SPIS TREŚCI

WSTĘP 2

ROZDZIAŁ I 4

WARUNKI FUNKCJONOWANIA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE 4

1.1 Definicja przedsiębiorstwa 4

1.2 Znaczenie przedsiębiorstw z sektora MŚP w rozwoju gospodarczym Polski 13

1.3 Zapoznanie ze źródłami finansowania małych i średnich przedsiębiorstw 23

RODZIAŁ II 28

ŹRÓDŁA KAPITAŁU WŁASBEGO MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW 28

2.1 Pojęcie i podział kapitału własnego. 28

2.2 Kryteria klasyfikacji kapitałów własnych. 31

2.3 Klasyfikacja kapitałów własnych w MSSF i w ustawie o rachunkowości. 34

2.4 Klasyfikacja kapitałów własnych w IV dyrektywie UE 38

Rozdział III 40

KAPITAŁY OBCE A MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA 40

3.1 Kredyty bankowe 40

3.1.1 Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym 41

3.1.2 Kredyt inwestycyjny 42

3.1.3 Kredyt preferencyjny 43

3.2 Pozostałe źródła finansowania. 44

3.2.1 Pożyczki konsumpcyjne i kredyt kupiecki. 44

3.2.2 Leasing 47

3.2.3 Anioły biznesu 48

3.2.4 Venture Capital 51

3.2.5 Faktoring 53

3.2.6 Francisching 57

Zakończenie 61

BIBLIOGRAFIA 62

SPIS TABEL 65

WSTĘP

Małe i średnie przedsiębiorstwa, a zgodnie z nową klasyfikacją mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), to jeden z wiodących sektorów gospodarki, w dużym stopniu wpływający na wzrost gospodarczy oraz poziom zatrudnienia. Przedsiębiorstwa te stanowią 99,86 % wszystkich przedsiębiorstw w kraju. Jedną z podstawowych barier na drodze rozwoju i umacniania pozycji rynkowej przedsiębiorstw z sektora MŚP są ograniczenia kapitałowe. Największe problemy z dostępem do zewnętrznego finansowania mają osoby rozpoczynające działalność gospodarczą oraz firmy mikro. Nie posiadają one najczęściej historii kredytowej ani majątku wystarczającego do zabezpieczenia kredytu, a wraz z tym zdolności kredytowej. Niedobór środków finansowych uniemożliwia z kolei inwestycje, które są niezbędne dla poprawy konkurencyjności danego przedsiębiorstwa i związanego z tym wzrostu obrotów. Stanowi to jedną z przyczyn bardzo wysokiego poziomu odsetka firm, które bankrutują w pierwszym roku swojej działalności – w Polsce wynosi on ok. 35 – 40 %2. Celem pracy jest identyfikacja oraz ocena źródeł finansowania możliwych do pozyskania przez firmy mikro, małe i średnie, a także wskazanie najbardziej efektywnych metod pozyskiwania kapitału przez te przedsiębiorstwa. Udowodniono tezę, że pomimo utrudnionego dostępu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw do źródeł finansowania, istnieją realne możliwości pozyskaniu kapitału przez te przedsiębiorstwa.

W rozdziale pierwszym zdefiniowano pojęcie przedsiębiorstwa oraz omówiono kwestie ich podziału. Omówiono źródła fiansnowania.

W rozdziale drugim w szerokim ujęciu omówiono kwestie kapitału własnego MSP. Kapitał własny firmy to jeden z najważniejszych parametrów finansowych przedsiębiorstwa, decydujący o jego sprawnym i bezpiecznym funkcjonowaniu. Wraz z rozwojem firmy jej kapitał własny powinien systematycznie zwiększać swoją wartość, chociażby poprzez „dopisywanie” do niego zysku netto wypracowanego w danym okresie obrachunkowym. Czym jest zatem kapitał własny? O tym w rozdziale drugim.

W rozdziale trzecim omówiono zewnętrzne źródła finansowania przedsiębiorstwa. Wśród zobowiązań można wymienić: kredyty bankowe -równowartość pozyskanych z banku środków pieniężnych, zobowiązania wobec dostawców materiałów, towarów lub usług, zobowiązania z tytułu zaciągniętych pożyczek od różnych osób prawnych (nie wliczając banków) lub fizycznych, zobowiązania publicznoprawne, np. rozliczenia z budżetem państwa, zobowiązania wobec własnych pracowników i inne.

Przedmiotem badań są możliwości finansowania działalności prowadzonej na terenie kraju, stąd źródła finansowania eksportu, takie jak np. dofinansowania udziału w zagranicznych targach oferowane przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy, ubezpieczenia Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., czy też fortfaiting, nie zostały w

niniejszej pracy poddane analizie. Literatura, na podstawie której napisano pracę, obejmuje zarówno pozycje książkowe, w tym Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2002 – 2003, jak i artykuły opublikowane w gazetach. Podczas pisania pracy wykorzystano także informacje, przekazane przez profesorów w trakcie wykładów, oraz informacje zamieszczone w Internecie.

ROZDZIAŁ I

WARUNKI FUNKCJONOWANIA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE

Definicja przedsiębiorstwa

W literaturze ekonomicznej jak i społeczno-gospodarczej problematyka małych i średnich przedsiębiorstw zajmuje ważne miejsce. Przez wiele lat pojawiały się takie określenia jak: drobna wytwórczość, przemysł drobny, pozarolnicza indywidualna działalność gospodarcza, small bu­siness, miało to związek z reformą gospodarczą w naszym kraju, kiedy to nastą­piła transformacja polskiej gospodarki, czyli przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Owa transformacja przyczyniła się do zmian w obszarze stosunków własnościowych tzn. likwidowanie własności pań­stwowej i zastąpienie jej własnością prywatną. Następowało to wskutek stopnio­wego wypierania przez prywatne podmioty gospodarcze podmioty państwowe przez tworzenie nowych jednostek gospodarczych bądź przekształcanie już ist­niejących.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004m r.,¹ definiuje pojęcie małych, średnich i mikro przedsiębiorców². Zgodnie z nią za małego przedsiębiorcę, uważa się takiego, który w przynajmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał w ciągu roku średnio 50 pracowników oraz osiągnął średni obrót roczny netto ze sprzedaży usług, towarów, wyrobów, usług i operacji finansowych w wartości nie przekraczającej 10 mln euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego an koniec jednego z tych lat obrotowych nie przekroczyły 10 mln euro.³ Natomiast jak średnie przedsiębiorstwo definiuje się takie, które zatrudnia do 50 osób, przychody ze sprzedaży netto wynoszą do 50 mln euro, lub suma aktywów z bilansu nie przekracza 43 mln euro.⁴⁵

Tabela 1 Kryteria podziału przedsiębiorstw⁶

przedsiębiorstwa	mikro	Małe	średnie
zatrudnienie	<10	<50	<50
Przychody ze sprzedaży netto	Do 2 mln euro	Do 10 mln euro	Do 50 mln euro
Sumy aktywów z bilansu	Do 2 mln euro	Do 10 mln euro	Do 43 mln euro

Określenie kategorii MSP w ustawie SDG opiera się na ww. progach zatrudnienia oraz wielkości realizowanego obrotu lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku. Ustalając takie kryteria w 2004 r., przy opracowywaniu ustawy SDG posiłkowano się definicjami MŚP ustalonymi dla celów udzielania pomocy publicznej w załączniku I do rozporządzenia nr 70/2001/WE z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001, z późn. zm.).

Definicje przyjęte w ustawie SDG mają charakter uproszczony w stosunku do określonych w tym rozporządzeniu i są dostosowane do możliwości prostego ustalenia przez organ sprawdzający przystępujący do kontroli, do jakiej kategorii dane przedsiębiorstwo należy zaklasyfikować, co pozwala na właściwe i zgodne z prawem ustalenie czasu trwania kontroli. Definicje MŚP w ustawie SDG nie mają zastosowania do celów udzielania pomocy publicznej, bowiem w tym zakresie wiążące jest rozporządzenie WE. Warunki klasyfikacji przedsiębiorcy do właściwej kategorii są objęte koniunkcją. Zasadniczym kryterium wstępnym przy określaniu kategorii przedsiębiorstwa jest średnioroczne zatrudnienie, natomiast w przypadku pułapu dotyczącego rocznego obrotu lub całkowitego bilansu rocznego MŚP można wybrać jeden z nich⁷.

Główne cechy gospodarki rynkowej to dominacja prywatnej własności oraz znaczący udział w produkcji oraz usługach małych i średnich przedsiębiorstw, zwanych dalej MSP. Małe i średnie firmy mają bardzo istotne znaczenie w gospodarce wolnorynkowej. Doświadczenia krajów wysoce rozwiniętych wskazują, że o ich sile gospodarczej decydują firmy zatrudniające do 250 osób, a nie wielkie koncerny. Małe i średnie przedsiębiorstwa potrafią skutecznie wchodzić w nisze rynkowe i szybko przystosowywać się do potrzeb i wymagań klientów⁸.

Tabela 2 Liczba podmiotów gospodarczych w latach 1991-1997⁹

wyszczególnienie	Liczba podmiotów w liczbach bezwzględnych	Dynamika zmian
	1991	1993
Ogółem	502 275	1 988 079
w tym MSP	494 211	1 980 705
0 - 50	469 436	1 957 209
w tym 0 - 5	375 560	1 812 347
51 - 250	24 775	23 496
Udział MSP	98,39%	99,60%

W Unii Europejskiej MSP stanowią 99,8 proc. firm działających na obszarze Unii, ich przychody ze sprzedaży stanowią około 56,2 proc. przychodów ogółem. Unijne małe i średnie firmy zatrudniają ponad 66 proc. zasobów siły roboczej. Około 1/3 stworzonych przez MSP miejsc pracy powstała w nowych firmach, przy czym przyrost zatrudnienia jest wyższy niż w dużych przedsiębiorstwach. Badania statystyczne prowadzone prze GUS potwierdzają, iż również w Polsce udział sektora MŚP jest znaczny i stale się zwiększa. Niepokój natomiast może budzić struktura małych i średnich firm, przeważają bowiem firmy zatrudniające do 5 osób, które w 1997 r. stanowiły 99,1 proc. firm zaliczanych do sektora MŚP oraz zdolności konkurencyjne polskich przedsiębiorstw¹⁰.

Dla pełniejszego scharakteryzowania istoty MŚP w tabeli poniżej dokonano porównania MSP z dużym przedsiębiorstwem.

Tabela 3 Cechy wyróżniające małe i średnie przedsiębiorstwa oraz duże przedsiębiorstwa

Cechy MŚP Cechy dużego przedsiębiorstwa Działanie na podstawie własnej intuicji właściciela lub wynajętego menedżera Wykorzystanie nowoczesnych metod i technik zarządzania Relatywnie niski poziom wykształcenia kadry Wysoki poziom wykształcenia managementu Przewaga decyzji operacyjnych Przewaga decyzji strategicznych Możliwość funkcjonowania bez posiadania osobowości prawnej Posiadanie osobowości prawnej Częste łączenie funkcji właściciela i menedżera Zarządzanie przez wynajętą kadrę menedżerską Podejmowanie decyzji znaczących dla firmy przez właściciela lub właścicieli Podejmowanie decyzji na podstawie opinii zespołu doradców Prowadzenie działalności na małą skalę i w przeważającej części o zasięgu lokalnym Duży wolumen sprzedaży i zasięg co najmniej ogólnopolski Niezależność firmy od innych podmiotów Liczne powiązania organizacyjne i kapitałowe  Brak dostępu do źródeł finansowania immanentnych dla rynku kapitałowego  Możliwość wykorzystania różnych instrumentów rynku kapitałowego Względnie mały udział w rynku Znaczący udział w rynku Niskokapitałochłonny rozwój Inwestycje wysokonakładowe Mała dbałość o image firmy, wynikająca w wielu przypadkach z braku wiedzy z zakresu marketingu Wykorzystanie nowoczesnych technik tworzenia wizerunku firmy Funkcjonowanie kierownictwa na zasadzie "straży pożarnej" Działania firmy oparta na przyjętej strategii rozwoju i strategiach cząstkowych Śladowy udział eksportu Rozwinięta działalność exportowa Brak tendencji do organizowania się w lokalne grupy obrony swoich interesów Uczestnictwo w licznych organizacjach gospodarczych i klubach biznesu

Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw w dużej mierze zależy, m.in. od wielkości kapitału pochodzącego z zasobów własnych przedsiębiorcy oraz od dostępu do zewnętrznych źródeł tj.: kredyty, pożyczki, venture capital, leasing, subwencje itd. W Polsce zdolność tego sektora, a zwłaszcza firm produkcyjnych, do finansowania rozwoju, zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych, jest nadal ograniczona. Na kondycję małych i średnich firm i ich konkurencyjność ma wpływ wiele czynników i uwarunkowań makroekonomicznych oraz mikroekonomicznych.

Należą do nich przede wszystkim:

1. wielkość majątku jakim dysponuje przedsiębiorstwo,

2. zdolność do wdrażania postępu technicznego i technologicznego,

3. sprawność zarządzania posiadanymi zasobami,

4. poziom wiedzy i kreatywność kadry,

5. rzadkość i jakość oferowanych produktów i usług,

6. ogólny poziom rentowności produkcji,

7. system powiązań pomiędzy uczestnikami gry rynkowej¹¹.

Jednocześnie istnieją makroekonomiczne uwarunkowania, wpływające na kondycję ekonomiczną przedsiębiorstw. Zalicza się do nich: ogólny stan i tendencje wzrostu gospodarczego kraju, stabilność waluty, poziom popytu oraz podaży na rynkach krajowych i zagranicznych. Ponadto uwarunkowania te tworzą regulacje systemu finansowo-podatkowego, od których w dużej mierze zależy możliwość akumulowania kapitału przez małe i średnie przedsiębiorstwa w celu samofinansowania bieżącej działalności i rozwoju. Do elementów silnie oddziaływujących na kondycję małych i średnich przedsiębiorstw należy zaliczyć czynniki systemu finansowo-podatkowego, takie jak:

1. wysokość stawek podatkowych,

2. poziom stawek amortyzacji środków trwałych,

3. wielkość składek na ubezpieczenie społeczne,

4. stopa oprocentowania kredytu refinansowego ogłaszana przez Narodowy Bank Polski,

5. kurs złotego,

6. formy wspierania finansowego rozwoju firm,

7. dostęp do pomocy z UE w ramach programów przedakcesyjnym,

8. dostępność usług bankowych i ubezpieczeniowych,

9. regulacje prawne w zakresie windykacji wierzytelności¹².

Z przeprowadzonych analiz i ocen wynika, że obecny system finansowo-podatkowy nie tworzy dostatecznej zachęty do gromadzenia środków na cele inwestycyjne, rozwojowe i na promocję eksportu. Przyszłoroczne zmiany w opodatkowaniu prowadzonej działalności pogłębią różnicę pomiędzy firmami posiadającymi osobowość prawną i jej nie posiadającymi. W 2000 r. przewidywane jest w przypadku osób prawnych obniżenie stawek podatku dochodowego z 34 proc. do 30 proc., kosztem likwidacji istniejących ulg inwestycyjnych; natomiast dla pozostałych firm najwyższa stawka podatku wynosi tak jak w 1999 r. - 40 proc. Obowiązujące przepisy w zakresie amortyzacji nie zapewniają możliwości odnowy środków trwałych, dlatego m.in. odtwarzanie majątku wytwórczego nie występuje w stopniu dostatecznym, co rzutuje na poziom inwestowania i poprawę konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Również w zakresie wysokości stawek amortyzacyjnych od 2000 r. pomiędzy firmami będzie przebiegać kolejna linia podziału¹³.

Sektor MŚP korzysta ze szczególnych regulacji w ramach przepisów prawa gospodarczego, w szczególności przepisów dotyczących tzw. „pomocy publicznej”, która sprowadza się w istocie do ingerencji rządu w ten sektor. Wspieranie MŚP pomaga w tworzeniu klasy średniej, której źródłem utrzymania nie jest nisko kwalifikowana praca najemna na niskich szczeblach drabiny organizacyjnej przedsiębiorstw. Historia dowodzi, że kraje z gospodarką opartą o zasady wolnego rynku, gdzie występuje pluralistyczna demokracja parlamentarna, a w społeczeństwie przeważa klasa średnia, osiągają wyższy poziom rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego. W przekonaniu neoklasycznych teoretyków demokracji i wolności znaczny udział względny przedstawicieli klasy średniej dodatnio wpływa na stabilność, obliczalność oraz czytelność poglądów politycznych – a to pozwala na zbudowanie stabilnego systemu demokracji przedstawicielskiej, w którym nieuniknione konflikty odmiennych interesów mogą być rozstrzygnięte poprzez kompromis. Warunkiem rozwoju MŚP jest odpowiednie kształtowanie polityki makroekonomicznej, stwarzającej warunki trwałego, zrównoważonego rozwoju gospodarki: ograniczanie deficytu budżetowego, racjonalizację wydatków budżetowych, obniżenie stopy inflacji i ograniczenie potrzeb pożyczkowych budżetu. Prowadzi to do zwiększenia dostępu MŚP do źródeł zewnętrznego finansowania, dzięki obniżce jego kosztów (kosztów odsetkowych pozyskiwania kredytu bankowego i kosztów ryzyka inwestorów zewnętrznych). Inne istotne działania rządu to obniżanie stóp podatkowych, zwiększające możliwości finansowania rozwoju MŚP ze źródeł wewnętrznych (reinwestowanego zysku), wprowadzenie zasad liczenia amortyzacji umożliwiających pełne odtwarzanie wartości ekonomicznej majątku produkcyjnego MŚP oraz uproszczenie wszelkich procedur biurokratycznych w urzędach wszystkich szczebli¹⁴.

Spośród instrumentów specyficznych dla MŚP za szczególnie ważne uznano polityki prowadzące do wyrównywania ich szans konkurowania na wolnym rynku. Obejmuje to szczególnie działalność w zakresie:

• świadczenia usług doradczych,

• poprawy dostępu do informacji gospodarczych,

• rozbudowy systemu poręczeń kredytowych,

• rozwoju systemu zasilania kapitałowego przez instytucje kapitału wysokiego ryzyka¹⁵.

  1. Znaczenie przedsiębiorstw z sektora MŚP w rozwoju gospodarczym Polski

MSP stanowią ważny czynnik ograniczania bezrobocia, które stanowi główny problem naszego kraju, uznawany już za problem społeczny. Przełomowy dla działalności MŚP był rok 1989. Wprowadzone wówczas reformy doprowadziły do zmian ustrojowych i urynkowienia gospodarki.¹⁶ Obok funkcji społecznych sektora MSP ważne są również jego funkcje gospodarcze:

1. Aktywny udział w procesie zmian w strukturze przemysłowej kraju ;

2. Odgrywanie ważnej roli w formowaniu się prywatnej własności środków produkcji,

3. Wchłonięcie i zagospodarowanie znacznych zasobów siły roboczej, uwolnionej w wyniku racjonalizacji funkcjonowania całego systemu gospodarczego ekonomicznej infrastruktury, zwłaszcza rozwoju kooperacji i systemu podwykonawca;

4. Zbudowanie koniecznej dla efektywnego funkcjonowania całego systemu gospodarczego ekonomicznej infrastruktury, zwłaszcza rozwój kooperacji i systemu podwykonawstwa;

5. Wymuszenie zmian w prawnych uregulowaniach sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i efektywności funkcjonowania małych podmiotów gospodarczych.

W ciągu minionych trzech lat wzrosło zainteresowanie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) realizacją zamówień publicznych. Zwiększyła się też liczba wykonawców przekonanych o tym, że dostęp do informacji o zamówieniach publicznych został znacznie ułatwiony. 

Poprawiła się również opinia wykonawców na temat jakości specyfikacji zamówień (SIWZ). Ponadto, sami zamawiający dostrzegli wysoką świadomość oferentów co do rozwiązań sprzyjających udziałowi MSP w rynku zamówień publicznych.Pomimo pozytywnych zmian rynku zamówień publicznych nie udało się wyeliminować niektórych jego negatywnych zjawisk. Przede wszystkim nastąpił spadek liczby MSP biorących udział w przetargach. I niestety, w rozstrzygnięciach ciągle dominującym kryterium jest najniższa cena.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opublikowała wyniki trzeciej edycji badań rynku zamówień publicznych realizowanych w ramach projektu systemowego pt. „Nowe podejście do zamówień publicznych – szkolenia i doradztwo”. Ich celem było dokonanie pogłębionej analizy barier w dostępie małych i średnich przedsiębiorstw do tego rynku oraz utrudnień w rozwoju zamówień innowacyjnych i elektronicznych. W efekcie badania zgromadzono opinie obu stron o rynku zamówień publicznych, tj. wykonawców z sektora MSP oraz zamawiających. Badanie ma charakter cykliczny. Dzięki więc danym wcześniej zgromadzonym oraz uaktualnionym w trzeciej edycji udało się przeprowadzić analizę zmian, które zaszły na rynku zamówień publicznych w latach 2011-2013¹⁷.

Zwiększenie udziału MSP w rynku zamówień publicznych było jednym z celów „nowego podejścia do zamówień publicznych”. MSP uznano istotnym sektorem zarówno w unijnych, jak i krajowych regulacjach prawa zamówień publicznych. Na rynku zamówień aktywność tej grupy przedsiębiorstw niestety maleje. W badaniu ilościowym MSP wykonanym w 2011 roku zarejestrowano 25% firm tego sektora aktywnych na rynku zamówień publicznych, w 2012 roku stanowiły już tylko 18%, a w 2013 roku ta liczba spadła do 14% ogółu oferentów MSP¹⁸.

W opinii wykonawców z sektora MSP najbardziej wyrazistą cechą rynku zamówień jest jego biurokratyzacja i sformalizowanie (opinia 68% badanych). Blisko 60% przedstawicieli MSP dostrzega trudności w budowaniu relacji z zamawiającymi. To tworzy więc przewagę rynku komercyjnego nad publicznym. Inną przewagą rynku komercyjnego jest możliwość „dogadania się” ze zleceniodawcą, co w przypadku zamówień publicznych jest niemożliwe (tak uważa 48% badanych). Blisko połowa badanych (48%) była zdania, że na rynku zamówień publicznych rządzi niska cena, w związku z czym zamawiane produkty/usługi są niższej jakości niż na rynku komercyjnym. Przedsiębiorcy również często wyrażali negatywne opinie na temat przejrzystości rynku zamówień publicznych. Blisko połowa przedstawicieli sektora MSP (46%) nie zgodziła się ze stwierdzeniem, że obowiązujące procedury gwarantują, że zostanie wybrany najlepszy wykonawca. Często kwestionowano także opinię, że wybieranie wykonawców odbywa się w sposób przejrzysty (42%). Te negatywne głosy ujawniły się w pomiarze z 2013 roku silniej niż w latach poprzednich. Oznacza to, że na przestrzeni lat 2011-2013 wiara przedsiębiorców sektora MSP w „sprawiedliwość” i „przewidywalność” procedur zamówień publicznych uległa nadwyrężeniu, zniechęcając do udziału w tym rynku. W porównaniu z pierwszym pomiarem z 2011 roku w sposób istotny wrósł także odsetek przedstawicieli sektora MSP wyrażających się negatywnie o ekonomicznej opłacalności rynku (z 13% do 20%) i pewności zapłaty za zrealizowane zamówienia (z 4% do 10%)¹⁹.

Z kolei opinie zamawiających o rynku zamówień i obowiązujących przepisach są bardzo zróżnicowane, w tym też krytyczne. Trzy edycje badania wskazały, iż stale podzielanym poglądem zamawiających jest ten,  że przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) nie zawsze pozwalają wybrać najlepszego wykonawcę (65% ankietowanych). Blisko dwie trzecie zamawiających jest zdania, że przepisy Pzp zmieniają się zbyt często (64%). Spora część badanych (60%) sądzi, że biurokracja związana z zamówieniami publicznymi zniechęca przedsiębiorców do ubiegania się o zamówienia. Sami zamawiający również ze swojej strony akcentują problemy wynikające ze skomplikowanych, trudnych do stosowania przepisów (54%). Połowa badanych uważa ustawę za niedostosowaną do realiów rynkowych (51%). Podobnie często krytykowano ustawę czyniąc ją odpowiedzialną za gorszą (niż na rynku komercyjnym) jakość kupowanych towarów i usług (49%). Zamawiający wyrażali też pogląd o niedoskonałości systemu kontroli, który w obecnym kształcie skłania do działania w sposób rutynowy, bezpieczny (58%). Ten pogląd podtrzymywany jest od pierwszej edycji tych badań. Utrzymała się także opinia o braku oczekiwanego wpływu ustawy Pzp na dbałość o dobro publiczne (33%). Również nie dostrzegana jest wyraziście rola Pzp w oszczędzaniu środków publicznych przy zachowaniu wysokiej jakości nabywanych produktów i usług (38%)²⁰.

Z wyników badania wyciągnięto wnioski wskazujące, że zamawiający konsekwentnie realizują politykę najniższej ceny (nawet zaobserwowano pewien wzrost liczby zamówień z kryterium 100% cena). Na rynku zdecydowanie dominuje przetarg nieograniczony, natomiast po tryby szczególnie sprzyjające innowacyjności zamawiający sięgają niezwykle rzadko. Nie zwiększa się też popularność elektronicznych zamówień publicznych. Ponadto ubywa firm MSP działających na rynku zamówień publicznych oraz firm pozytywnie oceniających swój potencjał do realizacji zamówień publicznych na nowe lub udoskonalone produkty lub usługi.

Ostatnie badania i analiza porównawcza wyników poprzednich jego edycji dowodzą, że proces kształtowania zamówień publicznych przyjaznych sektorowi MSP nie przebiega w stopniu i skali jaką wyznaczają cele projektu „Nowe podejście do zamówień publicznych”. Ta sytuacja też nie sprzyja innowacyjności zamówień publicznych oraz zwiększaniu zamówień publicznych przeprowadzanych drogą elektroniczną. Dlatego w podsumowaniu badania przygotowano rekomendacje dla działań najważniejszych z punktu widzenia celów projektu „Nowe podejście do zamówień publicznych”. Wskazują one na rozwiązania służące: zniesieniu barier dostępu MSP do rynku zamówień publicznych, częstszemu stosowaniu przez zamawiających innych niż cena kryteriów wyboru najkorzystniejszej oferty, rozwojowi innowacyjnych zamówień publicznych oraz elektronicznych zamówień. Rekomendacje także dotyczą działań podnoszących poziom wiedzy na temat zamówień publicznych.²¹

Bariery rynkowe przejawiają się w pogorszeniu koniunktury wewnętrznej, ograniczonym popycie a co za tym idzie spadek dochodów przedsiębiorstw naj­mniejszych – szczególnie silny w przypadku firm przemysłowych, budowlanych i handlowych. W przypadku firm handlowych sytuacja najmniejszych firm po­gorszyła się nie tylko poprzez coraz silniejszą konkurencję ze strony dużych przedsiębiorstw, lecz również wskutek ekspansji przedsiębiorstw średnich. Prze­ciwdziałanie tej ekspansji i rozwojowi sieci supermarketów jest trudne, gdyż ich budowa napotyka się z aprobatą przeważającej liczby konsumentów.²²

Tworzenie przez państwo warunków rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw jest jednym z cząstkowych celów polityki makroekonomicznej państwa. W dniu 11 maja 1999 r. Radę Ministrów przyjęła kolejny program wspierania małych i średnich firm w postaci dokumentu pn. Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku²³.

Tabela 4 Liczba przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007-2011.²⁴

Typ	2007	2009	2011
Razem	1 777 076	1 673 527	1 784 603
Małe	1 758 378	1 654 606	1 756 597
Średnie	15 452	15 808	15 817
duże	3246	3 113	3 167

Głównym celem polityki rządu jest kształtowanie warunków dla tworzenia i pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego małych i średnich przedsiębiorstw. Po raz pierwszy jednolity program dla MŚP został przyjęty w 1995 r. i obejmował lata 1995 - 1997. Jego realizacja potwierdziła potrzebę realizacji kolejnych inicjatyw stymulujących przedsiębiorczość w sektorze MŚP. W zakresie instrumentów finansowych ważne dla działalności przedsiębiorstw było utworzenie w grudniu 1994 r. Funduszu Poręczeń Kredytowych, przekształconego następnie w Krajowym Funduszu Poręczeń Kredytowych i Banku Gospodarstwa Krajowego.

Fundusz ten oferuje poręczenia na obszarze całego kraju za pośrednictwem sieci banków współpracujących. Od 1995 r. zaczęły także powstawać pierwsze fundusze lokalne i regionalne udzielające poręczeń kredytowych dla sektora MŚP. Kolejne działania skierowane do sektora MŚP wynikały z przyjętego przez rząd w dniu 11 maja 1999 r. dokumentu "Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do roku 2002". Miał on na celu zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw, wzrost eksportu oraz wzrost nakładów inwestycyjnych

w tym sektorze. W ramach systemu instytucjonalnego wspierania MŚP w dniu 1 stycznia 2001 r. na bazie Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw została utworzona Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). W 2002 r. przejęła ona zadania i obowiązki Agencji Techniki i Technologii oraz Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.
Większość dotacji udzielanych przez PARP to pomoc dla sektora MŚP przeznaczona na dofinansowanie usług szkoleniowych, doradczych i informacyjnych, a także inwestycji. Dodatkowe środki mogą również otrzymać instytucje realizujące na zasadach non-profit inicjatywy wspierające rozwój przedsiębiorczości, a także fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. W celu poprawy otoczenia prawnego oraz ułatwienia przedsiębiorcom podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, w styczniu 2002 r. został przyjęty przez Radę Ministrów dokument pt. Założenia do pakietu "Przede wszystkim przedsiębiorczość", stanowiący jeden z podstawowych elementów „}Strategii Gospodarczej Przedsiębiorczość- Rozwój- Praca²⁵²⁶.

W dniu 4 lutego 2003 r. Rada Ministrów przyjęła dokument Kierunki działań rządu wobec MŚP. Działań rządu na tym obszarze było więcej. Obecnie wykonuje się wytyczne dokumentu „Plan działania na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r.” jest planem zdecydowanego wspólnego działania, które służyć ma uwolnieniu potencjału przedsiębiorczości w Europie, zlikwidowaniu istniejących przeszkód i zrewolucjonizowaniu kultury przedsiębiorczości. Jego celem jest również ułatwienie tworzenia nowych przedsiębiorstw oraz stworzenie bardziej sprzyjającego otoczenia dla przedsiębiorców prowadzących działalność. W planie tym proponuje się trzy obszary natychmiastowej interwencji, tzw. „filary działań”: Kształcenie i szkolenie w zakresie przedsiębiorczości w celu wspierania wzrostu i tworzenia przedsiębiorstw²⁷, Tworzenie środowiska, w którym przedsiębiorcy mogą dobrze prosperować i rozwijać się²⁸, Wzory do naśladowania i docieranie do określonych grup.²⁹,³⁰

Od konsekwencji w realizacji zapisów zawartych w dokumencie uzależniony jest rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.  Nieodzowna jest przy tym determinacja urzędników państwowych, organizacji gospodarczych i samych przedsiębiorców we wdrażaniu i monitorowaniu tego programu. Dużą rolę w realizacji programu polityki Rządu wobec MSP mają do spełnienia samorządy terytorialne. Program wspierania rozwoju MŚP powinien być wdrożony w każdej gminie i powiecie.

Najważniejsze, co gmina może zrobić dla przedsiębiorczości, to stworzenie korzystnych warunków rozwoju małych i średnich firm, zlokalizowanych na jej terenie. Tak określone zjawisko sprowadza się do konsekwentnego podejścia strategicznego opartego na: wszechstronnej diagnozie sytuacji MSP w gminie, stwarzaniu warunków do rozwoju przedsiębiorczości, przystosowania szkół do potrzeb lokalnego rynku pracy i wyzwań przyszłości, a przede wszystkim opracowaniu lokalnego programu rozwoju tego sektora. Niezbędne jest przy tym wyeliminowanie bezpośredniego kontaktu pomiędzy indywidualnym przedsiębiorcą a władzami samorządowymi. Znakomitym rozwiązaniem dla władz powiatu czy gminy jest instytucja lokalnego samorządu przedsiębiorców. Wiele do zrobienia mają organizacje gospodarcze i samorządy terytorialne, czas bowiem, aby dla MSP zapaliło się zielone światło, a nie żółte pulsujące. Odnotowanie trwałego sukcesu małych i średnich przedsiębiorstw jest możliwe wówczas, gdy programy rozwoju MSP zostaną wyposażone w odpowiednie instrumentarium realizacyjne³¹.

Celem polityki władz samorządowych wobec MŚP powinno być:

1. po pierwsze, kształtowanie warunków do pełnego wykorzystania i tworzenia potencjału rozwojowego sektora MSP,

2. po drugie traktowanie MSP jako ośrodków kreowania miejsc pracy, czyli potencjalnych źródeł zatrudnienia bezrobotnych i absorpcji absolwentów szkół.

Politykę władz samorządowych wobec MŚP wyznaczają trzy cele cząstkowe:

Cel 1. Tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości
Cel 2. Poprawa konkurencyjności MSP
Cel 3. Stworzenie warunków do podjęcia działalności eksportowej .

Te dwa ostatnie mają ścisły związek z ubieganiem się Polski o przyjęcie do Unii Europejskiej i z koniecznością pilnego dostosowywania się do wymagań i dyrektyw obowiązujących w państwach piętnastki.

Tabela 5 Słabe i mocne strony polskiego sektora MŚP

SŁABE STRONY POLSKICH MSP	MOCNE STRONY POLSKICH MSP
Niezadowalająca jakość produkcji i usług w porównaniu do konkurencji z krajów UE Słabe wyposażenie w kapitał finansowy i rzeczowy  Niska zdolność kredytowa  Brak doświadczenia przedsiębiorców  Niski poziom wiedzy na temat zarządzania i marketingu  Niezbyt dobra reputacja polskich MSP za granicą  Brak strategii działania, koncentracja na działalności bieżącej  Niski poziom inwestycji	Zdolność do szybkiej zmiany rodzajów działalności  Zdolność do naśladowania i imitacji produktów  Duży dynamizm i szybki rozwój  Silna motywacja do pracy zarówno pracowników jak i pracodawców  Zdolność do szybkiego uczenia się i nabywania umiejętności  Rosnący popyt wewnętrzny na produkty i usługi z MSP  Realizacja inwestycji sposobem gospodarczym znacznie obniżającym koszty

Źródło: Oprac. własne na podstawie Praca zbiorowa pod redakcją M.Bąka i P.Kulawczuka, Dostosowanie małych i średnich przedsiębiorstw do funkcjonowania w Unii Europejskiej, IBnDiPP KIG, Warszawa 1999 r.

1.3 Zapoznanie ze źródłami finansowania małych i średnich przedsiębiorstw

W 2013 r. w ujęciu nominalnym przedsiębiorstwa zwiększyły przychody. Jednocześnie wynik finansowy był wyższy niż w roku 2012, co spowodowało, że firmy mogły przeznaczyć więcej środków na nakłady inwestycyjne. Lepsza sytuacja finansowa przedsiębiorstw przełożyła się na wzrost liczby pracujących, która w 2013 r. wyniosła 4.952 tys. osób.

W 2013 r. nominalne przychody w przedsiębiorstwach okazały się nieznacznie wyższe (o 0,61%) w porównaniu z rokiem poprzednim. W grupie przedsiębiorstw należących do sektora publicznego, poziom przychodów spadł w stosunku do roku 2012, natomiast wśród firm sektora prywatnego wzrost wyniósł 1,48%. Koszty w przedsiębiorstwach prywatnych rosły w tempie nieco niższym niż przychody

(0,45%). W ujęciu sektorowym najwyższą dynamikę przychodów zaobserwowano w sekcjach: Pozostała działalność usługowa, oraz Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, w których to sekcjach wzrost przychodów wyniósł ponad 10%.

Spadek przychodów zanotowano zaś w sekcjach: Budownictwo, Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, Górnictwo i wydobywanie, Działalność profesjonalna naukowa i techniczna, Informacja i komunikacja oraz Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości.

Rok 2013 przedsiębiorstwa zakończyły wynikiem finansowym brutto na poziomie 134 mld zł i było to

więcej niż w roku poprzednim (jedynie firmom małym nie udało się zwiększyć wypracowanego zysku). Było to jednak mniej niż przed dwoma laty, kiedy to wynik finansowy brutto przekroczył 140 mld zł.

Liczba pracujących w 2013 r. była wyższa niż w roku 2012 o blisko 40 tys. osób w porównaniu z rokiem 2012. Wzrost ten należy przypisać wzrostowy pracujących w firmach dużych, wśród firm małych poziom liczby pracujących nie uległ zmianie, natomiast w grupie firm średnich uległ zmniejszeniu.

Wzrost liczby pracujących zanotowano w województwach Polski zachodniej – wielkopolskim, zachodniopomorskim czy dolnośląskim, a także w mazowieckim, łódzkim oraz małopolskim. Spadek liczby pracujących miał miejsce w co drugim województwie, najsilniejszy był w warmińsko-mazurskim, opolskim oraz śląskim.

W kilku sekcjach gospodarki: Opieka zdrowotna i społeczna, Działalność w zakresie usług administrowania czy Działalność profesjonalna i techniczna zanotowano dosyć znaczny (powyżej 10%) wzrost liczby pracujących, z drugiej strony w Budownictwie liczba pracujących spadła o 10% w porównaniu z rokiem poprzednim³².

Celem każdego przedsiębiorstwa powinno być zapewnienie środków finansowych
w odpowiednim czasie, biorąc pod uwagę wydatki inwestycyjne ale i także wydatki operacyjne. Wyróżniamy dwa rodzaje finansowania przedsiębiorstw:

1. Finansowanie prospektywne to taki sposób finansowania, w którym przedsiębiorstwo wykorzystuje zewnętrzne środki finansowania pod postacią kredytów, obligacji bądź też bonów komercyjnych. W przyszłości, kredyty lub też inne zobowiązania, będą regulowane za pomocą wpływów jakie przedsiębiorca uzyska.

2. Finansowanie retrospektywne zachodzi wtedy, gdy głównym sposobem finansowania
   i rozwoju przedsiębiorstwa są własne środki finansowe, bez zaciągania jakichkolwiek zobowiązań. ³³

Należy zaznaczyć, że wewnętrzne źródła finansowe są w głównej mierze
z wypracowanych przez przedsiębiorstwo zysków, włożonych w przedsiębiorstwo kapitałów , a także restrukturyzacji składników aktywów jakie posiada przedsiębiorstwo. Ważne jest tutaj sposób zarządzania zapasami, tworzenie i rozwiązywanie rezerw. Co więcej amortyzacja także jest zaliczana do wewnętrznych źródeł finansowania, która zaliczana jest jako koszt bezwydatkowy, produkuje pieniądze w firmie.

Zewnętrzne źródła finansowe uzyskiwane są przez właściciela, dla przedsiębiorstwa. Szczególną uwagę należy tutaj zwrócić na aktywnych inwestorów finansowych, którzy poprzez zaangażowanie swoje w firmie, prężnie zarządzają z właścicielem lub też obserwują prace strategiczne i operacyjne. Obce źródła finansowe to nic innego jak kredyty i pożyczki, papiery wartościowe bądź też factoring, leasing, sekurtyzacja, a także dotacje i subwencje. Kredyty kupieckie udzielane przez właściciela przedsiębiorstwa czy też udzielane dla przedsiębiorstwa również wpisują się w zakres obcych źródeł finansowych w zależności od długości trwania i limitu kupieckiego.

Tabela 6 Podział źródeł finansowania przedsiębiorstw

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW
ZEWNĘTRZNE
WŁASNE
- kapitał założycielski - podwyższenie kapitału - dopłaty do kapitału -pożyczki podporządkowane w ramach grupy kapitałowej

Źródło: Opracowanie własne na podst: D. Dziawgo, A. Zawadzki, Finanse przedsiębiorstwa. Istota, narzędzia, zarządzanie, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce-Zarząd Główny w Warszawie, Warszawa 2011, s.32.

RODZIAŁ II

ŹRÓDŁA KAPITAŁU WŁASBEGO MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW

2.1 Pojęcie i podział kapitału własnego.

Przedsiębiorstwa małe i średnie uważane są powszechnie za element napędzający gospodarkę. Mimo to, zazwyczaj mają one trudności w pozyskiwaniu kapitału, który wspomagałby ich rozwój. Problemy te dotyczą zarówno polskich, jak i europejskich przedsiębiorstw. Z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorstwa, duże znaczenie przy wyborze źródła finansowania ma to, kto jest właścicielem kapitału, co pozwala go sklasyfikować jako kapitał własny lub obcy.

„Jeżeli źródło finansowania składników majątkowych podmiotu gospodarczego występuje przez okres jego istnienia, to mamy do czynienia z kapitałem (funduszem) własnym”³⁴

Kapitał własny stanowi wartościowy odpowiednik składników majątku, do których danej jednostce przysługuje prawo własności. Wniesione zostały one do przedsiębiorstwa przez założycieli (właścicieli), którzy tym samym nabyli prawo do uczestniczenia w podziale zysku oraz do zwrotu kapitału w razie likwidacji przedsiębiorstwa. Składniki te mogą również pochodzić z przeznaczenia całości lub części wygospodarowanego zysku na cele rozwojowe. Mogą mieć postać rzeczową lub pieniężną. Kapitały własne występują w różnej postaci w zależności od formy organizacyjno-prawnej jednostki gospodarczej³⁵. Kapitał (fundusz) własny stanowi dla przedsiębiorstwa stałe źródło finansowania, zabezpieczenie w przypadku zagrożenia utratą płynności finansowej, jest potwierdzeniem wypłacalności przedsiębiorstwa dla jego wierzycieli. Stanowi także zabezpieczenie dla banku potwierdzające wypłacalność przedsiębiorstwa, np. w przypadku ubiegania się o kredyt.³⁶ Tworzenie kapitałów własnych jest uregulowane przepisami prawnymi, odpowiednio dopasowanymi do przyjętej formy i charakteru działalności. Zasady ich tworzenia są różne, zatem ich nazewnictwo także nie posiada ujednoliconej nazwy. Biorąc pod uwagę księgową nazwę, jest to różnica między zasobami majątku rzeczowego a kapitałem obcym.³⁷

Podstawy kreowania, uznawania, wyceny, ujmowania, prezentacji i ujmowania kapitałów własnych stanowią ustawa z 29 września 1994 r., o rachunkowości³⁸, ustawa z 15 lutego 1992 r.,³⁹ o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawa z dnia 26 lipca 1991 r.⁴⁰, o podatku od osób fizycznych, ustawa z 9 września 200 r., o podatku odo czynności cywilnoprawnych⁴¹.

Obok kapitału własnego, źródłem finansowania przedsiębiorstwa są kapitały obce.

Księgowa wartość kapitału własnego jest równa sumie wartości kapitału zakładowego, kapitału zapasowego, kapitału z aktualizacji wyceny, pozostałych kapitałów rezerwowych, niepodzielonego zysku z lat ubiegłych i zysku netto z bieżącej działalności, pomniejszona o sumę wartości należnych wpłat na kapitał zakładowy, akcji własnych, niepokrytej straty z lat ubiegłych, straty netto z bieżącej działalności i odpisów z zysku netto w ciągu roku obrotowego⁴².

Kapitał własny to wartość środków gospodarczych, wniesionych do firmy przez właścicieli (udziałowców, akcjonariuszy, wspólników) oraz środków wygospodarowanych przez przedsiębiorstwo w toku działalności. Zgodnie z art. 28 ust.1 pkt 10 ustawy o rachunkowości na dzień bilansowy kapitały własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, wycenia się wg wartości nominalnej.

Kapitał własny pełni ważną funkcję w firmie. Będąc podstawowym źródłem finansowania pozostającym bezterminowo do dyspozycji przedsiębiorstwa, stanowi jednocześnie zabezpieczenie dla aktualnych i potencjalnych wierzycieli firmy. Stąd też wielkość kapitałów własnych powinna kształtować się na poziomie umożliwiającym działalność inwestycyjną, podjęcie prac rozwojowych bądź zaciągnięcie kredytu.

1. kapitały powierzone - reprezentują wkład finansowy właściciela jednostki gospodarującej.

2. kapitały samofinansowania - powstają z osiągniętego zysku zatrzymanego w jednostce bądź innych źródeł charakterystycznych dla danej działalności.

3. Kapitały własne powierzone w zależności od formy własności mają różne nazwy:

4. w spółce akcyjnej, w spółce z o.o., w spółce komandytowo-akcyjnej - kapitał zakładowy,

5. w spółkach osobowych prawa handlowego: jawnej, partnerskiej - kapitał właścicieli,

6. w spółce komandytowej – suma komandytowa

7. w spółce cywilnej - kapitał właścicieli,

8. w przedsiębiorstwie prywatnym osoby fizycznej - kapitał właściciela,

9. w spółdzielni - fundusz udziałowy,

10. w przedsiębiorstwach państwowych - fundusz założycielski.

2.2 Kryteria klasyfikacji kapitałów własnych.

Kapitał własny jest kategorią zróżnicowaną pod wieloma względami. Stąd używaną często formą dla tego określenia jest liczba mnoga. Stosując różne kryteria podziału kapitałów własnych, można przeprowadzić ich klasyfikację. Zakres zastosowanych w tym celu kryteriów zależy przede wszystkim od istnienia prawnych ograniczeń właścicieli co do możliwości inwestowania, bądź wycofania środków ze spółki, a także innych nadrzędnych roszczeń, z wyjątkiem roszczeń wierzycieli firmy i możliwości – w przypadku likwidacji lub niewypłacalności przedsiębiorstwa – zajęcia dóbr osobistych właściciela, bądź zwracania większej uwagi na różnicowanie między zainwestowanymi kapitałami a reinwestowanymi zyskami. Przedstawione ograniczenia nie występują zasadniczo w spółkach osobowych, w których cały kapitał własny na ogół przedstawia jedna sumaryczna wielkość. Kapitał ten – zgodnie z teorią własnościową – odzwierciedla prawa własności właściciela do przedsiębiorstwa.⁴³

Kapitały własne dzielimy na⁴⁴:

1. kapitały powierzone - reprezentują wkład finansowy właściciela jednostki gospodarującej.

2. kapitały samofinansowania - powstają z osiągniętego zysku zatrzymanego w jednostce bądź innych źródeł charakterystycznych dla danej działalności.

3. Kapitały własne powierzone w zależności od formy własności mają różne nazwy:

4. w spółce akcyjnej, w spółce z o.o., w spółce komandytowo-akcyjnej - kapitał zakładowy,

5. w spółkach osobowych prawa handlowego: jawnej, partnerskiej - kapitał właścicieli,

6. w spółce komandytowej – suma komandytowa

7. w spółce cywilnej - kapitał właścicieli,

8. w przedsiębiorstwie prywatnym osoby fizycznej - kapitał właściciela,

9. w spółdzielni - fundusz udziałowy,

10. w przedsiębiorstwach państwowych - fundusz założycielski.

W firmach stanowiących własność osoby fizycznej kapitał podstawowy (właściciela) stanowi wartość wniesionych do firmy przez właściciela aktywów trwałych i obrotowych.

Kapitały własne samofinansowania stanowią równowartość skapitalizowanej części wygospodarowanego zysku, który został przeznaczony na kapitały własne danej jednostki. W zależności od formy własności kapitały te mają nazwy⁴⁵:

1. w spółce akcyjnej i w spółce z o.o. - kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy,

2. w spółdzielni - fundusz zasobowy,

3. w przedsiębiorstwie państwowym - fundusz przedsiębiorstwa.

4. W sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw kapitały własne obejmują^[1]:

5. kapitał podstawowy,

6. kapitał zapasowy,

7. kapitał rezerwowy,

8. kapitał z aktualizacji wyceny,

9. niepodzielony zysk lub niepokrytą stratę z roku obrotowego i lat ubiegłych,

10. zysk (strata) netto za bieżący rok obrotowy.

2.3 Klasyfikacja kapitałów własnych w MSSF⁴⁶ i w ustawie o rachunkowości.

Zgodnie z regulacjami zawartymi w założeniach koncepcyjnych sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości kapitał własny jednostki to aktywa jednostki pozostałe po odjęciu wszystkich jej zobowiązań.Zgodnie z wymaganiami MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” bilans powinien zawierać co najmniej:

1. wartość kapitału podstawowego i

2. wysokość kapitału zapasowego (rezerwowego).

W pozycji Kapitał własny wykazuje się poszczególne kategorie wniesionego kapitału podstawowego, nadwyżki ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej oraz kapitały rezerwowe.

Przykładowa struktura kapitałów własnych¹, która może mieć zastosowanie w przypadku podmiotów sporządzających sprawozdanie finansowe zgodnie z MSSF, wygląda następująco:

I. Kapitał podstawowy (akcyjny bądź udziałowy).

II. Kapitał premiowy (tzw. agio).

III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna).

IV. Kapitał z tytułu emisji instrumentów pochodnych:

1. kapitał z tytułu emisji opcji pracowniczych,

2. kapitał z tytułu emisji opcji i praw poboru - wykazuje się, jeżeli ustalona jest liczba akcji oraz ich cena, a także jednostka nie jest zobowiązana do zwrotu kwot otrzymanych z tytułu emisji opcji bądź praw poboru,

3. kapitał z tytułu emisji złożonych instrumentów finansowych - m.in. element kapitałowy obligacji zamiennych na akcje.

V. Kwoty otrzymane na przyszłą emisję akcji lub udziałów - prezentuje się, jeżeli ustalona jest liczba akcji oraz ich cena, a także gdy jednostka nie jest zobowiązana do zwrotu kwot otrzymanych na przyszłą emisję akcji lub udziałów.

VI. Kwoty wniesione na odkup akcji lub udziałów (wielkość ujemna) - wykazuje się, jeżeli jednostka otrzyma ustaloną liczbę akcji (udziałów) za wniesioną kwotę.

VII. Kapitał z aktualizacji wyceny:

1. kapitał z przeszacowania aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży - jeżeli jednostka stosuje model wyceny przewidziany dla aktywów finansowych zaklasyfikowanych do kategorii: aktywa finansowe dostępne do sprzedaży,

2. kapitał z przeszacowania rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych - kapitał ten powstaje, gdy jednostka stosuje model alternatywnej wyceny, tj. wycena według wartości godziwej, do rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,

3. kapitał z przeszacowania instrumentów zabezpieczających - jeżeli jednostka stosuje rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych.

VIII. Kapitał z tytułu różnic kursowych.

IX. Zyski zatrzymane/niepodzielony wynik finansowy:

1. zysk (strata) netto bieżącego okresu,

2. zysk (strata) z lat ubiegłych,

3. kapitał zapasowy utworzony z zysku,

4. kapitał rezerwowy utworzony z zysku.

X. Kwoty odnoszące się do aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży, ujęte bezpośrednio w kapitale własnym - zagadnienie uregulowane w MSSF nr 5 „Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność zaniechana”⁴⁷.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o rachunkowości kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. Rodzaje kapitałów własnych wymienione są w treści załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości⁴⁸ zawierającego zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń.

Wykazany w pasywach bilansu kapitał własny obejmuje:

I. Kapitał podstawowy

II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

IV. Kapitał zapasowy

V. Kapitał z aktualizacji wyceny

VI. Pozostałe kapitały rezerwowe

VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych

VIII. Zysk (strata) netto

IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw,12 która spowodowała uzupełnienie artykułu 36 Uor o ust. 2 e⁴⁹. Dotyczy on ujmowania i prezentacji:

− dopłat na mocy powzięcia uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością określającej termin i wysokość dopłat, − uchwalonych, lecz nie wniesionych dopłat.

Równowartość dopłat ujmuje się w odrębnej pozycji pasywów bilansu (kapitał rezerwowy z dopłat wspólników) i wykazuje się jako składnik kapitału własnego dopóty, dopóki ten nie zostanie użyty w sposób uzasadniający jego odpisanie; uchwalone, lecz niewniesione dopłaty wykazuje się w dodatkowej pozycji kapitałów własnych „Należne dopłaty na poczt kapitału rezerwowego (wielkość ujemna)”.

W przypadku wystąpienia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością sytuacji, o której mowa w art. 36 ust. 2e Uor⁵⁰, tzn. powzięcia uchwały o wniesieniu dopłat, w bilansie takiej spółki należy odpowiednio rozszerzyć zakres informacji zawartych w grupie A pasywów. Grupa A pasywów Kapitał (fundusz) własny powinna obejmować:

I. Kapitał podstawowy

II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

IV. Kapitał zapasowy

V. Kapitał z aktualizacji wyceny

VI. Kapitał rezerwowy z dopłat wspólników

VII. Należne dopłaty na poczet kapitału rezerwowego (wielkość ujemna)

VIII. Pozostałe kapitały rezerwowe

IX. Zysk (strata) z lat ubiegłych

X. Zysk (strata) netto

XI. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

Pozycja sumaryczna, określona w pasywach bilansu jako A. Kapitał (fundusz) własny powinna wykazywać wartość dodatnią. Pojawienie się w tej pozycji wartości ujemnej sygnalizuje bardzo złą sytuację finansową spółki. Poszczególne pozycje kapitału własnego wykazują wartość ujemną jedynie w przypadku, gdy występują z takim oznaczeniem lub stanowią stratę – z lat ubiegłych, bądź roku sprawozdawczego⁵¹.

2.4 Klasyfikacja kapitałów własnych w IV dyrektywie UE⁵²

Źródła pochodzenia kapitałów własnych znajdują częściowo zastosowanie również w klasyfikacji kapitałów wykorzystywanej dla celu ich prezentacji w bilansie sporządzonym zgodnie z IV dyrektywą Rady⁵³.

Bilansowa prezentacja kapitału własnego przedstawia się następująco:

A. Kapitał własny

I. Kapitał zadeklarowany

(o ile prawo krajowe nie przewiduje wykazania w tej pozycji wymagalnych wkładów na poczet kapitału. W przypadku takim należy odrębnie wykazać kwoty kapitału zadeklarowanego i kapitału wniesionego)

II. Kapitał ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej

III. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny

IV. Kapitały rezerwowe

1. Kapitał rezerwowy tworzony ustawowo, o ile prawo krajowe wymaga utworzenia takiego kapitału rezerwowego

2. Kapitał rezerwowy na akcje lub udziały własne, o ile prawo krajowe wymaga utworzenia takiego kapitału rezerwowego, bez naruszania przepisów artykułu 22 ust. 1 pkt b) dyrektywy 77/91/EEC

3. Kapitały rezerwowe tworzone zgodnie ze statutem

4. Pozostałe kapitały rezerwowe

V. Wynik finansowy z lat ubiegłych

VI. Wynik finansowy roku obrotowego

(jeżeli prawo krajowe nie wymaga jego wykazania w ostatniej pozycji aktywów (strata) lub ostatniej pozycji pasywów (zysk).

W informacji dodatkowej należy ujawnić co najmniej:

1. − liczbę i wartość nominalną, a w razie braku wartości nominalnej akcji objętych

2. w ciągu roku obrotowego w ramach kapitału podstawowego, bez naruszenia odnośnie kwoty tego kapitału – przepisów artykułu 2 ust. 1 pkt e) dyrektywy

3. 68/151/EEC i artykułu 2 pkt c) dyrektywy 77/91/EEC,

4. − liczbę i wartość nominalną, a w razie braku wartości nominalnej – wartość obliczeniową akcji w podziale na ich rodzaje w przypadku wydania akcji różnego rodzaju.

Rozdział III

KAPITAŁY OBCE A MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

3.1 Kredyty bankowe

Kredyty bankowe stanowią podstawowe źródło finansowania działalności przedsiębiorstwa. Kredyty bankowe dzielą się na poszczególne rodzaje, a kryterium podziału stanowią:

1. okres kredytowania

2. sposób udzielania kredytu

3. przeznaczenie kredytu

4. waluta kredytu.

Polskie banki wyróżniają w swych regulaminach:

1. kredyty krótkoterminowe (udzielane na okres maksymalnie do 12 miesięcy)

2. kredyty średnioterminowe ( w których okres spłaty waha się od 12 do 36 miesięcy)

3. kredyty długoterminowe (okres spłaty wynosi powyżej 36 miesięcy).

Pod względem operacyjnym wyróżnia się kredyty:

1. kredyty w rachunku bieżącym

2. kredyty w rachunku kredytowym.

Należy zaznaczyć, że w praktyce wyróżniany jest także podział kredytów na odnawialne i nieodnawialne. W przypadku kredytów odnawialnych, każda spłata kredytu pozwala na ponowne zadłużenie się, do wysokości przyznanego limitu. Stąd kredyt w rachunku bieżącym nazywany będzie dokładniej „kredytem odnawialnym w rachunku bieżącym”. Ponieważ jednak nie istnieje możliwość udzielenia kredytu nieodnawialnego w

rachunku bieżącym, z reguły pomija się przymiotnik „odnawialny” i przyjmuje się to w sposób umowny. Kredyt nieodnawialny tym różni się od odnawialnego, że spłata jego całości lub części nie daje możliwości ponownego zadłużania się. Typowym kredytem nieodnawialnym jest kredyt inwestycyjny.

Biorąc pod uwagę powyższą klasyfikację kredytów, z perspektywy kredytobiorcy, najkorzystniejszym będzie kredyt odnawialny w rachunku bieżącym. Automatyczna spłata zadłużenia z bieżących wpływów, w praktyce oznacza dla firmy niższe odsetki, czyli mniejszy koszt kredytu. Z kolei kredyt obrotowy w rachunku kredytowym, wymagający

odrębnej dyspozycji przelewu środków na spłatę zadłużenia, z reguły wiąże się z większym i kosztami. Przedsiębiorca nie zawsze dysponuje czasem, aby złożyć określoną dyspozycję, a środki wpływające na rachunek bieżący posiada on najczęściej przez krótki okres, np. do czasu realizacji zaplanowanej płatności. W rezultacie odsetki naliczane są od większego salda zadłużenia, co podraża koszty kredytu.

3.1.1 Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym

Kredyt obrotowy to kredyt, którego przeznaczeniem jest finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Klienci detaliczni nie mają możliwości zaciągnięcia tego rodzaju kredytu, gdyż jest on dedykowany firmom. Z reguły jest uznawany za pożyczkę krótkoterminową, a więc taką, której okres spłaty nie przekracza 52 tygodni.

Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym polega na tym, że przedsiębiorstwo ustala z bankiem limit kredytowy w rachunku bankowym. Firma może więc w przypadku chwilowej utraty płynności dokonywać płatności do określonego limitu- w tym przypadku firma będzie miała ujemne saldo. Wpływy na konto w pierwszej kolejności służą spłacie ujemnego salda konta bankowego. W przypadku takiego kredytu banki pobierają prowizję za gotowość do udzielenia kredytu oraz naliczają odsetki od ujemnego salda.

Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym, w odróżnieniu od kredytu obrotowego w rachunku bieżącym, jest rozwiązaniem jednorazowym. To znaczy, w przypadku chwilowych problemów z płynnością, osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą zaciągnąć taki kredyt, podpisując pisemną umowę z bankiem. Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym może być także kredytem odnawialnym.

Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym wiąże się także z koniecznością posiadania konta w banku. W przypadku kredytu obrotowego w rachunku kredytowym takiej konieczności nie ma.

3.1.2 Kredyt inwestycyjny

Jest przeznaczany na finansowanie realizowanych przez kredytobiorcę przedsięwzięć, których celem jest odtworzenie, modernizacja lub powiększenie wartości majątku trwałego, jak również zakup wartości niematerialnych i prawnych bądź nabycie udziałów w przedsiębiorstwach lub długoterminowych papierów wartościowych.

Warunkiem uzyskania kredytu inwestycyjnego jest pozytywny wynik prowadzonej przez bank analizy ekonomiczno-finansowej kredytowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Udzielając kredytów inwestycyjnych, bank zwykle wymaga udziału własnego przedsiębiorstwa, co redukuje ryzyko kredytowe ponoszone przez bank. Większe kredyty inwestycyjne często mają formę kredytów konsorcjalnych.

Kwota kredytu może zostać przekazana kredytobiorcy od razu w całości. Kredyt inwestycyjny może także być wypłacany w transzach lub mieć formę linii kredytowej. W pierwszym przypadku uruchamianie kolejnych transz jest zwykle warunkowane spełnieniem zobowiązań umownych. W drugim przypadku – linii kredytowej – umowa kredytowa nie precyzuje obowiązujących terminów i kwot wypłat środków.

Kredyt inwestycyjny udzielany jest na ogół na dłuższe okresy, a schematy spłat mogą być następujące:

1. równe raty kapitałowe, co jest równoważne malejącym ratom sumarycznym, gdyż odsetki są naliczane od coraz niższego kapitału;

2. równe raty sumaryczne (raty annuitetowe).

W zależności od umowy z bankiem, istnieje też możliwość jednorazowej spłaty kapitału w dacie zapadalności kredytu (ang. bullet repayment) lub przyjęcie nieregularnego schematu spłat kapitału, ustalonego indywidualnie dla danego kredytu⁵⁴.

3.1.3 Kredyt preferencyjny

To kredyt udzielany na korzystniejszych warunkach niż warunki rynkowe, adresowany do określonych grup kredytobiorców. Preferencyjne warunki mogą dotyczyć ogólnych warunków umowy, wysokości oprocentowania, wymaganego zabezpieczenia, harmonogramu spłat, możliwości zastosowania karencji, stosowania prolongaty. Różnice pomiędzy ceną rynkową kredytu a preferencyjnymi warunkami pokrywa państwo, które w ten sposób pobudza podmioty gospodarcze lub gospodarstwa domowe do pożądanych z punktu widzenia prowadzonej polityki gospodarczej lub społecznej zachowań. Przykładem kredytów preferencyjnych są kredyty dla rolników na modernizację gospodarstw rolnych, kredyty klęskowe, kredyty z dopłatami państwa na termomodernizację budynków mieszkalnych, kredyty z obniżonym oprocentowaniem dla studentów na edukację, kredyty dla młodych na zakup mieszkania. Przyznanie kredytu na preferencyjnych warunkach związane jest zazwyczaj koniecznością spełnienia dodatkowych wymogów formalnych, nie występujących przy ubieganiu się o kredyt na warunkach rynkowych⁵⁵.

3.2 Pozostałe źródła finansowania.

3.2.1 Pożyczki konsumpcyjne i kredyt kupiecki.

Pożyczka to operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony (Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę – art. 723 kc).

Kwestie pożyczek regulowane są przez kodeks cywilny (art. 720 § 1). Instytucje pożyczkowe udzielające pożyczek pieniężnych, podlegają także regulacjom dotyczącym kredytu konsumenckiego.

Przedmiotem pożyczki w odróżnieniu od kredytu mogą być zarówno środki pieniężne, jak i przedmioty, jednakże tylko oznaczone co do gatunku. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna, zaś kredyt jest odpłatny. W przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu na jaki pieniądze zostaną wydatkowane oraz naliczenie i pobranie odsetek. W związku z tym nazywanie pożyczki mianem kredytu gotówkowego jest niepoprawne, choć powszechnie praktykowane przez instytucje finansowe ze względów marketingowych.

W języku potocznym pożyczyć można pieniądze lub każdą rzecz. W przypadku rzeczy, obowiązek drugiej strony polega na zwrocie dokładnie tej samej rzeczy, tj. rzeczy oznaczonej co do tożsamości. W rozumieniu polskiego Kodeksu cywilnego nie jest to więc umowa pożyczki, może być to natomiast umową użyczenia (pożyczenie bezpłatnie) albo najmu lub dzierżawy (pożyczenie odpłatne).

Pożyczka pieniężna w kwocie przekraczającej 500 zł musi zostać zawarta na piśmie, co opisuje art. 720 § 2 kodeksu cywilnego⁵⁶.

Kredyty kupieckie dają możliwość zakupu niezbędnych produktów przy odroczeniu płatności na późniejszy termin , ustalony z dostawcą. Dla dostawców sprzedaż na kredyt jest jednym z instrumentów zwiększenia sprzedaży i zysku. Umożliwia on bowiem zjednanie klientów , którzy nie dysponują odpowiednimi środkami na gotówkowe zakupy. Kredyt kupiecki wykorzystywany jest przez przedsiębiorstwa, które nie mają możliwości skorzystania z kredytu bankowego. Stanowi on dla nich źródło pozyskiwania środków na finansowanie bieżącej działalności, zwłaszcza gdy dysponują zbyt małym kapitałem własnym. Dostawcy niejednokrotnie wydłużają okres kredytowania w stosunku do oferowanego przez innych dostawców, aby w ten sposób pozyskać nowych klientów. Udział kredytów kupieckich we finansowaniu działalności polskich przedsiębiorstw przekracza znacznie udział kredytu bankowego. W małych i średnich przedsiębiorstwach stanowi on podstawowe źródło finansowania majątku obrotowego⁵⁷.

W każdej firmie warunki udzielania kredytu kupieckiego powinny być określane indywidualnie lub systemowo.

1. Metoda indywidualna polega na sprawdzeniu osobno dla każdego kontrahenta jego wiarygodności kredytowej, a następnie ustaleniu indywidualnych warunków udzielenia kredytu. W ten sposób jednak postępować mogą firmy, które utrzymują stosunki handlowe z niewielką liczbą kontrahentów lub sprzedają towary i usługi o charakterze specjalistycznym i jednostkowo dużej wartości.

2. Metoda systemowa sprowadza się natomiast do podziału wszystkich kontrahentów na poszczególne kategorie, z którymi w sposób ścisły powiązane są określone warunki udzielania kredytu. Kategoryzacji klientów dokonuje się z reguły według kwoty limitu kredytowego. W przypadku obsługiwanych wcześniej klientów należy brać pod uwagę faktycznie wykorzystywany limit, a dla nowych - limit wnioskowany. Taki sposób podziału na kategorie pozwala powiązać poziom zaangażowania we współpracę z klientem z zakresem analizowanej informacji gospodarczej i stosowanymi formami zabezpieczeń

Główne zalety finansowania działalności kredytem kupieckim :

1. jest dostępny dla większości nabywców

2. nie wymaga dodatkowych zabezpieczeń

3. zakupy dokonywane na warunkach kredytowych stanowią dodatkowe źródłem finansowania.⁵⁸

Zobowiązania wobec dostawców są pozornie darmowym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa. Kredyt kupiecki jest darmowy aż do momentu, gdy odbiorca skorzysta z bonifikaty i opustów cenowych , do momentu kiedy nie są one przyznaje stają dość drogim źródłem finansowania. Zbyt wysokie zobowiązania wobec dostawców mogą być także szkodliwe dla samego przedsiębiorstwa, ponieważ wpływają niekorzystnie na jego ocenę zdolności kredytowej.

3.2.2 Leasing

Ten rodzaj finansowania firmy jest znakomitym zamiennikiem kredytów bankowych. Leasing jest to umowa zawarta pomiędzy leasingodawcy, a leasingobiorcą, w którym leasingodawca daje do korzystania z przedmiotu leasingobiorcą za odpowiednią opłatą zaznaczoną w umowie leasingowej. Jednakże należy tu zaznaczyć iż mimo umowy prawnym właścicielem przedmiotu pozostaje nadal leasingodawca. W większości korzystają z leasingu firmy:

1. Nie zdolne do zakupienia własnych maszyn;

2. Zadłużenie firmy jest tak wysokie, że firma nie ma możliwości otrzymania kredytu;

3. Brak wszelkich zabezpieczeń w razie otrzymania kredytu bankowego;

4. Firma stawia na rozwój technologiczny gdzie kupno przedmiotu nie jest brane pod uwagę;

5. Nowa firma na rynku;

Leasing jest taką formą finansowania przedsiębiorstwa, którą właściciel przedsiębiorstwa ma prawo ująć część lub całość opłat leasingowych kosztach.

W Leasingu operacyjnym koszt operacyjny przychodu jest tu formą płatności lecz leasing operacyjny nie jest wykazywany w bilansie. Amortyzacja w tym przypadku jest niemożliwa. Natomiast w leasingu finansowym możliwa jest amortyzacja, ponieważ odsetki od płatności są kosztem osiągnięcia przychodu. Oprócz podziału na leasing operacyjny i finansowy, istnieją inne rodzaje Leasingów:

1. Leasing bezpośredni

2. Leasing pośredni

3. Leasing pełny

4. Leasing czysty

5. Leasing mokry

6. Leasing suchy

7. Leasing zwrotny

8. Leasing podatkowy

9. Leasing norweski

10. Leasing rewolwingowy

11. Clifing – jest to odmiana przychodu gdzie przedmiotem leasingu są auta osobowe, których wartość nie przekracza 20. 000 EUR oraz 500 kg ciężkości.

12. Leasing lombardowy

13. Leasing refinansowy

14. Leasing procentowy

15. Leasing konsumencki

16. Vendor leasing – umowa przybierająca postać porozumienia zawarta pomiędzy firmą leasingową a dostawcą lub też dostawcą.

3.2.3 Anioły biznesu

Anioł biznesu zamożna osoba, która przeznacza kapitał na finansowanie przedsięwzięć będących we wczesnych fazach rozwoju w zamian za mniejszościowy pakiet udziałów w firmie. Anioły zawsze inwestują swoje własne fundusze, w przeciwieństwie do venture capitals, które zarządzają pewną pulą środków innych kapitałodawców zgromadzonych w profesjonalnym funduszu.

Rosnąca grupa aniołów biznesu w Polsce skupia się przede wszystkim w sieciach aniołów biznesu, które umożliwiają im zachowanie anonimowości, zajmują się selekcją projektów, ich odpowiednim przygotowaniem, szkoleniem przedsiębiorców i inwestorów. Inne formy organizacyjne aniołów biznesu to kluby, fundusze i grupy. Ponieważ aniołowie biznesu inwestują swój prywatny kapitał, decyzje o wejściu kapitałowym podejmują w pełni samodzielnie i subiektywnie.

Środki oferowane przez anioły biznesu wypełniają lukę kapitałową pomiędzy finansowaniem pozyskiwanym od przyjaciół, rodziny i z własnych oszczędności (w wersji angielskiej mowa o 4F – friends, family, founder and fools) a funduszami venture capital. Pozyskanie kwoty większej niż 100 tys. zł od przyjaciół i rodziny na rozpoczęcie działalności jest sporym problemem, a jednocześnie większość tradycyjnych funduszy venture capital nie jest zainteresowana inwestycjami na kwoty poniżej 10 milionów złotych.

Inwestycje aniołów są narażone na ekstremalnie wysokie ryzyko, dlatego też wymagają bardzo wysokich stóp zwrotu. Ponieważ statystycznie 6 na 10 firm wspartych kapitałem anielskim upada, 3 pozwalają przynajmniej na odzyskanie zainwestowanej kwoty, a tylko 1 okazuje się być niekwestionowanym sukcesem, doświadczeni aniołowie biznesu wyszukują inwestycje, które mają potencjał do przyniesienia przynajmniej trzydziestokrotnego zwrotu zainwestowanej kwoty w perspektywie 3–6 lat, po których następuje wyjście z inwestycji. Statystycznie w swoim portfelu inwestycyjnym posiada 2–5 spółek, a całość kapitału jaką chcą przeznaczyć na tego typu inwestycje stanowi 3-10% ich majątku netto.

Aniołem biznesu jest zwykle przedsiębiorca na tzw. „biznesowej emeryturze” lub emerytowany manager wysokiego szczebla, który może być zainteresowany wspieraniem młodych biznesów z pobudek innych niż czysty zysk. Może kierować nim chęć nawiązania kontaktów biznesowych, możliwość przekazywania swoich doświadczeń i wiedzy, pragnienie „odwdzięczenia się” społeczeństwu, uczestniczenia w procesie rozwoju gospodarki czy też dla nobilitacji społecznej. Dlatego też mówi się, że anioły oferują tzw. „smart money”, czyli pomoc menedżerską, doświadczenia, kontakty, specjalistyczną wiedzę i umiejętności oraz know-how. Aby aktywne wsparcie firmy było możliwe, anioły biznesu szukają możliwości inwestycyjnych znajdujących się w odległości 2–3 godzin jazdy samochodem od ich domu⁵⁹.

Uwzględniając poziom biznesowej aktywności i intensywność inwestowania wyróżnić można:

1. entrepreneur angels– o największej aktywności, najbardziej doświadczeni, posiadający wysoki status majątkowy, inwestujący w początkujące projekty; kryterium wyboru inwestycji jest osobowość przedsiębiorcy, często inwestująw projekty, z którymi wcześniej nie mieli kontaktu, ważne jest zadowolenie z bycia inwestorem;

2. income seeking angels(szukający dochodu) – mniej majętni i aktywni, bardziej zorientowani na korzyści materialne, inwestują w sektory, na których się

znają, angażują sięmenedżersko w prowadzenie firm;

1. wealth maximising angels (maksymalizujacy zysk) – podobni do poszukujących dochodu, ale nieco więcej inwestują⁶⁰.

Podsumowując, należy wskazać, że prognozuje się rozwój inwestycji realizowanych przy wsparciu aniołów biznesu ze względu na wzrost zamożności oraz doświadczenia przedsiębiorców, którzy będą chcieli wystąpić w roli anioła. Aniołowie biznesu, dzięki dużemu zainteresowaniu innowacyjnymi przedsięwzięciami, sprzyjają rozwojowi gospodarki innowacyjnej. Samorealizacja i budowa wizerunku, możliwość działania w sferze nowych technologii oraz chęć niesienia pomocy innym przez aniołów biznesu, powodują, że ich pomoc jest korzystna dla początkujących przedsiębiorców, którzy zyskują potrzebny kapitał, a także wsparcie merytoryczne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Współpraca z przedsiębiorcami przynosi korzyści także aniołom biznesu – nie tylko finansowe, ale także możliwość udziału w ciekawych, przyszłościowych przedsięwzięciach, „radość tworzenia”, realny wpływ na projekt będący przedmiotem inwestycji, poszerzanie wiedzy biznesowej i branżowej, kontakty z przedsiębiorczymi ludźmi, rozwój kontaktów itp. [www.PolBan.pl]. Dzięki aniołom biznesu przedsiębiorcy mają szansę zrealizować innowacyjne, nowatorskie⁶¹.

3.2.4 Venture Capital

To termin oznaczający inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym znajdujących się we wczesnych fazach rozwoju⁶². Jest to forma finansowania innowacyjnych, a przez to obarczonych ryzykiem, projektów inwestycyjnych. Celem inwestowania venture capital jest zysk wynikający z wartości przedsiębiorstwa, a nie z samej działalności produkcyjnej bądź usługowej. Przybiera ona specyficzną formę. Polega ona na zasileniu kapitałowym powstającej spółki poprzez objęcie akcji lub udziałów. Działania te powodują że kapitał do firmy nie jest wprowadzany w formie kredytu, ale w formie właścicielskiej. Inwestor oferujący finansowanie typu venture capital staje się współwłaścicielem spółki, którą finansuje⁶³. Forma i ilość akcji bądź udziałów, jaką otrzyma dostawca kapitału, wynika z wcześniejszych ustaleń pomiędzy nim a właścicielami, lub pomysłodawcami nowego rozwiązania. Inwestor przedsięwzięcia podejmuje takie same ryzyko jak pozostali udziałowcy przedsięwzięcia. W przypadku powodzenia przedsięwzięcia, razem z założycielami czy pomysłodawcami uczestniczy w jego sukcesie. Występuje pomoc menadżerska, jaką otrzymuje przedsiębiorca od inwestora, który na bieżąco uczestniczy w działaniach na rzecz rozwoju przedsięwzięcia i w praktyce staje się on partnerem przedsiębiorcy⁶⁴. Współpracę reguluje umowa inwestycyjna, zawierająca postanowienia dotyczące wzajemnych praw i obowiązków stron. Zakres ingerencji w działalność spółki jest większy niż w przypadku większości typów inwestycji i polegają na wzajemnym zaufaniu stron.

Wyróżnia się finansowanie bezpośrednie i pośrednie.

1. Finansowanie bezpośrednie jest to bezpośrednia inwestycja venture capital polegająca na zakupie udziałów w przedsiębiorstwie bezpośrednio od inwestorów, bez udziału funduszy specjalizujących się w gromadzeniu kapitału i jego inwestowaniu na wspólny rachunek kapitałodawców. Inwestorami bezpośrednimi są osoby prywatne określani jako aniołowie biznesu, lub ich grupy, pochodzące często z kręgu rodziny lub znajomych przedsiębiorcy poszukującego kapitału.⁶⁵

2. Finansowanie pośrednie polega na inwestycjach dokonywanych za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji - funduszy venture capital. Cały kapitał pochodzi od inwestorów i zorganizowany jest w postaci odpowiedniej struktury prawnej. Inwestorzy kapitałowi poprzez wniesienie wkładu do wspólnej masy kapitałowej, obejmują w zamian udziały w wysokości stosownej do wniesionej kwoty. Kapitał pochodzący od jednego inwestora stanowi część środków kierowanych na różne projekty, często z różnych branż i na różnym etapie rozwoju. Zróżnicowanie portfela inwestycyjnego wpływa korzystnie na stopę zwrotu oraz poziom ryzyka inwestycji, zatem niepowodzenie jednego projektu jest amortyzowane przez pozostałe, udane przedsięwzięcia.

Inwestycje venture capital cechują się większym prawdopodobieństwem niepowodzenia niż pokrewne inwestycje private equity, ponieważ są to inwestycje w spółki będące na wczesnych etapach rozwoju bądź dopiero rozpoczynające działalność na rynku. Ryzyko niepowodzenia wzrasta wraz z wcześniejszą fazą wzrostu przedsiębiorstwa. Wprowadzenie do spółki inwestora finansowego budzi wśród wielu przedsiębiorców poważne obawy. Współpraca z właścicielami przedsiębiorstw polega na tym, że z jednej strony właściciele tracą część władzy, przekładającej się na sposób prowadzenia spółki oraz tracą część udziałów, z drugiej strony zyskują kapitał i doświadczenie inwestora. Część przedsiębiorców w sytuacji zagrożenia stara się na własną rękę podjąć środki zaradcze, co może spowodować konflikt z inwestorem. Czynnikiem decydującym o podjęciu finansowania typu venture capital jest umiejętność trafnej oceny projektów inwestycyjnych. W sektorze prywatnym do fazy inwestycji przechodzi średnio 1% pierwotnej grupy projektów. Właściwa analiza dotychczasowej działalności i planów rozwojowych badanego podmiotu, a także określenie szans ich realizacji oraz wszystkich związanych z tym zagrożeń, jest niezbędna do podejmowania właściwych decyzji inwestycyjnych. Zatem pomysłodawcy bądź właściciele istniejących już spółek muszą udowodnić racjonalność przedsięwzięcia w oczach inwestora.⁶⁶

3.2.5 Faktoring

Faktoring polega na nabywaniu przez wyspecjalizowane instytucje factoringowe w ciągu długiego czasu krótkoterminowych wierzytelności dostawców towarów lub usług i świadczeniu na ich rzecz dodatkowych usług związanych z przelewem wierzytelności. ⁶⁷

Jest elastycznym instrumentem finansowania wierzytelności. Łączy w sobie cechy cesji wierzytelności (sprzedaży), umowy-zlecenia i dyskonta. Jest formą krótkoterminowego finansowania transakcji handlowych alternatywną do kredytu. Jednocześnie jest jednak formą outsourcingu usług i alternatywą dla ubezpieczenia wierzytelności przedsiębiorcy.⁶⁸ W przypadku faktoringu mamy do czynienia z trójstronnym stosunkiem prawnym. Dochodzi do niego po podpisaniu umowy faktoringu, która charakteryzuje się stosunkiem ciągłym, a której skutkiem jest zmiana wierzyciela oraz świadczenie licznych usług.

Podmiotami factoringu są faktorant, faktor i dłużnik.

1. Faktorant— dostawca towarów bądź usług uprawniony z tego tytułu dotrzymania świadczenia pieniężnego. Przysługuje mu więc wierzytelność w stosunku do dłużnika (odbiorcy towarów lub usług), którą sprzedaje wy-specjalizowanej instytucji, czyli faktorowi.

2. Dłużnik— odbiorca towarów bądź usług zobowiązany z tytułu ich nabycia do uiszczenia wierzycielowi (faktorantowi) świadczenia pieniężnego.

3. Faktor— wyspecjalizowany podmiot finansowy (bank, spółka factoringowa bądź indywidualny przedsiębiorca zajmujący się działalnością faktoringową) nabywający wierzytelności przysługujące faktorantom (przedsiębiorcom) wobec ich dłużników (odbiorców towarów lub usług) oraz świadczący na ich rzecz dodatkowe usługi

Na polskim rynku działajątrzy rodzaje faktorów. Są to:

™

1. Banki świadczące faktoring obok innych usług bankowych. Faktoring jest dla nich jednym z oferowanych produktów kredytowych.

2. ™Firmy factoringowe specjalizujące sięw oferowaniu usług faktoringowych.

3. Pozostałe firmy, które nie są ani bankami, ani firmami faktoringowymi,a faktoring jest jedynie częścią ich działalności (np. firmy windykacyjne,firmy zajmujące się outsourcingiem usług, firmy leasingowe itd⁶⁹

Faktoring dotyczy wierzytelności w obrocie gospodarczym. Dwa główne źródła wierzytelności to:

1. Umowa dostawy towarów,

2. Umowa wykonania usług.

Podstawowym przedmiotem faktoringu jest cesja wierzytelności faktoranta na faktora. Wierzytelność z tytułu dostaw, robót i usług jest rodzajem należności i oznacza uprawnienie do otrzymania zapłaty pieniężnej za dostawę, robotę lub usługę w określonej kwocie i terminie.

Do wierzytelności zbywanych w ramach faktoringu zaliczamy

1. wierzytelności związane z obrotem gospodarczym,

2. wierzytelności pieniężne,

3. wierzytelności związane ze sprzedażą towarów i usług z wyjątkiem umów

4. sprzedaży rzeczy przeznaczonych do użytku osobistego lub rodzinnego w ramach gospodarstwa domowego usługobiorcy,™

5. wierzytelności krótkoterminowe, tj. z terminem płatności do 210 dni,™

6. wierzytelności bezsporne,

7. wierzytelności już istniejące, przyszłe, niewymagalne, a w niektórych rzadkich transakcjach wymagalne.

Klienci zainteresowani faktoringiem, a wówczas było ich jeszcze bardzo niewielu, bez problemu mogli uzyskać od banków informacje na ten temat przez telefon. Wszystkie banki świadczące usługi faktoringowe, a nawet te, które dopiero zamierzały je wprowadzić, chętnie chwaliły się swoją ofertą. Banki, które na tle konkurencji miały mało atrakcyjną ofertę, informowały o planowanych zmianach. Faktoring był jeszcze mało znany zarówno wśród przedsiębiorców, jak i pracowników banków. Obroty faktoringowe banków były niewielkie, ale klient mógł uzyskać podstawowe informacje. Wiele banków przygotowało standardową ofertę, którą chętnie wysyłano zainteresowanemu klientowi. Być może postawa banków wynikała z wysokich opłat pobieranych przez działających na rynku faktorów.

3.2.6 Francisching

Według definicji Europejskiego Kodeksu Etyki Farnchisingu jest to system sprzedaży towarów, usług lub technologii oparty na ścisłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami. ⁷⁰ Istota tego systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franczyzowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego franczyzobiorcę do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know-how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy. Franczyzna opiera się na pewnych zasadach z których wynikają pewne prawa i obowiązki dla obu stron związanych umową. Po pierwsze franczyzodawca jest inicjatorem sieci franczyzowej, składającej się z niego samego oraz jego indywidualnych franczyzobiorców, dla których jest on opiekunem w długoterminowej perspektywie. Natomisat ze strony franczyznowbiorcy wynikają następujące obowiązki.

1. przed rozpoczęciem budowy sieci franchisingowej prowadzić, przez pewien czas odnosząc sukces, działalność przynajmniej w jednej placówce;

2. być właścicielem lub mieć tytuł prawny do korzystania z nazwy handlowej swojej sieci, znaku towarowego lub innych wyróżniających ją oznaczeń;

3. zapewnić indywidualnemu franczyzobiorcy szkolenie wstępne oraz dalsze wsparcie handlowe i techniczne przez cały czas obowiązywania umowy.

Wachlarz obowiązków franczyznowbiorcy indywidualnego jest znacznie szerszy. Przedsiębiorca taki powinien:

1. dokładać swych najlepszych starań w celu rozwijania działalności franczyzowej oraz w celu utrzymywania jednolitego wizerunku i reputacji sieci franczyzowej;

2. udostępniać franczyzodawcy dające się zweryfikować dane operacyjne w celu ułatwienia mu określenia stopnia rozwoju działalności indywidualnego franczyzobiorcy, a także dostarczać franczyzodawcy sprawozdania finansowe niezbędne dla efektywnego zarządzania siecią franczyzową; ponadto na prośbę franczyzodawcy umożliwić, w odpowiednim czasie, franczyzodawcy i jego przedstawicielom dostęp do swoich pomieszczeń i swojej dokumentacji;

3. zarówno w trakcie obowiązywania umowy, jak i po jej wygaśnięciu nie ujawniać osobom trzecim know-how udostępnionego mu przez franczyzodawcę.

Oczywiście w takim systemie zależności finansowej obie strony posiadają niezmiennie pewne obowiązki, które w znaczącym stopniu regulują zasady ich wzajemnego współtrwania na rynku finansowym. We wzajemnych stosunkach strony powinny postępować uczciwie. Franczyzodawca poinformuje na piśmie indywidualnego franczyzobiorcę o naruszeniu przez niego któregokolwiek z postanowień umowy oraz, gdy będzie to właściwe, wyznaczy mu odpowiedni termin na usunięcie tego naruszenia. Strony będą rozwiązywać skargi i spory w dobrej wierze poprzez bezpośrednie rozmowy i negocjacje prowadzone w duchu życzliwości i uczciwości.

Dla potrzeb niniejszej pracy ważne jest także omówienie struktury umowy franczyzny.

Umowa franczyzowa powinna być zgodna z prawem krajowym, prawem wspólnot europejskich oraz niniejszym Kodeksem Etyki. Powinna także odzwierciedlać interes członków sieci franczyzowej w ochronie praw własności przemysłowej i intelektualnej franczyzodawcy oraz w utrzymywaniu jednolitego wizerunku i reputacji sieci franczyzowej. Wszelkie porozumienia i uzgodnienia dotyczące stosunków franczyzowych powinny być sporządzane w języku urzędowym kraju miejsca siedziby indywidualnego franczyzobiorcy lub przetłumaczone na ten język przez tłumacza przysięgłego. Podpisane umowy powinny być niezwłocznie przekazywane indywidualnemu franczyzobiorcy. Umowa franczyzowa powinna precyzyjnie określać prawa i obowiązki stron oraz wszelkie inne istotne warunki współpracy. Niezbędne minimum warunków umowy powinno być następujące: uprawnienia przyznane franczyzodawcy, uprawnienia przyznane indywidualnemu franczyzobiorcy, towary lub usługi, które mają być dostarczane indywidualnemu franczyzobiorcy, obowiązki franczyzodawcy, obowiązki indywidualnego franczyzobiorcy, warunki płatności przez indywidualnego franczyzobiorcę, okres obowiązywania umowy, który powinien być wystarczająco długi aby umożliwić indywidualnym franczyzobiorcom zamortyzowanie ich wstępnych inwestycji specyficznych dla franchisingu, warunki na jakich może dojść do przedłużenia umowy, warunki na jakich indywidualny franczyzobiorca może sprzedać lub przenieść tytuł prawny do działalności franczyzowej oraz ewentualne prawa pierwokupu franczyzodawcy w tym zakresie, postanowienia dotyczące korzystania przez indywidualnego franczyzobiorcę ze znaków rozpoznawczych franczyzodawcy, nazwy handlowej, znaku towarowego, znaku usługowego, oznaczenia sklepu, logo lub innych wyróżniających go oznaczeń, prawo franczyzodawcy do adaptowania systemu franczyzowego do nowych lub zmienionych metod prowadzenia działalności, postanowienia dotyczące rozwiązania umowy, postanowienia regulujące kwestię zwrotu, w przypadku rozwiązania umowy franczyzowej, wszelkich środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych należących do franczyzodawcy lub do innej osoby⁷¹.

Zakończenie

Małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają kluczową rolę w gospodarce, stanowią element ograniczania bezrobocia oraz źródło wzrostu gospodarczego. Do podstawowych barier w ich rozwoju zalicza się przede wszystkim niedobór kapitału potrzebnego na finansowanie inwestycji. Przed sektorem małych i średnich przedsiębiorstw stoi wiele możliwości korzystania z form finansowego wspierania swojego rozwoju, należą do nich np. kredyty, pożyczki, poręczenia kredytowe, leasing ,factoring, franchising itd. Bardzo istotną kwestią jest niski poziom poinformowania przedsiębiorców o możliwościach, z jakich mogą skorzystać. Aby tę sytuację zmienić, konieczne jest większe zapoznanie przedsiębiorców z rynkiem oraz nabycie umiejętności korzystania z okazji. Sektor ten należy więc uświadamiać o możliwościach wsparcia i ich efektywnym wykorzystaniu. Państwo, doceniając znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw, zaczęło udzielać wsparcia w dostępie do kapitału zewnętrznego. Przejawia się to w pomocy w organizowaniu odpowiednich poręczeń zabezpieczających spłatę zaciąganego kredytu. Państwo prowadzi także politykę informacyjną, której celem jest szerzenie wiadomości dotyczących możliwości pozyskania przez MSP wsparcia kredytowego z instytucji zagranicznych.

BIBLIOGRAFIA

1. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. z 2015, poz. 584.

2. Buga J. , Małe i średnie przedsiębiorstwa jako element prorozwojowej polityki lokalnej, Gospodarka Narodowa, nr 10, 1994.

3. Dominiak P.,, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005,

4. Piasecki B., Ekonomika i zarządzanie małą firmą, Warszawa-Łódź 1999,

5. Drucker P., Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, Warszawa 1992

6. Przychocka I. , Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, Warszawa 2002,

7. Pietraszewski M. , Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Poznań 1996,

8. Kłosiński K., MSP w Unii Europejskiej, Unia Europejska, nr 7-8, lipiec-sierpień 2002

9. Dębisk S., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Warszawa 1996

10. B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma: teoria i praktyka, Łódź 1997

11. Mroczek E., Konkurencyjność MŚP w gospodarce rynkowej, Przegląd Organizacji, 4/1998.

12. Raport o stanie MŚP w Polsce 2011-2013, PARP.

13. Wyżnikiewicz B., Polskie MSP na drodze ku nowoczesności, Warszawa 2013.

14. Dzierżanowski, Bariery rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w]: Polska w Europie 2000-Polskie nauki o zarządzaniu wobec wyzwań XXI wieku, pod red. L. Pasiecznego, War­szawa 2000, s. 22.

15. BAGAN-KARLUTA K.: Umowa franchisingu.C.H. Beck, Warszawa 2001

16. SMOLIŃSKA-BORECKA E.: Franchising – metoda korzystania z doświadczeń znanej firmy, „Leasing” nr 9/1996

17. Kreczmańska, Faktoring w przedsiębiorstwie, Bart, Warszawa 1997, s. 14; K. Gigol, Opłacalność działalności kredytowej banku, Twigger, Warszawa 2000

18. Stecki, Factoring w praktyce bankowej, Dom Organizatora TNOiK, Toruń1995,wyd. 2Stuttgart 1993

19. Sobańska, Piotr Sieradzan: Inwestycje Private Equity Venture Capital. Warszawa: Key Text, 2004

20. Tamowicz: Venture capital-kapitał na start. Gdańsk: PARP, 2004

21. Kornasiewicz: Venture Capital w krajach rozwiniętych i w Polsce. Warszawa: CeDeWu, 2004,

22. Grzywacz: Venture capital a potrzeby kapitałowe małych i średnich przedsiębiorstw. Warszawa: SGH, Oficyna Wydawnicza, 2005

23. Anioły biznesu i ich rola we wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości, „Nasz rynek kapitałowy”, nr 7 (163) 2004 .

24. Kaczmarczyk M., Finansowy zastrzyk z nieba, „Forbes” 02/2008

25. Ekonomika przedsiębiostw" - J. Mierzejewska , Wydawnictwo Difin, Warszawa, 2006,

26. Golawska - Witkowska, A. Rzeczycka, H. Zalewski , Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa", Wydawnictwo Branta, Warszawa, 2006,

27. Rębilas R., Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw, Difin 2012.

28. Iwanicz-Drozdowska, W.L. Jaworski, A. Szelągowska, Z. Zawadzka: Bankowość. Instytucje, operacje, zarządzanie. Warszawa: Poltext, 2013

29. Olchowicz I.: Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001.

30. Aleszczyk J., Rachunkowość finansowa od podstaw, Poznań 2011

31. Bojar E., Żminda Z., Kryzys w przedsiębiorstwach prywatyzowanych drogą leasingu pracowniczego uwarunkowania i metody prewencji, Politechnika Lubelska, Lublin 2007,

32. Misińska D.: Podstawy rachunkowości, PWN, Warszawa-Wrocław 1997.

33. Wolak-Tuzimek A., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa 2010,

34. Winiarski B.: Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa 2006.

35. Dominiak, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005,

36. Maciejewska J.: Rachunkowość finansowa, WSiP, Warszawa 2000.

37. Rosa. Kredyty preferencyjne jako forma finansowania działalności rolniczej w Polsce. „Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej”.

SPIS TABEL

Tabela 1 Kryteria podziału przedsiębiorstw

Tabela 2 Liczba podmiotów gospodarczych w latach 1991-1997

Tabela 3 Cechy wyróżniające małe i średnie przedsiębiorstwa oraz duże przedsiębiorstwa

Tabela 4 Liczba przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007-2011

Tabela 5 Słabe i mocne strony polskiego sektora MŚP

Tabela 6 Podział źródeł finansowania przedsiębiorstw

---

1. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. z 2015, poz. 584.

   ↩

2. Definicja małego i średniego przedsiębiorstwa (MŚP) weszła w życie 1 stycznia 2005 r., na mocy rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 (Dz. Urz. UE L 10 z 13.01.2001, s. 33) zmienionego przez rozporządzenie 364/2004 (Dz. Urz. UE L 63 z 28.02.2004). W dniu 6 sierpnia 2008 roku zostało wydane rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3), które stosuje się w przypadku udzielania MŚP pomocy publicznej. Definicja MŚP ma zastosowanie do wszystkich polityk, programów i działań, jakie KE realizuje wobec małych i średnich przedsiębiorstw (MSP).

   Zgodnie z art. 1 załącznika I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3)

   ↩

3. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. z 2015, poz. 584, art. 105.

   ↩

4. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. z 2015, poz. 584, art. 106.

   ↩

5. J. Buga, Małe i średnie przedsiębiorstwa jako element prorozwojowej polityki lokalnej, Gospodarka Narodowa, nr 10, 1994.

   ↩

6. Źródło: Opracowanie własne na podst. P. Dominiak, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s. 33

   ↩

7. B. Piasecki, Ekonomika i zarządzanie małą firmą, Warszawa-Łódź 1999, s. 27.

   ↩

8. P. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, Warszawa 1992, s. 30-37.

   ↩

9. Źródło: http://www.cup.gov.pl/WWW_MSP/Statystyka/statys97.htm

   ↩

10. I. Przychocka, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, Warszawa 2002, s. 7-8.

    ↩

11. M. Pietraszewski, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Poznań 1996, s. 174.

    ↩

12. P. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, Warszawa 1992, s. 30-37.

    ↩

13. K. Kłosiński, MSP w Unii Europejskiej, Unia Europejska, nr 7-8, lipiec-sierpień 2002, s. 49.

    ↩

14. S. Dębisk, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Warszawa 1996, s. 21.

    ↩

15. B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma: teoria i praktyka, Łódź 1997, s. 101.

    ↩

16. Mroczek E., Konkurencyjność MŚP w gospodarce rynkowej, Przegląd Organizacji, 4/1998.

    ↩

17. Raport o stanie MŚP w Polsce 2011-2013, PARP.

    ↩

18. Tamże.

    ↩

19. Wyżnikiewicz B., Polskie MSP na drodze ku nowoczesności, Warszawa 2013.

    ↩

20. Raport Przedsiębiorczości Polski, Warszawa 2014, s. 37-52.

    ↩

21. Raport Przedsiębiorczości Polski, Warszawa 2014, s. 37-52.

    ↩

22. W. Dzierżanowski, Bariery rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w]: Polska w Europie 2000-Polskie nauki o zarządzaniu wobec wyzwań XXI wieku, pod red. L. Pasiecznego, War­szawa 2000, s. 22.

    ↩

23. http://archiwum-ukie.polskawue.gov.pl/www/serce.nsf/0/52FE6547D7178BEEC1256E7E0051AD7C?Open

    ↩

24. Źródło: stat.gov.pl

    ↩

25. Przedsiębiorczość – rozwój – praca – strategia rozwoju gospodarczego stworzona w styczniu 2002 roku przez koalicję SLD-UP-PSL. Składała się z czterech części: strategiczne cele polityki gospodarczej, strategia finansów publicznych, strategia wzrostu gospodarczego, strategia integracji europejskiej. W latach 2002–2004 rządowi udało się nieznacznie obniżyć deficyt budżetowy, a w 2004 roku pojawiły się tendencje ożywienia w gospodarce polskiej. Uważa się jednak, iż przyczyn nie można upatrywać w wdrażaniu ustaleń rządowej strategii. Bardziej prawdopodobną przyczyną poprawy sytuacji gospodarczej wydają się czynniki natury koniunkturalnej. Nad sytuacją społeczno-ekonomiczną kraju nadal ciążyło wysokie bezrobocie, zwłaszcza wśród młodych ludzi.

    ↩

26. Winiarski B.: Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa 2006.

    ↩

27. opracowanie ogólnoeuropejskiej inicjatywy na rzecz nauki przedsiębiorczości, mającej na celu zgromadzenie i udostępnienie istniejącej wiedzy ekspertów, ustanowienie wspólnie z OECD ramowych wytycznych, mających zachęcić do rozwijania przedsiębiorczości w szkołach oraz instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego, wspieranie skutecznych mechanizmów tworzenia przedsiębiorstw z pomocą uczelni (firmy typu spin-off itd.) oraz ekosystemów instytucji wspierających takie przedsiębiorstwa.

    ↩

28. programy finansowania mające na celu dalszy rozwój w Europie rynku mikrofinansów (poprzez inicjatywy takie jak PSCI) i wspólne działania na rzecz wspierania instytucji mikrofinansowych w Europie (JASMINE), oraz udostępnianie państwom członkowskim i regionom zasobów na potrzeby mikrofinansowania poprzez EFS i EFRR, określanie i promowanie najlepszych praktyk państw członkowskich w celu stworzenia otoczenia fiskalnego bardziej przyjaznego dla przedsiębiorców, uruchomienie specjalnych inicjatyw dla przedsiębiorców prowadzących działalność za pośrednictwem Internetu, np. utworzenie partnerstwa Europy na rzecz nowych przedsiębiorstw oraz klubu liderów przedsiębiorczości internetowej, rozwój programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców.

    ↩

29. dotarcie do określonych grup: kobiet, osób starszych, migrantów; wsparcie, doradztwo, inicjatywy polityczne mające na celu przyciągnięcie i pomoc takim przedsiębiorcom, przeciwdziałanie bezrobociu, szczególnie wśród młodych: m.in. zorganizowanie forum zainteresowanych stron na temat mikrofinansowania i przedsiębiorczości społecznej, którego celem jest zaangażowanie lokalnych pośredników finansowych w promowanie przedsiębiorczości.

    ↩

30. http://www.een.org.pl/index.php/fundusze-struktualne/articles/plan-dzialania-na-rzecz-przedsiebiorczosci-do-2020-r.html

    ↩

31. Artykuł, opracowany na podstawie Krzysztof Krajewski "Polityka lokalnych władz wobec MSP" (tekst niepublikowany), ukazał się w Gazecie Samorządu i Administracji nr5(49) z 28 lutego-12 marca 2000 r.

    ↩

32. Przedsiębiorczość w Polsce, wrzesień 2014.

    ↩

33. D. Dziawgo, A. Zawadzki, dz. cyt., s. 31.

    ↩

34. Bojar E., Żminda Z., Kryzys w przedsiębiorstwach prywatyzowanych drogą leasingu pracowniczego uwarunkowania i metody prewencji, Politechnika Lubelska, Lublin 2007, s. 91.

    ↩

35. Misińska D.: Podstawy rachunkowości, PWN, Warszawa-Wrocław 1997.

    ↩

36. Wolak-Tuzimek A., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa 2010, s. 56 i 57.

    ↩

37. Aleszczyk J., Rachunkowość finansowa od podstaw, Poznań 2011, s. 58.

    ↩

38. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

    ↩

39. Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86

    ↩

40. Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350

    ↩

41. Dz.U. 2000 nr 86 poz. 959

    ↩

42. Aleszczyk J., Rachunkowość finansowa od podstaw, Poznań 2011, s. 58.

    ↩

43. Dz.U. nr 229, poz. 2276, art. 2 pkt 8 b.

    ↩

44. Maciejewska J.: Rachunkowość finansowa, WSiP, Warszawa 2000.

    ↩

45. Olchowicz I.: Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001.

    ↩

46. Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) (ang. International Financial Reporting Standards (IFRS)) – standardy i ich interpretacje zatwierdzone przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB – International Accounting Standards Board) .Wiele spośród standardów stanowiących część MSSF są znane pod starszą nazwą Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR). MSR były publikowane między 1973 a 2001 rokiem przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASC – International Accounting Standards Commitee). 1 kwietnia 2001 roku nowo utworzona IASB przejęła od IASC odpowiedzialność za ustanawianie MSR. Podczas pierwszego spotkania nowa Rada przyjęła istniejące MSR i interpretacje Stałego Komitetu ds. Interpretacji (SIC – Standing Interpretation Commitee). IASB kontynuuje tworzenie standardów nazywanych nowymi standardami MSSF.

    ↩

47. Opracowano na podstawie: Maciej Frendzel, Jednostkowe sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości MSSF/MSR, praca zbiorowa pod redakcją Alicji Jarugi, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Zarząd Główny w Warszawie COSZ, Warszawa 2005.

    ↩

48. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości. Tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn.zm.

    ↩

49. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości. Tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn.zm.

    ↩

50. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości. Tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn.zm.

    ↩

51. Informacje na temat definiowana kapitału własnego w Ustawie o rachunkowości, sporządzono na podstawie Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości i D. Krzywda, Istota i klasyfikacja kapitału własnego oraz podstawy prawne jego kreowania w spółkach handlowych, [w: ] Zeszyty Naukowe Wyżej Szkoły Ekonomicznej w Bochni, Por. E.A. Hendriksen, M.F. van Breda, Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 768.

    ↩

52. Opracowano na podstawie: DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/E.

    ↩

53. IV dyrektywa Rady z 25 lipca 1978 roku w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek, wydana na podstawie artykułu 54 ust. 3 pkt g) Traktatu (78/660/EEC) – tekst jednolity, według stanu na 1 lipca 2003 r. Rachunkowość 2003, nr 7.

    ↩

54. M. Iwanicz-Drozdowska, W.L. Jaworski, A. Szelągowska, Z. Zawadzka: Bankowość. Instytucje, operacje, zarządzanie. Warszawa: Poltext, 2013, s. 163

    ↩

55. Anna Rosa. Kredyty preferencyjne jako forma finansowania działalności rolniczej w Polsce. „Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej”. 91, s. 97-106, 2011.

    ↩

56. Rębilas R., Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw, Difin 2012.

    ↩

57. Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa" - G. Golawska - Witkowska, A. Rzeczycka, H. Zalewski, Wydawnictwo Branta, Warszawa, 2006, s.187-188.

    ↩

58. Ekonomika przedsiębiostw" - J. Mierzejewska , Wydawnictwo Difin, Warszawa, 2006, s. 61-62

    ↩

59. J.J. Madill, G.H. Haines, A.I. Riding;: The role of angels In technology SMEs. A link to venture capital. International Journal of Entrepreneurial Finance 7, 2005, s. 114.

    ↩

60. Anioły biznesu i ich rola we wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości, „Nasz rynek kapitałowy”, nr 7 (163) 2004 .

    ↩

61. Kaczmarczyk M., Finansowy zastrzyk z nieba, „Forbes” 02/2008

    ↩

62. Marek Panfil: Fundusze Private Equity. Warszawa: Difin, 2005, s. 17

    ↩

63. Piotr Tamowicz: Venture capital-kapitał na start. Gdańsk: PARP, 2004, s. 7.

    ↩

64. Alicja Kornasiewicz: Venture Capital w krajach rozwiniętych i w Polsce. Warszawa: CeDeWu, 2004, s. 20-21.

    ↩

65. Jacek Grzywacz: Venture capital a potrzeby kapitałowe małych i średnich przedsiębiorstw. Warszawa: SGH, Oficyna Wydawnicza, 2005, s. 53.

    ↩

66. Katarzyna Sobańska, Piotr Sieradzan: Inwestycje Private Equity Venture Capital. Warszawa: Key Text, 2004

    ↩

67. K. Kreczmańska, Faktoring w przedsiębiorstwie, Bart, Warszawa 1997, s. 14; K. Gigol, Opłacalność działalności kredytowej banku, Twigger, Warszawa 2000, s. 88 – 89.

    ↩

68. L. Stecki, Factoring w praktyce bankowej, Dom Organizatora TNOiK, Toruń1995,wyd. 2., s. 11 – 15; W. Schwarz, Factoring, Deutscher Sparkassenverlag, Stuttgart 1996,s. 35 – 36; A. Nicklaus, Die Kollision von verlängertem Eigentumsvorbehalt und Factoringzessionim deutschen und englischen Recht, Duncker & Humblot, Berlin 1997, s. 76; S. Olbort,J. Secker, H. Weimer, Factoring und Zentralregulierung. Anwendung. Funktionen. Ziele,Heller Bank, Verlag Moderne Industrie, Stuttgart 1993, s. 8-9.

    ↩

69. K. Kreczmańska, Faktoring w przedsiębiorstwie, Bart, Warszawa 1997, s. 14; K. Gigol, Opłacalność działalności kredytowej banku, Twigger, Warszawa 2000, s. 60-65.

    ↩

70. SMOLIŃSKA-BORECKA E.: Franchising – metoda korzystania z doświadczeń znanej firmy, „Leasing” nr 9/1996.

    ↩

71. BAGAN-KARLUTA K.: Umowa franchisingu.C.H. Beck, Warszawa 2001

    ↩