Fizjoterapia 2008, 16, 1, 85-91

ISSN 1230-8323

85

Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego
podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji

The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska

Zakład Kinezyterapii AWF im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu

The Eugeniusz Piasecki University School of Physical Education, Institute of Kinesiotherapy

Streszczenie:

Co roku wzrasta liczba młodych ludzi, którzy na skutek urazu rdzenia kręgowego zagrożeni są wykluczeniem spo-
łecznym. Osoby te mogą liczyć na pomoc Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, której program współtworzony jest przez
osoby niepełnosprawne poruszające się na wózku. Jedną z form pomocy jest uczestnictwo w turnusie (obozie) Ak-
tywnej Rehabilitacji. Celem obozu jest nauka czynności samoobsługowych oraz poruszania się na wózku. Uczest-
nicy poznają indywidualne techniki wykonywania czynności samoobsługowych przy wykorzystaniu mechanizmów
kompensacyjnych. Program oparty jest na pięciu dyscyplinach – technice jazdy na wózku, pływaniu, treningu ogól-
nokondycyjnym, tenisie stołowym oraz łucznictwie. Dobór dyscyplin ma na celu kształtowanie konkretnych umiejęt-
ności ruchowych ułatwiających samodzielną egzystencję.

Słowa kluczowe: urazy rdzenia kręgowego, tetraplegia, paraplegia, Aktywna Rehabilitacja.

Abstract:

The number of young people, who due to the injury of spinal cord are threatened to be excluded from the society,
increases every year. Such people can depend on the help from the Foundation of Active Rehabilitation, whose
programme is created together with the handicapped people moving on wheelchairs. One of the forms of help is
participation in an Active Rehabilitation camp. The aim of the camp is the study of self-service actions and moving on
a wheelchair. Participants know individual techniques of doing self-service actions with the usage of compensation
movements. The programme is based on fi ve disciplines i.e. the technique of moving on a wheelchair, swimming,
general condition training, table tennis and archery. The selection of disciplines is to mould particular movement
techniques which facilitate independent existence.

Key words: the injury of spinal cord, tetraplegia, paraplegia, Active Rehabilitation.

Wprowadzenie

W Polsce urazom rdzenia kręgowego ulega ok. 1600-1800
osób rocznie. Najczęściej są to ludzie młodzi w wieku od
15 do 30 lat. Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia
rdzenia kręgowego zalicza się wypadki komunikacyjne,
skoki do wody, upadek z wysokości [1]. Uraz rdzenia krę-
gowego powoduje naruszenie sprawności i funkcji organi-
zmu w stopniu utrudniającym wykonywanie czynności ży-
cia codziennego, naukę, pracę zawodową i udział w życiu
społecznym. Proces usprawniania we wczesnym okresie
pourazowym ukierunkowany jest głównie na odzyskanie
utraconych czynności narządu ruchu. W okresie roku od
zaistniałego urazu zauważalne są największe postępy
w rehabilitacji osób po urazie rdzenia kręgowego [2].
W zależności od wieku poziomu uszkodzenia oraz stanu
wyjściowego pacjenta można określić szanse

na poprawę

funkcji narządu ruchu [3].

Istotnym elementem wpływającym na efekty terapii jest

również stopień uszkodzenia rdzenia kręgowego. Przyjmu-
je się, że całkowite przerwanie rdzenia występuje w nielicz-
nych przypadkach. W przypadku częściowego uszkodze-
nia rdzenia kręgowego włókna nerwowe, których ciągłość
została zachowana, mogą przekazywać bodźce zarówno

Introduction

In Poland about 1600-1800 people experience the injury
of spinal cord every year. The most frequently the young
people, at the age group from 15 to 30 years. As the most
often reasons of injury of spinal cord are included motor ve-
hicle accidents, diving into the water, falling off the heights
[1]. The injury of spinal cord causes the interference of effi -
ciency and body functions at the degree that makes it more
diffi cult to perform daily routine actions, education, profes-
sional job and participation in social life. The process of im-
proving at the early stage after the injury is mainly oriented
to regain the lost actions of motion organs. Within the year
since the injury had place, the most signifi cant progress
can be observed in rehabilitation of patients with injury of
spinal cord [2]. In relation to age, the degree of injury and
the initial patient’s condition, the chance of improving the
functions of motion organs can be determined [3].

The signifi cant element having the infl uence on the re-

sults of the therapy is also the degree of injury of spinal
cord. It is agreed that the complete breakage of spinal ap-
pears only at a few cases. In case of partial injury of spi-
nal cord, the nerve fi bers whose continuity was kept can
conduct both the stimulating factors and catastaltic the

DOI: 10.2478/v10109-009-0009-8

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji

Fizjoterapia 2008, 16, 1

86

pobudzające, jak i hamujące układ nerwowy poniżej po-
ziomu uszkodzenia [4]. Pomimo podejmowanych starań
zespołu rehabilitacyjnego w 90% przypadków pacjenci po
zakończonej terapii są uzależnieni od wózka inwalidzkiego
[5]. W wielu krajach nauka czynności samoobsługowych
oraz jazdy na wózku jest integralną częścią systemu re-
habilitacyjnego [6]. Obecnie w Polsce grupą posiadającą
największe doświadczenie w usprawnianiu osób po urazie
rdzenia kręgowego poruszających się na wózkach inwa-
lidzkich są instruktorzy skupieni wokół Fundacji Aktywnej
Rehabilitacji.

Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR) powstała

z inicjatywy osób niepełnosprawnych. Pod koniec lat 80.
XX wieku, dzięki współdziałaniu ze szwedzkim stowarzy-
szeniem Rekryteringsgruppen for Aktiv Rehabilitering,
odbył się pierwszy obóz szkoleniowo-rehabilitacyjny, na
którym połowę kadry stanowili instruktorzy ze Szwecji,
a połowę z Polski. Od tego czasu FAR prowadzi progra-
my aktywizacji fi zycznej i społecznej osób po urazie rdze-
nia kręgowego. Działalność Fundacji Aktywnej Rehabili-
tacji obejmuje okres pomiędzy rehabilitacją medyczną
prowadzoną w ośrodkach służby zdrowia a samodzielną
i pełną aktywnością życiową osoby poruszającej się na
wózku inwalidzkim.

Programy FAR związane są z zapewnieniem sprzętu

ortopedycznego osobom nie posiadającym wózka aktyw-
nego (program „Pierwszy wózek”) oraz obejmują działania
zmierzające do ich aktywizacji zawodowej (m.in. kursy ob-
sługi komputera, prawa jazdy). Działalność FAR, kształto-
wana przy udziale osób niepełnosprawnych, uwzględnia
ich specyfi czne potrzeby, a zwłaszcza potrzeby osób po
urazie rdzenia kręgowego [7]. Program Aktywnej Rehabi-
litacji obejmuje: rekrutację, obozy szkoleniowo-rehabilita-
cyjne oraz kontynuację zajęć w regionalnych grupach tre-
ningowych.

Za rekrutację odpowiedzialni są instruktorzy Aktywnej

Rehabilitacji (AR), poruszający się na wózku inwalidzkim,
tzw. osoby (instruktorzy) pierwszego kontaktu. Odwie-
dzają oni szpitale i placówki rehabilitacyjne, wyszukując
pacjentów we wczesnym okresie po urazie. Doświadcze-
nie, sprawność fi zyczna oraz wiedza osoby pierwszego
kontaktu jest dużym wsparciem dla pacjenta. Zadaniem
instruktora AR jest również poinformowanie pacjenta
oraz jego rodziny o procedurach obowiązujących w za-
kresie przyznawania środków fi nansowych, zaopatrzenia
ortopedycznego i urologicznego. Instruktor AR propo-
nuje pacjentowi, po zakończeniu leczenia, uczestnictwo
w obozach szkoleniowo-rehabilitacyjnych organizowa-
nych przez FAR. Wymogiem uczestnictwa w obozie jest
zaświadczenie z opinią lekarza o braku przeciwwskazań
do podejmowania wysiłku fi zycznego oraz brak niewygo-
jonych odleżyn.

Obozy (turnusy) szkoleniowo-rehabilitacyjne AR mają

na celu kontynuację usprawniania osób po urazie rdze-
nia kręgowego. Ukierunkowane są na opanowanie przez
nie umiejętności z zakresu samoobsługi oraz porusza-
nia się na wózku inwalidzkim. Obozy te mają charakter
sportowy.

W polskim modelu AR funkcjonuje podział wiekowy

uczestników: obozy dziecięce (wiek 7-13 lat), młodzieżo-
we (wiek 14-18) oraz dla dorosłych. Obozy dla dorosłych
zróżnicowane są pod względem podziału na płeć oraz
wysokość uszkodzenia rdzenia kręgowego ich uczestni-
ków. Podział ten ma na celu dostosowanie intensywno-
ści treningu oraz zwiększenie nacisku na naukę samo-
dzielności.

Po zakończonym obozie wprowadzającym istnieje moż-

liwość kontynuowania i rozwijania zdobytych umiejętności
podczas zajęć w regionalnych grupach treningowych. Po-
nadto Fundacja Aktywnej Rehabilitacji stwarza możliwość

nervous system below the level of injury [4]. Despite of tak-
ing numerous attempts and efforts of rehabilitation team,
in 90% of cases the patients after the completed therapy
are depended on the wheelchair [5]. In many countries the
study of self-service actions and moving on the wheelchair
is the integral part of rehabilitation system [6]. These days
in Poland the group with the greatest experience in improv-
ing the patients after the injury of spinal cord moving on the
wheelchair are the instructors gathered in Active Rehabili-
tation Foundation.

Foundation Active Rehabilitation (FAR) was estab-

lished due to initiative of handicapped people. In late 80s,
the twentieth century, thanks to cooperation with Swed-
ish association Rekryteringsgruppen for Aktiv Rehabiliter-
ing, the fi rst training- rehabilitation camp was organized,
where half of staff were instructors from Sweden and the
other half from Poland. Since then FAR has run the pro-
grammes of physical and social activation of people after
the injury of spinal cord. The performance of Foundation
Active Rehabilitation includes the period between the
medical rehabilitation conducted in health care providers
and the self-dependent life activity of person moving on
the wheelchair.

FAR programmes are associated with providing the

patients, who do not possess active wheelchair, with
the orthopedic equipment („The fi rst wheelchair” pro-
gramme) and they include the activities leading to pro-
fessional activity (among others: computer courses, driv-
ing license courses). FAR activity, created with partici-
pation of handicapped people, taking into consideration
their particular needs, in particular the needs of patients
after the injury of spinal cord [7]. Active Rehabilitation
programme include: recruitment, training-rehabilitation
camps as well as the continuation of the classes at Re-
gional training groups.

The instructors of Active Rehabilitation (AR) are re-

sponsible for, who are moving on wheelchair, that means
the peoples (instructors) of initial contact. They visit hos-
pitals and rehabilitation units searching patients at early
period after the injury. Experiences, physical fi tness and
the knowledge of initial contact person is the great sup-
port for patients. The task of AR instructor is also to notify
the patent and their family about procedures that are used
according to granting fi nancial aids, providing the orthope-
dic equipment and urologic one. AR instructor suggests
the patient, after completing the treatment, the participa-
tion in training-rehabilitation camps organized by FAR. The
requirement that must be met in order to participate in the
camp is doctor’s certifi cate with opinion that the patients do
not have any limitation to make some physical effort and
there is not unhealed decubitus.

Training rehabilitation camps AR have the purpose to

continue the improvement of patients after the injury of spi-
nal cord. They are oriented on gaining the mastery of self-
service activities by patients and moving on the wheelchair.
The camps are sports character.

In Polish model of AR there is division of participant ac-

cording to age: children (age 7-13), youth camps (age 14-
18) and for adults. The camps for adults are diversifi ed ac-
cording to the sex and the degree of injury of spinal cord of
participants. The division has the purpose of adjusting the
intensity of training and emphasizes the need of learning
the independence.

After completed introductory camp there is the pos-

sibility of continuation and developing gained skills dur-
ing classes at Regional training groups. In addition Active
Rehabilitation Foundation creates the opportunity to par-
ticipate in specialistic trainings – computer courses, horse
riding courses, diving courses for handicapped people as
well as the rugby classes on wheelchair. The courses are

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska

The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps

Physiotheraphy 2008, 16, 1

87

uczestnictwa w szkoleniach specjalistycznych – kursach
komputerowych, obozach konnych, szkoleniach z nur-
kowania osób niepełnosprawnych, a także na zajęciach
z rugby na wózkach. Kursy te przeznaczone są dla osób
samodzielnych w czynnościach życia codziennego. Za-
zwyczaj regionalne grupy treningowe są również punktami
informacyjnymi dla osób po urazie rdzenia kręgowego oraz
dla ich rodzin.

Postępowanie usprawniające w Aktywnej Rehabilitacji

Uczestnictwo w obozie AR, jako kontynuacja usprawnia-
nia rehabilitacyjnego, powinno przypadać najwcześniej
8-9 miesięcy po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Pomimo
iż najlepsze efekty rehabilitacyjne uzyskuje się we wczes-
nym okresie pourazowym, to możliwości poprawy stanu
funkcjonalnego pacjenta istnieją zawsze [8]. Natomiast
z praktyki wynika, że osoba zbyt wcześnie skierowana na
obóz ma większe problemy z opanowaniem niektórych
czynności ruchowych.

Podstawowym zadaniem obozu AR jest nauka czynności

samoobsługowych i poruszania się na wózku oraz zwięk-
szenie ogólnej sprawności fi zycznej osób po urazie rdzenia
kręgowego (uczestników). W przyjętym modelu szwedzkim
osobą prowadzącą zajęcia ruchowe jest instruktor – osoba
poruszająca się na wózku, o podobnym stopniu dysfunkcji
narządu ruchu. Samodzielność i sprawność motoryczna in-
struktora jest dla uczestnika przykładem, co można osiąg-
nąć poprzez wytężoną i systematyczną pracę. Kadrę obo-
zu stanowią również osoby sprawne ruchowo (tzw. serwis),
których zadaniem jest zapewnienie prawidłowej asekuracji
uczestnikom podczas zajęć sportowych. Najczęściej są to
fi zjoterapeuci – wolontariusze dysponujący doświadcze-
niem dotyczącym prowadzenia i asekuracji uczestników
podczas zajęć.

Dla kadry AR obóz zaczyna się 1-2 dni wcześniej niż dla

uczestników. Czas ten poświęcony jest na zapoznanie się
z Ośrodkiem, w którym odbywać się będą treningi, omó-
wienie założeń organizacyjnych, jak również szkolenie no-
wej kadry serwisu z zakresu asekuracji w poszczególnych
dyscyplinach.

Uczestnicy zakwaterowywani są w pokojach razem

z instruktorami poruszającymi się na wózku. Takie postę-
powanie ma na celu umożliwienie poznania indywidual-
nych technik ułatwiających wykonanie czynności życia
codziennego.

Uczestnicy przechodzą 8-dniowy cykl treningowy.

Dzień zajęć ruchowych składa się z trzech 1,5-godzin-
nych treningów, opartych na pięciu dyscyplinach sporto-
wych: 1) technice jazdy na wózku, 2) pływaniu, 3) treningu
ogólnokondycyjnym, 4) łucznictwie, 5) tenisie stołowym.
Pod koniec każdego dnia prowadzone są wykłady z in-
nych dziedzin, np.: z tematyki dotyczącej historii i idei AR,
urologii, profi laktyki w leczeniu odleżyn, uprawnień osób
niepełnosprawnych, budowy wózka aktywnego, sportu
osób niepełnosprawnych oraz seksu i prokreacji osób po
urazie rdzenia kręgowego. Po wyjeździe uczestników do
domu kadra AR pozostaje dzień dłużej w celu podsumo-
wania obozu oraz wypełnienia kart oceny poszczególnych
uczestników.

Nauka czynności samoobsługowych osób z paraplegią

oraz niekompletną tetraplegią nie jest ujęta w określone
ramy treningowe. Podczas trwania szkolenia uczestnik obo-
zu zachęcany jest do samodzielnego wykonywania wszyst-
kich czynności samoobsługowych. Poszczególne elementy,
takie jak: mycie, ubieranie się, jedzenie, wprowadzane są
podczas posiłków, korzystania z natrysku, pobudki czy to-
alety wieczornej. Uczestnikowi w samodzielnym wykonaniu
tych czynności pomaga instruktor na wózku, podpowiadając

dedicated to people who are independent according to ev-
ery day routine activities. Regional training groups are usu-
ally also the information points for people after the injury of
spinal cord as well as for their families.

Improving procedure at Active Rehabilitation

Participation in AR camp, as the continuation of rehabilita-
tion improvement should take place the earliest 8-9 months
after injury of spinal cord. However, the best rehabilitation
results are obtained at the early post traumatic period, the
possibilities of improving the condition of functioning the
patient always exist [8]. As the practice shows, the person
who is too early referred to the camp has bigger problems
with coping with some motion activities.

The basic aim of AR camp is to teach the patients self

service activities and moving on the wheelchair and incre-
asing general fi tness of patients after injury of spinal cord
(the participants). In agreed Swedish model the person
who runs the classes is the instructor – the person mo-
ving on the wheelchair, at similar degree of dysfunction of
motion organ. Independence and physical effi ciency of the
instructor are the example to follow for the participants of
the camp, and the example of achievements that can be
reached by hard and systematic work. The camp staff are
also the people who are physically effi cient (service) whose
task is to provide the appropriate assurance for participant
during sports activities. The staff most frequently consists
of physiotherapeutist-volunteers, with experience in run-
ning and assurance of participants during classes.

AR staff starts the camp 1-2 days earlier than the par-

ticipants. The time is dedicated to familiarize with Resort
where the trainings take place, discussion over the orga-
nizational objectives, as well as the training of new service
staff according to assurance in particular discipline.

The participants are accommodated in rooms together

with the instructors moving on the wheel chairs. Such de-
aling enables to get to know the individual techniques that
facilitate doing the everyday activities.

The participants attend 8-day training cycle. The day of

motor classes consists of three and half hour long trainings,
based on fi ve sports disciplines: 1) technique of using the
wheelchair, 2) swimming, 3) general fi tness training, 4)
archery, 5) table tennis. At the end of each day there are
lectures from various areas, e.g.: subject area of history
and initiative of AR, urology, prophylaxis in treatment of
decubitus, improving the handicapped, the construction of
wheelchair, sport of handicapped people as well as the sex
and procreation of people after the injury of spinal cord.
After departure of participants, AR staff stays a day longer
in order to sum up the camp and fi ll in the evaluation fee-
dback of each participant.

The learning of self service activities of patients with

paraplegia and incomplete tetraplegia in not included in
specifi c training schedule. During training the camp parti-
cipant is encouraged to do independently all self service
activities. Particular elements such as: washing, getting
dressed, eating are introduced during the meals, having a
shower, waking up or evening washing. The instructor on
the wheelchair assists the participant to do the activities
independently and very often he/she presents his/her own
solution and technique, graduating the task according to
the level of diffi culty.

In case of paraplegics the study of self service activi-

ties usually means broaching and presenting the particular

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji

Fizjoterapia 2008, 16, 1

88

i często demonstrując własne rozwiązanie i technikę, stop-
niując zadania pod kątem trudności wykonania.

W przypadku paraplegików nauka czynności samoob-

sługowych polega zazwyczaj na omówieniu lub demon-
stracji danego elementu ruchowego. Sprawne kończyny
górne oraz dobra stabilizacja tułowia są wystarczają-
cą podstawą do szybkiego osiągnięcia samodzielności.
W przypadku osób z niekompletną tetraplegią istotnym ele-
mentem usprawniania jest umiejętność wykorzystania ich
niewielkich możliwości ruchowych do zapewnienia nieza-
leżności w życiu codziennym.

W rehabilitacji osób po urazie rdzenia kręgowego pod-

stawowe znaczenie ma zwiększenie siły i ogólnej wytrzy-
małości uczestnika [9], a temu celowi podporządkowane
są zajęcia z poszczególnych dyscyplin sportowych upra-
wianych podczas obozów AR.

Stałym elementem samodzielności jest umiejętność

jazdy na aktywnym wózku inwalidzkim. Uczestnik, zanim
pozna możliwości, jakie daje ten typ wózka, uczy się po-
prawnej i ergonomicznej jazdy po podłożu płaskim. W dal-
szym etapie uczy się pokonywania różnych barier archi-
tektonicznych, przy czym podstawową umiejętnością jest
nauka balansu na aktywnym wózku, tj. utrzymanie i jazda
na dwóch kołach napędowych wózka. Uczestnicy uczą się
techniki pokonywania przeszkód imitujących progi, pode-
sty, pochylnię, „tarkę” (tory kolejowe), schody.

Na obozach AR prowadzona jest nauka pływania w stan-

dardowym basenie pływackim, a każdy uczestnik jest aseku-
rowany przez co najmniej jednego wolontariusza. Początkowe
zajęcia zazwyczaj poświęcone są oswojeniu z wodą. Dalsza
nauka pływania uzależniona jest od umiejętności utrzymania
się na powierzchni wody (pływalność ciała). Uczestnik napę-
dza swoje ciało wyłącznie ruchami kończyn górnych. Podczas
kolejnych treningów prowadzona jest nauka pływania stylami
sportowymi. Uczestnik zachęcany jest do samodzielnego
wejścia i wyjścia z wody (ryc. 2) oraz wykonywania niezbęd-
nych czynności samoobsługowych [10, 11].

Trening ogólnokondycyjny jest polską modyfi kacją pro-

ponowanej przez Szwedów „siłowni”. Powodem powstania
nowej formuły zajęć było umożliwienie uczestnikom konty-
nuowania treningu w domu, po zakończeniu obozu. Pro-
ponowane zestawy ćwiczeń są łatwe do odtworzenia i nie
wymagają zakupu specjalistycznego sprzętu sportowego.

Trening ogólnokondycyjny ma za zadanie wzmocnienie

grup mięśniowych istotnych w samodzielnym funkcjonowa-
niu osoby po urazie rdzenia kręgowego. Podczas trwania
obozu instruktor prowadzący te zajęcia ma, zazwyczaj, do
wykorzystania 3 jednostki treningowe z jedną grupą ćwi-
czących. Pierwsze zajęcia poświęcone są ćwiczeniom sa-
moobsługi na materacu (tj. nauka obrotów ciała, przejścia
z leżenia do siadu, przesiadanie się z aktywnego wózka
na łóżko, wejście z podłoża na wózek) (ryc. 3). Uczestnik
uczy się również wykorzystywania pozbawionych kontro-
li części ciała jako przeciwwagi lub punktu podparcia, np.
nauka technicznego przesiadania się z wózka na materac
czy łóżko wymaga umiejętności częściowego przeniesie-
nia ciężaru ciała i oparcia się na kończynach dolnych. Na
drugich zajęciach uczestnicy poznają ćwiczenia ogólno-
rozwojowe na wózku, wzmacniające wszystkie zachowane
grupy mięśniowe – istotne dla samodzielnej egzystencji.
Podczas wykonywania ćwiczeń wykorzystuje się taśmy
Thera-Band, obciążniki zapinane na rzepy, hantle. Nato-
miast podczas trzecich zajęć wprowadza się elementy gier
i zabaw zespołowych.

Tenis stołowy prowadzony jest przy użyciu standardo-

wego sprzętu tej dyscypliny. Uczestnicy grają w pozycji
siedzącej na wózku blisko stołu. W przypadku osób z nie-
kompletną tetraplegią, gdy uczestnik nie jest w stanie sa-
modzielnie utrzymać rakietki w ręku, mocuje się ją do dłoni
za pomocą bandaża (ryc. 4).

motor element. Fit upper limbs and good balance of trun-
cus are adequate to achieve quickly the independence. In
case of patients with incomplete tetraplegia the signifi cant
element of improvement is the ability to use minor motor
possibilities to ensure the independence in daily life.

In rehabilitation of people after the injury of spinal cord

the foundation meaning has the enhancement of strength
and general endurance of the participant [9], having it in
mind the classes of particular sports disciplines are run
in order to achieve those objectives practiced during AR
camps.

The standing element of independence is the ability to

use the wheelchair. The participant before getting know the
possibilities that the wheel chair can offer that kind of whe-
el chair, must learn the proper and ergonomic ride on the
fl at surface. At the next stage the participant learns how to
handle with various architectural obstacles, while the fun-
damental skill is learning how to keep balance on the acti-
ve wheelchair, keeping balance and riding using only two
wheels of wheelchair. The participants learn how to lark the
obstacles imitating the doorsills, landings, slipway, “grater”
(rails), steps and stairs.

On AR camps there is swimming training in standard

swimming pool, each participant is assured by at least one
volunteer. At the beginning the classes are dedicated to
tame with water. Further swimming training depends on
ability to fl oat on water surface. The participant drives his/
her body only with mores of upper limbs. During further
trainings the participants learn how to swim in sports styles.
The participant is encouraged to get into and out of water
independently (Fig. 2) and doing the essential self service
[10, 11].

General fi t training is Polish modifi cation suggested by

the Swedish “gym”. The reason to create a new formula of
classes is to allow the participants to continue of training at
home, after completion of camp. Suggested set of exerci-
ses are easy to reproduce and do not require the speciali-
stic sports equipment.

The main aim of general fi tness training is to enforce the

muscle groups signifi cant for independent functioning of
the person after the injury of spinal cord. During the camp
the instructor running the classes usually has three trai-
ning units which are dedicated for one training group. The
fi rst classes are dedicated to exercises of self service on
the mattress (learning how to turn body, transfer position
from lying to sitting, changing the active wheelchair to bed,
getting on the wheelchair from the fl oor (Fig. 3). The par-
ticipant also learns how to use declawed of control body
parts as the counterbalance or bearing point e.g. learning
of technical changing the wheelchair to mattress or bed re-
quires the skills of partial carrying the weight and leaning
on bottom limps. On second classes the participants get
to know general exercises on the wheelchair, enforcing
all preserved muscle groups- signifi cant for independent
existence. During doing exercises the Thera-Band tape is
used, deadweights are fasten with hoop tape, dumbbells.
Moreover during the third classes the team games and fun
elements are introduced.

Table tennis is run with use of standard equipment for

that discipline. The participants play sitting on the wheel-
chair clone to table. In case of patients with complete tetra-
plegia, when the participant is not able to keep the racket in
his/her hands, it is assembled to his/her hand with bandage
(Fig. 4).

Table tennis in a dynamic way created the coordination

of abdomen and upper limbs’ muscles. It id the game that
improves general physical effi ciency, concentration and vi-
sual motor coordination. During the game the participant
is forced to tint his/her top body part very much. Those
moves are often done unconsciously forgetting about the

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska

The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps

Physiotheraphy 2008, 16, 1

89

Ryc. 1. Nauka zjazdu ze schodów na aktywnym wózku z aseku-
racją wolontariusza
Fig. 1. Learning sliding down the stairs on active wheelchair with
assurance of volunteer

Ryc. 2. Wejście do basenu z wózka aktywnego
Fig. 2. Getting into the water from active wheelchair

Ryc. 3. Ćwiczenie przejścia z leżenia do siadu przy pomocy wo-
lontariusza
Fig. 3. Exercises of changing position from lying to sitting with help
of volunteer

Ryc. 5. Strzelanie z łuku w wykonaniu osoby z niekompletną te-
traplegią
Fig. 5. Archery performed by the person with incomplete tetraplegia

Ryc. 4. Tenis stołowy w wykonaniu osoby z niekompletną tetra-
plegią
Fig. 4. Table tennis played by person with incomplete tetraplegia

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji

Fizjoterapia 2008, 16, 1

90

Tenis stołowy w sposób dynamiczny kształtuje koordyna-

cję mięśni tułowia i kończyn górnych. Jest grą poprawiającą
ogólną sprawność fi zyczną, koncentrację oraz koordynację
wzrokowo-ruchową. Podczas gry uczestnik zmuszony jest
do mocnych wychyleń górnej partii ciała. Często ruchy te
wykonuje nieświadomie zapominając o obawie wypadnięcia
z wózka, tym samym powiększając swój zakres ruchowy.

Łucznictwo prowadzone jest przy użyciu podstawowych

łuków sportowych. Odległość od tarczy nie przekracza za-
zwyczaj 10/15 m. Uczestnik strzela w pozycji siedzącej na
wózku. W przypadku niemożności chwytu łuku stosuje się
bandażowanie dłoni, natomiast gdy uczestnik nie jest w sta-
nie samodzielnie unieść łuku – wykorzystuje się podpórkę
pod łokieć. W przypadku niemożności chwytu cięciwy łuku,
na rękę nakładane jest „szydełko”, tj. umocowany do dłoni
i nadgarstka haczyk umożliwiający naciągnięcie cięciwy. Zwol-
nienie cięciwy wykonuje się poprzez odwrócenie nadgarstka
(ryc. 5). Podczas tych zajęć szczególną uwagę zwraca się na
zapewnienie bezpieczeństwa (możliwość postrzału).

Trening łucznictwa ukierunkowany jest na kształtowanie

statycznego napięcia tułowia i kończyn górnych oraz na po-
prawę stabilizacji tułowia i koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Strzelanie z łuku jest dyscypliną indywidualną, kształtującą
i poprawiającą postawę. Wyrabia cechy charakteru, takie
jak: zdyscyplinowanie, wytrwałość, opanowanie, spostrze-
gawczość i zdolność analizowania własnych poczynań.

Uczestnicy pracują w małych, 5-osobowych grupach

treningowych, współzawodnicząc ze sobą i wspierając się
podczas zajęć. Instruktor, prowadząc małą grupę, ma moż-
liwość dostosowania intensywności treningu oraz ćwiczeń
do potrzeb konkretnego uczestnika.

Podczas obozów AR uczestnik jest oceniany pod wzglę-

dem samoobsługi (samodzielne wykonywanie czynności
dnia codziennego), sprawności fi zycznej oraz postępów,
jakie poczynił w konkretnych dyscyplinach sportowych.
Oceny te przeprowadzane są w chwili przyjazdu uczest-
nika, następnie ponawiane w trakcie trwania zajęć trenin-
gowych oraz po zakończeniu obozu. Początkowa ocena
uczestnika oraz końcowe wnioski, sformułowane podczas
ostatniego obozowego zebrania kadry, przesyłane są do
siedziby Fundacji.

Podsumowanie

Usprawnianie podczas obozów AR ma za zadanie konty-
nuację i uzupełnienie postępowania fi zjoterapeutyczne-
go prowadzonego na oddziałach jednostek medycznych.
Zdarza się, że po zakończonym procesie rehabilitacyjnym
pacjent nie dysponuje pełną wiedzą na temat swojego sta-
nu funkcjonalnego, zagrożeń zdrowia oraz swoich możli-
wości.

Podczas trwania obozu AR uczestnicy mają okazję na-

uczyć się podstaw samodzielnego funkcjonowania osoby
poruszającej się na wózku inwalidzkim. Poznają techniki
ułatwiające wykonywanie podstawowych czynności życia
codziennego. Podczas trwania obozu zauważalna jest
również poprawa w technice napędzania aktywnego wóz-
ka inwalidzkiego. Zajęcia z techniki jazdy kształtują ponad-
to siłę oraz wytrzymałość kończyn górnych. Wzmacniane
są również mięśnie obręczy barkowej oraz stabilizujące tu-
łów. Podczas obozów AR wykorzystuje się także konkret-
ne dyscypliny sportowe, jak tenis stołowy i łucznictwo, do
osiągnięcia określonych celów rehabilitacyjnych. Zajęcia te
w ukierunkowany sposób służą poprawie stabilizacji tuło-
wia oraz zwiększeniu koordynacji ruchowej.

Obozy AR uczą osoby po urazie rdzenia kręgowego sa-

modzielnej pracy nad sobą oraz umiejętnego wykorzysty-
wania mechanizmów kompensacyjnych do poprawy swo-
jego stanu funkcjonalnego.

fear of falling out of wheelchair, in the meantime increasing
the motion scope.

Archery is practiced with basic sports bows. The distan-

ce from the board is not usually longer than 10/15 meters.
The participant shoots as sitting on the wheelchair. In case
of lack of shaft of bow, wrapping hand with bandage is
applied, however in case when the participant is not able
to stick up the bow independently – the elbow support is
used. In case of lack of possibility to grab of bow chord,
“crochet hook” is assembled on hand and wrist, the hook
that enables to draw the bow. Easing the bow chord is per-
formed by turning the wrist (Fig. 5). During the classes the
particular attention is paid to assure the safety (the possi-
bility of gunfi re).

Archery training is oriented on creating the static tension

of truncus and upper limes and improving the stabilization
of truncus and visual motor coordination. Archery is an in-
dividual disclipline, creating and improving the posture. It
forms character features such as: self-discipline, enduran-
ce, self- control, perceptiveness and ability to analyze own
actions.

The participants work in small groups, fi ve person tra-

ining groups, cooperating with each other and supporting
one another during classes. The instructor having a small
group has the possibility of adjusting the intensity of trai-
ning and exercises to needs of particular participant.

During AR camps, the participant is evaluated according

to self service (independent doing every day activities),
physical effi ciency and progress which he/she made in
particular sports disciplines.

Evaluation is carried out on participant’s arrival, then the

procedure is repeated during lasting training classes and at
the end of camp. The initial evaluation of participant and fi -
nal fi ndings, couched during last camp meeting of the staff,
are sent to head offi ce of Foundation.

Summary

Improvement during AR camps has as the aim to continu-
ation and supplement of physiotherapeutical procedures at
braches of medical units. It happens that after completed
rehabilitation process the patient does not have suffi cient
knowledge about his/her functional condition, health threats
and his/her abilities.

During AR camp the participants have the opportunity

to learn the basis of independent functioning of person
moving on the wheelchair. They fi nd out about techniques
facilitating doing basic every day activities. During lasting
the camp the signifi cant improvement can be observed
according to drive the active wheelchair. The classes on
technique of riding the wheelchair create the strength and
endurance of upper limbs. The shoulder girdle muscles
are also magnifi ed as well as the stabilizing the trunk mu-
scles. During AR camps the particular sports disciplines
are used such as table tennis and archery in order to
achieve the particular rehabilitation goals. The classed
are directed in order to improve stabilization of the trunk
and increasing motor coordination.

AR camps teach the person after the injury of spinal cord

independent work and skillful use of compensation mecha-
nisms in order to improve their functional condition.

Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska

The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps

Physiotheraphy 2008, 16, 1

91

[1] Tasiemski T. Urazy rdzenia kręgowego. Trening sa-

moobsługi i techniki jazdy wózkiem inwalidzkim. FAR,
Warszawa 2000, 9-10.

[2] Kwolek A. Rehabilitacja osób po urazie rdzenia kręgo-

wego w odcinku szyjnym. Postępy Rehabilitacji, 2002,
16, 4, 17-25.

[3] Cywińska-Wasilewska G. Ocena sprawności funkcjo-

nalnej chorych z urazowym uszkodzeniem rdzenia
kręgowego. Ortopedia, Traumatologia i Rehabilitacja,
2002, 6, 747-751.

[4] Kinalski. R. Kliniczna neurofi zjologiczna ocena rdze-

niowych mechanizmów stania lub kroczenia po uszko-
dzeniu mózgu lub rdzenia kręgowego. Fizjoterapia
Polska, 2001, 2, 183-186.

[5] Kinalski. R. Badania mózgowego sterowania ruchem

(BMSR) u chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowe-
go. Postępy Rehabilitacji, 1990, 4, 2, 7-14.

[6] Tasiemski

T. Kompleksowa rehabilitacja na przykładzie

National Spinal Injuries Centre w Szpitalu Stoke Man-
deville. Postępy Rehabilitacji, 1999, 13, 4, 111-121.

[7] Bolach E. Wpływ aktywnej rehabilitacji na reintegrację

społeczną osób po urazach rdzenia kręgowego. Fizjo-
terapia, 1998, 6, 1-2, 25-28.

[8] Pąchalski A. Podejście strategiczne do rehabilitacji

chorych z wysokimi urazami rdzenia kręgowego. Or-

Piśmiennictwo

References

topedia, Traumatologia i Rehabilitacja, 2001, 3, 2,
88-99.

[9] Knapik H. Nowoczesna rehabilitacja pacjentów po

urazach rdzenia kręgowego. Ortopedia, Traumatolo-
gia i Rehabilitacja, 2004, 4, 509-522.

[10] Bolach E. Pływanie jako jedna z form usprawniania

leczniczego na turnusach aktywnej rehabilitacji osób
po urazach rdzenia kręgowego. Fizjoterapia, 1997, 5,
4, 20-26.

[11] Bolach

E.

Jednostka treningowa w pływaniu paraple-

gików na turnusach aktywnej rehabilitacji, [w:] J. Ślę-
żyński (red.) Sport w rehabilitacji niepełnosprawnych.
Wyd. PSON, Kraków 1999, 88-91.

Adres do korespondencji:
Address for correspondence:

Lech Furmaniuk
ul. Kanałowa 18/7a
60-710 Poznań

Wpłynęło/Submitted: IV 2007

Zatwierdzono/Accepted: VI 2008