1

Dr inż. Agnieszka Becla

Zwarty konspekt problemowo-tematyczny

do tematu:

INFLACJA JAKO ZJAWISKO MAKROEKONOMICZNE

Pojęcie, pomiar i rodzaje inflacji

Inflacja to proces trwałego ogólnego poziomu cen towarów, usług i czynników
produkcji w gospodarce. Proces odwrotny do inflacji nazywany jest deflacją.

Podstawowym miernikiem inflacji jest tzw. stopa inflacji. Stopa inflacji

jest procentową zmianą poziomu cen, obliczaną zgodnie z następującą formułą:

%

100

1

1

−

−

−

=

t

t

t

P

P

P

Si

gdzie: S

i

– stopa inflacji, P

t

– poziom cen roku bieżącego (roku t), P

t-1

– poziom

cen roku poprzedniego (roku t-1).

Do określenia poziomu inflacji, czyli procentowego przyrostu ogólnego

poziomu cen w gospodarce wykorzystuje się także inne wskaźniki takie jak:
1. deflator produktu narodowego brutto,
2. indeks cen dóbr konsumpcyjnych CPI,
3. indeks cen dóbr produkcyjnych PPI.

W zależności od tempa wzrostu cen możemy wyróżnić następujące

rodzaje inflacji:
1. Inflację pełzającą (inaczej powolna, łagodna, jednocyfrowa).
2. Inflację krocząca (inaczej biegnąca lub stąpająca).
3. Inflację galopującą (superinflacja).
4. Hiperinflację (inflacja szalejąca lub histeryczna).

Monetarystyczna interpretacja przyczyn inflacji

We współczesnej teorii ekonomii dominują trzy podstawowe sposoby

tłumaczenia przyczyn inflacji czyli teorie inflacji: monetarystyczna (ilościowa),
keynesowska (popytowa) oraz koncepcja inflacji kosztowo-strukturalnej, często
wykorzystywana w ekonomii neoinstytucjonalnej. Według monetarystów
inflacja jest zjawiskiem pojawiającym się wtedy, gdy zwiększeniu ilości
pieniądza nie towarzyszy odpowiednie zwiększenie poziomu produkcji. Inflacja
jest zatem wywoływana przez nadmierną w stosunku do potrzeb gospodarki
podaż pieniądza.

2

Schemat 1. Monetarystyczna interpretacja inflacji

P

S

0

P

1

P

0

D

1

D

Y

Inflacja ilościowa

- występuje wówczas, gdy zwiększeniu pieniądza nie odpowiada

zwiększenie poziomu produkcji. Występuje wówczas nadmierna w stosunku do potrzeb
gospodarki podaż pieniądza Wzrost ilości pieniądza powoduje zachwianie równowagi
pomiędzy popytem na pieniądz a podażą pieniądza (nadwyżka podaży pieniądza), co
w efekcie, poprzez wzrost wydatków konsumpcyjnych przyczyni się do wzrostu cen towarów
i usług. Według monetarystów produkcja realna jest nieelastyczna w stosunku do ilości
pieniądza i poziomu cen. Wzrost podaży powoduje bezpośrednio wzrost poziomu cen.
Inflacja jest zjawiskiem monetarnym dlatego zalecane jest ograniczenie podaży pieniądza-
stosowanie zasady stabilnego wzrostu zasobu pieniądz bez względu na sytuację gospodarczą.

Keynesowska interpretacja przyczyn inflacji

Zdaniem J.M.Keynesa wzrost podaży pieniądza wywołuje różne skutki
w gospodarce, w zależności od stopnia wykorzystania czynników wytwórczych.
J.M.Keynes założył, że w gospodarce mogą wystąpić przede wszystkim dwa
stany:

- stan niepełnego zatrudnienia,
- stan pełnego zatrudnienia.

W pierwszym przypadku, przy niepełnym wykorzystaniu możliwości

produkcyjnych, wzrost ilości pieniądza prowadzi do zwiększenia zatrudnienia,
nie wywierając większego wpływu na ceny. Oznacza to, że przy znacznym
bezrobociu wystąpi przede wszystkim produkcyjny efekt wzrostu globalnego
popytu. W drugiej sytuacji, gdy osiągnięte zostanie pełne zatrudnienie, wzrost
ilości pieniądza w obiegu doprowadzi do ruchu cen w górę i wystąpi cenowy
efekt wzrostu globalnego popytu. Najczęściej w gospodarce mamy do
czynienia z sytuacją pośrednią, w której wzrost popytu globalnego wywołany
zwiększoną ilością pieniądza rozładuje się częściowo we wzroście produkcji

3

i zatrudnienia (efekt produkcyjny), a częściowo we wzroście poziom cen (efekt
cenowy). Zamiast stabilnych cen mamy zatem w rzeczywistości ceny, które
rosną stopniowo w miarę wzrostu zatrudnienia.

Schemat 2. Tradycyjne keynesowskie ujęcie inflacji

P

S

0

P

1

P

0

D

1

D

Y

0

Y

1

Y

Inflacja popytowa

- wzrost podaży powoduje:

•

w przypadku bezrobocia - zwiększenie zatrudnienia przy niewielkim wpływie na poziom
cen tj. produkcyjny efektu wzrostu globalnego popytu.

•

w przypadku pełnego zatrudnienia - zwyżkowy ruch cen - cenowy efekt wzrostu
globalnego popytu.

Według keynesistów produkcja jest elastyczna do ilości pieniądza i poziomu cen. Wzrost
podaży pieniądza powoduje zatem najczęściej mieszany produkcyjny i cenowy efekt.

Kosztowo-strukturalna interpretacja przyczyn inflacji

Monetarystyczna i keynesowska teoria, upatrują przyczyn inflacji

w nadwyżce popytu. Przyczyn wzrostu cen upatruje się równia we wzroście
kosztów wytwarzania Inflacja może być zatem konsekwencją różnych zjawisk
leżących po „stronie podaży” takich jak: wzrost płac roboczych szybszy od
wzrostu wydajności pracy, wzrostu stawek podatku obrotowego lub stopy
procentowej czy wzrost cen surowców, paliw itp.

Do najprostszych wersji teorii kosztowo-strukturalnej inflacji należą:

a) koncepcja inflacji płacowej; funkcjonujące grupy nacisku takie jak

związki zawodowe realizują politykę płacową niezależnie od sytuacji na
rynku pracy. Oznacza to, że płace są, nawet w warunkach bezrobocia,
„usztywnione w dół”, a wzrost popytu (w tym na siłę roboczą) potęguje

4

jeszcze żądania robotników. Siła i agresywność związków zawodowych
sprawiają, iż są one w stanie wywierać nieustanną presję na poziom płac.

b) koncepcja „cen administrowanych”; teoria ta upatruje przyczyn inflacji

w polityce cenowej wielkich korporacji (oliogopoli i monopoli), które
realizując politykę planowanej długofalowej stopy zysku podnoszą ceny
w celu sfinansowania ekspansji inwestycyjnej, natomiast w okresie
osłabienia koniunktury, aby osiągnąć założony poziom zysku, a także gdy
rosną ważne elementy kosztów produkcji.

Schemat 3. Kosztowo-strukturalne ujęcie przyczyn inflacji

P

S

1

S

R

1

P

1

R

P

D

PNB

r1

PNB

r

PNB

r

Inflacja kosztowa

przejawia się poprzez wzrost płac i cen spowodowany wzrostem kosztów.

Podmioty gospodarcze (korporacje) ustalają ceny na poziomie, który maksymalizuje zysk.
Wzrost cen produktów uzasadniany jest wzrostem kosztów. Wzrost płac zatrudnionych jest
kompensowane wzrostem cen produktów. Powstaje spirala płacowo-cenowa wywołująca
inflację, która może być ograniczona poprzez: kontrolowanie cen oraz wzrost płac
proporcjonalny do wzrostu wydajności pracy.

Skutki inflacji dla gospodarki

Jak większość zjawisk ekonomicznych, również inflacja może wywoływać

określone koszty i korzyści w gospodarce.

Schemat 4. Główne koszty i korzyści związane z występowaniem inflacji
w gospodarce

Główne koszty wywoływane przez inflację

Podstawowe korzyści płynące ze zjawiska inflacji

Niepożądana redystrybucja dochodów w

społeczeństwie

Niespodziewane zyski dłużników

Niewłaściwa alokacja zasobów ekonomicznych w

gospodarce

Korzyści urzędników państwowych i pewnych

grup zawodowych

Osłabienie skłonności do oszczędzania u

podmiotów gospodarczych

Korzyści wynikające z zakupów spekulacyjnych

5

Bezpośrednie straty właścicieli pieniądza

gotówkowego i instytucji bankowo-kredytowych

-

Spadek realnych dochodów pracowników sfery

budżetowej

-

Trudności prowadzenia działalności gospodarczej

przy ograniczeniu rachunku ekonomicznego i

wzroście niepewności

-

Osłabienie motywacji do podejmowania

aktywności gospodarczej

-

Tworzenie się przywilejów niektórych grup

społecznych

-

Spadek jakości życia i wymuszona substytucja w

konsumpcji oraz marnotrawstwo dochodów

-

Tworzenie się rynku producenta i spadek jakości

produkcji

-

Pojawienie się patologii społecznych, zwłaszcza w

sferze wymiany handlowej

-

Sposoby przeciwdziałania skutkom inflacji. Polityka antyinflacyjna.

W praktyce gospodarczej spotyka się trzy podstawowe sposoby

przeciwdziałania inflacji. Pierwszy z nich polega na zastosowaniu takich
instrumentów polityki gospodarczej, które pozwolą utrzymać to zjawisko pod
kontrolą. Chodzi tu głównie o politykę monetarną i działania zmierzające do
ograniczenia nominalnej podaży pieniądza poprzez odpowiednie kształtowanie
stopy procentowej. Jest to skuteczne narzędzie kontrolujące wypływ pieniądza
do gospodarki, a jednocześnie zachęcające do oszczędzania. Natomiast przy
wykorzystaniu polityki fiskalnej ograniczanie inflacji polega głównie na
zwiększaniu podatków w gospodarce (fiskalizacji gospodarki) oraz ograniczaniu
wydatków rządowych. Drugi sposób łączy się ze zmianą struktury produkcji z
mało efektywnej na bardziej efektywną i polega na wprowadzeniu odpowiedniej
polityki strukturalnej. Sposób ten stosuje się wówczas, jeżeli przyczyny inflacji
mają charakter strukturalny. Ma to miejsce gdy zmianom struktury popytu nie
towarzyszą odpowiednie zmiany w strukturze produkcji i podaży. Trzeci sposób
reakcji na zjawisko inflacji polega na jej akceptacji i wprowadzeniu
automatycznego dostosowania wysokości nominalnych zobowiązań do skutków
inflacji (indeksacji). Każdy z powyższych sposobów, stosowany samodzielnie
lub w połączeniu z innymi, tworzy politykę antyinflacyjną. Współcześnie uznaje
się zjawisko inflacji za niepożądane w gospodarce, chociaż trudne do
uniknięcia. Z tego powodu nawet dość ortodoksyjni zwolennicy gospodarki
liberalnej dopuszczają różny zakres przeciwdziałania inflacji i stosowania
polityki antyinflacyjnej.

Pytania i zadania kontrolne

1.

Wyjaśnij pojęcie inflacji.

2.

W jaki sposób określa się stopę inflacji?

3.

Jakie inne, poza stopą inflacji, mierniki inflacji są wykorzystywane?

6

4.

Jakie rodzaje inflacji można wyróżnić w gospodarce. Wyjaśnij ich wpływ na
gospodarkę.

5.

W jaki sposób przyczyny inflacji wyjaśnia i interpretuje ekonomia monetarystyczna?

6.

Na czym polega inflacja ilościowa?

7.

W jaki sposób przyczyny inflacji wyjaśnia i interpretuje ekonomia keynesowska?

8.

Na czym polega inflacja popytowa?

9.

Przedstaw główne wersje inflacji kosztowo-strukturalnej.

10.

Na czym polega inflacja kosztowa?

11.

Wymień i wyjaśnij główne koszty wywoływane przez inflację w gospodarce.

12.

Wymień i wyjaśnij podstawowe korzyści płynące ze zjawiska inflacji.

13.

Przedstaw trzy podstawowe sposoby przeciwdziałania zjawisku inflacji w ramach
polityki antyinflacyjnej państwa.