Pozyskiwanie drewna - skrypt

Katalogi pracochłonności – służą do określenia płacy. Jednostkowe stawki akordowe, prace przygotowawczo planistyczne (planowanie czasu pacy, ilu ludzi potrzebujemy np. do zrywki), do wyliczenia kosztów pozyskiwania drzew, w katalogach są informacje: rodzaj surowca, który jest wyrabiany i jego wymiary, grupa utrudnienia, gatunki drzew, wykonywane operacje np. zrywka czy układanie drewna itp.

Formy organizacji pracy:

W piłach – jest najstarsza i nadal najbardziej preferowaną przez robotników forma organizowania się przy pozyskiwaniu pilarkami. Praca odbywa się tu w zespołach dwu lub trzyosobowych na wydzielonych działkach zrębowych. Przy ścinanym drzewie w drzewostanach cieńszych powinno przebywać zawsze dwóch robotników: motorniczy i pomocni.

W drzewostanach grubszych w których już można operować klinami przebywa jeden doświadczony lub dwóch początkującym .zgodnie z istniejącymi zasadami na każdej działce muszą przebywać przynajmniej dwie osoby wzajemnie się obserwacje w razie wypadku udzielenie pomocy.

Zespół ścinkowo zrywkowy- przy tej formie organizacji pracy, zatrudnionych było 5 pracowników, dwóch drwali motorniczych ścinających i okrzesujących drzewa przy pniu, kierowca ciągnika zrywający na składnice zrębową całe drzewa lub okrzesane, dwóch drwali motorniczych okrzesujących drzewa i wyrabiając z nich sortymenty na składnicy przy zrębowej.

Wprowadzenie zespołów było postępem w organizowaniu prac zrębowych:

- zwiększenie dyscypliny pracy

- zwiększenie wydajności pracy i zarobków pracownika,

- obniżenie kosztów pozyskania, ogólno-produkcyjnych – dowozy bhp socjalne,

- zwiększenie bezpieczeństwa pracy przez ciągły nadzór technologa,

- poprawę jakości klasyfikowania jakości drewna i jego manipulowań

Brygady- która powinna składać się z ok. 20 drwali – motorniczych, technologa i kierowcy samochodu, który jednocześnie ma spełniać funkcje mechanika. Powierzchnia podzielona na działki na których pracuje dwuosobowy zespół . każda piła wykonuje pełną wyróbkę sortymentów

POZIOMY TECHNIKI to sposób obróbki i kontaktowania się człowieka w procesie produkcji z obrabianym przedmiotem oraz sposób wykorzystania energii napędzającej narzędzia.

  

POZIOM RĘCZNY

Człowiek w procesie produkcji wykorzystuje najprostsze narzędzia poruszane własnymi mięśniami, z wykorzystaniem siły mięśni zwierząt lub naturalnych sił przyrody, takich jak siła ciążenia, np. ścinka za pomocą piły ręcznej, okrzesywanie siekierą, zrywka konna lub ryzami i wywóz drewna konno.

 

POZIOM RĘCZNO-MASZYNOWY

Do napędu narzędzi używamy silników napędzanych energią wytworzoną przez człowieka, ale w procesie produkcji człowiek musi włożyć jeszcze wiele wysiłku i z obrabianym przedmiotem ma jeszcze bezpośredni kontakt.

Ten poziom występuje przy ścince i okrzesywaniu pilarką, zrywce ciągnikami za pomocą lin, ale tylko wówczas, gdy człowiek musi rękami zaczepiać linę na zrywanym drewnie.

Do tego procesu zaliczamy też korowanie drewna na większości naszych składnic za pomocą korowarek VK, przy których drewno do korowania i po korowaniu przenosi się ręcznie.

 

POZIOM MASZYNOWY

Człowiek nie nosi już narzędzia (obrabiarki) ale zwykle na niej siedzi i kieruje jej pracą.

Obrabiarka jest napędzana energią wytworzoną sztucznie, a człowiek nie dotyka ręką obrabianego przedmiotu.

Z tym poziomem mamy do czynienia przy ścince za pomocą maszyny ścinkowo-układającej, zrywki ciągnikiem chwytakowym lub nasiębiernymi przy załadunku żurawiami oraz przy wywozie drewna samochodem.

 

POZIOM PÓŁAUTOMATYCZNY

Człowiek siedzący na maszynie wykonującej pracę tylko częściowo kieruje jej pracą.

Część operacji wykonywana jest automatycznie.

Przykładem mogą być wielooperacyjne maszyny zrębowe, w których człowiek nakieruję głowicę ścinkową na pień drzewa i kieruje wysięgnikiem z drzewem podając je odziomkiem do okrzesywarki. Okrzesywanie i przerzynka pnia na kłody może już odbywać się automatycznie.

 

POZIOM AUTOMATYCZNY

Przy tym poziomie człowiek siedzący na maszynie jedynie kontroluje jej pracę wprowadzając ewentualnie korekty. Z poziomem tym przy pozyskaniu drewna mamy do czynienia na składnicach w pełni zautomatyzowanych.

Przywożone drewno jest składowane na transporterach, którymi jest transportowane do automatycznie działających obrabiarek. Rola brakarza ogranicza się często do kontrolowania urządzeń obróbczych i pomiarowych.

 

POZIOM ROBOTYZACJI

W warunkach leśnych dotychczas jest jedynie w sferze prób i rozwiązań teoretycznych.

Poziom ten charakteryzuje się używaniem tzw. „rozumnych maszyn”, wyposażonych w odpowiednio opracowane programy. 

Wydajność pracy:

Zależy od wyszkolenia pracowników, poziomu techniki, organizacji pracy, warunków terenowych drzewostanowych, pogody.

Podział czasu pracy:

A Normowany czas pracy: 

 - czas główny (zużyty na bezpośrednią pracę technologiczną)

 - czas pośredni (obejmujący sumę czasów zużytych na wykonanie czynności warunkujących wykonanie pracy głównej): a. czas przygotowawczo- zakończeniowy (zużyty na przygotowanie do pracy), b. czas obsługi stanowiska roboczego, c. czas pomocniczy (zużyty na wykonanie czynności wpływających na prawidłowe wykonanie pracy głównej) d. czas przerw i odpoczynków normowanych

 B Czas strat zawinionych

 - przez robotnika

 - na wskutek złej organizacji procesu produkcyjnego.

Atestacja stanowisk przy pozyskaniu drewna:

Po dokonaniu oceny (zwanej rangowaniem) każdego poziomu podstawowego, wylicza się średnią arytmetyczną punktów dla danego poziomu syntetycznego. Średnia arytm. jest sumą punktów poziomów, jest to ocena punktowa procesu technolog. Można uzyskać ocenę Bdb, Db, Dst i Ndst. Gdy technologie zostały ocenione na ndst, wówczas nie mogą być stosowane (nie otrzymują atestu), a te które dostaną ocenę dst musza być zmodernizowane, ocena db i bdb pozwala na akceptację określonej technologii, czyli technologia otrzymuje atest.

POZIOMY SYNTETYCZNE:

 „ O ” Poziom organizacyjny                 „ T ” Poziom techniczno- technologiczny

 „ B ” Poziom bezpieczeństwa pracy   „ E ” Poziom warunków ekonomicznych

SYSTEMY POZYSKIWANIA DREWNA

Przez pojęcie systemu pozyskania drewna rozumiemy układ części składowych procesu technologicznego prowadzącego do uzyskania gotowego sortymentu.

Podstawowymi cechami systemu są:

- odpowiedni dobór składowych elementów procesu (narzędzi, metod obróbki)

- układ poszczególnych części procesu (zapewniający koordynację działania i jak największą efektywność)

- wprowadzenie czynników warunkujących prawidłowy przebieg procesu (energia, informacja, surowiec).

W zależności od sposobu obróbki drewna i układu poszczególnych operacji ob­róbczych w czasie i przestrzeni wyróżnia się następujące systemy pozyskiwania drewna:

- system drewna krótkiego, zwany też sortymentowym (symbol SWS - short wood system),

- system drewna długiego (symbol LWS - lenght wood system),

- system całego drzewa (symbol FTS - full tree system),

- system drzewa w odcinkach (symbol STS - short tree system),

- system drewna sypkiego (symbol FWS - friable wood system).

SYSTEM DREWNA KRÓTKIEGO (SWS)

Podstawowymi cechami są:

- całkowita obróbka drewna wraz z wyrobieniem gotowego sortymentu przy pniu (ścinka, okrzesywanie, przerzynka)

- pomiar i odbiórka drewna przy pniu

Jest obecnie najczęściej stosowany w Polsce i na świecie. Uważa się, że ten system jest prawie jedynym stosowanym w naszych lasach, a jednocześnie optymalnym z uwagi na wyposażenie techniczne i ochronę środowi­ska. Jest typowy dla niskich i wysokich poziomów techniki. Na całym świecie konstruuje się maszyny, które w czasie okrzesywania jednocześnie kłodują drewno. Konsekwentnie do takiego rozwiązania dostosowuje się zrywkę forwarderami i wywóz samochodami dostosowanymi do transportu kłód.

W systemie SWS, szczególnie przy niższych poziomach techniki, całość opera­cji obróbczych wykonuje się uciążliwymi dla człowieka narzędziami przy pniu. Je­dnocześnie przy tym systemie przy pniu wyrabia się gotowy produkt rynkowy, co nie zawsze sprzyja optymalnemu wykorzystaniu drewna i uzyskaniu produktu dają­cego maksymalny zysk. Jest to w Polsce podstawowy system dla drewna wielkowymiarowego i stosowego.

SYSTEMU DREWNA DŁUGIEGO (LWS)

Podstawowymi cechami są:

- ścinka i okrzesanie drzew przy pniu

- zrywka okrzesanego drewna w całej długości (po odcięciu wierzchołka) na składnicę

- wyrób i pomiar drewna na składnicy

W Polsce LWS jest często systemem obowiązującym przy wyrobie sortymen­tów cennych, gdy klasyfikowanie drewna jest trudne i z tego powodu wykonuje je odpowiedni specjalista-brakarz. Faktycznie z LWS mamy u nas do czynienia i przy wyróbce drewna tartacznego z gatunków iglastych. W systemie drewna długiego pozyskujemy całość drewna średniowymiarowe­go w pojedynczych sztukach (głównie drewno kopalniakowe) i sztukach grupowo (np. żerdzie). Inaczej mówiąc, produkt wychodzący z lasu nie jest jeszcze towarem rynkowym, a proces technologiczny zapoczątkowany w lesie kończy się na składnicy z chwilą sprzedaży drewna okorowanego. Jest to w Polsce podstawowy system dla drewna średniowymiarowego.

SYSTEMU CAŁEGO DRZEWA (FTS)

Podstawowymi cechami są:

- przy pniu wykonywanie tylko ścinki drzew

- okrzesanie i przerzynka na składnicy

Do zalet FTS należy zaliczyć znaczną wydajność pracy przy ścince i zrywu niższe zużycie materiałów pędnych, a tym samym i wyższe zarobki robotnikowi niższe koszty pozyskiwania. Inną zaletą jest pozostawianie czystego zrębu z chwila ścięcia ostatniego drzewa, to znaczy, że powierzchnia jest gotowa do zalesień i dodatkowych zabiegów oczyszczających. W systemie tym grube gałęzie, które zostały po zrywce, okrzesywane są na składnicy i tu mogą być spalone w jednym miejsc lub przerobione na zrębki przemysłowe lub energetyczne. Ujemną stroną FTS trudności w rozliczaniu robotników w sposób bezkonfliktowy. Wyklucza się stosowanie go w drzewo stanach w klasie odnowienia i w drzewostanach bliskorębnych przy istnieniu warto­ściowych odnowień. System FTS w Polsce jest stosowany tylko wówczas, gdy wyróbka sortymen­tów prowadzona jest na składnicy zrębowej, na którą całe drzewa są zrywane za pomocą ciągników typu skidder.

SYSTEM DRZEW W ODCINKACH (STS)

Podstawowymi cechami są:

- ścinka drzew przy pniu

- przerzynka całego drzewa z koronami na odcinki umożliwiające uformowanie ładunku przy pniu

- okrzesywanie i korowanie na składnicy

Został on opracowany w celu uniknięcia niedogodności przewozów całych drzew.

SYSTEMU DREWNA SYPKIEGO (FWS)

Podstawowymi cechami są:

- ścinka drzew przy pniu

- zrębkowanie na składnicy

Początkowo zrębki były pro­dukowane tylko dla przemysłu płyt pilśniowych, następnie na płyty wiórowe i celu­lozę, a ostatnio również na cele energetyczne. Opracowano u nas kilka typów rębaków i technologię prac, system przewozów i pomiaru drewna sypkiego. Przy pozyskiwaniu drewna za pomocą maszyny ścinkowo­-układającej odcinano korony drzew, które po opadnięciu igieł przerabiano na zrę­bki przemysłowe za pomocą importowanego rębaka „Bruks".

Symbole w schematach segmentowych:

– operacje technologiczne (bezpośrednio na przedmiocie pracy, zmieniające jego właściwości):

Ps – przygotowanie stanowiska

Ś – ścinka

Ok – okrzesywanie

Prz – przerzynka

K – korowanie

R – zrębkowanie

– operacje kontrolno – pomiarowe:

M – manipulacja (określenie sortymentów i zaznaczenie miejsc przerzynki)

O – odbiórka (pomiar, zaznaczenie miejsca pomiaru i zapisanie go w odpowiednim dokumencie, przybicie numeru)

– operacje transportowe:

Zr – zrywka

W – wywóz

– składowanie międzyoperacyjne

– składowanie końcowe, docelowe

GRAFICZNE SCHEMATY PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH

 

Najczęściej używa się trzech sposobów graficznego przedstawiania procesów:

Wykresy Senkey’a, piktogramy i schematy segmentowe (łańcuchowe).

 

Wykres Senkey’a jest graficznym obrazem rozmieszczenia węzłów obróbczych i przepływu obrabianego materiału w toku produkcji.

Zaletą tego sposobu jest możliwość wczesnego wykrycia zbędnego krzyżowania się dróg przemieszczania materiału w toku produkcji, a tym samym na korektę układu przestrzennego zakładu. Wykresy Senkey’a przy pozyskaniu są szczególnie przydatne dla projektantów stałych składnic, na których odbywa się obróbka drewna i wyróbka sortymentów.

  

Piktogramami nazywamy znaki pisma zwanego obrazkowym lub piktograficznym, przedstawiające rzeczy, zdarzenia czy zjawiska bez powiązania ich z wyrazami dźwiękami konkretnego języka. Nazwa pochodzi od słowa łacińskiego ”piktus” – malowany i greckiego „gramma” – zapis. Piktogramy umożliwiają przekazywanie informacji między specjalistami, nawet różnej narodowości, nie znającymi swoich języków.

Np. sylwetka człowieka w hełmie z pilarką w ręku przy konturze upadającego drzewa i przy tym znaku napis ”8 m³ \dzień” wyraźnie sugeruje, że wydajność pracy przy ścince wynosi 8 m³dziennie.

 

Niedogodnością posługiwania się piktogramami jest brak powszechnie ustalonych jednorodnych znaków i każdy autor może tworzyć je zgodnie z własną wyobraźnią.

Często przyjęte przez autora danej narodowości znaki mogą być tak obce niektórym społeczeństwom, że stają się dla nich niezrozumiałe. Sylwetka konia ciągnącego prostokątny ładunek dla mieszkańca strefy umiarkowanej oznacza zrywkę, a dla mieszkańca równikowej Afryki jest znakiem bez znaczenia, gdyż tutaj koni jako siły pociągowej nie używa się.

 

Schematy segmentowe, zwane łańcuchowymi, są używane w kartach technologicznych do wskazania konkretnych technologii. Przez pojęcie schematy segmentowe rozumiemy schematy budowane za pomocą kilku prostych znaków graficznych, pokazujące wzajemne powiązanie poszczególnych operacji czy czynności w procesie technologicznym.

Znaki te układa się w pewne segmenty powiązane ze sobą w jeden łańcuch, zwykle rozgałęziony, charakteryzujący cały proces technologiczny.

Małe zróżnicowanie symboli wymaga wprowadzenia do zbudowanych schematów dodatkowych objaśnień słownych (np. przygotowanie stanowiska roboczego), symboli literowych lub piktograficznych.

Metod schematycznego przedstawiania procesów technologicznych czy produkcyjnych ewentualnie ich fragmentów, jest więcej. Wymienić tu można choćby „potoki ładunków" stosowane przy projektowaniu dróg leśnych czy graficzne harmonogramy robót stosowane w wielu krajach przy organizowaniu pozyskiwania drewna. Sporządzenie harmonogramu robót jest również korzystne przy kierowaniu pozyskiwaniem w naszych lasach.

Można przypuszczać, że konieczność racjonalizacji gospodarowania w lasach jest wymuszona potrzebą obniżania kosztów produ­kcji pozwalającą na utrzymanie konkurencyjno­ści własnych sortymentów na rynku drzewnym, wymusi szersze stosowanie schematów w pra­ktyce leśnej. Ze zjawiskiem tym będziemy mie­li do czynienia we wszystkich przedsiębior­stwach prowadzących pozyskiwanie - zarówno państwowych, jak i prywatnych.

RĘBNIE:

Rębnia zupełna – Ia, Ib, Ic.

Rębnia częściowa – IIa, IIb, IIc, IId

Rębnia gniazdowa – IIIa, IIIb.

Rębnia stopniowa – IVa, IVb, IVc, IVd

Rębnia przerębowa – V jednostkowa, V grupowa

Rębnia zupełna - istota rębni zupełnych polega na wycięciu jednym cięciem - tzw. zupełnym - wszystkich drzew drzewostanu dojrzałego, przeznaczonych do usunięcia podczas procesu jego odnowienia. Odsłonięta powierzchnia (zrąb, poręba) jest zazwyczaj odnawiana sztucznie, rzadziej naturalnie w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego. Czynności związane z pozyskaniem, przygotowaniem gleby i odnowieniem są wyraźnie rozdzielone w czasie - następują na zrębie kolejno po sobie. Warunki wzrostu dla młodego pokolenia tworzone przez tą rębnię zdecydowanie odbiegają od warunków podokapowych. Nowe pokolenie drzewostanu wzrasta warunkach powierzchni otwartej, lub czasami na części zrębu w warunkach osłony bocznej przylegającego drzewostanu. Rębnia ta sprzyja odnawianiu gatunków światłożądnych i mało wrażliwych na przymrozki.

Ia – rębnia zupełna wielkopowierzchniowa:

Obowiązujące w Lasach Państwowych Zasady Hodowli Lasu ograniczają stosowanie rębni wielkopowierzchniowej do wyjątkowych przypadków uzasadnionych względami hodowlanymi i sanitarnymi.

Przy stosowaniu tej rębni zalecana jest szerokość zrębu w granicach 60 - 80 przy maksymalnej powierzchni do 6 ha. Ponieważ jest to „rębnia polecana na specjalne okazje" (np. do usuwania drzewostanów poważnie uszkodzonych przez wiatry), ograniczenia powierzchni zrębów nie dotyczą drzewostanów zniszczonych przez czynniki szkodotwórcze.

Ib – rębnia zupełna pasowa:

Formą rębni zupełnej polecaną do szerszego stosowania jest rębnia zupełna pasowa o szerokości zrębu 30-60 m lub maksymalnej powierzchni do 4 ha.

Ic – rębnia zupełna smugowa

W rębni zupełnej smugowej szerokość zrębu wynosi 15-30 m, a maksymalna powierzchnia - do 2 ha. Prof. Bernadzki widzi zastosowanie tej rębni przede wszystkim w drzewostanach świerkowych i olszowych.

Rębnia częściowa – Rębnia częściowa zakłada odnowienie naturalne w oparciu o obsiew górny w warunkach osłony drzewostanu macierzystego. Warunki wzrostu odnowienia są modyfikowane przez raczej równomierne usuwanie części drzew z całości odnawianej powierzchni.

Zasadniczo wykorzystuje się jeden rok nasienny (wyjątkowo dalsze lata dobrego urodzaju) i ewentualne uzupełnienia przez odnowienie sztuczne. Prowadzi to do powstawania drzewostanów jednowiekowych lub mało zróżnicowanych wiekowo, zazwyczaj zdominowanych przez gatunek, którego rok nasienny był wykorzystany.

W miarę wzrostu odnowienia i zwiększania się jego wymagań świetlnych w kolejnych nawrotach cięć częściowych przerzedza się drzewostan osłaniający aż do jego usunięcia (z wyjątkiem kęp starodrzewu), gdy przestaje on być potrzebny jako osłona.

Rębnie częściowe mogą być stosowane zarówno w drzewostanach gatunków ciężkonasiennych lub światłożądnych, ale nawrót cięć i ilość pobieranej w ramach cięć masy muszą być dostosowane do wymagań odnawianych gatunków. Ze względu na duże zagrożenie szkodami od wiatru, możliwości wykorzystania rębni częściowych w drzewostanach świerkowych są bardzo ograniczone.

Obowiązujące Zasady Hodowli Lasu polecają do stosowania - zależnie od wyjściowego i docelowego składu gatunkowego - następujące formy rębni częściowej:

IIa – rębnia częściowa wielkopowierzchniowa:

Stosowanie rębni częściowej wielkopowierzchniowej wiąże się z większym ryzykiem rozległych uszkodzeń drzewostanu przez wiatr niż w przypadku innych form rębni częściowej. Dlatego stosowana jest ona wtedy gdy podjęcie takiego ryzyka jest uzasadnione bądź istnieją przesłanki, że takie ryzyko jest stosunkowo małe.

Głównymi gatunkami odnawianymi rębnią IIa są buk i dęby. Ich rzadkie lata nasienne zmuszają do stosowania jednoczesnego odnowienia dużych powierzchni w celu optymalnego wykorzystania urodzaju. Stosowanie tej formy rębni prowadzi zazwyczaj do zachowania dominacji odnawianego gatunku w drzewostanie następnej generacji.

W rzadkich, szczególnie sprzyjających sytuacjach rębnię tą można wykorzystać także do odnowienia innych gatunków - np. sosny.

IIb - rębnia częściowa pasowa:

W rębni częściowej pasowej szerokość powierzchni manipulacyjnej (pasa) mieści się w granicach 40-60 m, a jego ogólna powierzchnia nie przekracza 3-4 ha.

Ograniczenie szerokości powierzchni manipulacyjnej w rębni IIb to sprzyja zmniejszeniu ryzyka wiatrowałów i wiatrołomów. Pozyskiwanie drewna na mniejszej powierzchni wywołuje ponadto mniejsze szkody w powstających odnowieniach, niż w przypadku dużych powierzchni i konieczności prowadzenia zrywki drewna na długich dystansach.

Inną praktyczną cechą tej rębni jest łatwość przestrzennego planowania i koordynacji działań związanych z oceną udatności i uzupełnianiem samosiewów.

Ze względu na mniejsze zagrożenie przez szkody od wiatru, rębnię IIb można stosować do odnawiania drzewostanów świerkowych, chociaż raczej nie jest zalecana na terenach górskich, lecz na niżu na Pomorzu i w północno wschodniej części kraju.

W północno wschodniej Polsce rozpowszechnione są mieszane drzewostany sosnowo-świerkowe. Przez odpowiednie nasilenie cięć można równocześnie odnawiać oba gatunki i sterować ich proporcją w odnowieniu.

IIc - rębnia częściowa smugowa:

Rębnia częściowa smugowa charakteryzuje się najmniejszą powierzchnią manipulacyjną. Szerokość smugi wynosi do 30 m.

Cechą charakterystyczną rębni IIc jest to, że odnowienie początkowo korzysta z osłony górnej przyległego drzewostanu, a w końcowym etapie pozostaje pod jego osłoną boczną - ze względu na małą szerokość odnawianej powierzchni.

Rębnia IIc zalecana jest do odnawiania drzewostanów świerkowych. Ponieważ powierzchnie drzewostanu silnie rozrzedzonego są w tej rębni stosunkowo małe, może być ona stosowana również w górach.

IId - rębnia częściowa gniazdowa:

Rębnię częściową gniazdową stosuje się na strefach o szerokości do 150 m lub w całych drzewostanach o ogólnej powierzchni nie przekraczającej 6 ha. Znajduje ona zastosowanie do odnawiania drzewostanów mieszanych (np. jodłowo-sosnowych, bukowo-sosnowych, dębowo-sosnowych) bądź do ich tworzenia.

Rębnia gniazdowa – Stosując rębnie gniazdowe otrzymujemy drzewostany o zmieszaniu kępowym. Płaty gatunku lub gatunków domieszkowych rozwijają się na jednogatunkowych (w zasadzie) gniazdach, przy osłonie bocznej bądź górnej i uzyskują niezbędne wyprzedzenie względem gatunku głównego odnawianego na powierzchni międzygniazdowej.

Zależnie od wymagań ekologicznych odnawianych gatunków, gniazda o wielkości 5-20 arów mogą być wykonane cięciem zupełnym lub mogą na nich być prowadzone uproszczone cięcia częściowe. Zwykle na gniazdach odnawia się gatunki źle znoszące mikroklimat zrębów i stosunkowo wolno rosnące w młodości.

Odnowienie sztuczne bądź naturalne wzrasta na gniazdach, aż do osiągnięcia wysokości zabezpieczenia biologicznego. Przewaga 1-3 metrów wysokości powinna zrównoważyć szybsze tempo wzrostu w młodości gatunków światłożądnych odnawianych na powierzchni międzygniazdowej. Zbyt długie utrzymywanie osłony bocznej gniazd nie jest jednak wskazane, ponieważ powoduje długotrwałe problemy pielęgnacyjne w powstającym drzewostanie.

Rębnie gniazdowe mogą być stosowane w celu wzbogacenia składu gatunkowego drzewostanów lub utrzymania domieszek przy wykorzystaniu odnowienia naturalnego.

Wprowadzanie na małych powierzchniach gatunków domieszkowych przed odnowieniem głównym ma ponad 150 letnią historię w lasach europejskich.

IIIa – rębnia gniazdowa zupełna:

Typowa rębnia IIIa jest stosowana głównie do przebudowy litych drzewostanów sosnowych, brzozowo-osikowych i innych na siedliskach borów mieszanych, rzadziej lasów mieszanych, na drzewostany mieszane, głównie dębowo-sosnowe. Na gniazdach wprowadza się gatunki wolno rosnące lub wymagające osłony w pierwszych latach życia.

Innym wariantem tej rębni jest odsłonięcie uproszczonym cięciem częściowym istniejących w drugim piętrze drzewostanu kęp gatunku domieszkowego (np. dębu lub buka).

IIIb – rębnia gniazdowa częściowa:

Rębnię IIIb stosuje się w celu wprowadzenia biologicznie słabszych domieszek w drzewostanach gatunków dobrze odnawiających się samosiewem górnym na większej powierzchni.

Dotyczy to zwłaszcza dębu w drzewostanach bukowych lub jodłowych na żyznych siedliskach. Dąb wprowadza się na gniazda z domieszkami mającymi w przyszłości utworzyć pod nim drugie piętro (Gb, Lp) oraz ewentualne z przejściowymi gatunkami osłonowymi (Md, Brz).

Rębnia stopniowa – We współczesnym leśnictwie przyjmuje się podgląd, że - jak to wyraził szwajcarski hodowca lasu prof. J. P. Schuetz - "najbardziej istotną cechą lasu jest jego duża zdolność przystosowawcza do zmian zachodzących w środowisku fizycznym i społecznym". Tak sformułowane cechy w największym stopniu spełniają drzewostany o złożonej postaci, a więc zróżnicowanej strukturze gatunkowej, przestrzennej oraz wiekowej, odporne na czynniki zewnętrzne i dobrze chroniące biologiczne bogactwo środowiska leśnego.

Formy rębni stopniowych stanowią propozycję działań, dzięki którym uzyskuje się drzewostany o takiej właśnie postaci. Wybór konkretnej formy zależy od oczekiwań odnośnie docelowego składu gatunkowego oraz poziomu dopuszczalnych zmian w biocenozie lasu, przyjętego w pracach odnowieniowych.

W odróżnieniu od pozostałych rodzajów rębni, wszystkie formy rębni stopniowych przewidują naturalne odnowienie wielu gatunków przy wykorzystaniu wielu lat nasiennych i z zachowaniem osłony górnej w najbardziej korzystnym dla każdego gatunku okresie. W praktyce prowadzi do znacznego wydłużenia okresu odnowienia drzewostanu oraz występowania w nim co najmniej kilku gatunków w małopowierzchniowych formach zmieszania (grupach, kępach).

IVa – rębnia stopniowa gniazdowa

Rębnia IVa pozwala na uzyskanie drzewostanów wielogatunkowych, złożonych przede wszystkim z gatunków cienioznośnych, o grupowej i kępowej formie zmieszania, różnowiekowych, przejściowo również wyraźnie zróżnicowanych wysokościowo.

Rębnia ta pozwala na dostosowanie czasu i miejsca inicjowania odnowienia różnych gatunków do istniejącego w drzewostanie zróżnicowania warunków siedliskowych. Zapewnia także utrzymanie trwałej osłony gleby i mikroklimatu wnętrza lasu.

IVb – rębnia stopniowa gniazdowo-smugowa

Rębnia IVb umożliwia naturalne odnowienie drzewostanów mieszanych, przy zachowaniu znacznej domieszki świerka. Pozwala ona na uzyskanie drzewostanów świerkowych ze znaczącym udziałem jodły, buka i ewentualnie innych gatunków. Może być stosowana do przebudowy litych świerczyn na drzewostany mieszane.

IVc – rębnia stopniowa brzegowo-smugowa

Rębnia IVc służy do odnowienia drzewostanów różnych gatunków (przede wszystkim z dużym udziałem świerka) w sposób zapewniający optymalne warunki dla wzrostu odnowień oraz dobrą ochronę drzewostanu przed niekorzystnymi czynnikami środowiska. Rębnia ta prowadzi do wytworzenia się charakterystycznej struktury kompleksów leśnych, dlatego bywała traktowana jako odrębny sposób zagospodarowania lasu.

IVd – rębnia stopniowa gniazdowa – udoskonalona

Rębnia IVd pozwala na odnowienie praktycznie każdego drzewostanu (litego, mieszanego, jedno- lub wielogeneracyjnego), łącząc wysokie efekty ekonomiczne z pełną realizacją założonych celów pozaprodukcyjnych. Może znaleźć zastosowanie na wszystkich siedliskach gór i pogórza. Jest wskazana zwłaszcza na siedliskach lasu górskiego, lasu mieszanego górskiego i lasu wyżynnego - tam, gdzie występują drzewostany mieszane z udziałem jodły od 30% wzwyż.

Odpowiednie modyfikacje tej rębni mogą być stosowane również w drzewostanach nizinnych, utworzonych przez dąb i inne gatunki o większych wymaganiach świetlnych.

Rębnia przerębowa – Rębnia przerębowa, zwana też rębnią ciągłą, jest intensywnym postępowaniem uwzględniającym potrzeby hodowlano odnowieniowe i przyrostowo-pielęgnacyjne, które mają na celu osiągnięcie możliwie największej wartości produkcji przy utrzymaniu optymalnego zapasu i zachowaniu lub dążeniu do struktury przerębowej.

W rębni przerębowej ciągle dąży się do uzyskania równowagi pomiędzy procesami odnawiania (dorastanie), wzrostu (awansu do wyższych klas pierśnic) oraz ubywania (pozyskiwania i zamierania drzew).

V – Jednostkowa

Stosowanie rębni jednostkowo-przerębowej jest zalecane w drzewostanach z panującymi gatunkami cienioznośnymi lub umiarkowanie cienioznośnymi: jodłą, świerkiem lub domieszkowym bukiem.

Można tę rębnię stosować również w drzewostanach sosnowych na najuboższych, nie zachwaszczających się siedliskach - Bs, Bśw (rozwój roślinności zielnej ogranicza kiełkowanie i wzrost siewek sosny w drzewostanach o strukturze przerębowej).

V – Grupowa

Rębnia ta zwana jest również rębnią kępowo-przerębową. Dopuszcza się w niej cięcia kilku drzew występujących obok siebie (cięcia w grupach, kępach) co powoduje że las nie zachowuje reguły Assmanna, a obok siebie mogą występować grupy (kępy) drzew o różnej wielkości i w wyrównanym wieku.

Rębnia grupowo-przerębowa znajduje zastosowanie najczęściej w drzewostanach mieszanych z udziałem gatunków umiarkowanie światłożądnych lub światłożądnych. Można z jej pomocą kształtować i utrzymywać strukturę przerębową w drzewostanach jesionowych z domieszką olszy i świerka, także dębowych z domieszką klonu, lipy, świerka, wiązu, olszy lub jesionu, oraz drzewostanach sosnowych.