Strona 1 z 13

P

OZYSKIWANIE DREWNA

-

SKRYPT

Katalogi pracochłonności – służą do określenia płacy. Jednostkowe stawki akordowe, prace przygotowawczo
planistyczne (planowanie czasu pacy, ilu ludzi potrzebujemy np. do zrywki), do wyliczenia kosztów
pozyskiwania drzew, w katalogach są informacje: rodzaj surowca, który jest wyrabiany i jego wymiary, grupa
utrudnienia, gatunki drzew, wykonywane operacje np. zrywka czy układanie drewna itp.

Formy organizacji pracy:
W piłach – jest najstarsza i nadal najbardziej preferowaną przez robotników forma organizowania się przy
pozyskiwaniu pilarkami. Praca odbywa się tu w zespołach dwu lub trzyosobowych na wydzielonych działkach
zrębowych. Przy ścinanym drzewie w drzewostanach cieńszych powinno przebywać zawsze dwóch
robotników: motorniczy i pomocni.
W drzewostanach grubszych, w których już można operować klinami przebywa jeden doświadczony lub
dwóch początkującym. Zgodnie z istniejącymi zasadami na każdej działce muszą przebywać przynajmniej
dwie osoby wzajemnie się obserwacje w razie wypadku udzielenie pomocy.
Zespół ścinkowo zrywkowy- przy tej formie organizacji pracy, zatrudnionych było 5 pracowników, dwóch
drwali motorniczych ścinających i okrzesujących drzewa przy pniu, kierowca ciągnika zrywający na składnice
zrębową całe drzewa lub okrzesane, dwóch drwali motorniczych okrzesujących drzewa i wyrabiając z nich
sortymenty na składnicy przy zrębowej.
Wprowadzenie zespołów było postępem w organizowaniu prac zrębowych:
- zwiększenie dyscypliny pracy
- zwiększenie wydajności pracy i zarobków pracownika,
- obniżenie kosztów pozyskania, ogólno-produkcyjnych – dowozy bhp socjalne,
- zwiększenie bezpieczeństwa pracy przez ciągły nadzór technologa,
- poprawę, jakości klasyfikowania, jakości drewna i jego manipulowań
Brygady-, która powinna składać się z ok. 20 drwali – motorniczych, technologa i kierowcy samochodu, który
jednocześnie ma spełniać funkcje mechanika. Powierzchnia podzielona na działki, na których pracuje
dwuosobowy zespół. Każda piła wykonuje pełną wyróbkę sortymentów

POZIOMY TECHNIKI to sposób obróbki i kontaktowania się człowieka w procesie produkcji z obrabianym
przedmiotem oraz sposób wykorzystania energii napędzającej narzędzia.

POZIOM RĘCZNY
Człowiek w procesie produkcji wykorzystuje najprostsze narzędzia poruszane własnymi mięśniami, z
wykorzystaniem siły mięśni zwierząt lub naturalnych sił przyrody, takich jak siła ciążenia, np. ścinka za
pomocą piły ręcznej, okrzesywanie siekierą, zrywka konna lub ryzami i wywóz drewna konno.

POZIOM RĘCZNO-MASZYNOWY
Do napędu narzędzi używamy silników napędzanych energią wytworzoną przez człowieka, ale w procesie
produkcji człowiek musi włożyć jeszcze wiele wysiłku i z obrabianym przedmiotem ma jeszcze bezpośredni
kontakt.
Ten poziom występuje przy ścince i okrzesywaniu pilarką, zrywce ciągnikami za pomocą lin, ale tylko
wówczas, gdy człowiek musi rękami zaczepiać linę na zrywanym drewnie.
Do tego procesu zaliczamy też korowanie drewna na większości naszych składnic za pomocą korowarek VK,
przy których drewno do korowania i po korowaniu przenosi się ręcznie.

POZIOM MASZYNOWY
Człowiek nie nosi już narzędzia (obrabiarki), ale zwykle na niej siedzi i kieruje jej pracą.
Obrabiarka jest napędzana energią wytworzoną sztucznie, a człowiek nie dotyka ręką obrabianego
przedmiotu.

Strona 2 z 13

Z tym poziomem mamy do czynienia przy ścince za pomocą maszyny ścinkowo-układającej, zrywki
ciągnikiem chwytakowym lub nasiębiernymi przy załadunku żurawiami oraz przy wywozie drewna
samochodem.

POZIOM PÓŁAUTOMATYCZNY
Człowiek siedzący na maszynie wykonującej pracę tylko częściowo kieruje jej pracą.
Część operacji wykonywana jest automatycznie.
Przykładem mogą być wielooperacyjne maszyny zrębowe, w których człowiek nakieruję głowicę ścinkową na
pień drzewa i kieruje wysięgnikiem z drzewem podając je odziomkiem do okrzesywarki. Okrzesywanie i
przerzynka pnia na kłody może już odbywać się automatycznie.

POZIOM AUTOMATYCZNY
Przy tym poziomie człowiek siedzący na maszynie jedynie kontroluje jej pracę wprowadzając ewentualnie
korekty. Z poziomem tym przy pozyskaniu drewna mamy do czynienia na składnicach w pełni
zautomatyzowanych.
Przywożone drewno jest składowane na transporterach, którymi jest transportowane do automatycznie
działających obrabiarek. Rola brakarza ogranicza się często do kontrolowania urządzeń obróbczych i
pomiarowych.

POZIOM ROBOTYZACJI
W warunkach leśnych dotychczas jest jedynie w sferze prób i rozwiązań teoretycznych.
Poziom ten charakteryzuje się używaniem tzw. „rozumnych maszyn”, wyposażonych w odpowiednio
opracowane programy.

Wydajność pracy:
Zależy od wyszkolenia pracowników, poziomu techniki, organizacji pracy, warunków terenowych
drzewostanowych, pogody.

Strona 3 z 13

Podział czasu pracy:
A Normowany czas pracy:
- czas główny (zużyty na bezpośrednią pracę technologiczną)
- czas pośredni (obejmujący sumę czasów zużytych na wykonanie czynności warunkujących wykonanie pracy
głównej): a. Czas przygotowawczo- zakończeniowy (zużyty na przygotowanie do pracy), b. czas obsługi
stanowiska roboczego, c. Czas pomocniczy (zużyty na wykonanie czynności wpływających na prawidłowe
wykonanie pracy głównej) d. Czas przerw i odpoczynków normowanych
B Czas strat zawinionych
- przez robotnika
-

na wskutek złej organizacji procesu produkcyjnego.

Atestacja stanowisk przy pozyskaniu drewna:
Po dokonaniu oceny (zwanej rangowaniem) każdego poziomu podstawowego, wylicza się średnią
arytmetyczną punktów dla danego poziomu syntetycznego. Średnia arytm. Jest sumą punktów poziomów,
jest to ocena punktowa procesu technolog. Można uzyskać ocenę Bdb, Db, Dst i Ndst. Gdy technologie
zostały ocenione na ndst, wówczas nie mogą być stosowane (nie otrzymują atestu), a te, które dostaną
ocenę dst musza być zmodernizowane, ocena db i bdb pozwala na akceptację określonej technologii, czyli
technologia otrzymuje atest.
POZIOMY SYNTETYCZNE:
„ O ” Poziom organizacyjny „ T ” Poziom techniczno- technologiczny
„ B ” Poziom bezpieczeństwa pracy „ E ” Poziom warunków ekonomicznych

Czas pracy

Czas strat

zawinionych

Przez robotnika

Przez złą

organizację pracy

Normowany czas

pracy

Czas główny pracy

Czas pośredni

Czas

przygotowawczo-

zakończeniowy

Czas obsługi

stanowiska

roboczego

Czas pomocniczy

Czas przerw i

odpoczynków

normowanych

Strona 4 z 13

SYSTEMY POZYSKIWANIA DREWNA

Przez pojęcie systemu pozyskania drewna rozumiemy układ części składowych procesu technologicznego
prowadzącego do uzyskania gotowego sortymentu.
Podstawowymi cechami systemu są:
- odpowiedni dobór składowych elementów procesu (narzędzi, metod obróbki)
- układ poszczególnych części procesu (zapewniający koordynację działania i jak największą efektywność)
- wprowadzenie czynników warunkujących prawidłowy przebieg procesu (energia, informacja, surowiec).

W zależności od sposobu obróbki drewna i układu poszczególnych operacji obróbczych w czasie i przestrzeni
wyróżnia się następujące systemy pozyskiwania drewna:
- system drewna krótkiego, zwany też sortymentowym (symbol SWS - short wood system),
- system drewna długiego (symbol LWS - lenght wood system),
- system całego drzewa (symbol FTS - full tree system),
- system drzewa w odcinkach (symbol STS - short tree system),
- system drewna sypkiego (symbol FWS - friable wood system).

4. Wykonujemy średnią

arytmetyczną punktów

poziomów - otrzymujemy

ocenę punktową procesu

technologicznego

2. Wyliczamy średnią

arytmetyczną punktów z

poziomów podstawowych dla

każdego poziomu syntetycznego

1. Rangowanie - oceniamy

każdy poziom

3. Otrzymujemy punkty dla

każdego poziomu

syntetycznego

5. Uzyskujemy słowną ocenę,

na podstawie której możemy

wydać atest

Atestacja

stanowisk

akceptacja

technologii -

otrzymany atest

Bdb, Db

"O" - Poziom

organizacyjny

kilka poziomów

podstawowych

"B" - Poziom

bezpieczenstwa

pracy

kilka poziomów

podstawowych

"T" - Poziom

techniczno-

technologiczny

kilka poziomów

podstawowych

"E" - Poziom

warunków

ekonomicznych

kilka poziomów

podstawowych

technologia musi

być

zmodernizowana

Dst

technologia

nie może być

stosowana -

nie otrzymanie

atestu

Ndst

Strona 5 z 13

SYSTEM DREWNA KRÓTKIEGO (SWS)

Podstawowymi cechami są:
- całkowita obróbka drewna wraz z wyrobieniem gotowego sortymentu przy pniu (ścinka, okrzesywanie,
przerzynka)
- pomiar i odbiórka drewna przy pniu

Jest obecnie najczęściej stosowany w Polsce i na świecie. Uważa się, że ten system jest prawie jedynym
stosowanym w naszych lasach, a jednocześnie optymalnym z uwagi na wyposażenie techniczne i ochronę
środowiska. Jest typowy dla niskich i wysokich poziomów techniki. Na całym świecie konstruuje się maszyny,
które w czasie okrzesywania jednocześnie kłodują drewno. Konsekwentnie do takiego rozwiązania
dostosowuje się zrywkę forwarderami i wywóz samochodami dostosowanymi do transportu kłód.
W systemie SWS, szczególnie przy niższych poziomach techniki, całość operacji obróbczych wykonuje się
uciążliwymi dla człowieka narzędziami przy pniu. Jednocześnie przy tym systemie przy pniu wyrabia się
gotowy produkt rynkowy, co nie zawsze sprzyja optymalnemu wykorzystaniu drewna i uzyskaniu produktu
dającego maksymalny zysk. Jest to w Polsce podstawowy system

dla drewna wielkowymiarowego i

stosowego.

SYSTEMU DREWNA DŁUGIEGO (LWS)

Podstawowymi cechami są:
- ścinka i okrzesanie drzew przy pniu
- zrywka okrzesanego drewna w całej długości (po odcięciu wierzchołka) na składnicę
- wyrób i pomiar drewna na składnicy

W Polsce LWS jest często systemem obowiązującym przy wyrobie sortymentów cennych, gdy klasyfikowanie
drewna jest trudne i z tego powodu wykonuje je odpowiedni specjalista-brakarz. Faktycznie z LWS mamy u
nas do czynienia i przy wyróbce drewna tartacznego z gatunków iglastych. W systemie drewna długiego
pozyskujemy całość drewna średniowymiarowego w pojedynczych sztukach (głównie drewno kopalniakowe)
i sztukach grupowo (np. żerdzie). Inaczej mówiąc, produkt wychodzący z lasu nie jest jeszcze towarem
rynkowym, a proces technologiczny zapoczątkowany w lesie kończy się na składnicy z chwilą sprzedaży
drewna okorowanego

.

Jest to w Polsce podstawowy system

dla drewna średniowymiarowego.

SYSTEMU CAŁEGO DRZEWA (FTS)

Podstawowymi cechami są:
- przy pniu wykonywanie tylko ścinki drzew
- okrzesanie i

przerzynka na składnicy

Do zalet FTS należy zaliczyć znaczną wydajność pracy przy ścince i zrywu niższe zużycie materiałów pędnych,
a tym samym i wyższe zarobki robotnikowi niższe koszty pozyskiwania. Inną zaletą jest pozostawianie
czystego zrębu z chwila ścięcia ostatniego drzewa, to znaczy, że powierzchnia jest gotowa do zalesień i
dodatkowych zabiegów oczyszczających. W systemie tym grube gałęzie, które zostały po zrywce,
okrzesywane są na składnicy i tu mogą być spalone w jednym miejsc lub przerobione na zrębki przemysłowe
lub energetyczne. Ujemną stroną FTS trudności w rozliczaniu robotników w sposób bezkonfliktowy.
Wyklucza się stosowanie go w drzewo stanach w klasie odnowienia i w drzewostanach bliskorębnych przy
istnieniu wartościowych odnowień. System FTS w Polsce jest stosowany tylko wówczas, gdy wyróbka
sortymentów prowadzona jest na składnicy zrębowej, na którą całe drzewa są zrywane za pomocą ciągników
typu skidder.

Strona 6 z 13

SYSTEM DRZEW W ODCINKACH (STS)

Podstawowymi cechami są:
- ścinka drzew przy pniu
- przerzynka całego drzewa z koronami na odcinki umożliwiające uformowanie ładunku przy pniu
- okrzesywanie i korowanie na składnicy

Został on opracowany w celu uniknięcia niedogodności przewozów całych drzew.

SYSTEMU DREWNA SYPKIEGO (FWS)

Podstawowymi cechami są:

- ścinka drzew przy pniu
- zrębkowanie na składnicy

Początkowo zrębki były produkowane tylko dla przemysłu płyt pilśniowych, następnie na płyty wiórowe i
celulozę, a ostatnio również na cele energetyczne. Opracowano u nas kilka typów rębaków i technologię
prac, system przewozów i pomiaru drewna sypkiego. Przy pozyskiwaniu drewna za pomocą maszyny
ścinkowo-układającej odcinano korony drzew, które po opadnięciu igieł przerabiano na zrębki przemysłowe
za pomocą importowanego rębaka „Bruks".

Symbole w schematach segmentowych:

– operacje technologiczne (bezpośrednio na przedmiocie pracy, zmieniające jego właściwości):

Ps – przygotowanie stanowiska
Ś – ścinka
Ok – okrzesywanie
Prz – przerzynka
K – korowanie
R – zrębkowanie

– operacje kontrolno – pomiarowe:

M – manipulacja (określenie sortymentów i zaznaczenie miejsc przerzynki)
O – odbiórka (pomiar, zaznaczenie miejsca pomiaru i zapisanie go w odpowiednim dokumencie, przybicie
numeru)

– operacje transportowe:

Zr – zrywka
W – wywóz

– składowanie międzyoperacyjne

– składowanie końcowe, docelowe

System

Szlak

zrywkowy

Droga

Nabywca

SWS

LWS

FTS

STS

FWS

Zrąb

Składnica

Ps

Ś

Ok

Ok

Ok

Ok

Prz

Prz

Prz

Prz

K

R

M

M

M

M

O

O

O

O

O

Zr

Zr

Zr

Zr

Zr

W

W

W

W

W

Ps

Ś

Ps

Ś

Ps

Ś

Ps

Ś

Strona 7 z 13

Strona 8 z 13

GRAFICZNE SCHEMATY PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH

Najczęściej używa się trzech sposobów graficznego przedstawiania procesów:
Wykresy Senkey’a, piktogramy i schematy segmentowe (łańcuchowe).

Wykres Senkey’a jest graficznym obrazem rozmieszczenia węzłów obróbczych i przepływu obrabianego
materiału w toku produkcji.
Zaletą tego sposobu jest możliwość wczesnego wykrycia zbędnego krzyżowania się dróg przemieszczania
materiału w toku produkcji, a tym samym na korektę układu przestrzennego zakładu. Wykresy Senkey’a przy
pozyskaniu są szczególnie przydatne dla projektantów stałych składnic, na których odbywa się obróbka
drewna i wyróbka sortymentów.

Piktogramami nazywamy znaki pisma zwanego obrazkowym lub piktograficznym, przedstawiające rzeczy,
zdarzenia czy zjawiska bez powiązania ich z wyrazami dźwiękami konkretnego języka. Nazwa pochodzi od
słowa łacińskiego ”piktus” – malowany i greckiego „gramma” – zapis. Piktogramy umożliwiają przekazywanie
informacji między specjalistami, nawet różnej narodowości, nieznającymi swoich języków.
Np. sylwetka człowieka w hełmie z pilarką w ręku przy konturze upadającego drzewa i przy tym znaku napis
”8 m

3

\dzień” wyraźnie sugeruje, że wydajność pracy przy ścince wynosi 8 m

3

dziennie.

Niedogodnością posługiwania się piktogramami jest brak powszechnie ustalonych jednorodnych znaków i
każdy autor może tworzyć je zgodnie z własną wyobraźnią.
Często przyjęte przez autora danej narodowości znaki mogą być tak obce niektórym społeczeństwom, że
stają się dla nich niezrozumiałe. Sylwetka konia ciągnącego prostokątny ładunek dla mieszkańca strefy
umiarkowanej oznacza zrywkę, a dla mieszkańca równikowej Afryki jest znakiem bez znaczenia, gdyż tutaj
koni, jako siły pociągowej nie używa się.

Strona 9 z 13

Schematy segmentowe, zwane łańcuchowymi, są używane w kartach technologicznych do wskazania
konkretnych technologii. Przez pojęcie schematy segmentowe rozumiemy schematy budowane za pomocą
kilku prostych znaków graficznych, pokazujące wzajemne powiązanie poszczególnych operacji czy czynności
w procesie technologicznym.
Znaki te układa się w pewne segmenty powiązane ze sobą w jeden łańcuch, zwykle rozgałęziony,
charakteryzujący cały proces technologiczny.

Strona 10 z 13

Małe zróżnicowanie symboli wymaga wprowadzenia do zbudowanych schematów dodatkowych objaśnień
słownych (np. przygotowanie stanowiska roboczego), symboli literowych lub piktograficznych.

Metod schematycznego przedstawiania procesów technologicznych czy produkcyjnych ewentualnie ich
fragmentów, jest więcej. Wymienić tu można choćby „potoki ładunków" stosowane przy projektowaniu dróg
leśnych czy graficzne harmonogramy robót stosowane w wielu krajach przy organizowaniu pozyskiwania
drewna. Sporządzenie harmonogramu robót jest również korzystne przy kierowaniu pozyskiwaniem w
naszych lasach.
Można przypuszczać, że konieczność racjonalizacji gospodarowania w lasach jest wymuszona potrzebą
obniżania kosztów produkcji pozwalającą na utrzymanie konkurencyjności własnych sortymentów na rynku
drzewnym, wymusi szersze stosowanie schematów w praktyce leśnej. Ze zjawiskiem tym będziemy mieli do
czynienia we wszystkich przedsiębiorstwach prowadzących pozyskiwanie - zarówno państwowych, jak i
prywatnych.

RĘBNIE:

Rębnia zupełna – Ia, Ib, Ic.
Rębnia częściowa – IIa, IIb, IIc, IId
Rębnia gniazdowa – IIIa, IIIb.
Rębnia stopniowa – IVa, IVb, IVc, IVd
Rębnia przerębowa – V jednostkowa, V grupowa

Rębnia zupełna - istota rębni zupełnych polega na wycięciu jednym cięciem - tzw. zupełnym - wszystkich drzew
drzewostanu dojrzałego, przeznaczonych do usunięcia podczas procesu jego odnowienia. Odsłonięta powierzchnia
(zrąb, poręba) jest zazwyczaj odnawiana sztucznie, rzadziej naturalnie w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego.
Czynności związane z pozyskaniem, przygotowaniem gleby i odnowieniem są wyraźnie rozdzielone w czasie - następują
na zrębie kolejno po sobie. Warunki wzrostu dla młodego pokolenia tworzone przez tą rębnię zdecydowanie odbiegają
od warunków podokapowych. Nowe pokolenie drzewostanu wzrasta warunkach powierzchni otwartej, lub czasami na
części zrębu w warunkach osłony bocznej przylegającego drzewostanu. Rębnia ta sprzyja odnawianiu gatunków
światłożądnych i mało wrażliwych na przymrozki.
Ia – rębnia zupełna wielkopowierzchniowa:
Obowiązujące w Lasach Państwowych Zasady Hodowli Lasu ograniczają stosowanie rębni wielkopowierzchniowej do
wyjątkowych przypadków uzasadnionych względami hodowlanymi i sanitarnymi.
Przy stosowaniu tej rębni zalecana jest szerokość zrębu w granicach 60 - 80 przy maksymalnej powierzchni do 6 ha.
Ponieważ jest to „rębnia polecana na specjalne okazje" (np. do usuwania drzewostanów poważnie uszkodzonych przez
wiatry), ograniczenia powierzchni zrębów nie dotyczą drzewostanów zniszczonych przez czynniki szkodotwórcze.
Ib – rębnia zupełna pasowa:
Formą rębni zupełnej polecaną do szerszego stosowania jest rębnia zupełna pasowa o szerokości zrębu 30-60 m lub
maksymalnej powierzchni do 4 ha.
Ic – rębnia zupełna smugowa
W rębni zupełnej smugowej szerokość zrębu wynosi 15-30 m, a maksymalna powierzchnia - do 2 ha. Prof. Bernadzki
widzi zastosowanie tej rębni przede wszystkim w drzewostanach świerkowych i olszowych.

Rębnia częściowa – Rębnia częściowa zakłada odnowienie naturalne w oparciu o obsiew górny w warunkach osłony
drzewostanu macierzystego. Warunki wzrostu odnowienia są modyfikowane przez raczej równomierne usuwanie
części drzew z całości odnawianej powierzchni.
Zasadniczo wykorzystuje się jeden rok nasienny (wyjątkowo dalsze lata dobrego urodzaju) i ewentualne uzupełnienia
przez odnowienie sztuczne. Prowadzi to do powstawania drzewostanów jednowiekowych lub mało zróżnicowanych
wiekowo, zazwyczaj zdominowanych przez gatunek, którego rok nasienny był wykorzystany.

Strona 11 z 13

W miarę wzrostu odnowienia i zwiększania się jego wymagań świetlnych w kolejnych nawrotach cięć częściowych
przerzedza się drzewostan osłaniający aż do jego usunięcia (z wyjątkiem kęp starodrzewu), gdy przestaje on być
potrzebny, jako osłona.
Rębnie częściowe mogą być stosowane zarówno w drzewostanach gatunków ciężkonasiennych lub światłożądnych, ale
nawrót cięć i ilość pobieranej w ramach cięć masy muszą być dostosowane do wymagań odnawianych gatunków. Ze
względu na duże zagrożenie szkodami od wiatru, możliwości wykorzystania rębni częściowych w drzewostanach
świerkowych są bardzo ograniczone.
Obowiązujące Zasady Hodowli Lasu polecają do stosowania - zależnie od wyjściowego i docelowego składu
gatunkowego - następujące formy rębni częściowej:
IIa – rębnia częściowa wielkopowierzchniowa:
Stosowanie rębni częściowej wielkopowierzchniowej wiąże się z większym ryzykiem rozległych uszkodzeń drzewostanu
przez wiatr niż w przypadku innych form rębni częściowej. Dlatego stosowana jest ona wtedy, gdy podjęcie takiego
ryzyka jest uzasadnione bądź istnieją przesłanki, że takie ryzyko jest stosunkowo małe.
Głównymi gatunkami odnawianymi rębnią IIa są buk i dęby. Ich rzadkie lata nasienne zmuszają do stosowania
jednoczesnego odnowienia dużych powierzchni w celu optymalnego wykorzystania urodzaju. Stosowanie tej formy
rębni prowadzi zazwyczaj do zachowania dominacji odnawianego gatunku w drzewostanie następnej generacji.
W rzadkich, szczególnie sprzyjających sytuacjach rębnię tą można wykorzystać także do odnowienia innych gatunków -
np. sosny.
IIb - rębnia częściowa pasowa:
W rębni częściowej pasowej szerokość powierzchni manipulacyjnej (pasa) mieści się w granicach 40-60 m, a jego
ogólna powierzchnia nie przekracza 3-4 ha.
Ograniczenie szerokości powierzchni manipulacyjnej w rębni IIb to sprzyja zmniejszeniu ryzyka wiatrowałów i
wiatrołomów. Pozyskiwanie drewna na mniejszej powierzchni wywołuje ponadto mniejsze szkody w powstających
odnowieniach, niż w przypadku dużych powierzchni i konieczności prowadzenia zrywki drewna na długich dystansach.
Inną praktyczną cechą tej rębni jest łatwość przestrzennego planowania i koordynacji działań związanych z oceną
udatności i uzupełnianiem samosiewów.
Ze względu na mniejsze zagrożenie przez szkody od wiatru, rębnię IIb można stosować do odnawiania drzewostanów
świerkowych, chociaż raczej nie jest zalecana na terenach górskich, lecz na niżu na Pomorzu i w północno wschodniej
części kraju.
W północno wschodniej Polsce rozpowszechnione są mieszane drzewostany sosnowo-świerkowe. Przez odpowiednie
nasilenie cięć można równocześnie odnawiać oba gatunki i sterować ich proporcją w odnowieniu.
IIc - rębnia częściowa smugowa:
Rębnia częściowa smugowa charakteryzuje się najmniejszą powierzchnią manipulacyjną. Szerokość smugi wynosi do
30 m.
Cechą charakterystyczną rębni IIc jest to, że odnowienie początkowo korzysta z osłony górnej przyległego
drzewostanu, a w końcowym etapie pozostaje pod jego osłoną boczną - ze względu na małą szerokość odnawianej
powierzchni.
Rębnia IIc zalecana jest do odnawiania drzewostanów świerkowych. Ponieważ powierzchnie drzewostanu silnie
rozrzedzonego są w tej rębni stosunkowo małe, może być ona stosowana również w górach.
IId - rębnia częściowa gniazdowa:
Rębnię częściową gniazdową stosuje się na strefach o szerokości do 150 m lub w całych drzewostanach o ogólnej
powierzchni nieprzekraczającej 6 ha. Znajduje ona zastosowanie do odnawiania drzewostanów mieszanych (np.
jodłowo-sosnowych, bukowo-sosnowych, dębowo-sosnowych) bądź do ich tworzenia.

Rębnia gniazdowa – Stosując rębnie gniazdowe otrzymujemy drzewostany o zmieszaniu kępowym. Płaty gatunku lub
gatunków domieszkowych rozwijają się na jednogatunkowych (w zasadzie) gniazdach, przy osłonie bocznej bądź górnej
i uzyskują niezbędne wyprzedzenie względem gatunku głównego odnawianego na powierzchni między gniazdowej.
Zależnie od wymagań ekologicznych odnawianych gatunków, gniazda o wielkości 5-20 arów mogą być wykonane
cięciem zupełnym lub mogą na nich być prowadzone uproszczone cięcia częściowe. Zwykle na gniazdach odnawia się
gatunki źle znoszące mikroklimat zrębów i stosunkowo wolno rosnące w młodości.
Odnowienie sztuczne bądź naturalne wzrasta na gniazdach, aż do osiągnięcia wysokości zabezpieczenia biologicznego.
Przewaga 1-3 metrów wysokości powinna zrównoważyć szybsze tempo wzrostu w młodości gatunków światłożądnych

Strona 12 z 13

odnawianych na powierzchni między gniazdowej. Zbyt długie utrzymywanie osłony bocznej gniazd nie jest jednak
wskazane, ponieważ powoduje długotrwałe problemy pielęgnacyjne w powstającym drzewostanie.
Rębnie gniazdowe mogą być stosowane w celu wzbogacenia składu gatunkowego drzewostanów lub utrzymania
domieszek przy wykorzystaniu odnowienia naturalnego.
Wprowadzanie na małych powierzchniach gatunków domieszkowych przed odnowieniem głównym ma ponad 150
letnią historię w lasach europejskich.
IIIa – rębnia gniazdowa zupełna:
Typowa rębnia IIIa jest stosowana głównie do przebudowy litych drzewostanów sosnowych, brzozowo-osikowych i
innych na siedliskach borów mieszanych, rzadziej lasów mieszanych, na drzewostany mieszane, głównie dębowo-
sosnowe. Na gniazdach wprowadza się gatunki wolno rosnące lub wymagające osłony w pierwszych latach życia.
Innym wariantem tej rębni jest odsłonięcie uproszczonym cięciem częściowym istniejących w drugim piętrze
drzewostanu kęp gatunku domieszkowego (np. dębu lub buka).
IIIb – rębnia gniazdowa częściowa:
Rębnię IIIb stosuje się w celu wprowadzenia biologicznie słabszych domieszek w drzewostanach gatunków dobrze
odnawiających się samosiewem górnym na większej powierzchni.
Dotyczy to zwłaszcza dębu w drzewostanach bukowych lub jodłowych na żyznych siedliskach. Dąb wprowadza się na
gniazda z domieszkami mającymi w przyszłości utworzyć pod nim drugie piętro (Gb, Lp) oraz ewentualne z
przejściowymi gatunkami osłonowymi (Md, Brz).

Rębnia stopniowa – We współczesnym leśnictwie przyjmuje się podgląd, że - jak to wyraził szwajcarski hodowca lasu
prof. J. P. Schuetz - "najbardziej istotną cechą lasu jest jego duża zdolność przystosowawcza do zmian zachodzących w
środowisku fizycznym i społecznym". Tak sformułowane cechy w największym stopniu spełniają drzewostany o
złożonej postaci, a więc zróżnicowanej strukturze gatunkowej, przestrzennej oraz wiekowej, odporne na czynniki
zewnętrzne i dobrze chroniące biologiczne bogactwo środowiska leśnego.
Formy rębni stopniowych stanowią propozycję działań, dzięki którym uzyskuje się drzewostany o takiej właśnie
postaci. Wybór konkretnej formy zależy od oczekiwań odnośnie docelowego składu gatunkowego oraz poziomu
dopuszczalnych zmian w biocenozie lasu, przyjętego w pracach odnowieniowych.
W odróżnieniu od pozostałych rodzajów rębni, wszystkie formy rębni stopniowych przewidują naturalne odnowienie
wielu gatunków przy wykorzystaniu wielu lat nasiennych i z zachowaniem osłony górnej w najbardziej korzystnym dla
każdego gatunku okresie. W praktyce prowadzi do znacznego wydłużenia okresu odnowienia drzewostanu oraz
występowania w nim, co najmniej kilku gatunków w mało powierzchniowych formach zmieszania (grupach, kępach).
IVa – rębnia stopniowa gniazdowa
Rębnia IVa pozwala na uzyskanie drzewostanów wielogatunkowych, złożonych przede wszystkim z gatunków
cienioznośnych, o grupowej i kępowej formie zmieszania, różnowiekowych, przejściowo również wyraźnie
zróżnicowanych wysokościowo.
Rębnia ta pozwala na dostosowanie czasu i miejsca inicjowania odnowienia różnych gatunków do istniejącego w
drzewostanie zróżnicowania warunków siedliskowych. Zapewnia także utrzymanie trwałej osłony gleby i mikroklimatu
wnętrza lasu.
IVb – rębnia stopniowa gniazdowo-smugowa
Rębnia IVb umożliwia naturalne odnowienie drzewostanów mieszanych, przy zachowaniu znacznej domieszki świerka.
Pozwala ona na uzyskanie drzewostanów świerkowych ze znaczącym udziałem jodły, buka i ewentualnie innych
gatunków. Może być stosowana do przebudowy litych świerczyn na drzewostany mieszane.
IVc – rębnia stopniowa brzegowo-smugowa
Rębnia IVc służy do odnowienia drzewostanów różnych gatunków (przede wszystkim z dużym udziałem świerka) w
sposób zapewniający optymalne warunki dla wzrostu odnowień oraz dobrą ochronę drzewostanu przed
niekorzystnymi czynnikami środowiska. Rębnia ta prowadzi do wytworzenia się charakterystycznej struktury
kompleksów leśnych, dlatego bywała traktowana, jako odrębny sposób zagospodarowania lasu.
IVd – rębnia stopniowa gniazdowa – udoskonalona
Rębnia IVd pozwala na odnowienie praktycznie każdego drzewostanu (litego, mieszanego, jedno- lub
wielogeneracyjnego), łącząc wysokie efekty ekonomiczne z pełną realizacją założonych celów pozaprodukcyjnych.
Może znaleźć zastosowanie na wszystkich siedliskach gór i pogórza. Jest wskazana zwłaszcza na siedliskach lasu

Strona 13 z 13

górskiego, lasu mieszanego górskiego i lasu wyżynnego - tam, gdzie występują drzewostany mieszane z udziałem jodły
od 30% wzwyż.
Odpowiednie modyfikacje tej rębni mogą być stosowane również w drzewostanach nizinnych, utworzonych przez dąb i
inne gatunki o większych wymaganiach świetlnych.

Rębnia przerębowa – Rębnia przerębowa, zwana też rębnią ciągłą, jest intensywnym postępowaniem
uwzględniającym potrzeby hodowlano odnowieniowe i przyrostowo-pielęgnacyjne, które mają na celu osiągnięcie
możliwie największej wartości produkcji przy utrzymaniu optymalnego zapasu i zachowaniu lub dążeniu do struktury
przerębowej.
W rębni przerębowej ciągle dąży się do uzyskania równowagi pomiędzy procesami odnawiania (dorastanie), wzrostu
(awansu do wyższych klas pierśnic) oraz ubywania (pozyskiwania i zamierania drzew).
V – Jednostkowa
Stosowanie rębni jednostkowo-przerębowej jest zalecane w drzewostanach z panującymi gatunkami cienioznośnymi
lub umiarkowanie cienioznośnymi: jodłą, świerkiem lub domieszkowym bukiem.
Można tę rębnię stosować również w drzewostanach sosnowych na najuboższych, niezachwaszczających się
siedliskach - Bs, Bśw (rozwój roślinności zielnej ogranicza kiełkowanie i wzrost siewek sosny w drzewostanach o
strukturze przerębowej).
V – Grupowa
Rębnia ta zwana jest również rębnią kępowo-przerębową. Dopuszcza się w niej cięcia kilku drzew występujących obok
siebie (cięcia w grupach, kępach), co powoduje, że las nie zachowuje reguły Assmanna, a obok siebie mogą
występować grupy (kępy) drzew o różnej wielkości i w wyrównanym wieku.
Rębnia grupowo-przerębowa znajduje zastosowanie najczęściej w drzewostanach mieszanych z udziałem gatunków
umiarkowanie światłożądnych lub światłożądnych. Można z jej pomocą kształtować i utrzymywać strukturę
przerębową w drzewostanach jesionowych z domieszką olszy i świerka, także dębowych z domieszką klonu, lipy,
świerka, wiązu, olszy lub jesionu, oraz drzewostanach sosnowych.

Powierzchnie o kształcie kolistym lub eliptycznym:

- luki – o powierzchni do 2 arów (w starszym drzewostanie powstają przez wycięcie 1–2 drzew), gdzie stosuje się
zmieszanie jednostkowe lub wprowadza się jeden gatunek drzewa,
- małe gniazda – o powierzchni 3–10 arów, przy mniejszej średnicy do 1 h, gdzie stosuje się zmieszanie grupowe lub
drobno kępowe,
- duże gniazda – najczęściej o kształcie eliptycznym przy mniejszej średnicy od 1 do 1,5 h i dłuższej średnicy
zorientowanej równolegle do kierunku panujących wiatrów, o powierzchni 10–20 arów, gdzie stosuje się zmieszanie
kępowe i wielkokępowe.
Luki i małe gniazda stosuje się przy odnawianiu jodły, buka a duże przy odnawianiu dębu, jesionu. Gniazda mogą być
większe, jeśli pozostaje na nich osłona z luźno rozmieszczonego drzewostanu.
Powierzchnie o kształcie wydłużonym:
- brzegi – powierzchnie o szerokości kilku metrów, ciągnące się wzdłuż ściany drzewostanu,
- smugi – o szerokości do 1 h (20–30 m) ciągnące się wzdłuż ściany drzewostanu,
- pasy – o szerokości 1–2 h (40–60 m) ciągnące się wzdłuż ściany drzewostanu,
- strefy – o szerokości powyżej 2 h (70–200 m) dzielące duże drzewostany na części.