UKD 624.04:69.001.2

POLSKA NORMA

Numer: PN-76/B-03001

Tytuł: Konstrukcje i podło a budowli - Ogólne zasady oblicze

Grupa ICS: 91.080.01 93.020

1. WST P

1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy s ogólne zasady oblicze statycznych i wytrzymało ciowych,

maj cych na celu zapewnienie lub ocen bezpiecze stwa konstrukcji budowlanych oraz mo liwo u ytkowania
tych konstrukcji zgodnie z przeznaczeniem w zało onym czasie eksploatacji.

1.2. Zakres stosowania normy. Norm stosowa nale y przy opracowywaniu norm obliczania i projektowania

konstrukcji budowlanych według metody stanów granicznych. Postanowienia normy dotycz wszystkich konstrukcji
budowlanych niezale nie od ich przeznaczenia i rodzaju stosowanych materiałów.

1.3. Okre lenia

1.3.1. Stan graniczny - stan, po osi gni ciu którego uwa a si , e konstrukcja lub jej element zagra a

bezpiecze stwu lub przestaje spełnia okre lone wymagania u ytkowe.

1.3.2. Obci enie charakterystyczne /normowe/ - obci enie w postaci czynnych sił zewn trznych lub

oddziaływa wywołanych wpływami temperatury, skurczu, osiadania podpór itp., ustalane na podstawie danych

statystycznych i odpowiadaj ce okre lonemu prawdopodobie stwu nieprzekroczenia w zało onym czasie
eksploatacji; przy braku danych statystycznych, za obci enie charakterystyczne przyjmowa mo na obci enie
nominalne, ustalane deterministycznie odpowiednio do przewidywanego sposobu u ytkowania konstrukcji.

1.3.3. Obci enie obliczeniowe - obci enie o warto ci niekorzystniejszej od obci enia charakterystycznego,

równe iloczynowi obci enia charakterystycznego i współczynnika obci enia.

1.3.4. Wytrzymało charakterystyczna /normowa/ - wytrzymało materiału ustalana na podstawie danych

statystycznych i odpowiadaj ca okre lonemu prawdopodobie stwu wyst powania wytrzymało ci nie mniejszych od
niej.
Warto ci charakterystyczne ustalane s równie dla innych cech mechanicznych materiałów oraz dla parametrów
geofizycznych podło a gruntowego.

1.3.5. Wytrzymało obliczeniowa - wytrzymało ni sza od wytrzymało ci charakterystycznej, równa ilorazowi

wytrzymało ci charakterystycznej i współczynnika materiałowego.
Warto ci obliczeniowe innych cech mechanicznych materiałów oraz parametrów geofizycznych podło a

PN-76/B-03001

Strona 1

gruntowego otrzymywane s równie drog dzielenia warto ci charakterystycznych przed odpowiednie, cz ciowe
współczynniki bezpiecze stwa dla materiałów i gruntów.

1.3.6. Współczynnik obci enia /

γ

f

/ - cz ciowy współczynnik bezpiecze stwa uwzgl dniaj cy

prawdopodobie stwo wyst powania wielko ci obci e o warto ciach niekorzystniejszych od obci e
charakterystycznych.

1.3.7. Współczynnik materiałowy /

γ

m

/ - cz ciowy współczynnik bezpiecze stwa uwzgl dniaj cy

prawdopodobie stwo wyst powania wytrzymało ci materiałów ni szych od warto ci charakterystycznych, a tak e
rodzaj zniszczenia konstrukcji /bez lub z ostrze eniem/; cz ciowe współczynniki bezpiecze stwa ustalane s

równie dla innych cech mechanicznych materiałów oraz dla parametrów geotechnicznych podło a gruntowego.

1.3.8. Współczynnik konsekwencji zniszczenia konstrukcji /

γ

n

/ - cz ciowy współczynnik bezpiecze stwa

przyjmowany w celu dodatkowego zwi kszenia lub zmniejszenia bezpiecze stwa konstrukcji w zale no ci od

stopnia zagro enia ycia ludzkiego i wielko ci strat gospodarczych.

1.3.9. Współczynnik korekcyjny /

m

/ - współczynnik zmniejszaj cy lub zwi kszaj cy obliczeniowe wytrzymało ci

materiałów, oraz inne cechy mechaniczne materiałów, a tak e parametry geofizyczne podło a gruntowego z uwagi

na specyficzne cechy konstrukcji lub podło a oraz na sposób ich obci ania.

2. METODA OBLICZE

Obliczenia konstrukcji i podło y przeprowadza nale y według metody stanów granicznych, przyjmuj c do oblicze
charakterystyczne i obliczeniowe warto ci obci e i wytrzymało ci materiałów oraz innych cech mechanicznych
materiałów i parametrów geofizycznych podło y gruntowych.

3. STANY GRANICZNE

3.1. Rodzaje stanów granicznych. Konstrukcje i elementy konstrukcji nale y sprawdza z uwagi na mo liwo

wyst pienia dwóch grup stanów granicznych:
- grupy stanów granicznych no no ci,
- grupy stanów granicznych u ytkowania.
W obliczeniach nale y uwzgl dni warunki wyst puj ce w poszczególnych stadiach realizacji oraz w stadium
eksploatacji konstrukcji.

3.2. Stany graniczne no no ci. Do stanów granicznych no no ci zalicza si :

- utrat stateczno ci cz ci lub cało ci konstrukcji traktowanej jako ciało sztywne,
- zniszczenie najbardziej wyt onych przekrojów konstrukcji,
- zniszczenie cz ci lub post puj ce zniszczenie cało ci konstrukcji /np. w efekcie eksplozji gazu itp./,
- przekształcenie si konstrukcji w mechanizm w wyniku uplastycznienia lub zarysowania /p kni cia/ materiału w

niektórych przekrojach lub utraty stateczno ci kształtu niektórych elementów konstrukcji,
- stany powstałe w wyniku uplastycznienia materiału lub podło a oraz nadmiernego rozwarcia si rys /sp kania/
prowadz ce do zniszczenia lub niedopuszczalnej zmiany kształtu konstrukcji.

3.3. Stany graniczne u ytkowania

Do stanów granicznych u ytkowania zalicza si :
- nadmierne odkształcenia konstrukcji lub podło a,
- nadmierne zarysowanie konstrukcji,
- nadmierne drgania konstrukcji.

3.4. Sprawdzanie stanów granicznych

3.4.1. Sprawdzanie stanów granicznych no no ci polega na wykazaniu, e warto ci sił wewn trznych

wywołanych działaniem obci e obliczeniowych s nie wi ksze od no no ci konstrukcji lub podło a wyznaczonej
dla obliczeniowych wytrzymało ci lub innych obliczeniowych cech mechanicznych materiałów i obliczeniowych

PN-76/B-03001

Strona 2

parametrów geofizycznych podło a gruntowego.
Przy wyst powaniu dwóch lub wi kszej liczby obci e zmiennych siły wewn trzne okre la nale y z

uwzgl dnieniem mniejszego prawdopodobie stwa jednoczesnego wyst pienia tych obci e o pełnych warto ciach
obliczeniowych.
W przypadku gdy konstrukcj sprawdza si na działanie obci enia wyj tkowego o du ej intensywno ci, mo na
korzysta z zało enia, e obci enie to powoduje zniszczenie jednego lub kilku elementów najbardziej nara onych
na działanie tego obci enia i sprawdzanie stanu granicznego no no ci przeprowadza dla wtórnego /zast pczego/
schematu statycznego, otrzymanego po usuni ciu najbardziej nara onego elementu /lub elementów/. W
obliczeniach nale y wtedy przyjmowa charakterystyczne warto ci obci e i wytrzymało ci materiałów.

3.4.2. Sprawdzenie stanów granicznych u ytkowania polega na wykazaniu, e wielko ci odkształce konstrukcji,

szeroko ci rozwarcia rys itp., wywołanych działaniem obci e charakterystycznych przy zało eniu
charakterystycznych warto ci cech mechanicznych materiałów i charakterystycznych warto ci parametrów
geofizycznych s nie wi ksze od wielko ci uznanych za graniczne. Warto ci graniczne odkształce , szeroko ci

rozwarcia rys itp. powinny by uzale nione od skutków gospodarczych i ujemnych reakcji u ytkowników.

4. WARTO CI CHARAKTERYSTYCZNE

4.1. Obci enia. Warto ci charakterystyczne obci e nale y ustala na podstawie danych statystycznych

przyjmuj c:
- dla obci e stałych - warto ci równe ich warto ciom rednim,
- dla obci e zmiennych - warto ci, których oczekiwany okres powrotu jest co najmniej równy zakładanemu
czasowi eksploatacji konstrukcji.

Dla wszystkich konstrukcji, z wyj tkiem konstrukcji prowizorycznych i monumentalnych, zakłada nale y czas
eksploatacji wynosz cy 50 lat. Dla konstrukcji prowizorycznych zakłada nale y czas eksploatacji równy 5 lat, a dla
konstrukcji monumentalnych - 200 lat.
Warto ci charakterystyczne obci e zmiennych dla stadium realizacji przyjmowa nale y jak dla konstrukcji
prowizorycznych.

4.2. Wytrzymało ci materiałów. Warto ci charakterystyczne wytrzymało ci materiałów nale y ustala na

podstawie danych statystycznych przy zało eniu, e prawdopodobie stwo wyst powania warto ci nie mniejszych
od nich jest co najmniej równe 0,95.
W przypadku gdy wyniki uzyskiwane na próbkach stosowanych do kontroli wytrzymało ci materiałów mog by
uto samiane z wytrzymało ci materiału w elementach konstrukcji - za wytrzymało charakterystyczn
przyjmowa nale y wytrzymało ustalon bezpo rednio na podstawie statystycznego rozkładu wyników bada

próbek. W przeciwnym razie tj. gdy wymiary, kształt lub sposób badania próbek powoduj , e wyniki uzyskiwane
przy kontroli wytrzymało ci materiału nie mog by uto samiane z wytrzymało ci materiału w elementach
konstrukcji - wytrzymało charakterystyczn ustala nale y równie na podstawie statystycznego rozkładu
wyników bada próbek lecz z wprowadzeniem odpowiedniej korekty, uwzgl dniaj cej systematyczn ró nic
mi dzy wytrzymało ci mierzon na próbkach i wytrzymało ci w elementach konstrukcji, spowodowan
wymiarami, kształtem lub sposobem badania próbek.

4.3. Inne cechy mechaniczne materiałów oraz parametry geofizyczne podło a gruntowego. Warto ci

charakterystyczne tych cech oraz parametrów geofizycznych podło a powinny odpowiada warto ciom rednim.

5. WARTO CI CZ

CIOWYCH WSPÓŁCZYNNIKÓW BEZPIECZE STWA

5.1. Warto ci współczynników obci enia, podawane w normach obci e , powinny by dobierane z

uwzgl dnieniem rozrzutów poszczególnych rodzajów obci e .
Warto ci współczynników obci enia mog by dodatkowo zwi kszane z uwagi na niedokładno ci modelu
obliczeniowego, stosowanego do wyznaczania sił wewn trznych.

5.2. Warto ci współczynników materiałowych, podawane w normach obliczania i projektowania poszczególnych

rodzajów konstrukcji, powinny by dobierane z uwzgl dnieniem rozrzutów wytrzymało ci poszczególnych rodzajów
materiałów /lub innych cech mechanicznych materiałów i parametrów geofizycznych podło a/ oraz ró nicowane w
zale no ci od rodzaju zniszczenia konstrukcji.

PN-76/B-03001

Strona 3

Dla konstrukcji, których zniszczenie nast puje bez ostrze enia /np. beton niezbrojony/, powinny one by wy sze ni
dla konstrukcji okazuj cych wyra ne oznaki zbli aj cego si zniszczenia w postaci du ych odkształce lub

zarysowania /np. stale posiadaj ce wytrzymało na zerwanie wy sz od przyjmowanej do oblicze granicy
plastyczno ci/.
Warto ci współczynników materiałowych mog by dodatkowo zwi kszane z uwagi na niedokładno modelu
obliczeniowego, przyjmowanego przy wyznaczaniu no no ci konstrukcji.

5.3. Warto ci cz ciowych współczynników bezpiecze stwa dla innych cech mechanicznych materiałów i

dla parametrów geofizycznych podło a gruntowego powinny by wyznaczane według podobnych zasad jak

warto ci współczynników materiałowych /p. 5.2/.

5.4. Warto współczynnika konsekwencji zniszczenia konstrukcji ró n od jedno ci przyjmowa nale y

- dla budowli, których zniszczenie poci gn łoby za sob katastrofalne skutki materialne i społeczne /np. wie owce
na terenie g sto zabudowanym, osłony reaktorów atomowych, du e zapory wodne/ oraz dla budowli o charakterze
monumentalnym; w przypadkach tych nale y przyjmowa

γ

n

> 1,0,

- dla budowli nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi /np. magazyny, budynki rolnicze, konstrukcje wsporcze linii
elektroenergetycznych/; w przypadkach tych nale y przyjmowa

γ

n

≤

1,0.

Dla wszystkich pozostałych budowli nale y przyjmowa

γ

n

= 1,0.

Warto ci współczynnika konsekwencji zniszczenia konstrukcji dla obu wy ej wymienionych grup budowli ustala
nale y indywidualnie, na podstawie specjalnej analizy probabilistycznej.
Współczynnik

γ

n

nale y stosowa w postaci mno nika do obci e .

KONIEC

INFORMACJE DODATKOWE

1. Instytucja opracowuj ca norm - Centralny O rodek Badawczo-Projektowy Budownictwa Ogólnego.

2. Istotne zmiany w stosunku do PN-64/B-03001. U ci lono i uporz dkowano podstawowe poj cia z zakresu

bezpiecze stwa konstrukcji w nawi zaniu do ustale mi dzynarodowych /RWPG, ISO/.
3. Normy mi dzynarodowe

ISO 2394 - 73 General principles for the verification of the safety of structures
RWPG CT ÝÂ 384-76

î

ëüí îí

ó ö î íîâ í ˙. Î íîâí îëî í ˙ î

÷ ó

4. Autorzy projektu normy - doc. dr in . Wojciech Kukulski, doc. dr in . Jan Pawlikowski.

5. Wydanie 5 - stan aktualny: grudzie 1993 - bez zmian.

PN-76/B-03001

Strona 4