Pie iądz i a ki

. Powsta ie pie iądza i a ków e tral y h

-

za

alaz ó pie iądza uz aje się Su eró - i h pie iądz iał harakter jed ostek

o ra hu ko

h a ie o iego złoto i sre ro ło prze ho

a e u kapła ó , którz ustalali e

tych metali i wydawali potwierdzenia na glinianych tabliczkach)
-

pie iądz to aro poja ił się da ilo ie for ie złotej ka zki o określo ej adze

- banco

– stół

- kwity depozytowe

– pot ierdzał posiada ie depoz tu

- noty bankowe -

za ierał prz rze ze ie ankiera zamiany danej noty na kruszec okazicielowi

-

pa iki a ko e,

ikają e z raku ogra i ze e isji pie iądza, z usił iele rządó do

ograniczenia przywileju emisyjnego do grupy kilku, a z czasem nawet do jednego banku
-

po stał a ki e is j e

- b

a ki e is j e z zase za zęł speł ia oraz ię ej zada stał się a ka i e tral

i .

2. Euro -

i stytu jo al e podstawy wspól ej waluty europejskiej

- System z Bretton Woods -

lip u

roku, pod zas Ko fere ji Waluto ej i Fi a so ej Narodó

-

po oła o do ż ia Międz arodo Fu dusz Waluto MFW i da k Ś iato

-

podjęto pró ę prz goto ania nowego systemu walutowego (s ste polegał a pro adze iu

ezpośred iej

ia a złoto jed ie dolara a er ka skiego, i e alut s ste u ł

wymienia

e a dolara edług kursu, którego dopusz zal e od h le ie

osiło t lko ± %, pa st a ogł sta ilizo a kurs s ojej alut przez za iąga ie poż zek

MFW (system dewizowo-

złot )

-

pro le Sta ó )jed o zo

h z defi te udżeto

spo odo ał za ieszenie

ie ial oś i dolara a złoto listopadzie

roku i ostate z upadek s ste u z ar u

roku
- ERM (Exchange Rate Mechanism) -

Me ha iz Kursó Waluto

h - progra , ra a h którego

kraje zło ko skie Europejskiej Wspól ot Gospodar zej zgodził się utrz

a par tet kursó

wymiany ich walut.
-

usta o io o gra i e dopusz zal

h aha kursó dla każdej par alut jeśli z ia a kursu

aluto ego z liżała się do gra i , a ki e tral e da

h d ó h krajó i ter e io ał a r ku)

-

kłopot ERM

roku, które dopro adził do za h ia ia ałego Europejskiego S ste u

Mo etar ego EMS

usił z iększe ie dopusz zal

h gra i aha kursó alut do ± %.

- EMS (European Monetary System) - Europejski System Walutowy - porozumienie, na mocy

którego

iększoś krajó U ii Europejskiej po iązała s oje alut , zapo ie z t duż i h zaje

fluktuacjom
-

s ste został zorga izo a

roku dla sta ilizo a ia kursó aluto

h i prze i działa ia

i fla ji kraja h zło ko ski h
-

składał się o z Europejskiej Jed ostki Waluto ej - ECU (European Currency Unit), Mechanizmu

Kursó Waluto

h - ERM (Exchange Rate Mechanism), systemu interwencyjnego i kredytowego

a kó e tral

h oraz z Europejskiego Fu duszu Współpra Waluto ej

-

ECU ła jed ostką alut rozra hu ko ej opartej o alut pa st u zest i zą

h EMS, ają ą

spiera

ia ę iędz arodo ą ra a h U ii Europejskiej

-

e zes

h lata h dzie ię dziesiąt h, s ste z alazł się pod presja oraz ardziej

zróż i o a ej polit ki i s tua ji gospodar zej posz zegól

h pa st zło ko ski h

- Traktat z Maastricht -

podpisa lutego

roku przez d a aś ie pa st zło ko ski h

Europejskiej Wspól ot Gospodar zej, po ołał do ż ia jej iejs e U ię Europejską
- EMU (Economic and Monetary Union, European Monetary Union)

– Europejska Unia Monetarna -

składo a U ii Gospodar zej i Waluto ej, została fakt z ie pro adzona z dniem 1 stycznia 1999
roku

-

jede aś ie krajó U ii Europejskiej prz jęło za roże ie kursó

ia s oi h walut narodowych

zględe spól ej alut euro, z ta data za zęła fu k jo o a spól a aluta euro, ale tylko w

for ie ezgotó ko ej
-

od st z ia

roku euro zastąpiło ędą e o iegu a k ot i o et alut arodo

h

- ERM2 (Exchange Rate Mechanism) -

Me ha iz Kursó Waluto

h - od

roku, z iązku z

pro adze ie euro, jede aś ie alut U ii Europejskiej a zględe sie ie kurs szt

e, z li

żad e aha ia ie ogą ię iejs a, a alut krajó stref euro stał się zasadzie lokal

i

for

a i spól ej alut

3. Instrumenty banku centralnego

Pośred ie:

฀

operacje otwartego rynku

฀

opera je a papiera h artoś io

h e ito a

h przez a ki e tral e

฀

interwencje na rynku walutowym

฀

rezer o o iązko e i depoz t spe jal e

dezpośred ie - odgór e arzu a ie ogra i ze i zakazó :

฀

pułap kred to e

฀

aga ia o do pł

oś i

฀

aga ia o do struktur akt ó i pas ó

Perswazja moralna - nieformalne ustne sugestie, naciski

. Po iar pie iądza

-

podejś ie tra sak j e - istotą pie iądza jest t lko to, o sposó po sze h , ieod ołal i

at h iasto oże

korz sta e jako środek płat i z prz zakupie to aró i usług

zasad i za róż i a iedz pie iądze a i

i akt a i fi a so

i

-

podejś ie pł

oś io e -

hodzi z założe ia, że róż e akt a ogą speł ia fu k je pie iądza,

jeśli harakter zują się odpo ied ia pł

oś ią

Agregaty monetarne:
- M0 -

pie iądz a ku e tral ego z a ró ież azą o etar ą oraz pie iądze ielkiej o -

o ej uje gotó kę a k ot i o et o iegu oraz środki pie ięż e a ra hu ka h a kó
komercyjnych w banku centralnym
- M1 -

pie iądz tra sak j - o ej uje artoś a k otó i o et z ajdują

h się o iegu oraz

sta środkó pie ięż

h lud oś i i pod iotó gospodar z h a ra hu ka h t pu a’ ista,

ra hu ka h ieżą

h, ra hu ka h zeko

h

- M2 -

M + depoz t krótkoter i o e oraz sta środkó a ra hu ka h osz zęd oś io

h, a

także i e i stru e t fi a so e, p. eksle, o pie ięż e o harakterze krótkoter i o

- M3 - M2 + depozy

t , o liga je i i e papier artoś io e śred io- i długoter i o e

„Ko ar”

I. . . )akres i for a i gere ji pa stwa

For uło a e są skraj e opi ie: od ałko itego eli i o a ia udziału pa st a aż po jego

rozszerza ie kształto a iu gospodarki. Na tle stosu kó polit z

h gląda to tak:

-

li erało ie - postulują szeroki zakres s o od gospodar e, o pro adzi do ogra i ze ia

spra iedli oś i podziale do hodu i ajątku,
-

so jaliś i - postulują szersz zakres udziału pa st a gospodar e i ogra i zenie swobody w jej

kształto a iu oraz ię ej spra iedli oś i, z li ak e t położo e są a role pra pro esie
gospodarowania,
-

ko ser at ś i - podkreślają ardziej z a ze ie kapitału, postulują jego uprz ilejo a ie.

I.1.2. Wyborcze cykle polityczne /koniunkturalne/

W or ze kle polit z e dziedzi ie spra o a ia rządó przez partie polit z e to arz szą

kli z e u kształto a iu się poglądó a gospodarkę. Oz a za to, że

ik

oró jest

uzależ io od s tua ji gospodar zej.

Li erało ie al zą o wolny rynek, niski poziom inflacji

-

ted pod urze i pra o i

ierają so jalistó , którz o ie ują popra ę aru kó pra i

spra iedli podział
-

pod zas rządó so jalistó roś ie i fla ja, po ie aż i h polit ka jest ardzo ekspa s

a

- ludzie wy

ierają li erałó , a uregulo ali gospodarkę itd.

I. . . Przykłady zy ików produk ji:

฀

ziemia (grunty oraz surowce naturalne)

฀

kapitał do ra służą e do produk ji i

h dó r p. ud ki, asz

, urządze ia

฀

pra a

siłek ludzki

฀

wiedza (know-how)

฀

o o zes e podejś ie

I. . . Ry kowe e ha iz y sa oregulują e

Na r ku spot kają się ko su e i i produ e i, a doko a

ia dó r i usług za po o ą i h

e . Tu astępuje sa o z

a koord a ja działal oś i o u grup, z ierzają a do ró o agi

pop tu i podaż , prz odpo ied i pozio ie e .

I.1.5. Funkcje ceny

฀

Funkcja oceny

– skazuje a goto oś a

ó do zapłat określo ej e , a

o e iają do ro lu usługę przez pr z at e , po stro ie produ e tó e a określa koszt
wytwarzania

฀

Funkcja stymulacyjna

–skła ia produ e tó do z iększa ia podaż dó r i usług

฀

Funkcja informacyjna

– dot z zaró o za ho a ia i o e a

ó , jak i t ór ó za

pośred i t e e dó r i usług

฀

Funkcja koordynacyjna

– polega a zró o aże iu podaż i pop tu za po o ą e ha iz u

cen

฀

Funkcja sterowania

– polega a łaś i

roz iesz ze iu z

ikó produk ji za po o ą

ich ceny

฀

Funkcja substytucyjna

– polega a

orze przez przedsię iorst o korz st

h z

ikó

produkcji na podstawie ich ceny

sokie koszt zaa gażo a ia pra skła iają do jej

zastąpie ia kapitałe

฀

Funkcja innowacyjna

– skła ia do stoso a ia oraz o sz h roz iąza te h ologi z

h

I. . . For y zakłó e fu k jo owa ia ry ku

฀

zakłó e ia ko kure ji – monopole

฀

nastawieni

e przedsię ior ó a z sk – rak hę i do pod osze ia so jal

h kosztó

funkcjonowania gospodarki

฀

rak spra iedli ego podziału do hodu

฀

rak lu ogra i zo a odpo iedzial oś przedsię ior za spo odo a e za ie z sz ze ie

środo iska

I.1.7. Podstawowe z

ada ia pa stwa i jego zada ia dodatkowe.

Udział pa st a ie oże zastępo a e ha iz ó r ko

h, le z uzupeł ia je!

)ada ia pa st a:

฀

pra e określe ie ra fu k jo o a ia r ku określe ia reguł

ia dó r i usług z ał

s ste e u ó i za ezpie ze iem ich wykonania)

฀

dostar za ie dó r i usług pu li z

h, któr h t arza ie dla gospodarki pr at ej jest

ieopła al e

฀

dostar za ie dó r i usług pu li z

h do któr h pa st o jest ustrojo o zo o iąza e

฀

dąże ie do za ho a ia spra iedli oś i podziale do hodu i ajątku hodzi o zape ie ie
jednostkom lub gospodarstwom domowym dochodu na poziomie minimum egzystencji)

฀

dąże ie do z eutralizo a ia uje

h skutkó klu ko iu ktural ego

sokiej i fla ji i

wysokiego bezrobocia)

฀

koord a ja pla ów inwestycyjnych w skali makroekonomicznej (zbytnie ograniczanie

ko su p ji a rze z i est ji po oduje spadek ot a ji do pra i apię ia społe z e, z

drugiej stro trud o zape i zrost ko su p ji ez i est ji

I.2.1. Istota, fazy i okresy trwania cyklu koniunkturalnego

Cykl koniunkturalny -

zja isko stępo a ia gospodar e aha akt

oś i gospodar zej,

harakter zuje się z ia a i skaź ikó eko o i z

h p. ielkoś produk ji, pozio e ,

zatrudnienie, eksport, import).
Wzrost gospodar

z jest zakłó a a skutek roz i ię ia się pop tu i zdol oś i produk j

h.

W literaturze

ie ia e są okres tr a ia klu ko iu ktural ego:

฀

Krótkoter i o lata, tz . kl Juglara ,

฀

Śred ioter i o

lat, tz . kl Mit hella ,

฀

Długoter i o ok. lat, tz . kl Ko dratieffa .

Moż a odrę i faz klu ko iu ktural ego:
Faza wzrostu;
-

roś ie zatrud ie ie, do hód, pop t i ielkoś pie iądza,

-

z

iki produk j e są stop io o peł iej korz st a e

-

zrost skło oś i do inwestowania

- opinia publiczna reaguje optymistycznie na tempo i przejawy wzrostu

Faza wysokiej koniunktury;
-

z a zą a prze aga pop tu ad podażą

- wzrost stopy inflacji
-

pote jał produk j jest peł i korz sta , a pra o ior do agają się pod ższe ia pła

-

stop io e osła ie ie zai tereso a ia i esto a ie

- zwolnienie tempa wzrostu PKB

Faza boomu;
-

az a zo a jest z liżają ą się depresją

- stopniowo opinia publiczna jest coraz bardziej sceptyczna

Faza depresji;
-

oła a jest ograniczeniem inwestycji

-

spadek podaż dó r i est

j

h i zrost ezro o ia

-

spadają z ski przedsię ior ó

-

spadek do hodó pra o i z h

-

do hod a

ó i i h pop t stop io o aleją (

ołuje to astroje pes ist z e)

Faza kryzysu;
- spadek inwestycji, jak i popytu na dobra konsumpcyjne oraz wzrost bezrobocia
-

pote jał produk j ie jest korz sta

-

a ki d spo ują soki i rezer a i, le z ie a pop tu a kred t

- nastroje depresji

I. . . Pro le tzw. Magi z ego Trójkąta.

Magi z Trójkąt sta o i sta iliza ja e , peł e zatrud ie ie i ró o aga ila su płat i zego. Są to

postulat polit ki gospodar zej, któr h ko pro is ie jest łat . Po iędz posz zegól

i

ele e ta i tego trójkąta ie a har o ii, le z jest ko flikt z po odu ko kure ji iędz i i:

฀

Sta iliza ja e ie oz a za stał h e e jed

h dó r i usług ogą ros ą , a i

h

spada , hodzi t prz padku o sta il oś e prze ięt

h. Należ prz ją , że sta il e

e to jede z podsta o

h aru kó funkcjonowania gospodarki rynkowej.

฀

)ape ie ie sokiego pozio u zatrud ie ia, ie oz a za ogra i ze ia polit ki do peł ego

korz sta ia pra , le z ró ież i

h z

ikó produk ji. Ideal

zja iskie ła

s tua ja raku ezro o ia, gd ż jest o o iekorz st e po oduje szerze ie się u óst a,

apię społe z

h, ko ie z oś i stoso a ia tra sferó udżeto

h o harakterze

socjalnym)

฀

Ró o aga ila su płat i zego jest ożli a gd ad żka eksportu ad i porte

kształtuje się a pozio ie % do % produktu krajowego brutto

Jak ida sz stkie trz postulat są ardzo aż e i trud o dopro adzi do ko pro isu iędz
nimi.

I. . . Polityka fiskal a w kształtowa iu ko iu ktury auto aty z e sta ilizatory

Do arse ału środkó polit ki fiskal ej ależą przede sz stki podatki i datki udżeto e.

Polityka podatkowa:
฀

dostoso a ie pł ó udżeto

h do kształto a ia się ko iu ktur

฀

pod ższa e lu o iża e są sta ki podatko e al o też z ie ia a jest podsta a
opodatkowania

฀

oddział a ie za pośred i t e podatkó a pop t ko su p j i i est

j oraz a

ielkoś osz zęd oś i

฀

pa st o korz stuje t zakresie przede sz stki podatki do hodo e i podatek od

artoś i doda ej

W

datki udżeto e:

฀

z iększe ie datkó oso o

h i so jal

h a ezpośred i pł a ielkoś pop tu

konsumpcyjnego

฀

pu li z e datki i est

j e poz alają a z iększe ie produktu krajo ego rutto

Metod polit ki fiskal ej, stoso a e do kształto a ia ko iu ktur :
Podmiot

Oż ie ie pop tu

Ograniczenie popytu
Gospodarstwa domowe

-

o iże ie zali zek podatku do hodo

-

t

zaso e o iże ie sta ek podatku do hodo ego

-

płata dodatku ko iu ktural ego - pod ższe ie zali zek podatku do hodo

.

-

t

zaso e pod ższe ie sta ek podatku do hodo ego

-

po ór podatku koniunkturalnego

Przedsię iorst a

-

o iże ie zali zek podatku

-

t

zaso e o iże ie sta ek podatku

-

płata dodatku ko iu ktural ego, i est

j ego

-

pod ższe ie zali zek podatku

-

t

zaso e pod ższe ie sta ek podatku

-

po ór dodatku koniunkturalnego

Pa st o

-

t orze ie ad żek udżeto

h dla z iększe ia pop tu

-

z iększe ie zle e i est

j

h

-

ogra i ze ie datkó udżeto

h dla ogra i ze ia pop tu

-

ogra i ze ie za iąga ia kred tó

-

zo o iąza ie i st tu ji u ezpie ze io

h do loko a ia środkó a ku e tral

Zagranica

-

o hro a i teresó ha dlu zagra i z ego przez z iększe ie lu ogra i za ie

ia

I. . . Fu k je pie iądza:

฀

środek płat i z - u ożli ia regulo a ie zo o iąza i za iąga ie oraz spłatę kredytu

฀

środek tezaur za ji - u ożli ia t orze ie osz zęd oś i

฀

środek

ia - wymiano towarowo- usługo a

฀

ier ik artoś i - ier ik artoś i to aró

I. 3. 2. Rola banku centralnego

฀

e isja pie iądza

฀

refi a so a ie i

h a kó

฀

kształto a ie podażą a kó ko er j

h

฀

określa ie stop rezer o o iązko ej i stóp pro e to

h

฀

kaso a o sługa udżetu pa st a

฀

ad i istro a ie rezer a i aluto

i i zaso a i złota oraz de iza i

฀

utrz a ie sta il oś i s ste u a ko ego

฀

kontrola finansowa i

h a kó , ko trola i h pła al oś i

I. . . Na iastka pie iądza

To przede sz stki o rót ezgotó ko za k ięt o iegu rozli ze , p. przedsię iorst ie,

for ie kred tu ha dlo ego, for ie kart kred to

h pie iądz plastiko

itp. pie iądz peł i

rolę a strak j ą jako jed ostka ra hu ko a

I. . . Pie iądz a ku e tral ego, rezerwa i i al a o owiązkowa i pie iądz a ków
komercyjnych.

Pie iądz a ku e tral ego – ierz tel oś i a kó ko er j

h lu pod iotó poza a ko

h

deponowa

e a ku e tral

ogą ie posta pie iądza gotó ko ego lu ierz tel oś i a

żąda ie

Pie iądz a kó ko er j

h pie iądz ż ro

- ierz tel oś i a żąda ie pod iotó poza

a ko

h depo o a e a ku ko er j

ierz tel oś i te ogą

za ie io e a gotó kę

al o d spo o a e for ie przele ó lu zekó

Rezerwa minimalna

– ześ depoz tó , które a k ko er j jest zo o iąza utrz

a a

ra hu ku a ku e tral

. da k e tral oże określi sokoś rezer i i al ej a kó

kom

er j

h. Rezer a ta oże

opro e to a a lu ieopro e to a a. Rezer a i i al a a

na celu zapewnienie stabilizacji gospodarczej.

I. . . Czy iki kształtują e podaż pie iądza

฀

rezerwa minimalna -

ześ depoz tó , które a k ko er j jest zo o iąza utrz

a

na rachunku w

a ku e tral

, ższa stopa -

iejsza podaż pie iądza

฀

polityka stopy dyskontowej -

określe ie przez a k e tral stop red sko ta eksli i stop

lo

ardo ej, ższa stopa -

iejsza podaż pie iądza

฀

polit ka ot art h r kó opera je ot artego r ku - kup o i sprzedaż przez a k

e tral papieró artoś io

h, sprzedaż papieró artoś io

h przez a k e tral

-

iejsza podaż pie iądza

฀

s ste kursó aluto

h -

s ste kursó stał h ustala e a podsta ie de zji orga ó

pa st a – kurs oże

zró o ażo , ad artoś io lu pod artoś io

lu s ste

kursó z ie

h kształto a e przez podaż i pop t ez oddział a ia pa st a – ożli e

jest ukształto a ie kursu ró o agi

฀

redyskongenty -

gór e gra i e sprzedaż eksli a ko i e tral e u przez a ki

ko er j e ustala e przez a k e tral i d idual ie dla posz zegól

h a kó

ko er j

h zależ oś i od sta u i h ila su, el - zape ie ie pł

oś i finansowej

bankom komercyjnym

฀

popyt inwestycyjny

฀

zatrudnienie

฀

ceny

Rodzaje polit ki pie ięż ej:

฀

restrykcyjna

– z

iejsze ie podaż pie iądza

฀

ekspansywna

– z iększe ie podaż pie iądza

I. . . Poję ie i podziały do hodu

Do hód:
1.

zapłata z t tułu ś iad ze ia pra lu kapitału al o ieżą e tra sfer p. re t , ś iad ze ia
na wypadek choroby)

2.

uz ski a e przez oso ę, gospodarst o do o e oraz przedsię iorst o da

okresie

zasu z roż

h źródeł – do ra i usługi do hód aturze lu k ot pie ięż e

Z punktu widzenia podstawy roszczenia:
฀

Do hód ko trakto -

ika z u o o pra ę, aj u, dzierża itp.,

฀

Do hód rez dual - sta o i

ik działal oś i przedsię iorst a posta i z sku.

W zależ oś i od sił a

zej:

฀

Do hód o i al

฀

Do hód real

Z punktu widzenia mikro- i makroekonomicznego :
฀

Mikro -

dot z gospodarst do o

h, któr h do hód kształtuje się pod pł e

zaró o pop tu jak i podaż ,

฀

Makro -

u zględ ia oddział a ie i est ji a zrost pop tu i ko sek e ji a wzrost

dochodu.

Podział do hodu:

฀

podział fu k jo al - doko uje się iedz z

ika i produk ji – pra ą

agrodze ie za

pra ę i kapitałe k ota osiąg iętego z sku ; podsta o

kr teriu tego podziału jest

u zest i t o posz zegól

h z

ikó produkcji w procesie gospodarowania

฀

podział oso ist - u zględ ia sokoś i rozd spo o a ie do hodu iędz oso lu grup ,

t prz padku u zględ ia jest do hód ałko it po hodzą z róż

h źródeł podział

do hodu g po hodze ia, pł i, k alifika ji, kształ e ia

I. . . Do hód a zysk

Do hód – kojarzony z oso ą osiągają ą lu datkują ą go - sta o i s tezę łaś i oś i
ekonomicznych i osobistych (socjalnych) -

hodzi o zdol oś do osiąga ia do hodu, tj. sta zdro ia,

iek, kształ e ie, k alifikacje

Zysk

– sta o i ad żkę prz hodó ad koszta i działal oś i - jest zjawiskiem wybitnie

ekonomicznym, nie ma cech socjalnych

I. 4. 3. Krzywa Lorenza

Narzędzie do ada ia ieró oś i rozkładzie do hodu. Przedsta ia sposó grafi z , jaki jest
u

dział pod iotó gospodar z h osiąga

do hodzie.

Na osi preze tuje się zatrud ie ie, a a osi sokoś osiąg iętego do hodu

I krz a jest liżej li ii ° t spra iedli sz podział do hodu.

I. . . Rola osz zęd oś i i i westy ji

Osz zęd oś i – odroczenie konsumpcji przez dobrowolne lokowanie dochodu na rachunkach

a ko

h lu jego prze ho

a ie poza a ko e. ) t tułu loko a ia do hodu a ra hu ka h

a ko

h osz zędzają otrz uje odsetki, które po i

ko pe so a stopę i fla ji i sta o i

źródło do hodu.

Paradoks osz zęd oś io – z a za gra i ę osz zędza ia, polega o a t , że: osz zędzają

spodzie ają się po iększe ia do hodu
- spadek popy

tu jede z z

ikó re esji

-

a ki o iżają odsetki od kładó osz zęd oś io

h

-

skła ia ie osz zędzają

h do z iększe ia datkó ko su p j

h

Inwestycje

– i esto a ie kapitału elu jego po

oże ia

Cechy inwestycji :
฀

po odują doko

a ie datkó dłuższ okresie, z któr i jest z iąza e o zeki a ie

póź iejsz h z skó

฀

s

ą źródłe t orze ia ajątku

฀

są aru kie kształto a ia się prz szłej ko su p ji

I. . . Poję ie do hodu arodowego

Glo al e do hod osiąga e iągu roku z t tułu zatrud ie ia lu z ajątku przez pod iot

da

kraju. Wielkoś do hodu arodo ego jest skaź ikie pote jału gospodar zego da ego

kraju i dla fi a só pu li z

h sta o i źródło do hodó udżeto

h.

Udział podatkó do hodzie arodo

jest skazó ką o zakresie i ter e ji pa st a

gospodarce.

II. . . Pod ioty fi a sów pu li z y h:

฀

Pa st o orga ładz pu li z ej, orga ad i istra ji rządo ej, orga ko troli

pa st o ej i o hro pra a, sąd i tr u ał

฀

Sa orząd ter torial e g i , po iat , sa orząd oje ództ a

฀

Działal oś parafiskal a fu dusze elo e, róż ego rodzaju orga iza je i z iązki, do któr h

prz ależ oś pe

h grup za odo

h jest o ligator j a i taki też harakter aja

po iera e od zło kó składki

II. . . Pa stwo w gospodar e jako wład a i jako przedsię iorstwo

฀

Jako ład a

-

reguluje gospodarkę, realizuje zada ia za po o ą róż

h for prz usu

-

de zje są ar itral e p. gro adze ie do hodó for ie podatkó i jed ostro e

doko

a ie datkó for ie tra sferó lu su e ji

฀

Jako przedsię iorst o

-

jest produ e te oraz a

ą dó r i usług

-

jest istot

z

ikie orga izują

ż ie gospodar ze pro adza regula je pra e

aru kó pro adze ia róż ego rodzaju działal oś i

II. 1. 3. Optimum Pareto

Taki podział dostęp

h dó r, że ie oż a popra i s tua ji jed ego pod iotu dostar z u

iększej iloś i dó r ie pogarszają s tua ji któregokol iek z pozostał h pod iotó ikt ie

od osi korz ś i udz koszte .

Me ha iz r ko e ie u zględ iają ielu prz padka h Opti u Pareto, przez i ter e je

pa st a są uzasad io e.

II.

. . Przykłady zawod oś i e ha iz ów ry kowy h:

- Monopole -

ogra i zo a ko kure ja pł a a pozio kosztó i e ś iad zo

h usług, od ija

się to iekorz st ie a s tua ję aterial ą od ior ó to aró i usług, którz poz a ie i są

oru

- Sektorowe ograniczenie konkurencji

– ra że - np. prze sł lot i z , hut i t o lu energetyka –

w

t h ra ża h stępuje sil a ko e tra ja jed

lu kilku przedsię iorst a h, które

opa o ują r ek

- Przestrzenne ograniczenie konkurencji

– regiony - grę hodzą koszt tra sportu i ko e tra ja

sił ro o zej - ist ieje ó zas sie po iąza iędz aj liżej położo

i przedsię iorst a i

- Ograniczenie konkurencji z powodu technologii wytwarzania -

p. ogrze a ie iasta przez jed ą

lu d ie elektro iepło ie, zaopatrze ie e ergię elektr z ą lu gaz oże się od

a za

pośred i t e jed ego t lko przedsię iorst a
- Dobra nierentowne -

ist ieje grupa dó r, które astępst ie fu k jo o a ia e ha iz u

r ko ego ie są ogóle t arza e lu ogra i zo

h iloś ia h p. produk ja sprzętu

ojsko ego lu służą ego ezpie ze st u e ętrz e u kraju

-

Przerzu a ie kosztó - przedsię iorst a pr at e s ojej działal oś i po odują po sta ie

kosztó , któr h ie h ą po osi p. koszt z iąza e z za ie z sz ze ie środo iska , i h

przerzu e ie e a h to aró lu usług ogło dopro adzi do i h ieopła al oś i
- Obawa przed ryzykiem -

od osi się to z a z

stop iu do usług u ezpie ze io

h i

kred to

h, gdzie ielu prz padka h iez ęd a jest i ter e ja pa st a dla zape ie ia

ezpie ze stwa transakcjom tego rodzaju, i a zej oże do hodzi do ie pła al oś i i st tu ji

ubezpieczeniowych i bankowych.
-

drak ko ple e tar oś i produk ji - p. ie ielkie sza se ędą a uru ho ie ie produk ji

sa o hodó , gd ie ędzie te u to arz sz odpo ied ia produk ja opo , aku ulatoró lu
szyb

-

drak lu z iekształ e ie i for a ji

-

i for a je r ko e ają harakter ikroeko o i z

-

ie dają glądu kształto a ie się ko iu ktur

-

i for a je dot zą e aloró do ra lu usługi ogą

z iekształ a e a skutek strategii

marketingowej
-

regula je pra e

uszają a przedsię ior a h, i for a je o to arze lu usłudze

odpo iadał rze z ist i h aloro

II. . . Polity z y harakter udziału pa stwa w gospodarce

Udział pa st a gospodar e astępuje

iku de zji polit z

h, podej o a

h przez

parla e t, rząd i i e orga . Nie oż a go o e ia przez pr z at kształto a ia się do hodó i

kosztó oraz z sku, o jest harakter st z e dla gospodarki pr atnej.

II. . . )ałoże ia polityki so jal ej.

-

popra a ż ia i aru kó pra

-

ró

a ie sza s i eli i o a ie d spropor ji

-

pod osze ie pozio u sfer kultur ż ia o

ateli

-

z ol ie ia od podatkó lu ulgi podatko e dla pod iotó

iej za oż

h lu u oższ h

-

pa st o ie usi kiero a się z skie , dlatego ś iad zo e do ra pu li z e ogą

ieodpłat e,

zęś io o odpłat e lu ieodpłat e

II. . . Klasyfika ja dó r pu li z y h

Ce h dó r pu li z

h:

-

służą ogóło i

-

fi a so a e z podatkó i opłat

-

dostęp e iezależ ie od goto oś i zapłat

-

zaspokajają potrze z ioro e

-

ogól o dostęp e

Klas fika ja dó r pu li z

h:

฀

Dobra publiczne (czyste)

– dostęp e dla sz stki h, o e ie a

ia do ra jest

ezpłat e p. ojsko , rak ko kure

j oś i ze stro dó r pr at

h

฀

Do ra społe z e – ieodpłat oś o e ie a

ia, ró olegle fu k jo ują te sa e

do ra dostęp e z sektora pr at ego p. szkoł podsta o e

฀

Do ra społe z o-prywatne – ogą stępo a for ie i st tu ji pr at ej, ale są

zęś io o dofi a so

a e ze środkó pu li z

h p. szpitale, prz hod ie ed z e

II. 1. 8. Potrzeby zbiorowe i ich zaspokajanie

) ioro e potrze zaspakaja e są przez pa st o za po o ą udżetu. Potrze te są zaspokaja e
poprzez dostarczanie pr

zez pa st o dó r i usług pu li z

h. Podział t h dó r i usług oże

od iega od reguł stoso a

h przez gospodarkę pr at ą, z łasz za zakresie kształto a ia

odpłat oś i i dostęp oś i. )aspokaja ie z ioro

h potrze a ie t lko aspekt eko o i z , le z

ró ież polit z i so jal . De zje są podej o a e opar iu o i e kr teria iż te prz jęte

przez przedsię iorst a

II. 2. 1. Rynek gospodarczy a rynek polityczny

Rynek gospodarczy
Rynek polityczny

- kupujemy praktycznie codziennie
- decyzje indywidualne
-

de zje od oł al e

-

środki gro adzo e astępst ie sprzedaż dó r i usług

-

aj ardziej efekt

, gd stępuje ko kure ja

-

okreso o jakiś zas są

or

-

de zje iększoś i

-

de zje ieod oł al e

- finansowany przymusowo z p

ie iędz podat ikó

- najbardziej efektywny, gdy jest oligopolem

II. . . Wy ór polity z y pu li hoi e

Teoria

oru społe z ego. Posługuje się t i sa

i pra a i, jaki h eko o iś i uż ają do

a aliz ludzki h za ho a a r ku.

A aliza kosztó i korz ś i de zji podej o a

h przez pa st o polit kó . Waż jest ko flikt

iędz prefere ja i społe ze st a, a prefere ja i polit kó .

II. 2.3. Tryb uzyskiwania informacji do decyzji

Prefere je jed ostki lu grup społe z

h oż a ustali poprzez:

฀

badania opinii publicznej

฀

toku de okrat z

h

oró

II. . . De okra ja ezpośred ia a repreze tatyw a

ezpośred ia

reprezentatywna

-

ezpośred ie podej o a ie de zji pa st o

h lu i h ko

a ie przez ogół o

ateli

- formy: referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe
-

de zje podej ują przedsta i iele społe ze st a

ra i

ora h

-

oddaje opi ię ludzi da ej h ili

-

ożli oś głoso a ia każdej spra ie edług łas ego uz a ia, iezależ ie od sta o iska partii

politycznych
- odp

or oś a róż ego t pu a iski, korup ję i i e z

iki

-

oddaje opi ię ludzi h ili ostat i h

oró

-

rak ożli oś i głoso a ia pojed

zej spra ie od ie ie iż

ra a partia polit z a

-

de zje ogą

uzależ io e od lo

stó i korup ji

II. . . Wady i zalety jed o yśl oś i i woli większoś i

jed o śl oś

ola iększoś i

„+”

-

speł ia postulat Opti u

-

Pareto, gd ż prefere je sz stki h u zest ikó

oru są u zględ io e

-

każda oso a u zest i zą a ak ie

or z a z a zą pływ na jego wynik

-

krótki zas podej o a ia de zji

„-„

-

al o ie do hodzi do podję ia de zji ogóle, al o tr a to ardzo długo

- wystarczy jedna osoba do odrzucenia programu

-

prefere je

iejszoś i ie są u zględ io e

-

ś iado oś

or oże

ogra i za a przez so jote h i z e za iegi progra o e partii

polit z

h, rezulta ie

or a oże głoso a a op ję, której zasadzie sprze i ia się

(paradoks aktu wyboru

–

ik

oru sil ie zależ od pro edur

or zej

II. 2.6. Preferencje

środka i ykli z e większoś i

Naj zęś iej de dują

or plasują się środku skali prefere ji, gd ż jest i h aj ię ej, a

for uło a e postulat ie ają harakteru skraj ego.

C kli z e iększoś i – z ia prefere ji o do progra ó polit z

h, ie za sze pro adzą do

uja ie ia się prefere ji

or ó .

II. . . Paradoks wy or zy Co ordeta i sposo y łagodze ia jego oddziaływa ia.

W ik

oró zależ od kolej oś i, jakiej jest doko

a .

Paradoks polega a t , że A gr a z d, a d gr a z C, jednak przy zestawieniu A i C wygrywa C,
zamiast A.

Teoria ie ożli oś i Arro a - s tua ja której ie oż a określi społe z

h prefere ji.

Sposo łagodze ia tej teorii:

฀

ograniczenie liczby alternatyw wyborczych (lecz nie wszystko jest tylk

o iałe lu zar e

฀

prakt e dąż się do tz . logrolli gu

II. 2.8. Logrolling (koalicje)

Logrolling

–

ia a głosó , którą uz skuje się przez za iąz a ie koali ji dla łą ze ia róż

h

prefere ji

or ó i podję ia zró o ażo

h de zji polit z

h, sta o ią o e iekied

opt al ą ożli oś kiero a ia spra a i pa st a.

W zakresie logrolli gu dostrzegal jest raź zrost datkó pu li z

h i dłuże ia zasu

podejmowania decyzji.

II. 2.9. Zmiany preferencji a cykle wyborcze.

Międz i teresa i

or ó a i h repreze ta ta i oże do hodzi do ko fliktó . W or

od

ają się o ie raz a lu lat i t h okresa h ogą się z ie ia prefere je.

II. 2.10. Koszty podejmowanych decyzji

฀

egat

ie pł ają a poko a ą

ora h

iejszoś – po i ię ie i h potrze

฀

koszt kształtują się a pozio ie zero

jed ie prz padku ko ie z oś i jed o śl oś i

฀

aj ższe koszt po odo a e są przez de zje podej o a e tr ie z kłej iększoś i

฀

im mniejsze wymagania w zakresie trybu podejmowa

ia de zji, t i h koszt są ższe.

฀

koszt de zji polit z

h ogą uje

ie pł a a efekt

oś fu k jo o a ia r ku i

a aloka ję zaso ó .

II. . . Wpływ do i a ji środka wy or zego

Głó

zada ie partii polit z

h jest utrz a ie lu zdo

ie ładz . Partie adają opi ie

or ó , a i h podsta ie opra o a progra . Gd prefere je

or ó kształtują się

pośrodku p. iędz so jaliz e , a ko ser at z e , partie ędą u ikał for uło a ia

progra ó o ekstre al

h prefere ja h.

II. . . Ma ipulowa ie opi ia i wy or ów.

Partie są zai tereso a e a ipulo a ie opi ii

or ó , kształto a je pożąda

kieru ku. Dlatego progra partii polit z

h są:

฀

ogól iko e

฀

prz po i ają zespół iluzji

or z h p. o iet i a o iże ia podatkó i ró o zes ego

z iększe ia su e ji

฀

pł ają a e o je, prze a iają do o raź i

II. . . U ie zka od progra ów długoter i owy h

Naj ię ej z skują polit

, którz for ułują ogól e o iet i e z ież e z opi ią pu li z ą da

okresie

. Dlatego ało jest progra ó długoter i o

h i perspekt i z

h. Dla polit kó

god iejsze i pe iejsze są progra tz . ał h krokó . Polit

li zą prz t a zapo

ie ie

przez

or ó złożo

h i o iet i .

II. . . Koszty i korzyś i z wy orów.

Dla

or aż e jest to, :

฀

koszt

or ó ł iskie iskie podatki

฀

o ie a e korz ś i z t tułu dostępu do dó r pu li z

h sokie

sokie su e je

II. 2. 15. Pozycja biurokracji i prawo Parkinsona

Pracownicy administracji publicznej (biurokracja):
฀

do i h ależ ko

a ie de zji o t orze iu i podziale dó r i usług pu li z

h

฀

i h poz ja ie zależ od

ikó

oró

฀

ie t lko ko ują de zje orga ó pa st o

h, le z sa i for ułują s oje i teres

al zą o utrz a ie sil ej poz ji aterial ej i prestiżu oraz ładz

฀

ają o opol a podej o a ie de zji o do ra h pu li z

h

฀

ie z ra ają u agi a efekt

oś podej o a

h de zji, po prostu dają otrz a e

środki z udżetu

฀

korekta ieefekt

h de zji a drodze adzoru pozostaje kręgu o opolist , o rodzi

ezkar oś

Prawo Parkinsona -

ko

a ie zada dłuża się, peł iają ał zas pra . Jeżeli urzęd ik a

określo zas a ko a ie da ego zada ia, zada ie to zosta ie ko a e ożli ie

ajpóź iejsz ter i ie.

II. . . Grupy a isku lo yś i

Podsta o

i h zada ie jest

iera ie a isku a orga podej ują e de zje zakresie dó r

publicznych.
Formy grup nacisku:
฀

orga iza ji z ioro

h prz j ują łas statut, aru ki prz j o a ia zło kó , zasad

finansowania itp.)

฀

grup iefor al e t orzą się zależ oś i od i teresó , które ależ przedsta i grupie

polit z ej i do aga się i h łą ze ia do podej o a

h de zji skład jest z ie

i

uzależ io od rodzaju preze to a

h i teresó i i h pil oś i

Mogą

o ligator j e lu do ro ol e.

Grup a isku ogą oddział a pośred io edia h

ierają pł a opi ię pu li z ą,

pł a a tok legisla j i pro adzo e ego ja je i kształto a pote jał

or z i o ilizo a

or ó a rze z określo ej partii.

II. . . Istota fu k ji fi a sów pu li z y h aloka yj ej, redystry u yj ej i sta iliza yj ej

Funkcja alokacyjna;
-

polega a roz iesz ze iu produko a

h dó r pu li z

h

-

sz zupłoś zaso ó skład ia do efekt

ej aloka ji

-

gospodar e r ko ej o pra idło ej aloka ji de duje s ste e

-

zada ie fu k ji aloka j ej jest dopro adze ie do takiego rozdziału zaso ó , któr u ożli ił

pod iesie ie pozio u ogól ego do ro ytu
-

polega a tra sferze zaso ó for ie opodatko a ia sektora pr at ego a rze z pu li z ego

Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza);
-

podział pier ot - przez r ek kierują się kształ e ie , rzadkoś ią zaso ó , oże

harakter zo a się ieró oś ią

-

podział tór - za po o ą fi a só pu li z

h, sposó prz uso

-

speł ia postulat spra iedli ego podziału do hodu każda jed ostka po i a d spo o a

do hode a pozio ie zape iają

so jal e i i u egz ste ji – uzupeł ie ie do hodó

wa

rst u oższ h

-

postulat ró oś i sza s dostępie do dó r i usług

-

podsta o e arzędzia:

-

podatek do hodo opodatko a ie uzależ io e od ielkoś i do hodu

-

podatek od spadkó i daro iz ulgi dla aj liższej rodzi

-

podatki od spoż ia ajsil iej dot ka arst

iej za oż e

- transfery socjalne

-

su e jo o a ie przedsię iorst

Funkcja stabilizacyjna;
-

działa ia a t

kli z e

-

t orze ie aru kó akroeko o i z

h dla peł ego korz sta ia z

ikó produk ji

(wysokie zatrudnienie przy stabilnym poziomie cen)
- instrumenty:

-

z iększe ie podatkó - ograniczenie popytu

- zw

iększe ie datkó udżeto

h - z iększe ie pop tu

II. . . Kolizja iędzy fu k ja i fi a sów pu li z y h

Nie jest ożli e speł ie ie sz stki h fu k ji. Musi doko a

oru, które fu k je zrealizuje

peł i, a które iedostate z ie.

III. . . Składowe udżetu pu li z ego

Przez udżet pu li z ależ rozu ie zaró o udżet pa st o , jak i udżet sa orządo e.

Sta o i o progra zarządza ia pa st e .

III. . . Defi i ja udżetu

dudżet jest zesta ie ie do hodó i datkó pa st a a okres roku kale darzo ego lu

gospodar zego tz . roku udżeto ego . Istot e jest u zględ ie ie udże ie prefere ji i o iet i
wyborczych. Stanowi on nie tylko finan

so ą podsta ę rządze ia, le z jest także i stru e te

ko troli działal oś i orga ó ko a z h.

III. . . dudżet jako akt praw y, fu dusz i pla fi a sowy.

Akt prawny;

udżet jest określo a da rok usta ie udżeto ej, usta a udżeto a określa do hody i

datki pa st a a okres roku kale darzo ego, do hod i datki ustalo e są a podsta ie

o o iązują

h or pra

h

Fundusz ;
z ior i a środkó – środki pł ają do udżetu i z iego pł ają
Plan finansowy ;
pla prz szł h do hodó i datkó pa st a, jest pla e d rekt

akłada a orga

fi a so e i i

h ko a ó o o iązek zrealizo a ia do hodó zapla o a ej sokoś i

III. 1. 4. Problem autoryzacji politycznej

dudżet jako aj aż iejsz pu li z y plan finansowy wymaga autoryzacji politycznej przez parlament i

iała przedsta i ielskie sa orządu ter torial ego for ie usta lu u h ał .

W ko sek e ji orga te są zo o iąza e do jego ko a ia.

III. . . )asady udżetowe – istota

)asad udżetowe - postulat od oszą e się do udżetu

)asada uprzed ioś i;

postuluje u h ale ie udżetu przed rozpo zę ie roku udżeto ego, pra o udżeto e prze iduje

roz iąza ia okresie przejś io

iędz upł e ter i u do u h ale ia udżetu a fakt z

term

i e u h ale ia. Moż a tu

ie i astępują e for roz iąza :

-

pro izoriu udżeto e – t

zaso a i skró o a usta a udżeto a

- prorogacja

udżetu –przedłuże ie aż oś i udżetu u iegłoro z ego

-

pro adze ie gospodarki udżeto ej a podsta ie projektu udżetu – to roz iąza ie stosuje się,

gd ta sa a partia a iększoś rządzie i parla e ie.
-

upo aż ie ie rządu do doko

a ia iez ęd

h datkó okresie przejś io

– dotyczy to

sz zegól oś i akładó a usta o o prze idzia e urządze ia szkoły, szpitale, itp.) i

zo o iąza ia

ikają e z usta . W datki tez dot zą też fi a so a ia i est ji, zaopatrze ia,

ś iad ze i po o u zględ io

h udże ie poprzed iego roku.

)asada zupeł oś i;

postuluje odrę e uję ie sz stki h do hodó i datkó - udżeto a ie rutto, polegają e a

t , że do hod i datki ie są ujęte salde , le z ałoś i


)asada jed oś i;

postuluje, do hod i datki orga u pu li z ego ł ujęte jed

udże ie jed

ak ie .

)asada jed oś i udżetu a d a aspekt – for al udżet po i ie

za art jed ej usta ie

udżeto ej i aterial pł

udżeto e po i

t orz jede fu dusz, z którego

doko

a e są datki .

Zasada specjalizacji;
postuluje, a do hod i datki udżeto e ł odpo ied io uporządkowane. Specjalizacja

udżetu a trz aspekt :

- rzeczowy (rodzajowy)

– udże ie do hod są ujęte edług źródeł, zaś datki edług

przeznaczenia
-

iloś io – polega a uję iu udże ie do hodó i datkó określo

h k ota h

- czasowy

– ujęte udże ie do hod i datki ogą

ko

a e t lko okresie

o o iąz a ia usta udżeto ej

)asada ogól oś i;

postuluje, a do hodó udżeto

h ie iąza o ezpośred io z określo

i datka i, le z

służ ł pokr iu ałoś i datkó udżeto

h.

)asada ja oś i;

postuluje uja ie ie udżetu faza h pla o a ia, u h ala ia i ko

a ia udżetu, hodzi o

udostęp ie ie udżetu o

atelo

)asada ró o agi udżeto ej;

oz a za takie ukształto a ie datkó , a ie przekra zał o e sokoś i do hodó tzn., aby nie

stąpił defi t udżeto , prakt e zasada ta jest trud a do utrz a ia.

IV. . . Do hody a wpływy udżetowe z wykładu

Środki pu li z e – sz stkie pł

udżeto e do hod + prz hod

Dochody

– charakter bezzwrotny (nowe fundusze poz ska e przez pa st o p. podatki, środki z UE

Przychody

– charakter zwrotny – pł

ze spłat udzielo

h kred tó , pł

z pr at za ji

IV. . . Źródła do hodów podstawowe i uzupeł iają e.

Podsta o a for a do hodó udżeto

h:

฀

pł

z t tułu podatkó

Uzupeł iają e for do hodó udżeto

h:

฀

opłat

฀

do hod z pu li z ej działal oś i zaro ko ej

฀

składki u ezpie ze ia społe z ego

฀

poż zki pu li z e

฀

do hod z e isji pie iądza

IV. . . Pa stwo podatkowe, i terwe jo iz pa stwowy

Pa st o podatkowe – pa st o kształtuje stosu ki gospodar ze, fi a so e, polit z e i so jal e

przez podatki po iera e od przedsię iorst i gospodarst do o

h.

K ota podatkó określa zaraze stopie ogra i ze ia pop tu przedsię iorst i gospodarst
domowych na r

ze z z iększe ia pop tu pa st a. Ma to istot e z a ze ie dla poz ji pa st a

gospodarce rynkowej.
I ter e jo iz pa st o - polit ka akt

ego oddział a ia pa st a a prze ieg pro esó

gospodarczych

IV. . . Defi i ja i rodzaje opłat.

Opłat to jed a z for , jakiej po iera e są do hod udżeto e.

Moż a rozróż i trojakiego rodzaju opłat :

฀

opłat ędą e podatka i rak harakteru ek i ale t ego, p. opłata kli at z a

฀

opłat ędą e e a i po iera e za ia za ś iad ze ie zaje

e, są peł i

ek i alet e, p. opłata za gaz, odę

฀

opłat ad i istra j e opłat po iera e z t tułu z

oś i urzędo

h

IV. . . Rodzaje do hodów z działal oś i zaro kowej pa stwa:

฀

ofero a ie usług ko u ika j

h i zaopatrze io

h

฀

oferowanie

usług a kó i kas osz zęd oś io

h

฀

udział działal oś i zaro ko ej i

h pod iotó ,

฀

z dzierża gru tó itp.

Wpł

z takiej działal oś i zaro ko ej sta o ią do hod udżetó lokal

h.

IV. . . Charakter składek a u ezpie ze ie społe zne

฀

ają harakter o o iązko i są ted z liżo e do podatkó

฀

ist ieje rela ja iędz i i a otrz

a

i ś iad ze ia i

฀

trud o skaza zi d idualizo a ą ek i ale t oś

฀

gd składki te sta o ią do hod udżetu pa st o ego to ó zas udżet jest zo o iąza
do finansowania ryzyka ubezpieczeniowego

IV. . . Poży zki pu li z e

฀

ogą

za iąga e sposó prz uso lu do ro ol

฀

ogą

za iąga e kraju lu za gra i ą

฀

t orzą iluzję ułat io ego z iększe ia do hodó a to harakter doraź

IV. 1. 8. Renta emisyjna

Róż i a iędz koszta i e isji pie iędz a i h o i al ą artoś ią.

IV. 2. 1. Definicja podatku

Podatek

– jest ś iad ze ie :

฀

pie ięż

– po iera pie iądzu, a ie aturze

฀

przymusowym

– jest o o iązko , o ej uje każdego

฀

ieodpłat

ieek i ale t

– ieko ie z ie otrz asz t le ile zapła iłeś

฀

ogól

– ie a z gór określo ego elu a o zosta ie da

฀

bezzwrotnym

– ie podlega z roto i a rze z pod iotu, od którego został po ra

฀

akłada

przez pa st o i sa orząd ter torial .

IV. . . Pod iot podatku, płat ik, i kase t

Podmiot podatku

– podatnik - oso a fiz z a, pra a lu ie posiadają a oso o oś i pra ej

zo o iąza a do zapła e ia podatku.

Płat ik - oso ą opła ają ą podatek

฀

w sensie prawnym

– oso a odpo iedzial a za pra idło e o li ze ie, po ra ie i przekaza ie

podatku łaś i

orga o

฀

w sensie ekonomicznym

–oso a po oszą a fakt z ie podatek a to iejs e prz padku

przerzucenia podatku przez podatnika na inne osoby, np. podatek VAT)

Inkasent -

oso a o o iąza a do po ra ia od podat ika podatku i pła e ia go e łaś i

ter i ie orga o i podatko e u, ie po osi odpo iedzial oś i za pra idło e al ze ie podatku

IV. 2. 3. Przedmiot podatku i postacie dochodu.

Przedmiot podatku - zjawis

ko lu zdarze ie, z któr łą z się o o iązek opła e ia podatku.

zjawisko

zdarzenie

do hód
grunt
kapitał
lokal
spadek
darowizna

osiąg ię ie do hodu

nabycie gruntu
posiada ie kapitału
posiadanie lokalu
otrzymanie spadku
otrzymanie darowizny

Z punktu

idze ia eko o i z ego przed iote podatku jest do hód trak ie jego t orze ia i

podziału. W t zakresie rozróż i oż a:
I. Dwie fazy tworzenia dochodu :
฀

stęp ą posta ią do hodu jest prz hód - są i osiąg ięte środki pie ięż e z da ego źródła

przyc

hodó ez potrą a ia kosztó i h uz ska ia

฀

kolej ej fazie astępuje ustale ie kosztó uz ska ia prz hodu, jeżeli prz hód jest ższ

od kosztó jego uz ska ia - do hód ad żka prz hodu ad koszta i jego uz ska ia ,
przypadku odwrotnym - strata

II. D ie faz jego podziału:

฀

datko a a ko su p ję - jeżeli e a h a

a

h dó r i usług jest za art

podatek, to opodatko a jest do hód toku datko a ia

฀

„zakrzep ięt ” posta i ajątku - jeżeli o iążo ędzie do hód „zakrzepłej” postaci, to

oz a za to opodatko a ie ajątku.

IV. 2. 4. Podstawa opodatkowania

Podstawa podatku -

artoś io o lu iloś io o określo przed iot podatku. Podsta a podatku

służ określe iu jego sokoś i.

฀

Wartoś io o – określo złot h o rót, do hód, ajątek

฀

Iloś io o – podsta a określo a sztuka h, długoś i, edług po ierz h i lu agi

IV. 2. 5. Stawka podatkowa procentowa i kwotowa.

Stawka podatkowa -

rażo a pro e ie lu k o ie sokoś podatku jaką po iera się od da ej

podsta opodatko a ia p. % od l zł do hodu lu zł od kg ka .

IV. 2. 6. Skala podatkowa

Skala podatkowa -

zespół sta ek i podsta podatko

h, o skali ó i , gd stępują d ie lu

ię ej sta ek i podsta podatko

h p. PIT, ak za a sa o hod uzależ io a od poje

oś i

silnika)

IV. . . Stawki propor jo al e, stałe

฀

stał stosu ek do podsta opodatko a ia

฀

zmiany podstawy opodatkowania nie

po odują z ia sta ki podatko ej

฀

stoso a e są przede sz stki podatka h o iążają

h prz hód oraz do hód

datko a ko su p ję – np. podatek VAT

IV. 2. 8. Stawki (skale) progresywne

฀

tempo wzrostu stawki jest szybsze od tempa wzrostu podstawy opodatkowania

฀

s ste korz st iejsz dla osó u oższ h

Progresja globalna (stopniowa lub schodkowa) -

do ałej podsta opodatko a ia stosuje się jed ą

sta kę podatko ą, przez o podsta a ta jest opodatko a a sposó glo al . W ołuje to d a
skutki:
฀

gra i a h przedziałó podsta opodatko a ia astępuje g ałto

i ieuzasad io

wzrost podatku

฀

ra a h podsta opodatko a ia o iąże ie a harakter propor jo al

Międz stopie stopa pośred ia - łagodzi zja isko g ałto ego i ieuzasad io ego wzrostu podatku

a gra i a h przedziałó podsta opodatko a ia.

Np.: sta ka % dla do hodu do

i sta ka % dla do hodu po żej

Gd do hód

osi

฀

* % + zł to o zostało ad

Międz stopie stosuje się do zasu, gd podat iko i podlegają e u pod ższą stopę pozosta ie po

potra e iu podatku k ota ższa, iż podat iko i, którego do hod są opodatko a e sta ką

iższą.

Progresja iągła sz ze lo a a polega a podziale podsta opodatko a ia a zęś i i stoso a iu

do każdej z i h osobnej stawki podatkowej.

Np.: sta ka % dla do hodu do

i sta ka % dla do hodu po żej

Gd do hód

osi

฀

* % + * %

IV. . . Progresja pośred ia i ezpośred ia

Progresja pośred ia polega a t , że skala podatko a ajpier u zględ ia i i u ol e od

podatku i i u egz ste ji , a po i astępuje strefa propor jo al a i dopiero po przekro ze iu
pewnego poziomu podstawy opodatkowania jest stosowana progresja.
Progresja ezpośred ia polega a t , że skala podatko a jest ałko i ie progres

a.

W zakresie progresji ezpośred iej oż a rozróż i trz jej for :

฀

liniowa

– ró o ier zrost podatku

฀

przyspieszona

– sil iej o iąża sokie do hod

฀

opóź io a – łagodzi o iąże ia soki h do hodó

IV. 2. 10. Zimna progresja.

Progresja „zi

a” poja ia się ó zas, gd ez z ia sta ek i real ej podsta opodatko a ia

o iąże ie podatko e roś ie. Jest to z iąza e aj zęś iej z i fla j

o i al

zroste

dochodu.

IV. 2. 11. Stawki regresywne i degresywne

Stawki regresywne -

są od ró o ą progresją, gd ż ros ą iarę o iża ia się podsta

opodatkowania.
Stawki degresywne -

łą zo e z progresją, zasadzie są o e sta ka i propor jo al

i, ale prz

iski h podsta a h opodatko a ia przekształ ają się progres

e rzadko stosowane w

praktyce).

IV. . . )dol oś płat i za i sprawiedliwoś pozio a i pio owa

)dol oś płat i za – istot z

ik kształtują strukturę podatkó . Postulat uzależ ie ia

o iąże ia a rze z udżetu od zdol oś i do pła e ia podatku lu opłat . Nie iado o o a

kr teriu określają

zdol oś płat i zą, posiada ajątek, do hód z ko su p ja

Spra iedli e rozłoże ie iężaru podatko ego:

฀

Spra iedli oś pozio a - gd pod iot z ajdują e się podo ej s tua ji ędą jed ako o

o iążo e

฀

Spr

a iedli oś pio o a - pod iot d spo ują e ższ do hode po i

pła i ższe

podatki.

IV. . . Klasyfika ja podatków:

W zależ oś i od faz t orze ia i podziału do hodu:

฀

przychodowe

– podatek prze sło , od gru tó , od kapitału

฀

dochodowe

– PIT, CIT

฀

od konsumpcji

– VAT, akcyza

฀

ajątko e – zęś io e lu ałko ite o iąże ie ajątku

W zależ oś i od u zględ ie ia aspektu so jal ego:

฀

podmiotowe (osobiste)

– u zględ iają zdol oś płat i zą sta rodziny, wiek, stan

zdrowotny) -

ają aspekt so jal , p. PIT, podatek od spadkó i daro iz

฀

przedmiotowe (rzeczowe)

– ie u zględ iają e h oso ist h podat ika, p. VAT

W zależ oś i od przerzu al oś i podatku:

฀

ezpośred ie – podat ik i płat ik to oso ide t z e

฀

pośred ie – podatki przerzucane, np. podatek VAT jest przerzucany na konsumenta

)e zględu ko u prz padają podatki:

฀

pa st o e – są do hoda i udżetu pa st a

฀

sa orządo e – są do hoda i udżetó sa orządu ter torial ego

IV. 2. 14. Zasady podatkowe Adama Smitha

฀

)asada ró oś i

d każd ł opodatko a stoso ie do sokoś i do hodu lu artoś i ajątku, sz s

podat i uz skują taki sa do hód po i i

tak sa o trakto a i, ez żad

h prz ilejó

zasadą po sze h ego opodatko a ia

฀

)asada pe oś i

d podat ik iał ożli oś dokład ego poz a ia iążą

h a i podatkó elu skalkulo a ia

opła al oś i działal oś i ฀ t lko łagodze ia podatkó jest ożli e iągu tr a ia roku

podatko ego, i e z ia usza

ustalo e przed jego rozpo zę ie

฀

)asada dogod oś i

Poda

tki po i

po iera e taki zasie i taki sposó , a podat iko i ło ajdogod iej je

zapła i

฀

)asada ta ioś i

Podatki po i

ś iąga e jak aj

iejsz koszte , a i h efekt skar o ł jak aj iększ .

W prze i

razie zrastają e koszt po oru podatkó po iągają za so ą auto at z ie

z iększe ie sa

h podatkó , dla zró o aże ia po oszo

h kosztó i h po oru.

IV. . . Fu k je podatków

฀

fiskalna

– głó e źródło do hodó udżetu pa st a, g ara tują fi a so a ie datkó

publicznych

฀

redystrybucyjna

– podatki są i stru e te przesu a ia do hodó po iędz róż

i

grupa i społe z

i

฀

stymulacyjna

– podatki są korz st a e przez pa st o elu oddział a ia a de zje

pod iotó gospodar z h

IV. . . Me tal oś a oral oś podatkowa.

฀

Me tal oś podatko ą - z ioro a reak ja społe z a a opodatko a ie

฀

Moral oś podatko a - indywidualne reakcje na opodatkowanie

IV. . . U hyla ie się od podatku, zapo ieże ie opodatkowa iu u ika ie , doś ig ię ie
podatku

U h la ie się od podatku:

฀

Nielegalne -

zataje ie pro adze ia działal oś i opodatko a ej, fałszo a iu doku e tó

ają

h z a ze ie dla

iaru podatku, składa iu fałsz

h zez a , za ża ie kosztó

uz ska ia prz hodó

฀

Legalne - z

apo ieże ie opodatko a iu - w przypadku podatku od spoż ia oż a ogra i z

ko su p ję lu kupo a do ra ie opodatko a e, opodatko a ie pra oże skło i

przedsię ior ó do zastępo a ia jej asz a i pro esie t arza ia, przedsię ior ogą

t arza do ra iżej opodatko a e

Doś ig ię ie podatku - dla utrz a ia do hodu i aru kó ż ia a ie z ie io

pozio ie

z iększa się zas pra lu jej daj oś

IV. . . Wpływ podatków a ko su p ję , osz zęd oś i /i westy je i e y

฀

podatki ogra i zają ko su p ję, po ie aż gospodarst a do o e posiadają

iej środkó

(efekt substytucyjny)

฀

opodatko a ie odsetek oże dopro adzi do ogra i ze ia skło oś i do osz zędza ia,

ró o ześ ie z

iejszają i est je

฀

podatki zęsto są przerzu a e a a

ó stąd ogą spo odo a zrost e

IV. 3. 4. Krzywa Laffera

฀

Ukazuje z iązek iędz pozio e sta ki podatko ej a sokoś ią pł ó podatko

h.

฀

Prz sta e podatko ej zero ej lu

% ie a ogóle pł ó podatko

h. Sta ki

iesz zą e się iędz sta ką zero ą a

% po odują zrost pł ó podatkowych, ale

t lko do pe ego pu ktu, po przekro ze iu którego astępuje spadek pł ó .

฀

O iże ie sta ki podatko ej po oduje zrost pł ó podatko

h. Nato iast

ekstre al ie sokie sta ki podatko e po odują rozszerze ie działal oś i „szarej”
strefie.

IX. . . Poję ie długu pu li z ego:

Kred t za iąg ięte przez pa st o i sa orząd ter torial . Sta o ią o e istot e źródło do hodó

udżeto

h. Od podatkó róż i je ko ie z oś spłat raz z odsetka i.

IX. . . Syste atyka długu według kredyto ior y, kredytodaw y i rodzaju długu.

Kredytobiorcy

– pa st o i sa orząd ter torial

Kredytodawcy

– banki komercyjne, instytucje ubezpieczeniowe, gospodarstwa domowe,

przedsię iorst a krajo e, i st tu je i przedsię iorst a zagra i z e

Rodzaje długu:

)e zględu a źródło fi a so a ia:

฀

dług krajo

฀

dług zagra i z

)e zględu a kr teriu ter torial e:

฀

dług rządo

฀

dług sa orządo

)e zględu a kr teriu zasu:

฀

dług krótkoter i o do roku

฀

dług śred ioter i o od roku do lat

฀

dług długoter i o po żej lat

IX. . . Dług krajowy a zagra i z y

Dług krajo Dług zagra i z
-

za iąga u pod iotó rodzi

h

-

o iążają krajo produkt społe z

-

zęsto za iąga a spła i dług zagra i z

-

za iąga u pod iotó zagranicznych

-

ie o iążają krajo ego produktu społe z ego

-

za iąga e są ó zas, gd rakuje kraju ożli oś i kred to a ia lu są o e stosu ko o za

skromne

IX. . . Praw e gra i e zadłuże ia

Podsta ę do za iąga ia kred tu przez pa st o i sa orząd ter torial t orzą posta o ie ia

ko st tu ji, usta a o fi a sa h pu li z

h i usta oda st a o sa orządzie.

฀

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

฀ ie ol o za iąga poż zek lu udziela g ara ji i

porę ze , astępst ie któr h pa st o dług pu li z przekro z / artoś i

produktu krajo ego rutto, zakaz fi a so a ia defi tu udżetu pa st a poprzez za iąga ie

zo o iąza a ku e tral

฀

Ustawa o finansach publicznych

฀ określa ogól e zasad za iąga ia długu, e isji papieró

artoś io

h i zarządza ia długie Skar u Pa st a, a także pro edur ostroż oś io e

IX. . . Rów owaga gospodar za jako gra i a

)adłuże ie ie po i o arusza ró o agi gospodar zej. Skoro gra i a zostaje przekroczona w

prz padku zakłó e ia ró o agi gospodar zej przez kred t, to ó zas kied o tej ró o adze

służ , ie a przekro ze ia gra i .

IX. . . Uzasad io e kredytowa ie wydatków, a aliza kosztów i korzyś i

Uzasadnione kredytowanie:
฀

u ożli iają e lepsze korz sta ie ożli oś i produk j

h

฀

u ożli iają e roz i ię ie i popra ę produk ji

฀

u ożli iają e łaś i sz podział produktu społe z ego

A aliza korz ś i i kosztó –przepro adze ie s ula ji for fi a so a ia działal oś i pu li z ej za

po o ą podatkó i kred tu o po oże o e i korz ś i i koszt , p.:

฀

działal oś i est

j a oże

fi a so a a z kred tó , po ie aż iąże się z prz szł i

pł a i udżeto

i, o po oże sfi a so a jego spłatę

฀

zada ia o harakterze ieżą

ie dają ożli oś sfi a so a ia kred tu, ię za sze ędą

po odo ał o iąże ie prz szł h pł ó podatko

h

IX. . . Gra i e fiskal e odsetki do wpływów, odsetki do wydatków

฀

rela ja odsetek do ielkoś i pł ó podatko

h – ustale ie udziału odsetek e

pł a h podatko

h przez a ze ie z a z ej zęś i pł ó a spłatę odsetek kred tu

sta o i zagroże ie

฀

rela ja odsetek do ielkoś i datkó udżeto

h - ustale ie udziału odsetek

datka h udżeto

h przez a ze ie z a z ej zęś i datkó a o sługę długu stanowi

zagroże ie

฀

relacja odsetek do PKB

IX. 2. 5. Znaczenie wzrostu PKB

฀

skaź ik PKd jest uz a a za jed ą z aj aż iejsz h ielkoś i akroeko o i z

h, gd ż

poz ala pokaza tre d , spró o a o e i jaki stadiu klu ko iu ktural ego z ajduje

się gospodarka

฀

zrost PKd oz a za zaz

zaj do r sta gospodarki, zrost produk ji prze sło ej,

prz pł i est ji zagra i z

h, zrost eksportu

฀

prz pł i est ji zagra i z

h i zrost eksportu po odują z iększe ie pop tu a alutę

arodo ą ze stro zagra i , o raża się e zroś ie jej kursu

฀

utrz ują się zrost PKd oże przejś fazę "przegrza ia gospodarki" - wzrost tendencji
inflacyjnych

IX. . . Międzypokole iowe rozłoże ie spłaty długów

Wiąże się z o iąża ie prz szł h pokole koszta i długó za iąga

h o e ie lu ze spłatą

starego długu pu li z ego przez o e e pokole ia.

W h ili za iąga ia kred tu ależ zasta o i się ad długoter i o

i skutka i, z łasz za

zakresie ogra i ze ia ko su p ji i i est ji prz szł h pokole . ) t doraź e za iąga ie kred tu

pu li z ego oże ie iekorz st e skutki długoter i o e, o z polit

zapo i ają, gd ż

kierują się skute z oś ią takt ki

or zej.

IX. . . Kryteria fiskal e i o etar e z Traktatu z Maastri ht z wykładu

Fiskalne: ,
฀

defi t udżeto ie oże przekra za % PKd da ego kraju

฀

dług pu li z ie oże przekra za % PKd da ego kraju

Monetarne:
฀

i fla ja pa st ie starają

się o zło kost o o ser o a a przez ał rok przed

procesem kwalifikacyjnym

ie oże

iększa iż , pu ktu pro e to ego od śred iej

i fla ji trze h pa st a h o aj iższ jej pozio ie

฀

długoter i o a stopa pro e to a ie oże

iększa iż pu kt pro e to e od

śred iej stóp pro e to

h trze h pa st a h UE o aj iższej inflacji

IX. . . Fi a sowa ie wydatków zwy zaj y h i adzwy zaj y h

W datki z

zaj e po i

fi a so a e łą z ie z ieżą

h pł ó podatko

h.

W datki adz

zaj e ogą

fi a so a e e e tual ie kred te .

Do datkó adz

zaj

h zali za się:

฀

datki sa ofi a sują e się i re to e i est je

฀

datki, z któr h korz ś i są długoter i o e

฀

datki

agają e at h iasto ego sfi a so a ia i dla któr h ie oż a z aleź

odpo ied i h pł ó podatko

h

IX. 3. 2. Zalety i wady kredytu publicznego

Zalety:
฀

kred t źródłe fi a so a ia i stru e tó kształto a ia ko iu ktur , z łasz za

zatrud ie ia ro ót pu li z

h okresa h re esji i depresji

฀

kred t alter at

sposo e fi a so a ia adz

zaj

h datkó udżeto

h

Wady:
฀

kred t pro adzi do erozji d s pli udżeto ej – ró o aga udżeto a s hodzi a dalsze

iejs e lekko śl oś podej o a iu de zji, ieodpo iedzial oś ,

฀

ieprodukt

harakter datkó udżeto

h, któr oże

potęgo a przez

finansowanie ic

h za po o ą kred tu

฀

kred t za iąga przez pa st o i sa orząd redukuje roz iar i est ji pr at

h, gd ż są

oni konkurentami na rynku kredytowym

฀

kred t oże pro adzi do z iększe ia i fla ji, gd kred toda

ze h ą osiąg ą z sk

iku pod ższe ia odsetek

฀

oże po odo a ogra i ze ie t orze ia kapitału pr at ego tra sfer zaso ó z sektora

prywatnego do publicznego)

฀

spłata długu sta o i o iąże ie dla podat ikó i oże po odo a reduk ję zada

fi a so a

h z udżetu

IX. . . )adłuże ie a i fla ja efekt sa ospłat y

Na ogół pa st o e o liga je i papier artoś io e opie ają a stałe opro e to a ie, które

u zględ ia stopę i fla ji. Prog ozo a ie długoter i o ej stop i fla ji oże pro adzi do

łęd

h o e , gd i fla ja roś ie sz

iej od stop opro e to a ia poż zki, ó zas

kredytodawca ponosi realne straty

฀ astępuje o iże ie sił a

zej długu real ie trze a spła i

mniej)
Dlatego z pu ktu idze ia kred toda

korz st iejsze są poż zki krótkoter i o e.

IX. 3. 4. Moratorium, konwersja, repudiacja

Moratorium

– odro ze ie spłat – pa st o ie spła a za iąg iętego długu po ie aż ie oże lu ie

chce

– z ie ia się t lko aru ek ter i u, jest to de zja jed ostro a, o której de duje dłuż ik

Konwersja

– przymusowa lub dobrowolna z ia a dot h zas o o iązują

h aru kó poż zki

p. opro e to a ia, ter i u lu aru kó spłat doko a a a o porozu ie ia z

poż zkoda ą

Repudiacja

– jed ostro a od o a uz a ia długu zagra i z ego przez dłuż ika, zaz

zaj uż a

się, a astrasz i ró i do ego ja ji, a ko sek e ji do ko ersji długu

X. . . Ko ep je zakresu wydatków:

฀

Partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne -

opo iadają się za ożli ie szeroki udziałe

pa st a kształto a iu działal oś i. I ter e jo iz pa st o o ej uje gospodarkę,

za ezpie ze ie społe z e, oś iatę i aukę oraz zdro ie, sz zegól oś i szeroki zakres a jo aliza ji

gospodarki. Taką posta ę partii oż a tłu a z ieuf oś ią do jed ostki, skło oś ią do szerokiej

ko troli pu li z ej i zęś i dąże ie do za ezpie ze ia aterial ego szeroki h arst lud oś i

z łasz za u oższej. Po oduje to z iększe ie kosztó fu k jo o a ia pa st a przez ad ier ie
rozbudowany aparat administracyjny
฀

Ko ser at ś i – także opo iadają się za szersz udziałe pa st a kształto a iu

działal oś i

฀

Li erało ie i li eral i de okra i - opo iadają się za ogra i ze ie i ter e jo iz u

pa st o ego. Przede sz stki ak e tują z a ze ie r ku kształto a iu działal oś i

gospodar zej z ra ają u agę a fu da e tal e z a ze ie łas oś i pr at ej, ko kure ji i

s o ód o

atelski h. Poz ala to a ogra i ze ie kosztó działal oś i pu li z ej. Jed akże i taki

progra a s oje uje

e stro , gd ż za ied uje arst , które z róż

h po odó ie ogą

so ie poradzi , p. z po odu podeszłego ieku, złego sta u zdro ia, dużej li z dzie i a
utrzymaniu itp.

X. . . Postulat su sydiar oś i.

)god ie z postulate zada ia po i

ko

a e a tere ie i h położe ia lu oddział a ia.

Jeżeli z a ze ie zada kra za poza ra lokal e, to po i

o e

realizo a e przez orga

ższego stop ia. W postula ie su s diar oś i za arte jest założe ie de e traliza ji działal oś i

publicznej.

X. 1. 3. Zadania podstawowe a lokalne

Podsta o e zada ia, o istot

z a ze iu, są zastrzeżo e dla pa st a, p. zada ia dot zą e

o ro , ezpie ze st a e ętrz ego,

iaru spra iedli oś i, pla o a ia gospodarki, nauki i

kultury.

)ada ia o z a ze iu lokal

są gestii sa orządu ter torial ego, p. oś iata, o hro a zdro ia,

opieka społe z a, gospodarka ko u al a.

X. 1. 4. Dobra wg zasady wykluczenia ceny:

฀

dobra publiczne (o specyficznym charakterze, w za

kresie któr h ałko i ie za odzi postulat

wykluczenia ceny)

฀

do ra er tor z e gdzie zęś io o oże

u zględ io a zasada klu ze ia e p.

ochrona zdrowia)

฀

do ra pr at e i h zakresie peł i u zględ io jest postulat e , p. odzież,

ż

oś .

X. 2. 1. Prawo Wagnera

– stałego wzrostu wydatków

Wraz z roz oje społe z

, ładze pu li z e z łasz za pa st o e zgłaszają pop t a oraz

iększe do hod i doko ują oraz iększ h datkó , gd ż potrze z ioro e ros ą sz

iej iż

indywidualne

. Prz z

to . i . zrost lud oś i i oraz ardziej sko pliko a e struktur

pa st o e.

X. . . Ukryte for y wydatków

Ukr te for datkó – pa st o ukr tej for ie u zest i z kształto a iu działal oś i

pu li z ej, gd ż ie z ajduje to ezpośred iego odz ier iedle ia datka h udżeto

h –

hodzi o to, że akład rze z istoś i są kiero a e a zatrud ie ie perso elu i zakup rze zo e, a

ie ezpośred io do pod iotu otrz ują ego ś iad ze ie.

X. . . Przy zy y wzrostu wydatków:

฀

Ros ą do hód a ieszka a – pa st o dla pod iesie ia atrak j oś i dó r pu li z

h

po osi oraz iększe datki a i h t orze ie

฀

Przemiany technologiczne

– pa st o ślad za postępe te h i z

usi oder izo a

posaże ie ad i istra ji, szkol i t a, szpitali itp., ró o ześ ie pa st o jest i i jatore

postępu te h i z ego dziedzi ie z roje , ada kos osu, o hro środo iska

฀

Zmiany demograficzne

– od łodze ie zrost datkó a oś iatę lu starze ie się

społe ze st a zrost datkó a opiekę ed z ą, s ste e er tal

฀

Koszt ś iad ze pu li z

h – spowodowane rozbudowanym aparatem administracji

publicznej

฀

Urbanizacja

– skupie ie dużej li z lud oś i iasta h, ła ia ał szereg potrze p.

potrze a ezpie ze st a, roz udo a i frastruktury

X. . . Nor owa ie wydatków względe zada .

Nor o a ie polega a określe iu ielkoś i akładó a posz zegól e zada ia. Np. dziedzi ie

datkó a oś iatę ustala się or ę prz liże iu a u z ia i astęp ie te li z ę

oż przez

li z ę u z ió , określi k otę pla o a

h datkó .

Na skutek postępu te h i z ego ad i istra ja, szkol i t o i szpitale

agają oraz iększ h

i est ji, a które trud o or o a datki. Poja iają się roz ież oś i iędz or o a

i

datka i a działal oś ieżą ą a ie or o a

i akłada i a działal oś i est

j ą.

X. . . Kategorie wydatków pu li z y h:

Wydatki osobowe -

agrodze ie osó zatrud io

h sektorze pu li z

.

W datki a zakup ra a h zle e pu li z

h

datki rze zo e - przeznaczone a zakup dó r

i usług a r ku p. projekt ar hitekto i z e, tra sporto e, ekspert z i st tu ji auko

h –

zaz

zaj pod posta ią zle e pu li z

h a

ra ajkorz st iejsze aru ki .

Transfery socjalne na rzecz gospodarstw domowych -

tra sfer środkó udżeto

h a rze z

gospodarst do o

h, podsta o

ele jest z iększe ie sił a

zej gospodarst

domowych i

dofi a so a ie arst u oższ h.

Su e je dla przedsię iorst - sta o ią skład ik gospodarki r ko ej, i h ele jest przeniesienie

sił a

zej z udżetu a przedsię iorst a ez ś iad ze ia zaje

ego; for su e ji: ulgi,

zwolnienia podatkowe, premie, dodatki.

X. . . )asady tra sferów udżetowy h:

฀

zasada su s diar oś i – ajpier ależ korz sta szelkie ożli oś i sa opo o ze

stro rodzi i z ajo

h, a dopiero po

zerpa iu i h ożli oś i ależ z ró i się o po o ze

środkó pu li z

h.

฀

zasada przyczynowo-skutkowa

– określa prz z

ko ie z oś i prz z a ia po o ;

ró a ie do hodu astępuje dopiero po ustale iu prz z jego o iże ia ądź utrat

฀

zasada ubezpieczenia, zabezpieczenia i opieki

– kształtuje róż sposó pu li z e

ś iad ze ia so jal e:

Ubezpieczenie -

i d idual e fi a so a ie r z ka for ie składek u ezpie ze io

h, zamian

za składki i st tu je u ezpie ze io e pła ają ś iad ze ia

Zabezpieczenie -

ie jest z iąza e z żad

ś iad ze ie pie ięż

posta i składek, le z

sta o i jed ostro

o o iązek pa st a do ko pe so a ia uje

h skutkó zdarze p.

ś iad ze ia a rze z ofiar oj , apadó terror st z

h

Opieka -

dot z prz padkó sz zegól

h, gd sa opo o jest ieskute z a, po o udziela się

sz stki potrze ują

środkó do ż ia

X. . . Powody su we jo owa ia przedsię iorstw:

฀

ra że i regio zagrożo e struktural ie

-

p. gór i t o, hut i t o, prze sł sto z io i tekst l

-

harakter st z e dla t h ra ż są duża li z a zatrud io

h, skupie ie przestrze e, ie oż oś

oder iza ji z łas

h środkó przedsię iorst

- na skutek spadku cen

i zrostu kosztó t arza ia astępuje zrost ezro o ia

-

zada ie su e ji jest t orze ie alter at

h roz iąza – inwestycje, tworzenie nowych

miejsc pracy, rozbudowa infrastruktury.
฀

łagodze ie uzależ ie ia gospodarki od zagra i

฀

finansowanie

ada i roz oju - uspra ie ie produk ji i d str u ji oraz o iże ie kosztó

฀

red str u j e przesła ki su e jo o a ia:

-

spiera ie roz oju regio al ego zape ie ie ieszka o odpo ied iego pozio u do hodu i

aru kó ż ia

-

osiąg ię ie z sku, gd to ar lu usługi są sprzeda a e a pozio ie kosztó ądź po iżej t lko

su e ja oże zape i z sk przedsię iorst u
-

elo oś o iże ia e sprzedaż , rozszerz krąg a

ó

- zapewnienie pracownikom odpowiedniego poziomu wynagrodzenia.

X. 4.

. Gra i e wydatków - z ież oś i z długie

Trud o określi gra i e datkó , gd ż rakuje po sze h ie uz a

h kr terió i h t ze ia. W

zależ oś i od tego jaka partia spra uje rząd , taki ędzie zakres i ter e ji pa st a. Po iąga to za

so ą określo e koszt . Szeroka i ter e ja pa st a oz a za zasadzie sokie podatki i datki

pu li z e oraz zadłuże ie. ) kolei ogra i zo a i ter e ja oże oz a za iższe podatki i datki
publiczne.

X. . . Sposo y ogra i za ia wydatków pu li z y h.

Wydatki publi

z e ogą

ogra i zo e astępst ie:

฀

pr at za ji fi a so a ia działal oś i zastępo a ie podatkó opłata i

฀

pr at za ji produk ji z iększe ie efekt

oś i t arza ia dó r przez po ierze ie go

sektorowi prywatnemu)

฀

sprzedaż przedsię iorst pa st o

h

z iększ pł

podatko e i ogra i z

datki. I h sprzedaż sektoro i pr at e u poz ala a i h opodatko a ie

฀

li eraliza ji aru kó r ko

h ogra i ze ie o opolist z ej poz ji przedsię iorst

publicznych)

Ustawa „Prawo a kowe”

1. Definicja banku (art. 2)

Oso a pra a ut orzo ą zgod ie z przepisa i usta , działają ą a podsta ie zez ole

upra iają

h do ko

a ia z

oś i a ko

h o iążają

h r z kie środki po ierzo e

pod jaki kol iek t tułe z rot

a k usi posiada także i e środki poza s oi i

. Określe ia a k i kasa art.

Moż a i h uż a jed ie ted , gd speł ia się odpo ied ie aru ki, jątki:

฀

gd jed oz a z ie

ika, że jed ostki ie ko ują z

oś i a ko

h p. a k

po słó

฀

raz „kasa” oże

także uż a az ie jed ostki, która a podsta ie odrę ej

usta gro adzi osz zęd oś i oraz udziela poż zek pie ięż

h oso o fiz z

zrzeszonym w tej jednostce

3. Definicje (art. 4):

฀

bank krajowy -

a k ają siedzi ę a tere ie Rze zypospolitej Polskiej

฀

bank zagraniczny -

a k ają siedzi ę poza ter toriu U ii Europejskiej

฀

iędz arodo a i st tu ja fi a so a – iędz arodo e pu li z e pod iot , ut orzo e

przez co najmniej dwa kraje UE

฀

karta płat i za – u i ersal e poję ie a kartę kred to ą upra iają ą do doko

a ia

płat lu zapłat z korz sta ie kred tu i kartę gotó ko ą upra iają ą do płat

gotó ki lu doko

a ia zapłat

฀

pie iądz elektro i z - artoś pie ięż a sta o ią a elektro i z odpo ied ik z akó

pie ięż

h, jest ożli do przekształ e ia a pie iądz gotó ko

฀

instytucja finansowa -

pod iot ie ędą a kie a i i st tu ją kred to ą, którego

podsta o a działal oś ędą a źródłe iększoś i prz hodó polega a ko

a iu

działal oś i gospodar zej w zakresie np.:

-

a

a ia i z

a ia udziałó lu ak ji do aklerskie, fu dusze i est

j e

-

udziela ia poż zek ze środkó łas

h p. PROVIDENT

-

udostęp ia ia skład ikó ajątko

h a podsta ie u o leasi gu fir leasi go e

-

ś iad ze ia usług zakresie a

a ia i z

a ia ierz tel oś i fir fa tori go e

-

udziela ia g ara ji, porę ze p. KUKE

-

ś iad ze ia usług zakresie zarządza ia akt a i,

-

ś iad ze ia usług zakresie doradzt a fi a so ego, t i est

j ego

฀

instytucja kredytowa -

pod iot ają s oją siedzi ę za gra i ą Rze z pospolitej Polskiej a

ter toriu U ii Europejskiej, pro adzą działal oś polegają ą a prz j o a iu depoz tó

i udziela iu kred tó lu a da a iu pie iądza elektro i z ego a ki komercyjne z

siedzi ą UE

฀

i st tu ja pośred i zą a - a k lu i a i st tu ja u zest i zą a ko

a iu przele ó

tra sgra i z

h, ie ędą a a kie zle e ioda

a i a kie e efi je ta

. Czy oś i a kowe

ąski z a ze iu art. . . – ogą ko

a t lko a ki:

฀

prz j o a ie kładó pie ięż

h płat

h a żąda ie oraz ter i o

h

฀

pro adze ie ra hu kó t h kładó

฀

udziela ie kred tó

฀

udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw

฀

emitowanie

a ko

h papieró artoś io

h

฀

przepro adza ie a ko

h rozli ze pie ięż

h

฀

da a ie i stru e tu pie iądza elektro i z ego,

w szerokim znaczeniu (art. 5.2.)

– i e i st tu je ró ież ogą ko

a te z

oś i, ale ted

ie az a się to już z

oś ią a ko ą:

฀

udziela ie poż zek pie ięż

h

฀

operacje czekowe i wekslowe

฀

da a ie kart płat i z h oraz ko

a ie opera ji prz i h uż iu

฀

a

a ie i z

a ie ierz tel oś i pie ięż

h

฀

prze ho

a ie przed iotó i papieró artoś io

h oraz udostęp ia ie skr tek

sejfowych

฀

pro adze ie skupu i sprzedaż artoś i de izo

h

฀

udziela ie i pot ierdza ie porę ze

฀

pośred i t o doko

a iu przekazó pie ięż

h oraz rozli ze o ro ie de izo

. I a działal oś a ków art.

฀

o

ej o a ie lu a

a ie ak ji i pra z ak ji, udziałó i ej oso pra ej i jed ostek

uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

฀

za iąga ie zo o iąza z iąza e z e isją papieró artoś io

h

฀

doko

a ie o rotu papiera i artoś io

i

฀

nabywanie i zby

a ie ieru ho oś i

฀

ś iad ze ie usług ko sulta j o-doradczych w sprawach finansowych

฀

ś iad ze ie usług ert fika j

h rozu ie iu przepisó o podpisie elektro i z

. Pły oś płat i za a ków art.

da k jest o o iąza do utrz

a ia pł

oś i płat i zej dostoso a ej do roz iaró

i rodzaju działal oś i, sposó zape iają ko a ie sz stki h zo o iąza

pie ięż

h zgod ie z ter i a i i h płat oś i. Jest to ardzo „ot art ” art kuł dają adzoro i

ożli oś i terpreta ji.

7. Rodzaje ba

ków art.

da ki ogą

t orzo e jako:

฀

a ki pa st o e

฀

a ki spółdziel ze

฀

a ki for ie spółek ak j

h

. )ałoży iele a ków art.

฀

da ki for ie spółek ak j

h ฀ założ iela i ogą

oso pra e i oso fiz z e

(minimum 3

założ ieli

฀

da ki spółdziel ze ฀ założ iela i ogą

t lko oso fiz z e i i u

9. Zezwolenie na utworzenie banku (art. 30a)

da k for ie spółki ak j ej i a k spółdziel z ogą

ut orzo e po uz ska iu

zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

. Kapitał założy ielski art.

฀

Banki w formie s

półek ak j

h - kapitał założ ielski ie oże

iższ od ró o artoś i

złot h

euro

฀

da ki spółdziel ze - kapitał założ ielski ie oże

iższ od ró o artoś i złot h

euro a ki, które ie zdołał uz iera takiego kapitału są z uszo e do zrzesza ia

się

฀

płata kapitału założ ielskiego a ku pa st o ego, jak ró ież dziele ie z ajątku

Skar u Pa st a i

h środkó a pokr ie kapitału założ ielskiego po i o astąpi

przed złoże ie przez a k pa st o do Ko isji Nadzoru Fi a so ego iosku o

zez ole ie a rozpo zę ie działal oś i

. )ezwole ie a rozpo zę ie działal oś i art.

da k oże rozpo zą działal oś dopiero po uz ska iu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

)ez ole ie a rozpo zę ie przez a k działal oś i daje się po st ierdze iu, że a k:

฀

jest ależ ie prz goto a orga iza j ie do rozpo zę ia działal oś i

฀

zgro adził ałoś i kapitał założ ielski

฀

dysponuje o

dpo ied i i aru ka i do prze ho

a ia środkó pie ięż

h

12. Kredyt (art. 69)

da k zo o iązuje się odda do d spoz ji kred to ior a zas oz a zo u o ie k otę

środkó pie ięż

h z przez a ze ie a ustalo el, a kred to ior a zo o iązuje się do

korz sta ia z iej a aru ka h określo

h u o ie, z rotu k ot korz sta ego kred tu raz

z odsetka i oz a zo

h ter i a h spłat oraz zapłat pro izji od udzielo ego kred tu.

U o a kred tu po i a

za arta a piś ie i określa sz zegól oś i:

฀

strony umowy

฀

k otę i alutę kred t

฀

el, a któr kred t został udzielo

฀

zasad i ter i spłat kred tu

฀

sokoś opro e to a ia kred tu i aru ki jego z ia

฀

sposó za ezpie ze ia spłat kred tu

฀

zakres upra ie a ku z iąza

h z ko trolą korz sta ia i spłat kred tu

฀

ter i i sposó posta ie ia do d spoz ji kred to ior środkó pie ięż

h

฀

sokoś pro izji, jeżeli u o a ją prze iduje

฀

aru ki doko

a ia z ia i roz iąza ia u o

. )dol oś kredytowa art.

)dol oś do spłat za iąg iętego kred tu raz z odsetka i ter i a h określo

h u o ie.

W jątki, gd a k oże udzieli kred tu ez posiada ej zdol oś i:

฀

usta o ie ie sz zegól ego sposo u za ezpie ze ia spłat

฀

przedstawienie programu naprawy gospo

darki pod iotu iz espla u , którego realiza ja

zapewni -

edług o e a ku - uz ska ie zdol oś i kred to ej określo

zasie

฀

udziela ie kred tu o out orzo e u przedsię ior

14. Konsorcjum bankowe (art. 73)

da ki elu spól ego udziele ia kred tu ogą za rze u o ę o ut orze iu

ko sor ju a ko ego. Połą ze ie to ko z się auto at z ie po sfi alizo a iu przedsię zię ia.

15. Gwarancja bankowa (art. 81)

Jed ostro e zo o iąza ie a ku g ara ta do zapłat k ot aks al ej skaza ej g ara ji

su g ara

j ej , prz padku gd zle e ioda a g ara ji, a którego została sta io a, ie

iąże się ze s ojego zo o iąza ia

16. Akredytywa (art. 85)

da k kupują ego zo o iązuje się do doko a ia płat oś i określo ej k ot a rze z sprzedają ego,

po preze ta ji doku e tó sz zegóło o określo

h aru ka h akred t

. Do ot ar ia

akred t

za hodzi aj zęś iej, gd sprzedają ie a peł ego zaufa ia do kupują ego.

Akred t a doku e to a usi sz zegól oś i za iera : az ę i adres zle e ioda y

i e efi je ta, k otę i alutę akred t

, ter i aż oś i akred t

oraz opis doku e tó , po

któr h przedsta ie iu e efi je t jest upra io do żąda ia płat ra a h akred t

.

. Księgi ra hu kowe a ków art. .

Księgi ra hu ko e a kó oraz i e oś iad ze ia podpisa e przez oso upo aż io e do składa ia

oś iad ze a kó i opatrzo e pie zę ią a ku ają o pra ą doku e tó urzędo

h

-

oz a za to do

ie a ie zaufa ia do

ie a ie, że są ez łęd e .

18. Bankowy t

ytuł egzeku yj y art. . i art. .

da ki ogą sta ia a ko e t tuł egzeku j e, które ogą

podsta ą egzeku ji pro adzo ą

edług przepisó Kodeksu postępo a ia

il ego po ada iu u przez sąd klauzuli ko al oś i

prze i ko oso ie, która ezpośred io z a kie doko

ała z

oś i a ko ej - skraca to

pro edurę, po ie aż a k sta ia t tuł egzeku j , a póź iej star z pot ierdze ie sądu.

. Adekwat oś kapitałowa i a zej współ zy ik wypła al oś i art.

a.

da k o o iąza jest, ogłasza sposó ogól ie dostęp i for a je o harakterze jakoś io

i

iloś io

dot zą e adek at oś i kapitało ej adek at oś kapitało a - stosunek funduszy

łas

h etto do akt ó ażo

h r z kie .

Po iar adek at oś i kapitało ej iąże się z określe ie ile kapitału po i ie posiada pośred ik

fi a so , a jego działal oś ła ezpie z a.

. Współ zy ik wypła al oś i art.

. .

da k jest zo o iąza :

฀

utrz

a spół z

ik pła al oś i a pozio ie o aj

iej %

฀

w przypadku bank

u rozpo z ają działal oś opera j ą:

o

przez pier sze iesię - na poziomie co najmniej 15%

o

przez astęp e iesię - na poziomie co najmniej 12%.

. Nadzór a kowy art.

. -2 i 131a.1)

Działal oś a kó , oddziałó i przedsta i ielst a kó zagra i z

h, oddziałó i

przedstawicielstw instytucji kredytowych podlega nadzorowi bankowemu sprawowanemu przez
Ko isję Nadzoru Fi a so ego.

da ki są o o iąza e do osze ia płat z t tułu adzoru a ko ego, sta o ią

h ilo z su

akt ó ila so

h a kó i sta ki ie przekra zają ej ,

%.

. Nadzór sko solidowa y art.

f.

Ko isja Nadzoru Fi a so ego i łaś i e ładze adzor ze pa st a a ierz stego i st tu ji

kred to ej pro adzą ej działal oś a ter toriu Rze z pospolitej Polskiej przekazują so ie

zaje

ie i for a je iez ęd e do o itoro a ia pł

oś i i pła al oś i t h i st tu ji.

Ustawa o Narodowym Banku Polskim

1. Podstawowe cele i zadania NBP (art. 3)

P

odsta o el działal oś i NdP - utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym

spiera iu polit ki gospodar zej Rządu, o ile ie ogra i za to podsta o ego elu NdP.

Zadania NBP:
฀

orga izo a ie rozli ze pie ięż

h

฀

prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

฀

prowadzenie dzia

łal oś i de izo ej

฀

pro adze ie a ko ej o sługi udżetu pa st a

฀

regulo a ie pł

oś i a kó oraz i h refi a so a ie

฀

kształto a ie aru kó iez ęd

h dla roz oju s ste u a ko ego

฀

działa ie a rze z sta il oś i krajo ego s ste u fi a so ego

฀

op

ra o

a ie stat st ki pie ięż ej i a ko ej i ila su płat i zego

. E isja pie iądza art.

NdP prz sługuje łą z e pra o e ito a ia z akó pie ięż

h Rze z pospolitej Polskiej.

. NdP jako właś i iel i y h osó praw y h art. . .

NdP ie oże przeją upadają ego a ku, ale oże

udziało e ądź ak jo ariusze osó

pra

h pro adzą

h działal oś usługo ą łą z ie a rze z i st tu ji fi a so

h i Skar u

Pa st a.

. Powoływa ie, kade ja i odwoływa ie Prezesa NdP art.

- Prezes NBP j

est po oł a i od oł a przez Sej a iosek Prez de ta

- Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat, maksymalnie 2 kadencje
- Kadencja Prezesa NBP wygasa:
฀

po upł ie okresu sześ iolet iego

฀

razie ś ier i

฀

razie złoże ia rez g a ji

฀

razie od oła ia

-

Od oła ie Prezesa NdP oże astąpi , gd :

฀

ie peł ia s

h o o iązkó a skutek długotr ałej horo

฀

został skaza pra o o

rokie sądu za popeł io e przestępst o

฀

złoż ł o iezgod e z pra dą oś iad ze ie lustra j e

฀

Tr u ał Sta u orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk

5. Kompetencje Prezesa NBP (art. 11)

-

jest przełożo

sz stki h pra o ikó NdP

-

prze od i z Radzie Polit ki Pie ięż ej, )arządo i NdP oraz repreze tuje NdP a ze ątrz

-

a pra o uż a ia pie zę i z godłe pa st o

Zadania:
฀

ustala, zasad prze ho

a ia artoś i pie ięż

h a ka h i przedsię iorst a h

produkują

h z aki pie ięż e oraz tra sporto a ia t h artoś i przez a ki i te

przedsię iorst a;

฀

realizuje zada ia

ikają e z przepisó o po sze h

o o iązku o ro Rze z pospolitej

Polskiej

. Ko pete je Rady Polityki Pie ięż ej RPP art.

-

ustala oro z ie założe ia polit ki pie ięż ej i przedkłada je do iado oś i Sej o i

฀

ustala sokoś stóp pro e to

h NdP

฀

ustala s

top rezer o o iązko ej a kó i sokoś jej opro e to a ia

฀

określa gór e gra i e zo o iąza

ikają

h z za iąga ia przez NdP poż zek i kred tó

w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

฀

zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie

z działal oś i NdP

฀

przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP

฀

ustala zasady operacji otwartego rynku.

-

składa Sej o i spra ozda ie z ko a ia założe polit ki pie ięż ej iągu iesię

od zako ze ia roku udżeto ego

-

doko uje o e działal oś i )arządu NdP zakresie realiza ji założe polit ki

pie ięż ej.

. Skład RPP art.

฀

Prze od i zą Rad , któr jest Prezes NdP

฀

zło kó po oł a

h ró ej li z ie przez Prez de ta, Sej i Se at

-

Kade ja zło ka Rad

osi lat aks al ie kade ja

-

Od oła ie zło ka Rad padku:

฀

zrze ze ia się s ej fu k ji

฀

horo tr ale u ie ożli iają ej spra o a ie fu k ji

฀

skaza ia pra o o

rokie sądu za popeł ie ie przestępst a

฀

złoże ia iezgod ego z pra dą oś iad ze ia lustra j ego

. Ogra i ze ia i y h aktyw oś i zło ków RPP art.

-

W okresie kade ji zło ek Rad ie oże zaj o a żad

h i

h sta o isk i podej o a

działal oś i zaro ko ej lu pu li z ej poza pra ą auko ą, d dakt z ą lu t ór zoś ią autorską
-

Czło ek Rad ędą zło kie partii polit z ej lu z iązku za odo ego o o iąza jest a

okres kade ji Radzie za iesi działal oś tej partii lu t z iązku
-

Czło ko Rad prz sługuje

agrodze ie sokoś i ró ej

agrodze iu i eprezesó NdP.

W agrodze ie to prz sługuje ró ież iągu iesię od dat gaś ię ia kade ji

9. Posiedzenia RPP (art. 16)

-

z ołuje Prze od i zą

-

o aj

iej raz iesią u

-

oże

z oła e ró ież a pise

iosek o aj

iej zło kó Rad

-

ustale ia Rad podej o a e są for ie u h ał iększoś ią głosó prz

o e oś i o aj

iej zło kó , t Prze od i zą ego Rad

. Skład i głów e zada ia )arządu NdP art.

-

Działal oś ią NdP kieruje )arząd

-

Skład )arządu NdP:

฀

Prezes NBP

– jako prze od i zą

฀

6

– zło kó )arządu, t i eprezesó NdP

-

Czło kó )arządu NdP po ołuje i od ołuje Prez de t a iosek Prezesa NdP

-

Po oł a iu a okres lat

-

)ada ia )arządu NdP:

฀

realiza ja u h ał Rady

฀

realizo a ie zada z zakresu polit ki kurso ej

฀

nadzorowanie operacji otwartego rynku

฀

ocena funkcjonowania systemu bankowego

฀

a aliza sta il oś i krajo ego s ste u fi a so ego

฀

u h ala ie pro izji i opłat a ko

h stoso a

h przez NdP oraz ustala ie i h sokoś i

฀

określa ie zasad gospodaro a ia fu dusza i NdP

฀

określa ie zasad polit ki kadro ej i pła o ej NdP

฀

sporządza ie ro z ego spra ozda ia fi a so ego NdP

Giełda papierów wartoś iowy h

. Defi i ja i e hy giełdy

Giełda papieró artoś io

h - regular e, od

ają e się określo

zasie i iejs u,

podporządko a e określo

or o i zasado , spotka ia osó prag ą

h za rze u o ę

kupna-

sprzedaż oraz osó pośred i zą

h za iera iu tra sak ji, któr h przed iot sta o ią

zamien

e papier artoś io e, prz z e o

h tra sak ji ustalo e są a podsta ie układu

podaż i pop tu, a astęp ie poda a e do iado oś i pu li z ej.

Warsza ska Giełda Papieró Wartoś io

h jest spółką ak j ą po oła ą przez Skar Pa st a.

)ostała ot arta 16 kwietnia 1991 r.

Zadaniem GPW jest:
฀

organizacja obrotu instrumentami finansowymi

฀

zape ie ie ko e tra ji jed

iejs u i zasie ofert kupują

h i sprzedają

h elu

wyznaczenia kursu i realizacji transakcji

Przed iote ha dlu a Giełdzie są papier artoś io e: ak je, o liga je, pra a po oru, pra a do
akcji, certyfikaty inwestycyjne oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe, opcje, jednostki
indeksowe.

Giełda Papieró Wartoś io

h Warsza ie pro adzi o rót i stru e ta i fi a so

i a d ó h

rynkach:
฀

Głó

R ek GPW - r ek podlegają adzoro i Ko isji Nadzoru Fi a so ego i skaza

Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

฀

NewConnect -

zorga izo a i pro adzo przez Giełdę r ek działają for ule

alter at

ego s ste u o rotu. St orzo został z ślą o łod h i roz ijają

h się

fir a h, działają

h z łasz za o szarze o

h te h ologii.

Sposo orga iza ji giełd :

฀

model

a er ka ski USA i Wielka dr ta ia – giełdę po ołują pod iot zai tereso a e

st orze ie r ku papieró artoś io

h, t orzą ją do aklerskie i aj zęś iej to o e

ią zarządzają zgod ie z przepisa i pra a ha dlo ego i

il ego

฀

model niemiecki

– orga pa st o udziela odpo ied iego zez ole ia a po sta ie giełd

i ezpośred io ją ko troluje

. U zest i y giełdy

฀

pośred i

- maklerzy -

repreze tują o i przedsię iorst a aklerskie, ędą e u zest ika i giełd , tj. za ierają

w ich imieniu transakcje kupna-

sprzedaż ; opera je przepro adza e są a ra hu ka h osó

fiz z

h i pra

h, ędą

h klie ta i przedsię iorst a, rzadziej a ra hu ku sa ego

przedsię iorst a

฀

sa odziel i u zest i giełd oż a spotka się z określe ie dealer

- osoby te

za ierają tra sak je a łas ra hu ek i e łas

i ie iu, aj zęś iej są to

przedsta i iele a kó i i st tu ji fi a so

h; ogą także przepro adza tra sak je

zle a e przez klie tó , którz posiadają da ej fir ie depoz t

฀

urzęd i

-

oso , które a pe ie zas został dopusz zo e do ha dlu giełdo ego, za ierają tra sak je z

upo aż ie ia, i ie iu i a ra hu ek a kó i fir aklerski h, któr h są pra o ika i

฀

goś ie

-

oso prze

ają e a tere ie giełd , ale ie ają e pra do przepro adzania transakcji, zalicza

się do i h oso , które prze

ają zaso o a jej tere ie a podsta ie odpo ied iego poz ole ia

p. dzie ikarze, reporterz , pra o i giełd od spra te h i z

h, o sługi ko puteró itp.

. Grupy i deksów giełdowy h

Indeksy cenowe -

prz jego o li za iu ierze się pod u agę jed ie e za art h i tra sak ji,

a ie u zględ ia się do hodó z t tułu d ide d:

฀

WIG20

– i deks e o o li za a podsta ie artoś i portfela ak ji aj iększ h i

aj ardziej pł

h spółek z Głó ego R ku GPW

o

WIG short jest i dekse po hod

do i deksu WIG , i deks te kształtuje się

s etr z ie do i deksu WIG tz . prz spadku WIG o pkt. WIG short roś ie o pkt.
o

WIG20lev (jest indeksem pochodnym do indeksu WIG20, indeks

te sta o i dź ig ię

stosu ku do i deksu WIG : podąża zgod ie z kieru kie WIG , ale z d ukrot ie iększą siłą tj.
wzrost WIG20 o 10 pkt. powoduje wzrost WIG20lev o 20 pkt. i odwrotnie)
฀

mWIG40

– i deks e o ko t ua ja MIDWIG; o ej uje śred i h spółek oto a

h

a Głó

R ku GPW, i deksie WIG ie u zest i zą spółki z i deksó WIG i sWIG

฀

sWIG80

– i deks e o ko t ua ja WIRR; o ej uje ał h spółek oto a

h a

Głó

R ku GPW, i deksie sWIG ie u zest i zą spółki z i deksó WIG i WIG

Indeksy dochodowe -

prz jego o li za iu u zględ ia się zaró o e za art h i ak ji, jak i

dochody z dywidend i praw poboru

- Indeksy benchmarki:
฀

WIG

– i deks do hodo o ej uje sz stkie spółki oto a e a Głó

R ku GP)

฀

WIG-

PL W skład i deksu hodzą łą z ie ak ji krajo

h spółek oto a

h a

Głó

R ku GPW

- Indeksy sektorowe:
฀

subindeksy sektorowe: WIG-banki, WIG-budownictwo, WIG-chemia, WIG-deweloperzy, WIG-

informatyka, WIG-media, WIG-paliwa, WIG-sp

oż

z , WIG-teleko u ika ja artoś i su i deksó

poz alają o e i efekt

oś i esto a ia spółki z róż

h sektoró gospodar z h, są

indeksami dochodowymi)

- Indeks rynku NewConnect
฀

NCI deks o ej uje ak je i pra a do ak ji sz stki h spółek oto anych na tym rynku)

. Głów e światowe i polskie i deksy giełdowe patrz wyżej

Giełda o ojorska Ne York Sto k E ha ge :

฀

Dow Jones Industrial Average (DJIA)

– o li za a podsta ie e ak ji spółek

prze sło

h

฀

Sta dard & Poor’s

S & P 00) - o li za a podsta ie kursu

ra

h spółek

Giełda lo d ska Lo d Sto k E ha ge :

฀

Financial Times Stock Exchange 100 Index (FTSE)

– o li za a podsta ie kursó

aj iększ h spółek

Giełda par ska dourse de Paris :

฀

CAC 40 (Cota

tio Assistée e Co ti u - skupia ajsil iejsz h spółek spośród

o

aj ższej kapitaliza ji

Giełda fra kfur ka Fra kfurter Wertpapier örse

฀

DAX (Deutscher Aktienindex) -

Ukazuje z ia ę artoś i ak ji aj iększ h spółek

akcyjnych pod

zględe kapitaliza ji oraz o rotu

Giełda tokijska

฀

Nikkei 225 -

o ej uje

aj iększ h spółek

. Syste y otowa :

฀

oto a ia iągłe - kied to kurs z ie ia się iągu da ej sesji pod pł e apł ają

h

ofert kup a i sprzedaż . S ste te dot z aloró pł

h. Każda tra sak ja poprzedza a jest

ustale ie e , ogą ej z ie i się z a z ie iągu d ia.

฀

notowania w systemie kursu jednolitego (inaczej periodycznego)

– kiedy kurs ustalony jest na

po zątku sesji i

ika ze zle e , które apł ęł przed ot ar ie , jest to tz . fi i g. Według tego

kursu rozli za się sz stkie tra sak je za arte iągu sesji, h a że ustalo jest ś iśle określo
czas, kiedy to kurs wyznaczany jest ponownie.

. De aterializa ja papierów wartoś iowy h

Demateri

aliza ja o rotu polega a u ieru ho ie iu papieró artoś io

h. Składa e są o e do

centralnej instytucji depozytowo-

rozli ze io ej, przez o zostaje i ode ra a zdol oś o roto a.

Papier artoś io e ie ogą

z iej

ofa e. Moż a je ró ież złoż w depozycie domu

aklerskiego al o i

h i st tu ja h pro adzą

h działal oś aklerska.

Każda o a e isja a odz ier iedle ie t lko a ko ta h s ste a h ko putero

h i

iąga h.

Są o e pot ierdze ie posiada ia określo

h papieró artoś io

h.

De aterializa ja jest uzasad io a po ie aż trad

j o rót papiera i artoś io

i iesie z so ą

iele ie ezpie ze st : fałszerst o, kradzież, zgu ie ie lu prz padko e z isz ze ie papieru

artoś io ego. Poza t o rót for ie papieró aterial

h iąże się z duż i koszta i.

I stru e ty fi a sowe ry ku papierów wartoś iowy h

1. Definicja akcji

Ak ja jest papiere artoś io

doku e te oz a zają

pra o jej posiada za do

spół łas oś i fir , która ja e ito ała, z li spółki ak j ej. Upra ia posiada za do udziału

z ska h for ie d ide d oraz do ajątku spółki razie jej lik ida ji.

2. Definicja splitu akcji

O iże ie artoś i o i al ej ak ji prz jed o zes

utrz a iu dot h zaso ego kapitału

ak j ego spółki. Split

a określa podziałe ak ji.

Me ha iz splitu polega a t , że spółka dzieli ist ieją e ak je, ądź e ituje dodatko e a każdą

posiada ą . W efek ie kapitał ak j zostaje rozsz zepio a iększą iloś ak ji, te sposó

oż a z iększ pł

oś o rotu oraz pote jal krąg a

ó .

. Ak je zwykłe i uprzywilejowa e

A

k je z kłe o

o sto ks - z ra ji i h posiada ia ak jo ariuszo i ie prz sługują żad e

dodatko e lu sz zegól e upra ie ia.

Akcje uprzywilejowane (preferred stocks) - z ich posiadaniem

z iąza e są dodatko e upra ie ia.

Uprz ilejo a ie oże dot z :

฀

sokoś i d ide d pła a ej a jed a ak je

฀

li z głosó a al

zgro adze iu prz padają

h a jed ą ak ję

฀

pra a do ajątku lik ido a ej spółki prz padają ego a jed ą ak ję

฀

pra o pier sze st a do d ide d

฀

złote ak je golde shares - dają o e sz zegól e upra ie ia de z j e a zgro adze iu

ak jo ariusz , p. pra o eta iektór h spra a h lu ielokrot oś głosó ak ji

z kł h.

4. Definicja obligacji

Papier artoś io któr e ite t st ierdza, że jest dłuż ikie łaś i iela o liga ji

o ligatariusza i zo o iązuje się o e iego do speł ie ia określo ego ś iad ze ia.

5. Rodzaje obligacji:

diorą pod u agę kr teriu sposo u opro e to a i:

฀

o stał opro e to aniu - prz oszą każdego roku stał do hód

฀

o zmiennym oprocentowaniu -

i h stopa z ie ia się pod pł e z ia pe

h

ustalo

h stóp pro e to

h a r ku fi a so

฀

indeksowane -

opro e to a ie kor go a e o skaź ik zrostu e , kursó aluto

h lub

artoś i r ko ej pe ego ustalo ego do ra p. złota

฀

o kuponie zerowym -

a

a e są e ie iższej od i h artoś i o i al ej, e ite t

kupuje o liga je po e ie o i al ej, pła ają te sposó ależ e o ligatariuszo i

odsetki

)e zględu a e ite tó o liga ji:

฀

o liga je skar o e, któr h e ite te jest pa st o

฀

o liga je prze sło e e ito a e przez przedsię iorst a

฀

o liga je ko u al e pusz za e przez ładze lokal e

฀

obligacje hipoteczne emitowane przez instytucje finansowe

6. Kontrakty terminowe

– instrumenty pochodne (forward, futures, options)

Tra sak je ter i o e są u o a i o pra a do zakupu lu sprzedaż papieró

artoś io

h prz szłoś i. I stru e t te określa się jako po hod e papieró

artoś io

h - oz a za to, że i h artoś zależ od e aloru, któr jest przed iote tra sak ji.

Do podsta o

h rodzajó ko traktó ter i o

h zali za się:

฀

transakcje forwards

u o a zo o iązują a jed ą ze stro do dosta , a drugą do prz ję ia określo ego do ra
ustalonym terminie, w

określo ej iloś i oraz określo ej jakoś i, a także po e ie z a zo ej

momencie zawierania umowy
฀

transakcje futures

u o a za arta po iędz stro a i, zo o iązują a jed ą z i h do zakupu, a drugą do sprzedaż

określo ej iloś i przed iotu tra sak ji, po z a zo ej e ie, ustalo

d iu prz szł lu do

doko a ia rozli ze ia pie io ego ają ego a elu ró a ie róż i e ; h ili za ar ia

u o ie jest iado e, kto jest dłuż ikie , a kto ierz iele , stad prz ko trakta h futures
mamy do czynie

ia z u o a d ustro ie zo o iązują ą

฀

opcje

upra ie ie do zakupu lu sprzedaż określo ego t tułu łas oś i lu i stru e tu fi a so ego

określo

ter i ie prz szłoś i i po ustalo ej e ie, op ja daje pra o, ale ie zo o iązuje, o t ,

czy kontrakt zostanie wykonany, czy nie, decyduje jego nabywca, za to prawo musi on wystawcy opcji
zapła i odpo ied ia su ę

7. Kwity depozytowe

Spe fi z e papier artoś io e e ito a e i

kraju a podsta ie złożo

h do depoz tu

łą zo

h z o rotu ak ji pusz zo

h przez spółkę da ego kraju

U ożli iają o e przepł papieró artoś io

h a i e r ki.

฀

ADR (American Depositary Receipt) -

a er ka ski k it depoz to

฀

GDR (Global Depositary Receipts)

– globalny kwit dpozytowy - gd e isja k itó od

a się

jed o ześ ie a d ó h lu ię ej r ka h

Sytuacja sektora bankowego

Li z a a kó - ogółe :

, t :

฀

Banki komercyjne

51

฀

Oddział i st tu ji kred to

h

18

฀

da ki spółdziel ze

578

Zatrudnienie

– ogółe :

฀

Banki komercyjne

140 504

฀

Oddział i st tu ji kred to

h

4 608

฀

da ki spółdziel ze

31 489

Struktura łas oś io a:

฀

Inwestorzy krajowi

588

o

z tego Skar Pa st a

4

฀

Inwestorzy zagraniczni

59

Naj ięksi i estorz zagra i z i:

Liczba kontrolowanych

a kó

i oddziałó i st tu ji kred to

h

Udział akt a h %

Wło h

5

14,1

Niemcy

10

9,9

Holandia

5

9,7

USA

5

6,7