław Hońko

pracownik naukowy Instytutu
Rachunkowości Uniwersytetu
Szczecińskiego

Jakich ważnych informacji

dostarcza analiza bilansu?

J 02/01

„Na ten moment kondycja finansowa tej firmy jest w jak najlepszej for-
mie”. Właśnie taką wypowiedź lub wręcz przeciwną możesz usłyszeć,
gdy wprawiony analityk finansowy przeanalizuje jeden z elementów
sprawozdania finansowego – bilans. Dokument ten jest „fotografią”
przedsiębiorstwa; fotografią na daną chwilę. Sprawdź, jakich ważnych
informacji dostarcza analiza bilansu firmy.

} Na czym polega i jakich informacji dostarcza pionowa

analiza bilansu?

} Jakie wskaźniki są pomocne przy analizie bilansu?

} Kiedy możemy mówić o bezpieczeństwie finansowym

w firmie?

} Jakich informacji dostarcza pozioma analiza bilansu?

W tym haśle:

J 02/02

J 02/03

J 02/04

J 02/10

Autor

Konsultant

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

Czytając zamieszczone skrupulatnie w bilansie informa-
cje liczbowe z dwóch ostatnich lat (za taki bowiem okres
sporządza się sprawozdanie finansowe), jesteś w stanie
zobaczyć wiele, na przykład:

u

jaka jest zdolność przedsiębiorstwa do terminowego

regulowania zobowiązań,

u

czy występują finansowe problemy firmy lub ryzyko upa-

dłości (zbyt niski kapitał własny w sumie pasywów),

u

w jaki sposób jest finansowana działalność firmy,

u

jak firma zarządza kapitałem obrotowym,

u

jakie są zasady współpracy z dostawcami oraz odbior-

cami (kredyt kupiecki),

u

czy zarząd potrafi dostosować działalność firmy do

zmieniających się warunków,

u

jaka jest wartość firmy.

Pierwsze spojrzenie na dokument, który masz przed
sobą, pozwala orientacyjnie zaznajomić się z zapisanymi
w poszczególnych pozycjach informacjami. Przykładowa
analiza bilansu firmy X została przedstawiona w

tabeli 1.

Można z niego wyczytać, jakie nieprawidłowości zachodzą
w tej firmie.

I. Zapasy

2.250.978,01

2.503.726,30

II. Należności krótkoterminowe

1.381.740,99

3.077.778,66

III. Inwestycje krótkoterminowe

674.833,20

288.482,37

1c) środki peniężne i inne aktywa pieniężne

674.833,20

288.482,37

IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

84.169,74

120.875,48

AKTYWA RAZEM

4.883.545,43

6.897.244,81

PASYWA

2005 r.

2006 r.

A. Kapitał własny

392.109,09

1.382.105,19

I. Kapitał podstawowy

4.000.000,00

4.000.000,00

VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych

–2.403.245,77 –3.862.578,91

VIII. Zysk (strata) netto

1.204.654,14

1.244.684,10

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

4.491.436,34

5.515.139,62

I. Rezerwy na zobowiązania

275.114,00

534.327,00

II. Zobowiązania długoterminowe

25.522,83

10.378,00

III. Zobowiązania krókoterminowe

4.190.799,51

4.940.344,52

1a) z tytułu dostaw i usług

4.190.799,51

4.940.344,52

PASYWA RAZEM

4.883.545,43

6.897.244,81

Ostania pozycja – suma bilansowa, podpowiada Ci, czy
zaszły istotne zmiany, zwiększenie, a może zmniejszenie
wielkości firmy – jej majątku. Aby zorientować się, ile
dokładnie wyniosła ta zmiana procentowo, skorzystaj ze
wskaźnika dynamiki:

(

)

– 1

Wskaźnikdynamiki =

Pozycja roku bieżącego
Pozycja roku ubiegłego

Dalej w Twoim polu zainteresowania znajdzie się

struktu-

ra bilansu. Jest to udział pozycji aktywów oraz pasywów
w sumie bilansowej ze zwróceniem uwagi, czy udział ten
zmienił się w przekroju badanych lat:

Pionowa analiza

bilansu

Tabela 1. Wybrane elementy bilansu spółki X

AKTYWA

2005 r.

2006 r.

A. Aktywa trwałe

491.923,49

906.382,00

I. Wartości niematerialne i prawne

25.093,49

7.035,11

II. Rzeczowe aktywa trwałe

455.114,39

885.405,86

III. Należności długoterminowe

0

0

IV. Inwestycje długoterminowe

0

0

V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

11.716,00

13.941,00

B. Aktywa obrotowe

4.391.621,94

5.990.862,81

J 02/02

J 02/03

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

u

aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe,

u

kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobo-

wiązania.

Aby określić stosunek wymienionych wcześniej pozycji
do sumy bilansowej, możesz posłużyć się następującym
wzorem:

Pozycja

Suma bilansowa

Wskaźnik struktury =

Już na tym etapie jesteś w stanie stwierdzić, czy sytuacja
majątkowo-finansowa przedsiębiorstwa jest bezpieczna,
czy może firmie grozi upadek.

Bezpieczeństwo finan-

sowe zachowane jest najczęściej wówczas, gdy udział
kapitałów własnych w sumie pasywów wynosi więcej
niż 20%. W omawianym przykładzie w 2005 r. opisywana
prawidłowość została zaburzona (udział kapitałów własnych
w sumie bilansowej – 8%). Natomiast w 2006 r. udało się
doprowadzić wskaźnik udziału kapitałów własnych do
względnie bezpiecznego poziomu 20%.

W kolejnych krokach skup uwagę na pozycjach aktywów
i pasywów (

tabela 2).

W tym miejscu interesują Cię:

u

jaki jest udział poszczególnych pozycji w sumie bi-

lansowej,

u

jaka nastąpiła zmiana w wyodrębnionych pozycjach

w analizowanych latach,

u

które pozycje najbardziej, a które najmniej wpłynęły na

zmiany ogólnej sumy bilansowej (oczywiście im większa
zmiana na przestrzeni badanych 2 lat, tym szybciej nasu-
wają się pytania, czym została wywołana owa zmiana i czy
jest ona symptomem właściwego działania zarządu, czy
też może oznacza pojawienie się kłopotów w firmie).

Tabela 2. Analiza dynamiki i struktury wybranych pozycji bilansu

AKTYWA

2005 r.

2006 r.

Dynamika

%

Struktura

2005 r.

(%)

Struktura

2006 r.

(%)

A. Aktywa trwałe

491.923,49

906.382,00

84,3

10,1

13,1

B. Aktywa obrotowe

4.391.621,94 5.990.862,81

36,4

89,9

86,9

AKTYWA

RAZEM

4.883.545,43 6.897.244,81

41,2

100,0

100,0

PASYWA

A. Kapitał własny

392.109,09 1.382.105,19

252,5

8,0

20,0

B. Zobowiązania

i rezerwy na
zobowiązania

4.491.436,34 5.515.139,62

22,8

92,0

80,0

PASYWA RAZEM

4.883.545,43 6.897.244,81

41,2

100,0

100,0

W omawianym przykładzie największą grupę stanowią
zarówno aktywa obrotowe (ponad 89% sumy bilansowej),
jak i zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (92%), choć
ich udział w ogólnej sumie bilansowej nieznacznie spadł.
Natomiast udział kapitałów własnych w sumie bilansowej
wzrósł dwukrotnie.

Podczas oceny sytuacji majątkowej firmy wykorzystuje-
my między innymi wskaźnik unieruchomienia. Obliczasz
go, korzystając z następującego wzoru:

Aktywa trwałe

Aktywa ogółem

× 100%

Wskaźnik ten obrazuje okres związania kapitału. Wysoka
wartość wskaźnika oznacza istotny udział majątku trwałego,
który angażuje kapitał na długi okres. To daje Ci podsta-
wę sądzić, że działalność przedsiębiorstwa jest obarczona
znacznym ryzykiem. Spowodowane jest to tym, że aktywa
trwałe charakteryzują się brakiem elastyczności w sytuacji

Szczegółowa

analiza bilansu

J 02/04

J 02/05

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

zmiany warunków w otoczeniu. Cykl zmiany majątku
trwałego na pieniądz jest długi i nie zawsze możliwy, co
ogranicza możliwości przedsiębiorstwa do generowania ko-
rzyści ekonomicznych (patrz: definicja aktywów). Natomiast
wysoki poziom majątku obrotowego w sumie bilansowej,
w porównaniu z majątkiem trwałym, powoduje zwiększenie
ogólnej płynności finansowej przedsiębiorstwa.
Aktywa obrotowe, dzięki krótkoterminowemu angażowaniu
kapitału, są najczęściej łatwo zamienialne na potrzebną
gotówkę. Istotna jest znajomość wskaźnika unieruchomie-
nia w branży, ponieważ istnieją takie branże, w których
wysoki poziom aktywów trwałych jest konieczny do
właściwego funkcjonowania firmy (na przykład przemysł
stalowy). Okazuje się, że w naszym przykładzie aktywa
trwałe mają nieznaczny udział w sumie bilansowej (tylko
ponad 13%).

Badając strukturę majątku obrotowego, przeanalizuj relacje
między zapasami, należnościami i środkami pieniężnymi,
stosując następujący wskaźnik:

Zapasy ogółem

Aktywa obrotowe

× 100%

Jeżeli poziom zapasów w relacji do sumy aktywów ob-
rotowych jest wysoki, może to oznaczać, że niepotrzeb-
nie kapitał został zamrożony w zapasach. Z tym również
wiążą się dodatkowe koszty magazynowania. Duży zapas
produktów gotowych może wskazywać na kłopoty z ich
zbyciem. Jeśli natomiast zapasy są bardzo niskie – możesz
obawiać się, że taka polityka utrudni terminową realizację
zleceń.
Jednak ciągle musisz mieć na uwadze specyfikę branży,
w której funkcjonuje przedsiębiorstwo. Udział zapasów
w aktywach obrotowych w 2005 r. był wysoki (ponad 50%),

w kolejnym roku nieznacznie spadł (do poziomu ponad
40%.) Najprawdopodobniej niepotrzebnie są angażowane
pieniądze na utrzymanie i magazynowanie tak dużej ilości
zasobów:

Należności krótkoterminowe

Aktywa obotowe

× 100%

W przypadku

analizowania należności zwróć uwagę

na te o największym udziale oraz najdłużej niespłacone.
Jednak taką informację jesteś w stanie uzyskać, znając
termin spłaty należności. Jeżeli nie masz dostępu do tej
informacji, powinieneś posłużyć się wskaźnikiem rotacji
należności. Wskaźnik ten informuje, ile razy w ciągu roku
spływają należności, ile czasu firma potrzebuje, aby ścią-
gnąć należności. W naszym przypadku należności spływały
około 13 razy w 2005 r. i tylko 6 razy w 2006 r. Oblicza
się je, korzystając ze wzoru:

Przychody ze sprzedaży

Należności krótkoterminowe

Natomiast gdy podzielisz liczbę tygodni w ciągu roku ob-
rotowego (52) przez wartość wskaźnika rotacji należności,
otrzymasz średni okres kredytowania w tygodniach (jeżeli
podzielisz przez 365, uzyskasz średni okres kredytowa-
nia w dniach). Do obliczeń wykorzystujesz następujące
wzory:

52 tygodnie

Wskaźnik rotacji należności

365 dni

Wskaźnik rotacji należności

Musisz się również zastanowić, czy firma może sobie
pozwolić na taki okres kredytowania odbiorców, czy to

J 02/06

J 02/07

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

się jej opłaca i czy może warto zmienić politykę kredytu
kupieckiego dla odbiorców na bardziej rygorystyczną.
Wtedy zapotrzebowanie na kapitał obcy może korzystnie
się obniżyć. W omawianym przypadku okres kredytowania
odbiorców wynosi 4 tygodnie w 2005 r. i 2 razy więcej
w 2006 r. (ponad 8 tygodni).
Niepokojący może być gwałtowny wzrost kwoty należności
w sumie aktywów obrotowych z ponad 30% do 50% oraz
opisywane wydłużenie okresu kredytowania.

W następnej kolejności Twoją uwagę zwraca

kwota środ-

ków pieniężnych w stosunku do sumy aktywów. Środki
pieniężnie charakteryzują się największym stopniem ela-
styczności, gwarantują bezpieczny potencjał płatniczy.
Jednak nadmierna ilość wolnych środków pieniężnych
świadczy o wycofywaniu się firmy z ekspansji rynku,
o „staniu w miejscu”.
W omawianym przypadku udział środków pieniężnych
w sumie aktywów obrotowych spadł z 15,4% do 4,8%
w 2006 r. Oznacza to, że obniżony został potencjał płatniczy
firmy – działalność obarczona jest wyższym ryzykiem. Do
obliczeń wykorzystaliśmy następujący wzór:

środki pieniężne

aktywa obrotowe

× 100%

Struktura i dynamika zmiany aktywów omawianej firmy
została przedstawiona w

tabeli 3.

Tabela 3. Struktura oraz dynamika aktywów

Struktura majątku:

2005 r.

(%)

2006 r.

(%)

(aktywa trwałe/aktywa ogółem) × 100%

10,1

13,1

(aktywa obrotowe/aktywa ogółem) × 100%

89,9

86,9

(zapasy/aktywa obrotowe) × 100%

51,3

41,8

(należności/aktywa obrotowe) × 100%

31,5

51,4

(środki pieniężne/aktywa obrotowe) × 100%

15,4

4,8

Dynamika zmian:

zapasy

11,2

należnośći

122,7

środki pieniężne

–57,3

Wskaźnik ogólnego zadłużenia to podstawowy i najważ-
niejszy wskaźnik oceny zadłużenia w firmie. Jest to relacja
zobowiązań i rezerw do sumy bilansowej. Wyliczasz go
z następującego wzoru:

Zobowiązania + Rezerwy na zobowiązania

Aktywa ogółem

W naszym przypadku wskaźnik zadłużenia ogółem
w 2006 r. wynosi 79,9%. W 2005 r. był wyższy o 12 p.p.
Przyczyną podniesienia wartości opisywanego wskaźnika
nie były zmiany wartości zobowiązań lub rezerw firmy, ale
zmiana sumy aktywów.

Podczas analizy zadłużenia powinieneś również zoriento-
wać się, jaki jest udział kapitałów własnych w finansowaniu
majątku przedsiębiorstwa (jaką część aktywów stanowią
kapitały własne). Wykorzystaj do tego wzór:

Kapitał własny

Aktywa ogółem

W omawianym bilansie firmy X są to wartości niepokojąco
niskie. W 2005 r. wartość wskaźnika wynosiła tylko 8%,
a w 2006 r. – 20%. Jeżeli dokładniej chcesz ocenić skalę
zadłużenia, możesz skorzystać ze wskaźnika pokrycia
zobowiązań kapitałami:

Pasywa

a zewnętrzne

źródła

finansowania

J 02/08

J 02/09

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Wiedza i Praktyka

Poradnik Finansowo-Księgowy ©

Zobowiązania + Rezerwy na zobowiązania

Kapitały własne

Wskaźnik ten pokazuje, ile razy zobowiązania są większe
od kapitałów własnych. W naszym przykładzie w 2005 r.
zobowiązania były aż 11-krotnie wyższe od kapitałów
własnych, a w 2006 już tylko 4-krotnie wyższe. Analiza
zadłużenia firmy została zaprezentowana w

tabeli 4.

Tabela 4. Analiza zadłużenia firmy

Zadłużenie firmy:

2005 r. (%) 2006 r. (%)

zobowiązania i rezerwy
na zobowiązania/aktywa ogółem

91,97

79,96

kapitał własny/aktywa ogółem

8,0

20,0

zobowiązania i rezerwy
na zobowiązania/kapitały własne

11,5

4,0

Zapoznałeś się już z udziałem pozycji aktywów i pozycji
pasywów w ogólnej sumie bilansowej. Przychodzi kolej
na analizę relacji zachodzących w poziomym układzie
bilansu, czyli między wybranymi elementami aktywów
a wybranymi elementami pasywów.

Pierwszym krokiem w tej części analizy jest sprawdzenie,
czy została zachowana

złota zasada bilansowa, która

świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu przedsię-
biorstwa.
Aby sprawdzić, czy majątek trwały firmy sfinansowany jest
w całości kapitałem stałym, na który składają się kapitał
własny oraz zobowiązania długoterminowe, korzystasz
ze wzoru:

W badanym przypadku w 2005 r. złota zasada bilansowa
nie została zachowana, natomiast w 2006 r. udało się firmie
zachować omawianą zasadę. Jednak może to wywołać nie-
pokój wierzycieli, którzy ewentualnie zostaną poproszeni
o udzielenie kredytu lub pożyczki badanej firmie.
Następnie sprawdź, czy zobowiązania krótkoterminowe
mają pokrycie w majątku obrotowym (finansowa zasada
bilansowa):

Aktywa obrotowe

Zobowiązania krótkoterminowe

> 1

Jeśli opisywane zasady nie są spełnione, należy przepro-
wadzić zmianę polityki zarządzania zadłużeniem przedsię-
biorstwa. Brak reakcji kierownictwa na taką sytuację może
spowodować w krótkim czasie upadłość firmy. W badanym
przypadku finansowa zasada bilansowa w omawianych la-
tach jest realizowana, mimo to z punktu widzenia np. banku
istotniejsze jest zachowanie złotej zasady bilansowej, która
w tej firmie w 2005 r. została złamana. Szczegółowe dane
znajdziesz w tabeli 5.

Tabela 5. Analiza podstawowych zasad bilansowych

Podstawowe zasady:

2005 r.

2006 r.

złota zasada bilansowa

0,8

1,5

finansowa zasada bilansowa

1,0

1,2

Kolejnym elementem analizy bilansu jest zbadanie sposobu
zarządzania kapitałem obrotowym firmy. Kapitał obrotowy
to ta część kapitału stałego, która pozostaje do dyspozycji
firmy po sfinansowaniu majątku trwałego:

(Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe) – Aktywa trwałe = Kapitał obrotowy

Kapitał stały

Pozioma analiza

bilansu

Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe

Aktywa trwałe

× 100% > 1

J 02/10

J 02/11

Jakich ważnych informacji dostarcza...

Październik 2007

Wiedza i Praktyka

u

Przy

dodatnim kapitale obrotowym aktywa stanowią

większy udział w sumie bilansowej w porównaniu z kwo-
tą zobowiązań krótkoterminowych. Przedsiębiorstwo bez
problemów reguluje swoje zobowiązania (finansowanie
majątku obrotowego kapitałem stałym).

u

Przy

ujemnym kapitale obrotowym to zobowiązania

krótkoterminowe przewyższają poziom aktywów bieżą-
cych. W związku z tą sytuacją przedsiębiorstwo może
mieć problem ze spłatą zobowiązań na czas, oznacza
to finansowanie majątku trwałego za pomocą kredytu
krótkoterminowego.

W omawianym przykładzie nastąpiła zmiana znaku kapitał
obrotowy z ujemnej na dodatnią wielkość wskaźnika, co
zostało ujęte w

tabeli 6.

Tabela 6. Kapitał obrotowy

Wartość kapitału obrotowego:

2005 r.

2006 r.

kapitał obrotowy

–74.291,57

486.101,19

Analiza bilansu dostarcza licznych informacji o sytuacji
badanej firmy na dany dzień kończący okres obrotowy.
Przeprowadzona dobrze i skrupulatnie jest doskonałym
narzędziem do zarządzania i, co więcej, wstępem do po-
znania sytuacji w przedsiębiorstwie.

J 02/12

Warto zapamiętać:

þ Struktura bilansu dostarcza informacji, czy sytuacja majątkowo-finanso-

wa przedsiębiorstwa jest bezpieczna, czy może firmie grozi upadek.

þ Warto zachowywać złotą zasadę bilansową, dzieki niej sprawdzisz, czy

przedsiębiorstwo funkcjonuje właściwie.