Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH

NR 83

Seria: Administracja i Zarz dzanie

2009

mgr Jolanta Brodowska-Szewczuk
Akademia Podlaska w Siedlcach

ród!a finansowania rozwoju ma!ych

i

"rednich przedsi#biorstw

The sources of financing the small

and medium-sized enterprises

Streszczenie: Kwestia finansowania dzia alno!ci gospodarczej jest jednym z pod-
stawowych warunków funkcjonowania i rozwoju przedsi"biorstwa. Literatura ekono-
miczna podaje wiele mo#liwo!ci pozyskiwania kapita u przez przedsi"biorc", jednak
faktyczna dost"pno!$ kapita u dla danego przedsi"biorcy zale#y od wielu czynników.
Sektor ma ych i !rednich przedsi"biorstw w Polsce specyfikuje si" m.in. stosunkowo
niskim poziomem kapita ów w asnych i prost% form% organizacyjn% wi"c zakres mo#-
liwo!ci finansowania dzia alno!ci jest skromniejszy ni# dla przedsi"biorstw du#ych.
Najpopularniejszym &ród em finansowania dzia alno!ci przez polskie przedsi"bior-
stwa s% kapita y w asne. Rola kapita u zewn"trznego jednak systematycznie ro!nie.
Obok kredytów bankowych, coraz bardziej popularne staje si" wykorzystanie instru-
mentów rynku kapita owego, funduszy typu Venture Capital, leasingu, faktoringu,
Forfaitingu. W artykule podj"to prób" analizy &róde finansowania rozwoju ma ych
i !rednich przedsi"biorstw.

Abstract: Funding is a fundamental issue in the activity and the prosperity of an
enterprise. There are many possibilities of gaining of capital in the economic
literature, in reality there are many access barriers. The small and medium-sized
companies in Poland have low level of own capital and plain structure, that means
there are less possibilities in financing of the company than in a large enterprise. The
most popular source of financing for Polish companies is the own capital but the
importance of the outward sources of financing is growing constantly. Not only the
bank loans are popular now, there are many different implements like: Venture
Capital, leasing, factoring, forfeiting. In the article an attempt of analysis of sources
of financing the mentioned small and medium-sized enterprise was taken.

Wprowadzenie

Dost

p do finansowania dzia!alno"ci gospodarczej jest jednym

z podstawowych warunków funkcjonowania i rozwoju przedsi

biorstwa na

rynku. Stopie

# dost pno"ci "rodków finansowych i warunki, na których

przedsi

biorcy mog$ z nich korzysta% jest czynnikiem stymuluj$cym wpro-

wadzanie nowych rozwi

$za# technologicznych, nowych produktów i us!ug.

136

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

Problem finansowania towarzyszy przedsi

biorstwu ju& na etapie

organizowania dzia

!alno"ci. Pojawia si kwestia dost pno"ci i wyboru 'róde!

finansowania. Dost

pno"% kapita!u dla danego przedsi biorcy zale&y bo-

wiem od wielu czynników, w

"ród których jest wielko"% przedsi biorstwa.

Sektor ma

!ych i "rednich przedsi biorstw w Polsce specyfikuje si m.in. sto-

sunkowo niskim poziomem kapita

!ów w!asnych i prost$ form$ organizacyjn$,

wi

c zakres mo&liwo"ci finansowania dzia!alno"ci jest skromniejszy ni& dla

przedsi

biorstw du&ych.

Kapita

! w!asny

Kapita

! w!asny jest uwa&any za najbardziej stabilne 'ród!o finanso-

wania dzia

!alno"ci przedsi biorstwa ze wzgl du na d!ugoterminowo"% zaan-

ga

&owania "rodków. Ryzyko takiego finansowania jest oczywi"cie znacznie

mniejsze ni

& kapita!u obcego, podmiot wnosz$cy kapita! nie ma zazwyczaj

prawa do jego zwrotu czy odsetek, jego wynagrodzenie za zaanga

&owanie

"rodków przybiera form uczestnictwa w wypracowanym zysku. Jednak
w sprzyjaj

$cych okoliczno"ciach wykorzystanie kapita!u zewn trznego

pozwala skorzysta

% z efektu d'wigni finansowej, dzi ki której wzrasta ren-

towno

"% kapita!ów w!asnych. Du&y wp!yw ma tzw. efekt tarczy podatkowej,

gdy

& koszty p!aconych odsetek pomniejszaj$ podstaw opodatkowania, co

w efekcie obni

&a koszt d!ugu

1

.

Najpopularniejszym

'ród!em finansowania dzia!alno"ci przez polskie

przedsi

biorstwa s$ kapita!y w!asne, jednak rola kapita!u zewn trznego sys-

tematycznie ro

"nie. Obok kredytów bankowych, coraz bardziej popularne

staje si

wykorzystanie instrumentów rynku kapita!owego, funduszy typu

Venture Capital , leasingu czy faktoringu.

Wi

kszo"% ma!ych i "rednich przedsi biorstw nie planuje emisji ak-

cji, ze wzgl

du na niewielki rozmiar przedsi biorstwa i brak dowodów na po-

zytywny wp

!yw takiej emisji na wyniki finansowe firm

2

.

Badania NBP wskazuj

$ i&, "redni udzia! firm deklaruj$cych sfinan-

sowanie zamierze

# inwestycyjnych ze "rodków w!asnych wynosi! w okresie

III kw. 2006 r. – III kw. 2007 r. 40,2%, przewy

&szaj$c tym samym o 5 pkt.

procentowych udzia

! przedsi biorców bazuj$cych na kredycie. W IV kw.

2007r. po raz pierwszy w historii badania, kredyt okaza

! si bardziej popular-

ny od

"rodków w!asnych (36,8 vs 36,0% przedsi biorców). Jednak ju&

w I kw. 2008 r. proporcje te gwa

!townie si odwróci!y, ponad 45% przedsi -

biorstw wskaza

!o jako g!ówne 'ród!o finansuj$ce planowan$ inwestycje

"rodki w!asne, a 32% skorzysta z kredytu.

Sytuacja ta jest zarówno wynikiem restrykcyjnej polityki kredytowej

banków, jak i niech

ci przedsi biorców do podejmowania ryzyka. Ponadto

1

E. Latoszek (red.naukowa) A. Ali

#ska, J. Grzywacz, M. Proczek I. Zawi"la#ska, Finansowanie

MSP w Polsce ze

"rodków finansowych UE jako czynnik wp!ywaj$cy na konkurencyjno"%

przedsi

biorstw, SGH w Warszawie, 2008, s. 74-75.

2

H. Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s. 36.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

137

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

wielu przedsi

biorców rezygnuj z kredytu bankowego na rzecz po&yczek od

znajomych i rodziny, ze wzgl

du na wysoki koszt kapita!u i wymagane za-

bezpieczenia

3

.

Najcz

"ciej wykorzystywanym 'ród!em finansowania inwestycji, nie-

powoduj

$cym wzrostu zad!u&enia firmy, jest zysk zatrzymany, co w znacz-

nym stopniu ogranicza mo

&liwo"ci rozwojowe polskich przedsi biorstw, uza-

le

&niaj$c ich dzia!ania od bie&$cej dochodowo"ci

4

.

Kredyt bankowy

Kredyt bankowy jest niew

$tpliwie najbardziej znanym i najcz "ciej

wykorzystywanym przez ma

!e "rednie przedsi biorstwa zewn trznym 'ró-

d

!em kapita!u.

Kredyt bankowy jest umow

$ pomi dzy bankiem a kredytobiorc$ za-

wieran

$ w formie pisemnej. Bank zobowi$zuje si udost pni% okre"lon$

kwot

na okre"lony cel oraz czas a kredytobiorca zobowi$zuje si wykorzy-

sta

% kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwróci% pobran$ kwot

wraz z nale

&nym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek.

Kredyty s

$ najcz "ciej stosowanym przez M(P zewn trznym 'ró-

d

!em finansowania. S!u&$ zarówno finansowaniu potrzeb rozwojowych jak

i dzia

!alno"ci bie&$cej. Nie istnieje jeden rodzaj kredytu, z którego przedsi -

biorca mo

&e skorzysta%. Banki rozwijaj$c stale swój wachlarz produktów

udost

pniaj$ inne formy kredytów, posiadaj$ce odmienne cechy tak rozli-

czeniowe jak i proceduralne. W

"ród dost pnych kredytów na rynku mo&emy

rozró

&ni% nast puj$ce: kredyt inwestycyjny; kredyt na zakup "rodków trwa-

!ych, kredyty obrotowy, kredyt nieodnawialny wyp!acany jednorazowo, linia
kredytowa, linia kredytowa odnawialna, kredyt w rachunku bie

&$cym, kredyt

pod zastaw nale

&no"ci, kredyt dyskontowy

5

.

Kredyty mo

&na klasyfikowa% wed!ug ró&nych kryteriów, nale&y za-

znaczy

%, &e rodzaje kredytów wynikaj$ z konieczno"ci dostosowania ich do

potrzeb kredytobiorców. Mo

&na klasyfikowa% je m.in. wed!ug czasu kredyto-

wania, metody udzielania kredytu -tj. w rachunku bie

&$cym, w rachunku kre-

dytowym, przeznaczenia kredytu -tj. obrotowe, inwestycyjne i inne. Podsta-
wowym rodzajem kredytów s

$ kredyty obrotowe i inwestycyjne.

Kredyt obrotowy s

!u&y finansowaniu bie&$cych potrzeb przedsi bior-

stwa zwi

$zanych z zaopatrzeniem, produkcj$ i sprzeda&$, jest to finansowa-

nie najcz

"ciej o charakterze krótkoterminowym. Kredyty obrotowe mo&na

podzieli

% na kredyty udzielane na rachunku bie&$cym i kredyty na rachunku

kredytowym. Te pierwsze charakteryzuj

$ si tym, &e bank umo&liwia przed-

si

biorstwu przekroczenie posiadanych "rodków na rachunku bankowym

3

R. Azembski, Oferta raczej dla

"redniaków, Rzeczpospolita 25, nr 124, 2000.

4

J. Ró

&anski, Dezinwestycje jako 'ród!o finansowania przedsi biorstwa [w:] Przedsi biorstwo

na rynku kapita

!owym, praca zbiorowa pod red. J. Duraja, Wydawnictwo Uniwersytetu )ódzkie-

go,

)ód' 2002, s. 227-233.

5

Podstaw

$ prawna jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r.

Nr 72, poz. 665 j.t. z pó

'n. zm.)

138

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

czyli debet na tym rachunku. Cech

$ charakterystyczn$ tego kredytu jest to,

&e jest on ka&dorazowo sp!acany z wp!ywów na rachunek.

Do zalet korzystania z kredytu na rachunku bie

&$cym mo&na zali-

czy

%:

mo&liwo"% zad!u&enia si do ustalonego limitu przez czas okre-

"lony w umowie

"rodki z kredytu mog$ by% wykorzystane na dowolny cel
szybki dost p do przyznanych "rodków pieni &nych bez koniecz-

no

"ci ka&dorazowego sk!adania dyspozycji

"rodki te pomagaj$ w utrzymaniu p!ynno"ci finansowej przedsi -

biorstwa

6

Kredyty na rachunku bie

&$cym dziel$ si na otwarte

7

i kasowe

8

.

W ostatnich latach w sektorze bankowym nast

$pi! wzrost zaintere-

sowania ma

!ymi i "rednimi przedsi biorstwami. Dla przedsi biorców tego

sektora stworzono produkty pakietowe obejmuj

$ce takie us!ugi, jak prowa-

dzenie rachunku bankowego wraz z dopuszczalnym debetem, automatyczny
dost

p do linii kredytowej, karty p!atnicze, kredytowe, oczywi"cie serwis tele-

foniczny, bankowo

"% internetow$, us!ugi leasingowe i factoringowe, lokaty

over-night i wiele i innych. Oczywi

"cie oprócz pakietów kredyty obrotowe na

rachunku bie

&$cym, obrotowe p!atnicze, kredyty obrotowe na linii kredytowej

odnawialnej itp.

9

Z kredytu bankowego korzysta

! w 2006 roku co trzeci przedsi bior-

ca. W

"ród firm mikro oraz ma!ych najpopularniejszy by! kredyt na rachunku

bie

&$cym, natomiast w grupie firm "rednich kredyt inwestycyjny

10

.

Kredyty udzielane na rachunku kredytowym mog

$ mie% ró&ne formy

m.in.:

Kredyt docelowy, s!u&$cy finansowaniu bie&$cej dzia!alno"ci, jest

on zwi

$zany z konkretn$, dora'n$ transakcj$ i nie ma mo&liwo"ci

odnowienia go.

(rodki te mo&na wykorzysta% jednorazowo lub

w transzach i tak równie

& sp!aca%.

Kredyt w formie linii kredytowej jest wykorzystywany w finanso-

waniu okre

"lonych powtarzalnych transakcji w przedsi biorstwie,

w tym wypadku sp

!ata zaleg!o"ci lub cz "ci zad!u&enia powoduje

odnowienie kredytu o wysoko

"% sp!aty.

6

E. Latoszek (red. naukowa) A. Ali

#ska, J. Grzywacz, M. Proczek I. Zawi"la#ska, Finansowanie

MSP w Polsce ze

"rodków finansowych UE jako czynnik wp!ywaj$cy na konkurencyjno"%

przedsi

biorstw, SGH w Warszawie, 2008, s. 78.

7

Kredyt otwarty to taki, w którym w ramach umowy kredytowej bank realizuj

zlecenia p!atnicze

kredytobiorcy do wysoko

"ci przyznanego kredytu, czyli salda debetowe powstaj$ w drodze zo-

bowi

$zania banku do zap!aty dokumentów p!atniczych przedsi biorcy.

8

Kredyt kasowy jest natomiast przyznawany przedsi

biorstwu w czasie chwilowego braku

"rodków na rachunku. Ten kredyt przyznawany jest na krótkie okresy, sp!ata kredytu nast puje
z bie

&$cych wp!ywów na rachunek.

9

H. Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s. 39-40

10

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po!owie 2006 r.,

nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007,

s. 18.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

139

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

Kredyt kasowy inaczej p!atniczy zwi$zany jest z chwilowym bra-

kiem

"rodków w kasie i jest sp!acany w ci$gu kilku dni.

Kredyt sezonowy jest przeznaczony dla tych przedsi biorców,

których dzia

!alno"% zwi$zana jest z sezonowo"ci$ produkcji

i sprzeda

&y. Wykorzystywany jest w okresie, kiedy przedsi bior-

stwo nie odnotowuje sprzeda

&y. Kredyt ten jest odnawialny.

Kredyt na pokrycie wymagalnych zobowi$za#, przedsi biorstwo

wykorzystuje go, gdy ma trudno

"ci p!atnicze. Kredyt ten zaci$ga-

ny jest zazwyczaj na okres kilku miesi

cy i nie jest odnawialny.

Kredyt na sfinansowanie nale&no"ci umo&liwia przedsi biorstwu

uzyskanie

"rodków pieni &nych zanim okre"lony d!u&nik uregulu-

j

zaleg!$ zap!at wzgl dem niego. Kredyt ten nie przekracza

warto

"ci nale&no"ci.

Co drugi ankietowany ma

!y i "redni przedsi biorca wyst$pi! w 2006

roku o kredyt inwestycyjny lub obrotowy do banku. W

!a"ciciele ma!ych

i

"rednich przedsi biorstw zdecydowanie cz "ciej ni& w!a"ciciele mikro

przedsi

biorstw spotkali si z pozytywnym rozpatrzeniem wniosku kredyto-

wego przez bank. Kredyt otrzyma

!o 80% ma!ych i "rednich przedsi biorców

oraz po

!owa firm mikro przedsi biorstw. Na szanse otrzymania kredytu,

oprócz wielko

"ci firmy, du&y wp!yw mia! wynik finansowy osi$gni ty przez

przedsi

biorstwo. W grupie firm, które osi$gn !y zysk, 70% wniosków o kre-

dyt zosta

!o rozpatrzonych pozytywnie, natomiast w firmach, które ponios!y

strat

lub wysz!y na zero by!a to nieca!a po!owa. Oczywi"cie firmy zyskowne

du

&o cz "ciej ni& pozosta!e sk!adaj$ wnioski o kredyty

11

.

Kredyty inwestycyjne s

!u&$ finansowaniu nak!adów gospodarczych,

czyli tworzenia lub powi

kszenia maj$tku trwa!ego. Kredyty inwestycyjne

udzielane s

$ na finansowanie inwestycji materialnych jak równie& niemate-

rialnych oraz inwestycji finansowych np. zakup papierów warto

"ciowych.

Kredyty inwestycyjne mo

&na podzieli% na:

Kredyty na wyposa&enie, zakup lub modernizacj sprz tu, naby-

cie lub budow

maj$tku trwa!ego;

Kredyty na restrukturyzacj , przeznaczone na rozbudow struk-

tury gospodarczej przedsi

biorstwa, kredyty przeznaczone na

zakup lub budow

ca!ych obiektów przemys!owych czy rolnych;

Kredyty na inwestycj typu „greenfield”, czyli na realizacj przed-

si

wzi cia od podstaw, zakup nowej technologii itp.

12

.

Finansowanie inwestycji wi

$&e si dla banku z ryzykiem, dlatego

banki wymagaj

$ od przedsi biorców perspektywicznych sprawozda# finan-

sowych, biznesplanów a przede wszystkim ró

&nego rodzaju zabezpiecze#,

jedn

$ z popularniejszych jest hipoteka.

11

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po!owie 2006 r.,

nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007,

s. 18.

12

E. Latoszek (red. naukowa) A. Ali

#ska, J. Grzywacz, M. Proczek I. Zawi"la#ska, Finansowa-

nie MSP w Polsce ze

"rodków finansowych UE jako czynnik wp!ywaj$cy na konkurencyjno"%

przedsi

biorstw, SGH w Warszawie, 2008, s. 80-81.

140

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

Kredyt inwestycyjny mo

&e by% udzielany w formie finansowania jednej okre-

"lonej transakcji, gdzie sp!ata nie powoduje odnowienia kwoty, b$d' w for-
mie linii kredytowej, bez okre

"lania w umowie obowi$zuj$cych terminów

i kwot wykorzystania transz. W przypadku tych kredytów przedsi

biorstwa

maj

$ ró&ne mo&liwo"ci naliczania odsetek i sp!aty kredytu. Mo&liwe jest na

przyk

!ad uzyskanie karencji w sp!acie kapita!u i odsetek.

Nale

&y zwróci% uwag na to, &e mikro i mali przedsi biorcy nie maj$

problemu z uzyskaniem kredytu obrotowego, ale napotykaj

$ na trudno"ci

w uzyskaniu d

!ugoterminowego kredytu inwestycyjnego. Faktem te& jest, &e

kredyty z tej grupy s

$ znacznie dro&sze dla ma!ych firm ni& kredyty przezna-

czone dla wi

kszych firm

13

.

(rednie oprocentowanie przyznanego kredytu wynios!o w 2006 roku

9% i ró

&ni!o si znacznie w poszczególnych grupach firm. Najmniejsi przed-

si

biorcy musieli p!aci% wy&sze odsetki, przeci tne oprocentowanie wynios!o

11%. Natomiast mali przedsi

biorcy p!acili "rednio 8,5%, a "redni przedsi -

biorcy 6%. Zdecydowana wi

kszo"%, bo a& 95% przyznanych w 2006 roku

kredytów to kredyty z

!otówkowe

14

.

Pomimo

&e oferta banków skierowana do sektora MSP znacznie si

wzbogaci

!a, co jest wynikiem równie& akcesji Polski do Unii Europejskiej

i wdra

&aniem programów pomocowych dla tego sektora, wspó!finansowa-

nych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, wydaje si

, &e ban-

ki nadal niech

tnie podejmuj$ ryzyko kredytowania ma!ych przedsi wzi %

inwestycyjnych. Przedsi

biorstwa najcz "ciej korzystaj$ z rachunku bie&$-

cego, kart p

!atniczych i kredytów obrotowych

15

.

Nale

&y doda%, &e poza kredytami bankowymi wyst puj$ tzw. kredyty

kupieckie. Udzielaj

$ ich sobie wzajemnie firmy. W przypadku u&ycia takiego

instrumentu – sprzedawca godzi si

wyda% towar, przed otrzymaniem za-

p

!aty, a wi c kredytuje nabywc , dzi ki temu przyci$ga wi cej klientów, któ-

rzy nie mog

$, b$d' nie chc$ p!aci% od razu gotówk$, a nie op!aca im si ko-

rzysta

% z kredytów bankowych.

Leasing

Leasing jest form

$ umowy cywilnoprawnej, zgodnie z któr$ przed-

si

biorstwo prowadz$ce dzia!alno"% leasingow$ oddaje drugiej stronie -

leasingobiorcy

"rodki trwa!e lub warto"ci niematerialne i prawne do odp!at-

nego u

&ytkowania albo pobierania po&ytków na czas okre"lony w umowie

leasingowej.

Istniej

$ dwie podstawowe formy leasingu: operacyjny i finansowy

(w

!a"ciwym). W leasingu finansowym "rodki leasingu zalicza si do aktywów

trwa

!ych leasingobiorcy, w leasingu operacyjnym leasingodawcy. W leasingu

13

E. Balcerowicz, Mikroprzedsi

biorca, sytuacja ekonomiczna, finansowanie, w!a"ciciele,

CASE, Warszawa 2002, s. 136-140.

14

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po!owie 2006 r.,

nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007.

15

H. Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s. 40-41.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

141

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

finansowym leasingobiorca wi

c jest odpowiedzialny za serwis i sprawne

funkcjonowanie urz

$dze#, ryzyko inwestycyjne ponosi leasingobiorca. Le-

asing operacyjny w

!a"ciwie odpowiada umowie dzier&awy, leasigodawca

ponosi ryzyko i odpowiada za serwis i sprawne dzia

!anie urz$dze#. Po za-

ko

#czeniu umowy, przedmioty oddane w leasing mog$ zosta% wykupione

przez leasingobiorc

po odliczeniu amortyzacji lub zwrócone leasingodawcy,

który mo

&e przedmiot umowy leasingu sprzeda% na rynku, mo&e równie& zo-

sta

% podpisana nowa umowa leasingu na przedmiot u&ywany czy te& mog$

zosta

% zastosowane inne formy finalizacji transakcji leasingowej (np. nieod-

p

!atne przeniesienie prawa w!asno"ci). Koszty zwi$zane z leasingiem s$

wy

&sze ni& kredytu, jednak daj$ okre"lone i wymierne korzy"ci podatkowe

i bilansowe

16

.

W Polsce umowa leasingowa znalaz

!a uregulowanie w kodeksie cy-

wilnym dopiero w 2001 roku po nowelizacji

17

.

Powszechnie stosowan

$ opcj$ zako#czenia umowy leasingu jest

mo

&liwo"% wykupu, ale do"% liczne firmy przewidywa!y zwrot wyleasingowa-

nego

"rodka lub jego sprzeda& na rynku. Najrzadziej wyst powa!o nieodp!atne

przeniesienie prawa w

!asno"ci przedmiotu leasingu na leasingobiorc .

Leasing jest popularn

$ form finansowania inwestycji w sektorze

MSP. W latach 1995-1999 rynek leasingowy charakteryzowa

! si wysok$

dynamik

$. Ma!o sformalizowane warunki finansowania oferowane w ramach

umowy leasingowej wychodzi

!y naprzeciw potrzebom sektora MSP.

18

Pó

'-

niejsza recesja gospodarcza i problemy wynikaj

$ce z braku systemowych

uregulowa

# prawnych dotycz$cych leasingu, wp!yn !a na spadek warto"ci

"rodków oddanych w leasing w latach 2000-2001. Pocz$wszy od 2002 r. ob-
serwuje si

ponowny rozwój rynku leasingowego.

Przyczyn powodów wysokiej popularno

"ci leasingu w"ród ma!ych

i

"rednich przedsi biorców nale&y upatrywa% w:

!atwo"ci dost pu do tego 'ród!a finansowania inwestycji,
braku konieczno"ci posiadania wysokich zabezpiecze#,
eliminacja ryzyka dzia!alno"ci gospodarczej,
mo&liwo"ci szybkiej zmiany profilu dzia!alno"ci,
ewentualno"ci rezygnacji z dzia!alno"ci bez ponoszenia dodat-

kowych kosztów wynikaj

$cych z likwidacji posiadanego maj$tku

w przypadku niepowodzenia przedsi

wzi cia,

16

T.T. Kaczmarek, Zarz

$dzanie p!ynno"ci$ finansów, ma!ych "rednich przedsi biorstw - uj cie

praktyczne, Warszawa 2007, s. 59-60.

17

Zgodnie z art. 709 k.c. przez umow

leasingu finansuj$cy zobowi$zuj si , w zakresie dzia-

!alno"ci swego przedsi biorstwa, naby% rzecz od oznaczonego nabywcy i na warunkach okre-
"lonych w umowie odda% t rzecz korzystaj$cemu do u&ywania albo u&ywania i pobierania
u

&ytków przez czas oznaczony, a korzystaj$cy zobowi$zuj si zap!aci% finansuj$cemu

w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieni

&ne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu

z tytu

!u nabycia rzecz przez finansuj$cego.

18

M. Kruk, Leasing w Polsce – stan prawny i perspektywy rozwoju, w: Bank i kredyt, nr 3/2006,

s. 94.

142

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

korzy"ci podatkowych- w leasingu operacyjnym obci$&enia po-

datkowe, wynikaj

$ce z obowi$zku p!acenia podatku VAT s$ roz-

!o&one w okresie dokonywania p!atno"ci leasingowych,

ograniczonych formalno"ciach w porównaniu z umow$ kredyto-

w

$,

trudno"ciach zwi$zanych z uzyskaniem kredytu bankowego

19

.

Nale

&y jednak pami ta% o wadach korzystania z leasingu jest to m.in. do"%

wysoki koszt leasingu w porównaniu z kredytem. Wysoki jest równie

& koszt

ubezpieczenia przedmiotu leasingu na wypadek kradzie

&y i inne wypadki.

W przypadku upad

!o"ci firmy raty leasingowe musz$ by% p!acone w dalszym

ci

$gu.

W 2008 r. G

!ówny Urz$d Statystyczny przeprowadzi! dopiero po raz

pierwszy badanie dzia

!alno"ci przedsi biorstw leasingowych, mimo &e wi k-

szo

"% z nich istnieje od 1991 r. Sprawozdania o wynikach uzyskanych w la-

tach 2006-2007 z

!o&y!o 56 podmiotów (17 spó!ek akcyjnych i 39 spó!ek

z o.o.), w tym 29 zrzeszonych w Zwi

$zku Przedsi biorstw Leasingowych

i Polskim Zwi

$zku Wynajmu i Leasingu Pojazdów. Leasing stanowi! dzia!al-

no

"% dominuj$c$ w 40 firmach, które prowadzi!y ponadto sprzeda& produk-

tów ubezpieczeniowych, rzadziej bankowych, a tak

&e "wiadczy!y ró&ne

us

!ugi finansowe i transportowe. Tylko w kilku przedsi biorstwach leasing by!

jedyn

$ form$ dzia!alno"ci.

Sie

% dystrybucji tworzy!y 562 oddzia!y i przedstawicielstwa, przy

czym na ma

!e przedsi biorstwa przypada!o przeci tnie ok. 7, a na najwi k-

sze – ok. 34 placówek obs

!ugi klientów; kontakty nawi$zywano tak&e po-

przez wspó

!pracuj$ce banki i dostawców leasingowanych dóbr.

20

Czo

!ówk najwi kszych firm leasingowych tworz$: Europejski Fun-

dusz Leasingowy (11,4% udzia

!u w rynku), Raiffeissen Leasing Polska

(10,2%) oraz BRE Leasing (8,5%).

Silny wzrost popytu inwestycyjnego wp

!yn$! na rekordowe w 2007

i 2008 roku wyniki bran

&y leasingowej. Warto"% nowego portfela wyleasin-

gowanych

"rodków wzros!a o 50% w porównaniu do 2006 roku, osi$gaj$c

poziom 32,7 mld z

!. W 2008 r. warto"% rynku ruchomo"ci i nieruchomo"

W 2007 roku na rynek ruchomo

"ci przypada!o 29,6 mld z!, a na rynek nieru-

chomo

"ci 3,1 mld z!. Natomiast w 2008roku warto"% leasingu na rynku ru-

chomo

"ci wynios!a 29,8 mld z! (wzrost o 0,7 proc. w porównaniu z 2007)

a warto

"% leasingu na rynku nieruchomo"ci wynios!a 3,3 mld z! (wzrost

o 7,3 proc.).

Najwi

ksz$ cz "% zakupów inwestycyjnych sfinansowanych w ra-

mach leasingu ruchomo

"ci stanowi!y "rodki transportu drogowego –

18,7 mld z

! (spadek o 3,9 proc.) oraz maszyny i urz$dzenia przemys!owe

– 9,8 mld z

! (wzrost o 10,4 proc.). Najni&szym udzia!em w ramach leasingu

ruchomo

"ci charakteryzowa!y si segmenty: komputerów i sprz tu biurowe-

19

H.Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s.42-43

20

Dzia

!alno"% przedsi biorstw leasingowych w 2007 roku, Informacje bie&$ce, GUS,

2008.06.16, www.stat.gov.pl/gus/opracowania_zbiorcze_PLK_HTML.htm

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

143

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

go 537,6 mln z

!. (wzrost 12,8 proc.) "rodków transportu kolejowego, po-

wietrznego i wodnego 520,3 mln z

!. (spadek o 10,8 proc.) oraz inne "rodki

trwa

!e 262 mln z! (wzrost o 17,8 proc.)

Udzia

! "rodków transportu drogowego w rynku ruchomo"ci w 2008 r.

by

! nadal najwi kszy, ale w stosunku do 2007 spad! g!ównie z powodu s!ab-

szych ni

& rok temu wyników w segmencie ci$gników siod!owych oraz naczep

i przyczep. Nale

&y jednak podkre"li%, &e 2007 rok by! w wielu firmach okre-

sem intensywnej wymiany taboru drogowego. Zach

ca!y do tego bardzo po-

zytywne sygna

!y dotycz$ce bie&$cej sytuacji w gospodarce i perspektyw jej

d

!ugoterminowego rozwoju. W roku 2007 wyleasingowano ci$gniki siod!owe

wraz z naczepami i przyczepami o warto

"ci 7,3 mld z!. Dobra koniunktura

w tej bran

&y zosta!a zahamowana wzrastaj$cymi cenami ropy i mocnym kur-

sem z

!otówki w I po!owie 2008 r. W II po!owie roku sytuacja uleg!a dalszemu

pogorszeniu w rezultacie pog

! biaj$cego si kryzysu gospodarczego na ryn-

kach

"wiatowych.

Najwi

kszy udzia! w rynku pojazdów maj$, podobnie jak w latach

ubieg

!ych, samochody osobowe. Ju& ok. 70 proc. aut firmowych jest finan-

sowanych w leasingu. Rosn

$ca popularno"% leasingu w finansowaniu aut

firmowych wynika z korzy

"ci podatkowych, bilansowych, a tak&e wynikaj$-

cych z ni

&szych kosztów zwi$zanych z zakupem, ubezpieczeniem, czy ser-

wisowaniem pojazdów

21

.

Struktura rynku leasingu ruchomo

"ci w latach 2004,2006 i 2008 po-

równuj

$ poni&sze wykresy. Warto zwróci% uwag , i& niezale&nie od roku

"rodki transportu drogowego by!y najcz "ciej leasingowane, na drugim miej-
scu by

!y maszyny i urz$dzenia przemys!owe, natomiast niewielki procent

zajmuj

$ komputery i sprz t biurowy, "rodki transportu kolejowego, powietrz-

nego i wodnego oraz inne ruchomo

"ci.

Wzrost obrotów z tytu

!u umów leasingu nie w pe!ni znalaz! odzwier-

ciedlenie w rachunku wyników badanych przedsi

biorstw leasingowych.

Ich przychody z ca

!okszta!tu dzia!alno"ci ukszta!towa!y si na poziomie

5 977 mln z

! (o 24,1% wi cej ni& w 2006 r.), koszty z ca!okszta!tu dzia!alno-

"ci wzros!y do kwoty 5 143 mln z! (o 21,8%). Wskutek wy&szej dynamiki
przychodów ni

& kosztów przedsi biorstwa leasingowe osi$gn !y lepszy

wynik finansowy ni

& w 2006 roku. Wynik finansowy brutto wyniós! oko!o

834 mln z

! a w 2006 roku ok. 592 mln z!. Zyski netto osi$gn !y 42 przedsi -

biorstwa, straty ponios

!o 14 spó!ek.

22

W 2008 roku, cho

% najlepszym w dotychczasowej historii polskiego

rynku leasingu, pojawi

!y si ju& sygna!y spadku jego dynamiki, zwi$zane

z kryzysem w

"wiatowej gospodarce. Pozytywnym impulsem dla rynku le-

asingu powinny by

% nadal projekty inwestycyjne, wspó!finansowane fundu-

szami unijnymi.

23

21

Informacja statystyczna opracowana przez Zwi

$zek Przedsi biorców Leasingowych

z 28 stycznia 2009 r., http://www.leasing.org.pl/files/uploaded/Statystyki/2008/Info2008.pdf

22

Dzia

!alno"% przedsi biorstw leasingowych w 2007 roku, Informacje bie&$ce, GUS,

2008.06.16, www.stat.gov.pl/gus/opracowania_zbiorcze_PLK_HTML.htm

23

Dzi

ki dokonanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zmianom przepisów Krajowe

wytyczne dotycz

$ce kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu

144

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

Faktoring

Faktoring jest to kupno przez bank lub inn

$ instytucj finansow$ nie-

przeterminowanej wierzytelno

"ci handlowej o krótkich terminach p!atno"ci

(z regu

!y od 14 do 210 dni) - przed up!ywem terminu jej p!atno"ci z potr$ce-

niem op

!aty na rzecz faktora, bez przej cia ryzyka wyp!acalno"ci d!u&nika

lub z przej

ciem takiego ryzyka

24

.

Us

!ugi faktoringowe polegaj$ na wykupie nieprzeterminowanych wie-

rzytelno

"ci, cz sto w powi$zaniu ze "wiadczeniem na rzecz faktorantów do-

datkowych us

!ug ksi gowych i windykacyjnych.

Firma factoringowa wykonuje co najmniej dwie z czterech czynno

"ci:

finansuje bezsporne i niewymagalne nale&no"ci
prowadzi sprawozdawczo"% i konta d!u&ników
egzekwuje nale&no"ci
przejmuje ryzyko wyp!acalno"ci odbiorcy
Firmy

"wiadcz$ce us!ugi faktoringowe dostarczaj$ przedsi bior-

stwom

"rodki finansowe pod nieuregulowane faktury, odnosz$ce si zarów-

no do sprzeda

&y krajowej, jak i eksportowej. Przedsi biorstwa mog$ uzy-

ska

% do 90% warto"ci wystawionych faktur w momencie wys!ania towarów

lub

"wiadczenia us!ug, a wyp!ata pozosta!ej cz "ci nast puje po zap!acie

odbiorcy na konto faktora. Tego typu finansowanie mo

&e by% pomocne przy

sprzeda

&y dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych i innych us!ug, szczególnie

w wypadku ma

!ych i "rednich przedsi biorstw, których kapita! w w!asnych

jest z regu

!y ma!y.

Typowy adresat faktoringu to firma prowadz

$ca sprzeda& z odro-

czon

$ p!atno"ci$, o du&ym zapotrzebowaniu na elastyczne finansowanie,

utrzymuj

$ca sta!$ wspó!prac z odbiorcami lub realizuj$ca ekspansywn$

strategi

zwi kszenia obrotów m.in. poprzez stosunkowo d!ugie terminy

p

!atno"ci.

Firma korzystaj

$ca z faktoringu uzyskuje natychmiastowe finanso-

wanie, dzi

ki czemu mo&e sp!aca% swoje zobowi$zania, planowa% zarz$-

dzanie finansami, w znacz

$cy sposób minimalizowa% ryzyko "ci$gni cia

nale

&no"ci i przeciwdzia!a% negatywnym skutkom ró&nic kursowych w eks-

porcie.

25

Korzy

"ci dla przedsi biorcy z tytu!u korzystania z faktoringu:

mo&liwo"% zwi kszenia obrotów w firmie,
poprawa p!ynno"ci,
mo&liwo"% planowania wp!ywów gotówkowych i wydatków, czyli

skuteczne zarz

$dzania finansami firmy,

Spójno

"ci w okresie programowania 2007-2013, 17 grudnia 2008) wydatki z tytu!u leasingu b -

dzie mo

&na jednorazowo zrefundowa%, a nie jak dotychczas jedynie w ratach i to w czasie

ograniczonym okresem bud

&etowym; Informacja statystyczna opracowana przez Zwi$zek

Przedsi

biorców Leasingowych z 28 stycznia 2009 r.,

http://www.leasing.org.pl/files/uploaded/Statystyki/2008/Info2008.pdf

24

Kaczmarek T.T., Zarz

$dzanie p!ynno"ci$ finansów ma!ych i "rednich przedsi biorstw - uj cie

praktyczne, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2007, s. 51.

25

*ród!o: Polski Zwi$zek Faktorów, www.faktoring.pl

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

145

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

zlikwidowanie skutków opó'nie# p!atniczych odbiorców,
zmniejszenie w firmie kosztów administracyjnych,
wzrost samofinansowania w firmie,
mniej formalno"ci przy podpisywaniu umowy faktoringu ni& umo-

wy kredytowej,

nie potrzeba dodatkowych zabezpiecze#, nie ma kosztów zwi$-

zanych z ich ustanowieniem

faktorant mo&e liczy% na uzyskanie z banku (faktor) dodatkowych

po

&yczek i kredytów, poniewa& zabezpieczeniem dla faktora jest

sama wierzytelno

"%

26

Przewodnicz

$c$ Komitetu Wykonawczego Polskiego Zwi$zku Faktorów

wymienia równie

& korzy"ci takie jak:

Nowe mo&liwo"ci w organizowaniu dostaw,
Poprawa rotacji nale&no"ci,
Szansa na sprostanie oczekiwaniom odbiorców co do terminu

p

!atno"ci,

Szansa wej"cia na nowe rynki bez ryzyka niewyp!acalno"ci od-

biorców,

Szansa na zdobycie nowych odbiorców,
Szansa na uzyskanie upustów cenowych u dostawców,
Ksi gowanie przelewów,

Monitorowanie nale

&no"ci

27

.

Z us

!ug faktoringowych korzysta niewielki odsetek przedsi biorców.

Niemniej jednak faktoring rozwija si

w ostatnim okresie bardzo dynamicz-

nie. W 2006 r. z us

!ug faktoringowych skorzysta!o ogó!em 3,7 tys. przedsi -

biorstw a w 2007 roku ju

& 4,9 tys. przedsi biorstw. Z faktoringu przede

wszystkim korzystaj

$ przedsi biorstwa handlowe i przemys!owe. W 2007 r.

dominowali faktoranci, których obroty z faktorem nie przekracza

!y 5 mln z!,

cho

% ich udzia! lekko obni&y! si (68,1% wobec 70,8% w 2006 roku), nato-

miast nieco wzrós

! udzia! klientów o obrotach z faktorem powy&ej 100 mln z!

(1,8%; 0,8% wobec 2006 roku).

28

W 2007 r. badaniem obj

to 37 podmiotów prowadz$cych dzia!al-

no

"% factoringow$, 33 w 2006 roku, z tego 16 wyspecjalizowanych przedsi -

biorstw oraz 21 banków komercyjnych, zajmuj

$cych si faktoringiem obok

statutowej dzia

!alno"ci. Spo"ród firm faktoringowych 5 mia!o form organi-

zacyjn

$ spó!ki akcyjnej, a pozosta!e 11 – spó!ki z ograniczon$ odpowiedzial-

no

"ci$. Wi kszo"ciowe udzia!y kapita!u polskiego wyst$pi!y w 9 przedsi -

biorstwach specjalizuj

$cych si w faktoringu, w 7 dominowa! kapita!

zagraniczny.

W 2007 r. badane firmy i banki

!$cznie wykupi!y wierzytelno"ci za

30 342,8 mln z

!, z tego faktoring krajowy stanowi! 88,8%, a factoring zagra-

niczny 11,2%. Na wierzytelno

"ci wynikaj$ce z faktoringu w handlu zagra-

26

T.T. Kaczmarek, Zarz

$dzanie p!ynno"ci$ finansów, ma!ych i "rednich przedsi biorstw - uj cie

praktyczne, Difin, Warszawa 2007, s. 53.

27

E. Urba

#ska, Miesi cznik finansowy Bank, listopad, 2006, s. 16-17.

28

Dzia

!alno"% faktoringowa w 2007 r., Informacje bie&$ce, GUS, 30.05.2008.

146

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

nicznym sk

!ada!y si w 89,4% wierzytelno"ci w eksporcie, a w 10,6% –

w imporcie. W factoringu krajowym najcz

"ciej stosowano faktoring z regre-

sem

29

(67,6% obrotów), rzadziej faktoring bez regresu

30

(27,6%) i factoring

mieszany

31

(4,8%). Grupa pozabankowych spó

!ek faktoringowych wykupi!a

wierzytelno

"ci za 18 988,0 mln z!, z tego faktoring krajowy stanowi! 85,9%,

a faktoring w handlu zagranicznym 14,1%. Banki prowadz

$ce dzia!alno"%

factoringow

$ wykupi!y wierzytelno"ci za 11 354,8 mln z!, z tego 93,6% w fak-

toringu krajowym, a 6,4% w faktoringu zagranicznym. Prawie wobec wszyst-
kich d

!u&ników faktoring mia! tryb jawny (notyfikowany), strony byli nie-

zw

!ocznie powiadamiani o zawartej umowie faktoringowej, tylko niewielka ich

cz

"% (2,3%) by!a obj ta faktoringiem tajnym.

Faktorzy najcz

"ciej stosowali faktoring zaliczkowy

32

, 44,3% w 2007 r.

a rok wcze

"niej 48,8% umów. Równie& cz sto zawierany by! factoring przy-

spieszony, czyli po otrzymaniu faktury od klienta, faktor wyp

!aca natychmiast

100% warto

"ci wierzytelno"ci, stanowi! on 41,1% umów w 2007 r. a 38,7%

w 2006 r. Pozosta

!e 14,6% umów dotyczy!y faktoringu wymagalno"ciowe-

go, czyli nale

&no"% wobec klienta jest regulowana w terminie p!atno"ci.

W 2006 roku powy

&szy factoring stanowi! 12,5%.

33

Obroty 12 firm faktoringowych zrzeszonych w Polskim Zwi

$zku Fak-

torów wzros

!y w 2008 roku o 75%, osi$gaj$c rekordow$ warto"% 32,87 mld

z

!. Zgodnie z szacunkami PZF w tym samym okresie warto"% obrotów na

rynku faktoringu, z uwzgl

dnieniem instytucji niezrzeszonych w PZF, osi$-

gn

!a 47,9 mld z!, co oznacza wzrost o 56 proc. Szacowany wzrost warto"ci

rynku o 17,2 mld z

! w ci$gu ostatniego roku jest najwi kszy w historii pol-

skiego rynku faktoringowego

34

.

Forfaiting

Forfaitig jest akceptowanym na ca

!ym "wiecie instrumentem finan-

sowania handlu mi

dzynarodowego. Forfaiting polega na dyskontowaniu

i redyskontowaniu przez bank wierzytelno

"ci z tytu!u transakcji handlowych.

Bank- forfaiter dyskontuje wierzytelno

"ci eksportowe zabezpieczone przez

29

Faktoring z regresem inaczej faktoring niepe

!ny czyli warunkowe przeniesienie wierzytelno"ci

– klient jest odpowiedzialny za wyp

!acalno"% d!u&nika, oznacza to &e je&eli d!u&nik nie zap!aci

nale

&no"ci to faktor ma prawo regresu do klienta i to on t nale&no"% zap!aci.

30

Faktoring bez regresu inaczej w

!a"ciwy, bezwarunkowy (pe!ny) – ryzyko wyp!acalno"ci d!u&-

nika przejmuje w sposób bezzwrotny faktor, b

$d' te& odpowiada za wykonanie przez d!u&nika

ci

$&$cych na nim zobowi$za#, a klient jest zabezpieczony przed ewentualn$ niewyp!acalno"ci$

d

!u&nika.

31

Faktoring mieszany –

!$czy cechy faktoringu z regresem i bez regresu. Faktor przejmuje ry-

zyko tylko do pewnego okre

"lonego poziomu finansowania, je&eli limit zostanie przekroczony, to

faktorowi przys

!uguje regres w stosunku do sprzedaj$cego, w przypadku niewyp!acalno"ci d!u&-

nika.

32

Faktoring zaliczkowy – klient otrzymuje od faktora zaliczk

wynosz$c$ mniej ni& 100% warto-

"ci wierzytelno"ci, której wysoko"% zale&y od warto"ci wierzytelno"ci i terminu sp!aty, zaliczka
wyp

!acana jest natychmiast po otrzymaniu faktur przez faktora. Pozosta!$ cz "% wyp!aca si

w momencie rzeczywistej sp

!aty przez d!u&nika.

33

Dzia

!alno"% faktoringowa w 2007 r., Informacje bie&$ce, GUS, 2008.

34

http://www.faktoring.pl/index.php?part=6&id=2, Warszawa, 13 stycznia 2009.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

147

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

bank importera, dokonuj

$c wyp!aty za weksportowany towar z potr$ceniem

tzw. odsetek eksportowych. Forfaiting mo

&e by% zastosowany, gdy importer

i eksporter uzgodni

$, &e zap!ata za towar nast$pi w odroczonym terminie.

Zap

!ata powinna by% zabezpieczona wekslami w!asnymi lub trasowanymi

por

czeniami przez bank lub nieodwo!aln$ akredytyw$ dokumentow$, ewen-

tualnie odr

bn$ gwarancj$ bankow$. Bank zabezpieczaj$cy zap!at powi-

nien by

% zaakceptowany przez bank- forfaitera.

Eksporter zleca bankwi dyskonto wierzytelno

"ci z akredytywy,

a koszty dyskonta kompensuje odpowiednio skalkulowan

$ cen$ wyekspor-

towanego towaru. Importer jest usatysfakcjonowany odroczeniem zap

!aty.

Bank wyp

!aca eksporterowi zdyskontowane wierzytelno"ci, gdy tylko stwier-

dza zgodno

"% dokumentów z warunkami akredytywy lub weksla por czone-

go przez bank importera. Warunki wykonania farfaiting uzgadniane s

$ przez

bank i eksportera w drodze negocjacji

35

.

Korzy

"ci z forfaitingu:

Tani sposób finansowania transakcji eksportera
Poprawia p!ynno"% finansow$ eksportera dzi ki wcze"niejszemu

otrzymaniu nale

&no"ci za dostarczony towar lub wykonan$ us!u-

g

,

Eliminuj ryzyko zwi$zane z transakcj$ handlow$
Eksporter ponosi odpowiedzialno"% tylko za autentyczno"% i po-

prawno

"% dokumentów przedstawionych do forfaitingu

W forfaitingu stosuje si standardowe dokumenty funkcjonuj$ce

w handlu mi

dzynarodowym

Eksorter dzi ki forfaitigowi mo&e zaproponowa% importerowi od-

roczone terminy p

!atno"ci

36

.

Publiczny rynek kapita

!owy

Publiczny rynek kapita

!owy jest z za!o&enia przeznaczony dla dojrza-

!ych przedsi biorstw, spe!niaj$cych odpowiednie wymogi oraz maj$cych do-
bre perspektywy rozwoju. Notowanie walorów danej spó

!ki na gie!dzie

znacznie zwi

ksza jej wiarygodno"% wobec banków i instytucji finansowych,

u

!atwiaj$c pozyskanie kapita!u. Status spó!ki gie!dowej to równie& lepsza

rozpoznawalno

"% marki, wi ksza wiarygodno"% przy zdobywaniu nowych

kontraktów i kontrahentów, a tak

&e mo&liwo"% pozyskania inwestora strate-

gicznego na korzystnych warunkach. W konsekwencji Gie

!da Papierów War-

to

"ciowych jest coraz cz "ciej brana pod uwag przez dojrza!e spó!ki, jako

forma pozyskania kapita

!u na dalszy rozwój. Jednak wymogi publicznego

rynku kapita

!owego oraz wysokie koszty, jakie wi$&$ si z wej"ciem na gie!-

d

, ograniczaj$ grono potencjalnych uczestników zw!aszcza w"ród ma!ych

35

T.T. Kaczmarek, Zarz

$dzanie p!ynno"ci$ finansów, ma!ych i "rednich przedsi biorstw - uj cie

praktyczne, Difin, Warszawa 2007, s. 57-59, T.T. Kaczmarek, Nietypowe tranzakcie w praktyce
handlu mi

dzynarodowego, Difin, Warszawa 2007, s. 33 i nast.

36

T.T. Kaczmarek, Zarz

$dzanie p!ynno"ci$ finansów, ma!ych i "rednich przedsi biorstw - uj cie

praktyczne, Difin, Warszawa 2007, s. 57-59

148

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

i

"rednich przedsi biorstw. Mo&emy zauwa&y% i&, ostanie lata to okres dy-

namicznego rozwoju Gie

!dy Papierów Warto"ciowych w Warszawie. Rok

2006 okaza

! si dotychczas najlepszym w historii warszawskiej gie!dy. In-

deks WIG wzrós

! o 42% w stosunku do poprzedniego roku, osi$gaj$c po-

ziom 50.412 pkt, a kapitalizacja notowanych spó

!ek wzros!a o prawie 50%.

Tempo wzrostu indeksów gie

!dowych w 2007 r. by!o ju& znacznie ni&sze,

w 2007 r. zadebiutowa

!o a& 81 spó!ek, czyli ponaddwukrotnie wi cej ni&

w 2006 r.

37

W sierpniu 2007 r. na Gie

!dzie Papierów Warto"ciowych uruchomio-

ny zosta

! alternatywny system obrotu (ASO) o nazwie New Connect. Nowy

rynek stanowi platform

finansowania i obrotu wtórnego dla ma!ych i "red-

nich przedsi

biorstw o wysokim potencjale wzrostu, które nie by!yby w stanie

sprosta

% kryteriom rynku regulowanego. New Connect jest zasadniczo prze-

znaczony dla firm dzia

!aj$cych w obszarze wysokich technologii, cho% nie

wyklucza si

równie& przedsi biorstw dzia!aj$cych w innych sektorach. Za-

k

!ada si , &e skupienie w jednym miejscu m!odych, dynamicznych spó!ek

przyniesie konkretne rezultaty w postaci wzrostu nak

!adów na dzia!alno"%

w obszarze B+R oraz we wdra

&aniu efektów bada#w projektach bizneso-

wych.

38

Instrumenty finansowe rynku kapita

!owego

W

"ród instrumentów rynku kapita!owego najcz "ciej wykorzystywa-

nych przez przedsi

biorców i s!u&$cych pozyskaniu kapita!u z rynku finan-

sowego s

$ akcje, prawa do akcji, prawa do poboru, obligacje.

Akcje s$ podstawowym papierem warto"ciowym dzi ki któremu

przedsi

biorstwo mo&e pozyskiwa% "rodki z rynku finansowego.

Akcja to papier warto

"ciowy, który !$cz$cy w sobie prawa o cha-

rakterze maj

$tkowym i niemaj$tkowym, wynikaj$ce z uczestnic-

twa akcjonariusza w spó

!ce akcyjnej. Akcje mog$ by% imienne lub

na okaziciela, gdzie tylko te drugie mog

$ by% przedmiotem obrotu

gie

!dowego. Jest to zwi$zane z charakterem obrotu gie!dowego,

którego przedmiotem s

$ jedynie wystandaryzowane instrumenty

finansowe, a wi

c pozbawione cech indywidualnych

39

.

Prawa do akcji (PDA) to prawo maj$tkowe, maj$ce status pa-

pieru warto

"ciowego, skraca okres d!ugiego oczekiwania na no-

towanie akcji na gie

!dzie. PDA mog$ by% przedmiotem obrotu

wkrótce po przydziale akcji, a przed ich zarejestrowaniem w s

$-

dzie. PDA umo

&liwiaj$ wycofanie si z dokonanej inwestycji tym,

którym przydzielono nowo emitowane akcje, a jednocze

"nie

umo

&liwia ich nabycie tym, którzy nie dokonali tego w publicznej

subskrypcji, zanim akcje zadebiutuj

$ na gie!dzie.

37

Ministerstwo Gospodarki, Przedsi

biorczo"% w Polsce, Warszawa, 2008, s. 98.

38

www.newconnect.pl, www.gpw.pl

39

Ustawa z 15 wrze

"nia 2000r., Kodeks spó!ek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z pó'n.

zm.).

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

149

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

Prawo poboru (PP) to instrument umo&liwiaj$cy zachowanie

przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udzia

!u

w kapitale akcyjnym danej spó

!ki akcyjnej po nowej emisji jej ak-

cji. Wed

!ug tej regu!y obj cie przez akcjonariuszy odpowiedniej

ilo

"ci nowych akcji zale&y "ci"le od ju& posiadanego ich stanu

ilo

"ciowego, i odbywa si w terminie specjalnie wyznaczonym im

przez spó

!k . Akcjonariusze niezainteresowani nowo emitowa-

nymi walorami tej spó

!ki mog$ zbywa% swoje prawa poboru oso-

bom trzecim – gotowym wej

"% w sk!ad jej akcjonariatu albo te&

chc

$cym powi kszy% swój w nim udzia!.

40

Obligacja jest d!u&nym papierem warto"ciowym, czyli potwierdza

zaci

$gni cie przez emitenta okre"lonej kwoty po&yczki i zobo-

wi

$zuje do jej zwrotu obligatariuszowi (obligatariusz - wierzyciel,

w

!a"ciciel obligacji) w okre"lonym terminie. Emitent nie traci wi c

kontroli nad spó

!k$, zaci$ga jedynie swoisty kredyt, którego kosz-

tem jest koszt emisji oraz odsetki wyp

!acane obligatariuszom.

Emisj

obligacji uwa&a si za zaci$gni cie d!ugu pozabankowe-

go. Obligacje s

$ szczególnie wykorzystywane przez podmioty,

posiadaj

$ce wysokie zapotrzebowanie na kapita! d!ugookresowy.

S

$ uwa&ane za ta#sze 'ród!o finansowania dzia!alno"ci przed-

si

biorstwa w porównaniu np. z akcjami, bowiem odsetki z tytu!u

oprocentowania p

!acone obligatariuszom s$ klasyfikowane jako

koszty finansowe i odliczane od podstawy opodatkowania wyniku
przedsi

biorstwa podatkiem dochodowym. Emisja obligacji mo&e

by

% niezabezpieczona i takie dominuj$ na rynkach kapita!owych,

lub posiada

% zabezpieczenie

41

.

Krótkoterminowe papiery d!u$ne przedsi#biorstw (KPDP). S$

to instrumenty finansowe z terminem zapadalno

"ci poni&ej jed-

nego roku. Na rynkach zagranicznych instrument ten jest okre-
"lany mianem commercial paper albo euro-commercial paper.
W Polsce, terminologia prawna dotycz

$ca KPDP ma jednak&e

charakter zró

&nicowany w zale&no"ci od podstawy prawnej emi-

sji, stosuje si

ró&ne nazwy. KPDP emitowane na podstawie

prawa wekslowego nazywane si

wekslami (przemys!owymi,

komercyjnymi, krótkoterminowymi, obrotowo-inwestycyjnymi itd.).
Terminem – bony – okre

"la si KPDP, których podstaw$ prawn$

stanowi

$ przepisy Kodeksu cywilnego natomiast zgoda ustawo-

dawcy na przeprowadzanie emisji omawianych instrumentów fi-
nansowych na bazie obligacji daj

podstaw do ich okre"lania

mianem krótkoterminowych obligacji. Te instrumenty finansowe
ciesz

$ si coraz wi kszym znaczeniem

42

.

40

Podstawa prawna – ustawa z 15 wrze

"nia 2000 r. Kodeks spó!ek handlowych (Dz.U. Nr 94,

poz. 1037 z pó

'n. zm.).

41

Podstawa prawna – ustawa z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.U. z 2001, Nr 120,

poz. 1300 z pó

'n. zm).

42

Ministerstwo Gospodarki, Przedsi

biorczo"% w Polsce, Warszawa, 2008, s. 89.

150

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

Instrumenty finansowe, nie b

d$ce papierami warto"ciowymi to:

tytu!y uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania,
instrumenty rynku pieni &nego,
finansowe kontrakty terminowe,
umowy forward dotycz$ce stóp procentowych,
prawa maj$tkowe (pochodne instrumenty towarowe),
swapy akcyjne, walutowe, na stopy procentowe.

Private Equity/Venture Capital

Poj

cie Private Equity mo&na zdefiniowa% jako inwestycje na niepu-

blicznym rynku kapita

!owym, czyli zakup udzia!ów, akcji w spó!kach nie no-

towanych na gie

!dzie. Inwestor - fundusz PE/VC poprzez swoj$ firm zarz$-

dzaj

$c$ funduszem w!$cza si w zarz$dzanie przedsi biorstwem b d$cym

przedmiotem inwestycji, wskutek czego przedsi

biorstwo korzystaj$ce ze

wsparcia funduszu traci cz

"ciowo niezale&no"%, zyskuj$c jednak w zamian,

oprócz

"rodków finansowych na rozwój, pomoc w realizacji strategii rozwoju.

Najcz

"ciej inwestora tego rodzaju pozyskuje si w celu rozwoju nowego

produktu lub technologii, zwi

kszenia kapita!u obrotowego, poprawy bilansu.

Venture capital jest jedn

$ z odmian private equity. Termin venture

capital najcz

"ciej t!umaczony jest na j zyk polski jako „kapita! wysokiego

ryzyka” lub „kapita

! ryzyka”. G!ówn$ cech$ tego instrumentu finansowania

przedsi

wzi % jest za!o&enie, &e inwestorzy gotowi s$ zaakceptowa% wy&szy

poziom ryzyka ni

& w przypadku innych form inwestowania, w zamian jednak

oczekuj

$, &e inwestycja ta przyniesie im wielokrotnie wi ksze zyski. S$ to

inwestycje dokonywane we wczesnych stadiach rozwoju przedsi

biorstw,

które s

!u&$ uruchomieniu przedsi biorstwa lub jego ekspansji. Venture capi-

tal jest wi

c kapita!em "rednio- i d!ugoterminowym, który inwestowany jest

za pomoc

$ nabycia akcji b$d' udzia!ów, rzadziej obligacji zamiennych ma-

!ych i "rednich przedsi biorstw, ale o du&ym potencja!em wzrostu.

Venture Capital jest kapita

!em wysokiego ryzyka, inwestowanym

przez instytucj

lub inwestora indywidualnego w papiery warto"ciowe czy te&

udzia

!y podmiotów gospodarczych charakteryzuj$ce si ryzykiem wy&szym

ni

& przeci tnie. Celem takiego inwestora jest uzyskanie wy&szej od przeci t-

nej stopy zwrotu przez sprzeda

& udzia!ów w spó!ce po up!ywie czasu nie-

zb

dnego dla osi$gni cia przez inwestora zamierzonej stopy zwrotu

43

.

Kapita

! wysokiego ryzyka mo&e by% oferowany przez fundusze in-

westycyjne lub inwestorów indywidualnych dzia

!aj$cych na tzw. nieformal-

nym rynku venture capital (business angels). Poza wsparciem kapita

!owym

przedsi

biorca korzystaj$cy z tej formy dofinansowania mo&e korzysta%

z pomocy doradczej, pomocy w zakresie zarz

$dzania finansami i planowania

strategicznego a tak

&e u!atwienie dost pu do nowych rynków i technologii.

44

43

H. Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s. 44.

44

H. Waniak-Michalak, Pozabankowe

'ród!a finansowania ma!ych "rednich przedsi biorstw,

fundusze po

&yczkowe, fundusze dor czeniowe, rynek venture capital, Kraków 2007, s. 44-45

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

151

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

W

"ród zalet finansowania typu venture nale&y wymieni% mo&liwo"%

realizacji nawet bardzo ryzykownych projektów bez stosownych zabezpie-
cze

#. Jest to jedyna mo&liwo"% realizacji obarczonych du&ym ryzykiem

przedsi

wzi % w fazie projektowania produktu b$d' us!ugi (seed financing)

lub zak

!adania firmy (start-up financing), gdy za!o&yciele ani ich najbli&sze

otoczenie nie dysponuj

$ odpowiednimi "rodkami finansowymi. W przypadku

pozyskiwania kapita

!u zewn trznego z funduszy venture capital wi$&e si to

z mniejszym, ni

& w przypadku oferty publicznej, kosztem przygotowania do-

kumentacji oraz jest pozbawione uci

$&liwej procedury dopuszczeniowej.

Mo

&na go pozyska% nawet w miesi$c, wi c wiele szybciej ni& z oferty pu-

blicznej. Mened

&erowie funduszy venture capital posiadaj$ du&$ wiedz

z zakresu finansów, marketingu i zarz

$dzania, co w ma!ych i "rednich fir-

mach, daje mo

&liwo"% zmiany jako"ciowej w tym zakresie. Fundusz venture

capital, jako inwestor, przyczynia si

równie& do poprawy wizerunku firmy.

Baki jak i inne fundusze inwestycyjne, sk

!onne s$ traktowa% tak$ firm jako

bardziej wiarygodn

$. Przyczynia si do tego "wiadomo"% faktu, &e kondycja

finansowa firmy i planowane inwestycje zosta

!y sprawdzone przez fundusz

venture capital o wiele solidniej ni

& ma to miejsce w przypadku standardo-

wego post

powania o przyznanie kredytu.

Zalet

$ jest mo&liwo"% zachowania w tajemnicy wielu istotnych dla

dzia

!alno"ci firmy informacji, które, w przypadku pozyskania kapita!u za po-

moc

$ oferty publicznej, musia!yby by% powszechnie dost pne, równie& dla

konkurentów. Do wad zaliczy

% trzeba przede wszystkim zdecydowanie ni&-

sz

$ ni& w ofercie publicznej wycen akcji. Czasowy charakter zaanga&owa-

nia kapita

!u przez venture capital nie ma w istocie wi kszego znaczenia dla

przedsi

biorcy, gdy& wyj"cie z inwestycji jest problemem funduszu venture

capital. Nabywc

$ pakietu udzia!ów nale&$cych dotychczas do funduszu ven-

ture capital mo

&e okaza% si inwestor nie zainteresowany kontynuowaniem

strategii realizowanej przez zarz

$d, ale zagro&enie przej cia kontroli przez

niepo

&$danego wspólnika mo&e wyst$pi% równie dobrze, na rynku publicz-

nym. Wed

!ug European Venture Capital Association firmy zasilone przez

venture capital zwi

kszaj$ zyski w tempie 35% rocznie, eksport o 34% na

rok, a sprzeda

& produktów zwi kszaj$ w tempie pi ciokrotnie szybszym, ni&

firmy z listy 100 najlepszych firm brytyjskich Financial Times

45

.

W 2006 r. polskie firmy PE/VC pozyska

!y rekordow$ warto"% nowych

kapita

!ów do funduszy tj. 937 mln EUR. Z kolei inwestycje polskich firm za-

rz

$dzaj$cych funduszami typu PE/VC wynios!y 294 mln EUR, co stanowi!o

wzrost a

& o 91% w porównaniu do 2005 r. Liczba zrealizowanych inwestycji

wzros

!a w tym okresie z 32 do 46, przy jednoczesnym wzro"cie "redniej war-

to

"ci transakcji – z 4,8 do 6,4 mln EUR. Je"li chodzi o struktur bran&ow$

inwestycji, nast

$pi!a istotna zmiana w stosunku do 2005 r. O ile rok wcze-

"niej koncentrowa!y si one na bran&y dóbr konsumpcyjnych, w 2006 r. na-
st

$pi! powrót do sektora komunikacji i mediów. Polskie firmy zarz$dzaj$ce

PE/VC ulokowa

!y w nim 165 mln EUR. Nie odnotowano &adnej inwestycji

45

Tomasz Zieli

#ski, Informator, Mo&liwo"ci pozyskiwania "rodków zewn trznych na inwestycje

w przedsi

biorstwach.

152

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

w sektorze IT, niemniej jednak wzrost inwestycji w sektorze zaawansowa-
nych technologii by

! bardzo wyra'ny (56-proc. udzia! w strukturze inwestycji

wobec 24-proc. w 2005 r.).

Najwi

ksza cz "% zainwestowanych "rodków dotyczy!a refinanso-

wania lub wykupu od poprzednich w

!a"cicieli (94%). Pozosta!$ cz "% stano-

wi

!y inwestycje w przedsi biorstwa na etapie ekspansji (5,2%), start-up

(0,4%) oraz kapita

!u zal$&kowego (0,4%)

46

.

Rynek PE/VC jest w Polsce jest jeszcze stosunkowo ma

!o rozwini -

ty, ale nale

&y spodziewa% si , &e jego znaczenie dla gospodarki, w szcze-

gólno

"ci wp!yw na rozwój przedsi biorstw innowacyjnych, b dzie coraz

wi

kszy.

Krajowy Fundusz Kapita

!owy

Krajowy Fundusz Kapita

!owy zosta! utworzony w 2005 r. na mocy

ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o Krajowym Funduszu Kapita

!owym. Krajowy

Fundusz Kapita

!owy S.A. (KFK) jest polskim funduszem funduszy venture

capital/private equity. Dzia

!alno"% KFK polega na inwestowaniu w fundusze

VC/PE, które zasilaj

$ kapita!owo ma!e i "rednie przedsi biorstwa. KFK zo-

sta

! utworzony w celu ograniczania luki kapita!owej, polegaj$cej na niskiej

poda

&y kapita!u VC/PE w segmencie ma!ych i "rednich przedsi biorstw. Za-

daniem Funduszu jest wspieranie finansowe funduszy kapita

!owych inwestu-

j

$cych w przedsi biorców maj$cych siedzib na terytorium RP, w szczegól-

no

"ci w przedsi biorców innowacyjnych lub prowadz$cych dzia!alno"%

badawczo-rozwojow

$. Wsparcie finansowe realizowane jest w postaci inwe-

stycji KFK w fundusze VC/PE oraz w formie

"wiadcze# bezzwrotnych na

pokrycie cz

"ci kosztów zarz$dzania. Inwestycja KFK polega% mo&e na za-

sileniu kapita

!ów w!asnych funduszu lub na udzieleniu funduszowi d!ugoter-

minowego d

!ugu.

W 2007 r. Krajowy Fundusz Kapita

!owy zosta! zasilony dotacj$ ce-

low

$ z bud&etu pa#stwa w kwocie ok. 54,3 mln z!. W lipcu 2007 r. KFK og!o-

si

! pierwszy Otwarty Konkurs Ofert na udzielenie wsparcia finansowego fun-

duszom kapita

!owym, na który wp!yn !o 5 ofert. W wyniku przeprowadzonej

procedury weryfikacyjnej do udzielenia wsparcia finansowego wybrano
3 fundusze. Do dnia 31 grudnia 2007 r. podpisane zosta

!y umowy z dwoma

funduszami kapita

!owymi na !$czn$ kwot 55,0 mln z!. Krajowy Fundusz Ka-

pita

!owy zosta! wskazany jako instytucja wdra&aj$ca dla jednego z poddzia-

!a# - Poddzia!anie 3.2. Wspieranie funduszy kapita!u podwy&szonego ryzyka
w ramach dzia

!ania „Kapita! dla innowacji” w ramach Programu Operacyjne-

go Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013. Projektowana alokacja na
wsparcie funduszy inwestycyjnych przez KFK S.A. wynosi 180 mln EUR

47

.

46

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po!owie 2006 r.,

nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007

47

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po!owie 2006 r.,

nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

153

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

Fundusze po

$yczkowe

48

Problem braku dost

pu do finansowania zewn trznego dla mikro,

ma

!ych i "rednich przedsi biorstw w Polsce mo&e by% w znacznym stopniu

niwelowany przez system funduszy po

&yczkowych, który spe!nia wa&n$,

komplementarn

$ rol wobec innych 'róde! finansowania. W skali znajomo"ci

instrumentów finansowania zewn

trznego przez przedsi biorców fundusze

po

&yczkowe zajmuj$ wysok$, trzeci$ pozycj tu& za kredytem bankowym

i leasingiem. Mikro i mali przedsi

biorcy doceniaj$ wp!yw po&yczek w takich

obszarach jak: finansowanie inwestycji, wzmacnianie pozycji rynkowej, prze-
!amywanie barier w dost pie do finansowania czy te& kreowanie dobrej hi-
storii kredytowej.

Fundusze po

&yczkowe powstawa!y w latach 1992-2005. Ostatni

okres to czas intensywnego rozwoju systemu funduszy po

&yczkowych i co

za tym idzie, znacz

$cego przyrostu kapita!ów po&yczkowych oraz przedsi -

biorców korzystaj

$cych z po&yczek. Wed!ug danych z raportu

49

na koniec

czerwca 2008 r. w porównaniu ze stanem na koniec 2003 r. kapita

! po&ycz-

kowy funduszy oraz liczba i warto

"% udzielonych po&yczek uleg!y podwoje-

niu. Nast

$pi!y istotne zmiany w strukturze kapita!u po&yczkowego. (rodki

otrzymane z Unii Europejskiej w ramach Sektorowego Programu Operacyj-
nego Wzrost Konkurencyjno

"ci Przedsi biorstw (SPO WKP) stanowi!y

36,5% kapita

!u po&yczkowego funduszy na dzie# 30 czerwca 2008 r. Za-

znaczy

% nale&y fakt zwi kszenia licznej grupy funduszy po&yczkowych,

a tym samym ich mo

&liwo"ci w zakresie udzielanego wsparcia finansowego

MSP. Wa

&ny jest równie& pozytywny wp!yw funduszy po&yczkowych na ry-

nek pracy, poprzez tworzenie nowych i/lub sprzyjanie zachowaniu dotych-
czasowych miejsc pracy

50

.

Na koniec czerwca 2008 roku 66 instytucji prowadzi

!o 72 fundusze

po

&yczkowe, które dysponowa!y kapita!em po&yczkowym o warto"ci 888,5

mln z

! oraz udzieli!y od pocz$tku dzia!alno"ci 162,1 tys. po&yczek o warto"ci

2.626,8 mln z

!.

Na koniec czerwca 2008 r. w porównaniu ze stanem na 31.12.2007 r.

obserwuje si

kontynuacj systematycznego przyrostu kapita!u po&yczkowego

oraz udzielonych po

&yczek zarówno w uj ciu ilo"ciowym, jak i warto"ciowym.

Kapita

! po&yczkowy w relacji do ko#ca 2007 r. wzrós! o 65,3 mln z! (o 7,9%),

liczba po

&yczek o 10,4 tys. sztuk (o 6,8%), a ich warto"% o 245,7 mln z!

(o 10,3%).

48

Na podstawie danych zawartych w „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce – stan

na 30.06.2007 r.”, i „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e

i

"rednie przedsi biorstwa wg stanu na 30.06.2008”, Polskie Stowarzyszenie Funduszy Po&ycz-

kowych.

49

„Raport o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e i "rednie przedsi -

biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r.”, B. Bartkowiak, M. Korol, Polskie Stowarzyszenie Funduszy
Po

&yczkowych, pa'dziernik 2008.

50

„Raport o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e i "rednie przedsi -

biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r.”, B. Bartkowiak, M. Korol, Polskie Stowarzyszenie Funduszy
Po

&yczkowych, pa'dziernik 2008.

154

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

W relacji do stanu na koniec 2003 r. wzrós

! ponad dwukrotnie kapita!

po

&yczkowy (o 520,2 mln z!, tj. o 141,5%) i warto"% udzielonych po&yczek

o 1.470,2 mln z

!, tj. o 126,0%, a liczba udzielonych po&yczek prawie dwu-

krotnie czyli o 79,6 tys. szt., tj. o 96,1%. Niewielkim, ale systematycznym
zmianom podlega

!a równie& przeci tna warto"% po&yczki. Na koniec czerw-

ca 2008 r. osi

$gn !a poziom 16,2 tys. z!.

51

W

"ród po&yczek udzielonych od pocz$tku dzia!alno"ci funduszy do

30.06.2007 r. dominowa

!y po&yczki:

przeznaczone na cele inwestycyjne – stanowi!y one oko!o dwóch

trzecich wszystkich po

&yczek zarówno w uj ciu ilo"ciowym jak

i warto

"ciowym,

udzielane przedsi biorstwom handlowym i us!ugowym – po&yczki

na dzia

!alno"% handlow$ stanowi!y po!ow ogólnej liczby udzielo-

nych po

&yczek, w kwocie do 10 tys. z! - ponad dwie trzecie ogól-

nej liczby wyp

!aconych po&yczek i prawie jedna trzecia ich warto-

"ci,

udzielane przedsi biorstwom zatrudniaj$cym do 9 osób – 96,3%

ogólnej liczby udzielonych po

&yczek i 84,1% ich warto"ci.

Bezpo

"rednim efektem wsparcia finansowego ma!ych i "rednich

przedsi

biorstw przez fundusze po&yczkowe s$ nowe miejsca pracy. Po-

cz

$wszy od 1992 r. do 30 czerwca 2007 r. fundusze udzieli!y po&yczek

umo

&liwiaj$c utworzenie 49,5 tys. nowych miejsc pracy. W samym pierw-

szym pó

!roczu 2006 r. anga&uj$c kwot 205,9 mln z! fundusze przyczyni!y

si

do utworzenia 3,5 tys. miejsc pracy.

Obserwuje si

systematyczne zmiany w strukturze finansowania ka-

pita

!u po&yczkowego. Dominuj$cy udzia! w jego finansowaniu mia!y "rodki

pieni

&ne w kwocie 324,3 mln z! otrzymane w latach 2005-2007 i I pó!roczu

2008 r. przez instytucje prowadz

$ce fundusze po&yczkowe w ramach Sekto-

rowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjno

"ci Przedsi biorstw -

Poddzia

!anie 1.2.1 Dokapitalizowanie funduszy mikropo&yczkowych. Ich

udzia

! w kapitale po&yczkowym wzrós! z 10% na koniec 2005 r. do prawie

37% na koniec czerwca 2008 r. Drugim co do wielko

"ci 'ród!em finansowa-

nia kapita

!u po&yczkowego by!y "rodki w!asne. Udzia! tych "rodków na ko-

niec czerwca 2008 r. wyniós

! 26% i by! nieco wy&szy w porównaniu do stanu

na koniec 2007 r.

52

W

"ród funduszy najwi kszym kapita!em dysponowa!a Polska Fun-

dacja Przedsi

biorczo"ci z siedzib$ w Szczecinie (96,8 mln z!, tj. 12,6% ka-

pita

!u po&yczkowego funduszy ogó!em) oraz Fundusz Mikro Sp. z o.o. z sie-

dzib

$ w Warszawie (87,2 mln z!, tj. 11,4% kapita!u funduszy po&yczkowych

ogó

!em). Natomiast spo"ród wszystkich funduszy najwi cej po&yczek udzieli!

Fundusz Mikro sp. z o.o., tj. 100,3 tys. sztuk. Stanowi

!y one 70,6% ogólnej

51

Na podstawie danych zawartych w „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce – stan

na 30.06.2007 r.” i „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e

i

"rednie przedsi biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r.”

52

Na podstawie danych zawartych w „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce – stan

na 30.06.2007 r.”,
Polskie Stowarzyszenie Funduszy Po

&yczkowych.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

155

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

liczby po

&yczek. Pod wzgl dem warto"ci by!y to jednak po&yczki mniejsze.

Przeci

tna ich warto"% wynosi!a 7,7 tys. z!. Równie& w rankingu funduszy

wed

!ug ogólnej warto"ci udzielonych po&yczek pierwsze miejsce zaj$! Fun-

dusz Mikro Sp. z o.o. (771,6 mln z

!, tj. 35,5% ogólnej warto"ci po&yczek).

Województwo mazowieckie, gdzie zlokalizowanych jest najwi

cej

funduszy i dysponuj

$ce najwi kszym kapita!em po&yczkowym, zaj !o rów-

nie

& pierwsze miejsce w rankingu warto"ci i liczby udzielonych po&yczek na-

rastaj

$co do 30.06.2008 r. Decyduj$cy wp!yw mia!y poziom kapita!u po&ycz-

kowego i dzia

!alno"% po&yczkowa Funduszu Mikro z siedzib$ w Warszawie.

Dokapitalizowanie w ramach poddzia

!ania 1.2.1 Sektorowego Pro-

gramu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjno

"ci Przedsi biorstw mia!o istot-

ne znaczenie dla rozwoju systemu funduszy po

&yczkowych w Polsce, ich

wzmocnienia kapita

!owego oraz wzrostu aktywno"ci. Zaakceptowano

53 projekty do udzielenia wsparcia zg

!oszonego przez 39 instytucji prowa-

dz

$cych fundusze po&yczkowe. )$czna kwota przyznanego wsparcia fundu-

szom po

&yczkowym wynios!a 346.060 tys. z! (z tego w ramach: I rundy apli-

kacyjnej 173.947 tys. z

!, II rundy - 82.000 tys. z!, III rundy - 90.113 tys. z!).

Docelowy kapita

! po&yczkowy funduszy realizowanych w ramach SPO WKP,

po uwzgl

dnieniu wk!adu w!asnego w kwocie 162.574 tys. z! i otrzymaniu ca-

!ej kwoty przyznanej dotacji wyniesie 508.634 tys. z!

53

.

Krajowy Fundusz Por

#cze% Kredytowych

– Bank Gospodarstwa Krajowego

54

Pocz

$tki dzia!ania Funduszu Por cze# Kredytowych si gaj$ 1994

roku, kiedy zosta

!a podpisana umowa pomi dzy Ministrem Finansów a Ban-

kiem Gospodarstwa Krajowego. G

!ównym celem dzia!alno"ci funduszu by!o

wspieranie dzia

!alno"ci ma!ych i "rednich przedsi biorstw, do których by! ad-

resowany. Przedsi

biorstwa z tego sektora z racji swych charakterystycz-

nych cech takich jak, niskie kapita

!y w!asne, ma!y maj$tek trwa!y, brak histo-

rii kredytowej, traktowane by

!y przez banki jako podmioty o wysokim ryzyku

kredytowym i z tego powodu mia

!y ograniczony dost p do kredytów banko-

wych. Por

czenia udzielane przez BGK mia!y niwelowa% ryzyko banków

i umo

&liwi% ma!ym i "rednim przedsi biorstwom finansowanie swojej dzia!al-

no

"ci "rodkami pozyskanymi z kredytów bankowych. Przyj te rozwi$zania

posiada

!y jednak wiele ogranicze# m.in. maksymalny okres por czenia do

5 lat, oraz konieczno

"% materialnego zabezpieczenia udzielonego por cze-

nia. Powodowa

!o to, &e przez pierwsze lata zainteresowanie por czeniami

by

!o znikome a ilo"% udzielonych por cze# niewielka.

W 1997 roku Sejm przyj

$! ustaw o por czeniach i gwarancjach

udzielanych przez Skarb Pa

#stwa oraz niektóre osoby prawne. Na mocy tej

53

Na podstawie danych zawartych w „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce – stan

na 30.06.2007 r.” i „Raporcie o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e

i

"rednie przedsi biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r.

54

Tomasz Zieli

#ski, Informator Mo&liwo"ci pozyskiwania "rodków zewn trznych na inwestycje

w przedsi

biorstwach.

156

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

ustawy powo

!ano Krajowy Fundusz Por cze# Kredytowych który przej$! do-

tychczasowe zobowi

$zania oraz "rodki Funduszu Por cze# Kredytowych.

Istotne by

!y zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu funduszu, do nich nale&y

zaliczy

% w pierwszym rz dzie rozszerzenie podmiotów uprawnionych do

uzyskania por

czenia. Obecnie nie jest istotne kto mo&e otrzyma% por cze-

nie, lecz jaki kredyt mo

&e by% por czony. Zgodnie z przepisami ustawy po-

r

czeniem mo&e by% obj ty tylko kredyt bankowy przeznaczony na zakup

surowców i materia

!ów do produkcji oraz na cele inwestycyjne. Nowelizacja

ustawy z dnia 6 lipca 2001 r., rozszerzy

!a dodatkowo ten zakres por cze# na

kredyty przeznaczone na zakup surowców i materia

!ów do "wiadczenia

us

!ug, zakup towarów handlowych, tworzenie nowych miejsc pracy, finanso-

wanie kontraktów eksportowych.

Por

czenia BGK ze "rodków KFPK udzielane s$ na okres równy

okresowi kredytowania powi

kszony o 1 miesi$c. W przypadku wyd!u&enia

okresu kredytowania w drodze aneksu, istnieje tak

&e mo&liwo"% wyd!u&enia

okresu por

czenia.

Krajowy Fundusz Por

cze# Kredytowych jest Funduszem ogólno-

polskim i pod wzgl

dem terytorialnym powszechnie dost pnym. Wynika to

z przyj

tego przez BGK modelu funkcjonowania, opartego na szerokiej

wspó

!pracy z innymi bankami. Obecnie BGK posiada podpisane umowy

o wspó

!pracy z 43 bankami dysponuj$cymi !$czn$ sieci$ swoich placówek

w ilo

"ci ponad 2200, w"ród tych banków s$ niemal wszystkie banki o zasi -

gu ogólnopolskim i regionalnym. Ca

!o"% formalno"ci zwi$zanych z uzyska-

niem por

czenia jest za!atwiana w bankach udzielaj$cych kredytu z którymi

BGK podpisa

! umowy o wspó!pracy. Wartym podkre"lenia jest, &e wniosek

wype

!niany przez kredytobiorc jest prosty – jednostronicowy. W dalszym

etapie bank kredytuj

$cy po rozpatrzeniu wniosku o udzielenie kredytu prze-

sy

!a wniosek o udzielenie por czenia wraz z kopi$ umowy kredytowej i in-

nym niezb

dnymi dokumentami do BGK celem rozpatrzenia. Po podj ciu

przez BGK pozytywnej decyzji, kredytobiorca podpisuje w banku który udzie-
la kredytu umow

o udzieleniu por czenia która ko#czy procedur zwi$zan$

z udzieleniem przez BGK por

czenia ze "rodków KFPK.

Dotychczasowa praktyka potwierdza,

&e najcz stsz$ drog$ uzyska-

nia por

czenia jest tryb uproszczony

55

w którym procedury s

$ najprostsze

a czas uzyskania krótki.

Podstawowym zabezpieczeniem por

czenia jest weksel in blanco

z deklaracj

$ wekslow$, a koszt uzyskania por czenia (prowizja BGK) jest

uzale

&niony od kwoty por czanej oraz okresu por czenia i wynosi od 1-2%

kwoty por

czanej.

Porównuj

$c korzy"ci jakie mo&na osi$gn$% korzystaj$c z por czenia

oraz nieskomplikowane procedury nale

&y uzna%, &e koszt por czenia nie

55

W trybie uproszczonym - mog

$ by% rozpatrywane wnioski których kwota por czenia nie prze-

kracza równowarto

"ci 50,0 tys. EUR dla podmiotów dzia!aj$cych krócej ni& dwa lata lub rozpo-

czynaj

$cych dzia!alno"%, oraz równowarto"ci 100,0 tys. EUR dla pozosta!ych. Kwota por czenia

BGK nie mo

&e przekroczy% 50% kwoty udzielonego kredytu bez odsetek. Istotn$ zalet$ tej pro-

cedury jest szybko

"% rozpatrywania wniosku (ok. 7 dni) ze wzgl du na fakt , &e BGK dokonuje

tylko analizy formalno prawnej dokumentów nie dokonuj

$c analizy ekonomiczno-finansowej.

!ród"a finansowania rozwoju ma"ych i #rednich przedsi$biorstw

157

ZN nr 83

Seria: Administracja i Zarz

$dzanie (10)2009

jest wysoki szczególnie w porównaniu z niektórymi innym formami zabezpie-
czenia np. hipotek

$.

Dotychczasowa praktyka potwierdza,

&e najcz stsz$ drog$ uzyska-

nia por

czenia jest tryb uproszczony i portfelowy w którym procedury s$ naj-

prostsze a czas uzyskania bardzo krótki. Z ogó

!u udzielonych por cze# po-

nad 86% zosta

!o udzielone w trybie uproszczonym lub portfelowym.

56

Literatura

1. Azembski R., Oferta raczej dla !redniaków, Rzeczpospolita 25, nr 124,

2000.

2. Balcerowicz E., Mikroprzedsi"biorca, sytuacja ekonomiczna, finansowa-

nie, w a!ciciele, CASE, Warszawa 2002.

3. Kaczmarek T.T., Zarz%dzanie p ynno!ci% finansów ma ych i !rednich

przedsi"biorstw - uj"cie praktyczne, Centrum Doradztwa i Informacji
Difin, Warszawa 2007.

4. Kruk M., Leasing w Polsce – stan prawny i perspektywy rozwoju,

[w:] „Bank i kredyt”, nr 3/2006.

5. Latoszek E. (red. naukowa) A. Ali

#ska, J. Grzywacz, M. Proczek, I. Zawi-

"la#ska, Finansowanie MSP w Polsce ze !rodków finansowych UE jako
czynnik wp ywaj%cy na konkurencyjno!$ przedsi"biorstw, SGH w War-
szawie, 2008.

6. Ró

&anski J., Dezinwestycje jako &ród o finansowania przedsi"biorstwa

[w:] Przedsi"biorstwo na rynku kapita owym, praca zbiorowa pod red.
J. Duraja, Wydawnictwo Uniwersytetu

)ódzkiego, )ód' 2002.

7. Urba

#ska E., Miesi cznik finansowy Bank, listopad, 2006.

8. Waniak-Michalak H., Pozabankowe &ród a finansowania ma ych !rednich

przedsi"biorstw, fundusze po#yczkowe, fundusze dor"czeniowe, rynek
venture capital, Kraków 2007.

Akty prawne

1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72,

poz. 665 j.t. z pó

'n. zm.).

2. Ustawa z 15 wrze

"nia 2000 r., Kodeks spó!ek handlowych (Dz.U. Nr 94,

poz. 1037 z pó

'n. zm.).

3. Ustawa z 15 wrze

"nia 2000 r. Kodeks spó!ek handlowych (Dz.U. Nr 94,

poz. 1037 z pó

'n. zm.).

4. Ustawa z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.U. z 2001, Nr 120, poz.

1300 z pó

'n. zm).

56

Tomasz Zieli

#ski, Informator Mo&liwo"ci pozyskiwania "rodków zewn trznych na inwestycje

w przedsi

biorstwach.

158

J. Brodowska-Szewczuk

Seria: Administracja i Zarz dzanie (10)2009

ZN nr 83

Inne

&ród!a

1.

Raport o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e

i

"rednie przedsi biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r. B. Bartkowiak,

M. Korol, Polskie Stowarzyszenie Funduszy Po

&yczkowych, pa'dziernik

2008.

2.

Przedsi

biorczo"% w Polsce, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa,

2008.

3.

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi

biorców w drugiej po-

!owie 2006 r., nr (1/2007) Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo
Gospodarki, Warszawa, Kwiecie

# 2007.

4.

Raport o Funduszach po

&yczkowych w Polsce – stan na 30.06.2007 r.,

Polskie Stowarzyszenie Funduszy Po

&yczkowych.

5.

Raport o Funduszach po

&yczkowych w Polsce wspieraj$ce mikro, ma!e

i

"rednie przedsi biorstwa wg stanu na 30.06.2008 r., Polskie Stowa-

rzyszenie Funduszy Po

&yczkowych.

6.

Zieli

#ski T., Informator, Mo&liwo"ci pozyskiwania "rodków zewn trz-

nych na inwestycje w przedsi

biorstwach.

7.

Dzia

!alno"% przedsi biorstw leasingowych w 2007 roku, Informacje bie-

&$ce, GUS, 2008.06.16.

8.

Informacja statystyczna opracowana przez Zwi

$zek Przedsi biorców

Leasingowych z 28 stycznia 2009.

9.

Dzia

!alno"% przedsi biorstw leasingowych w 2007 roku, Informacje bie-

&$ce, GUS, 2008.06.16.

10. Dzia

!alno"% faktoringowa w 2007 r., Informacje bie&$ce, GUS,

30.05.2008.

Netografia

1.

www.stat.gov.pl/gus/opracowania_zbiorcze_PLK_HTML.htm

2.

http://www.leasing.org.pl/files/uploaded/Statystyki/2008/Info2008.pdf

3.

www.stat.gov.pl/gus/opracowania_zbiorcze_PLK_HTML.htm

4.

www.faktoring.pl

5.

www.newconnect.pl

6.

www.gpw.pl