Nos, jama nosowa, krtań,

tchawica

Układ oddechowy

NOS

Nos (nasus) ma kształt trójściennej piramidy,
podstawą zwrócone ku dołowi. Wierzchołek piramidy
tworzy nasada nosa. Leży ona między łukami
brwiowymi, oddzielona od gładzizny zagłębieniem.
Powierzchnie boczne nosa mają kształt trójkątny;
stykając się ze sobą, tworzą one grzbiet nosa. W
części górnej powierzchnie te są równe, w części
dolnej są uwypuklone i stanowią skrzydła
nosa. Rusztowanie nosa tworzą kości nosowe i
chrząstki. Część górna nosa jest kostna, część dolna
ma szkielet chrząstkowy. Poniżej kości nosowych
grzbiet nosa stanowi chrząstka przegrody nosa. Po
obu jej stronach znajdują się chrząstki boczne. Górny
brzeg każdej z nich łączy się z wolnym brzegiem kości
nosowej, zaś brzeg przyśrodkowy-

z

chrząstką przegrody nosa. W skrzydłach nosa leżą
chrząstki skrzydłowe.

W ustawionej poziomo
podstawie nosa znajdują się
otwory, zwane nozdrzami
przednimi, które prowadzą
do jamy nosowej. Nos
pokryty jest skórą, w której
znajdują się liczne gruczoły
łojowe.

Poza człowiekiem nos występuje u niektórych małp
człekokształtnych, ale jest on słabo wyrażony. Ze
względu na kształt profilu rozróżniamy nos prosty
(grecki), nos wypukły (rzymski), nos haczykowaty
(semicki) i nos wklęsły (zadarty)

GRECKI

RZYMSKI

SEMICKI

ZADARTY

Kształt nozdrzy przednich zależy
od kształtu nosa. Nos wąski ma
nozdrza ustawione strzałkowo, w
nosach szerokich kierunek długiej
osi nozdrzy zbliżony jest do
poprzecznego. Kształty nosa są
dziedziczone przez potomstwo.
Charakterystyka kształtu nosa ma
bardzo ważne znaczenie w
badaniach antropologicznych.

JAMA NOSOWA

Jama nosowa (cavum nasi) podzielona jest na dwie połowy przegrodą nosa.
Przegroda ustawiona w płaszczyźnie strzałkowej zbudowana jest z kości, chrząstki i
skóry. W skład części kostnej przegrody nosa wchodzi lemiesz i blaszka pionowa
kości sitowej, część chrzęstną tworzy chrząstka przegrody nosa. Najbardziej ku
przodowi wysunięta część przegrody zbudowana jest ze skóry i nosi nazwą części
błoniastej. Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem przez nozdrza tylne. Każda z
połówek jamy nosowej podzielona jest dodatkowo przez trzy małżowiny nosowe na
trzy przewody nosowe. Od tyłu przewody nosowe łączą się z przewodem nosowo-
gardłowym, otwierającym się przez nozdrza tylne do części nosowej gardła. Jama
nosowa łączy się z wypełnionymi powietrzem zatokami przynosowymi. Należą do
nich: zatoka klinowa, zatoka szczękowa, zatoka czołowa oraz komórki kości sitowej.

Z przewodem nosowym górnym łączy się zatoka klinowa i komórki sitowe tylne.
Przewód nosowy środkowy łączy się z zatoką klinową, zatoką szczękową i komórkami
sitowymi przednimi. Przewód nosowy dolny nie łączy się z zatokami przynosowymi,
lecz ma połączenie z oczodołem przez przewód nosowo-łzowy. Przez ten przewód ciecz
łzowa odpływa z worka łzowego do jamy nosowej.

Jama nosowa wysłana jest błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym
migawkowym; jedynie przedsionek jamy nosowej pokrywa skóra z tkwiącymi w niej
krótkimi, grubymi włosami. Błona śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne
komórki wydzielające śluz. Zatoki przynosowe wyścielone są błoną podobną do błony
śluzowej jamy nosowej.
Błona śluzowa jamy nosowej jest obficie unaczyniona.

Czynnościowo jamę nosową można podzielić na:

1)okolicę węchową
2)okolicę oddechową.

Okolica węchowa zajmuje górną część jamy nosowej, leżącą między małżowiną
nosową górną a przegrodą nosa. W błonie śluzowej okolicy węchowej znajdują się
zakończenia nerwów węchowych.

Okolica oddechowa obejmuje pozostałą część jamy nosowej. Przez okolice oddechowa
przechodzi powietrze do dalszych odcinków dróg oddechowych. Powietrze wdychane
w jamie nosowej zostaje:

-oczyszczone z kurzu, który osiada na wilgotnej błonie śluzowej
-ogrzane
-nasycone parą wodną

Dzięki temu powietrze wdychane do płuc nie zanieczyszcza, nie oziębia i nie wysusza
dolnych dróg oddechowych i samych płuc.

KRTAŃ

Droga oddechowa prowadzi z jamy nosowej do jamy gardła, gdzie krzyżuje się z drogą
pokarmową. Jamę gardła droga oddechowa prowadzi do krtani.
Krtań (larynx) ma kształt trójściennej piramidy, szerszej u góry, zwężającej się ku
dołowi. Zawieszona za pomocą wiązadeł i mięśni na kości gnykowej leży na
wysokości IV i V kręgu szyjnego. Połączenie z kością gnykową sprawia, że ruchy jej są
przekazywane krtani, tak że mięśnie unoszące kość gnykową unoszą jednocześnie
krtań. Od dołu krtań łączy się z tchawicą. Do powierzchni bocznych krtani przylega
gruczoł tarczowy (tarczyca) i częściowo mięśnie szyi. Tylna powierzchnia krtani
sąsiaduje z gardłem. Krtań jest jednocześnie narządem głosu i wskutek wysoce
wyspecjalizowanych czynności jej budowa jest bardzo złożona.

BUDOWA KRTANI

CHRZĄSTKI KRTANI

Szkielet krtani tworzy 9 chrząstek, które są połączone za
pomocą więzadeł i mięśni. Chrząstki dzielą się na
nieparzyste i parzyste.

Chrząstki nieparzyste

Chrząstki parzyste

Chrząstka tarczowa (

cartilago thyroidea)

Chrząstka nalewkowata (

cartilago arytenoidea)

Chrząstka pierścieniowata (

cartilago cricoidea)

Chrząstka różkowata (

cartilago corniculata)

Chrząstka nagłośniowa (

cartilago epiglottica)

Chrząstka klinowata (

cartilago cuneiformis

)

Chrząstka tarczowata

składa się z dwóch czworokątnych

płytek chrzęstnych, złączonych pod kątem skierowanym
wierzchołkiem ku przodowi. Kąt ten jest większy u dzieci i u
kobiet (wynosi zwykle powyżej 120 stopni), u mężczyzn
zbliża się do kąta prostego. Rogi dolne łączą się stawami z
chrząstką pierścieniowatą.

Chrząstka tarczowata

daje się łatwo wyczuć przez

skórę na przedniej powierzchni szyi. Niejednokrotnie,
szczególnie u mężczyzn, można zauważyć wyniosłość
krtaniową, zwaną także „jabłkiem Adama”. Tworzą ją
wywinięte brzegi wcięcia tarczowego górnego.

Jabłko Adama

Chrząstka pierścieniowata

leży poniżej chrząstki

tarczowej i ma kształt sygnetu. Składa się ze
skierowanego ku przodowi łuku i leżącej od tyłu płytki.
Na płytce, w miejscu przejścia jej brzegu górnego w
boczny, leżą powierzchnie stawowe, służące do
połączenia z chrząstkami nalewkowatymi.

Chrząstka nagłośniowa

ma

kształt zbliżony do liścia. Jej
węższa część-szypułka- łączy się
za pomocą więzadła z okolicą
wcięcia tarczowego górnego.
Inne więzadła łączą nagłośnię i
pochylają się ku tyłowi
zamykając wejście do krtani.

Chrząstka nalewkowata

parzysta. Kąt podstawy,

zwrócony ku przodowi, tworzy wyrostek głosowy, kąt
skierowany ku bokowi-wyrostek mięśniowy. Wierzchołek
chrząstki skierowany ku górze łączy się z chrząstką
różkowatą.

Parzysta chrząstka różkowata

jest bardzo mała, ma

kształt stożka i łączy się z wierzchołkiem chrząstki
nalewkowatej

Chrząstka klinowata

, parzysta, mała, o zmiennym

kształcie, tkwi w tylnej części fałdu nalewkowo-
nagłośniowego.

Chrząstki tarczowata, pierścieniowata oraz

nalewkowa

są połączone ze sobą stawami,

w których zachodzą ruchy w ściśle określonych
kierunkach. Chrząstka tarczowata wykonuje
ruchy w płaszczyźnie strzałkowej, oddalając się
przy tym lub zbliżając się do chrząstek
nalewkowatych. Chrząstki nalewkowate
wykonują ruchy obrotowe dookoła osi
pionowej, biegnącej od wierzchołka tej osi do
jej podstawy. Stawy między chrząstkami krtani
zbudowane są podobnie do innych stawów,
ruchy jednak są w nich ograniczone.

WIĘZADŁA KRTANI

Więzadła krtani dzielą się na dwie grupy:

Wiązadła łączące krtań z otoczeniem

Więzadła właściwe krtani

Więzadło tarczowo-gnykowe pośrodkowe

Więzadło głosowe

Więzadła tarczowo-gnykowe boczne

Więzadło kieszonki krtaniowej

Więzadło pierścienno-tchawicze

Więzadło pierścienno-tarczowe

Więzadło tarczowo-nagłośniowe

Więzadło tarczowo-gnykowe pośrodkowe i oba więzadła tarczowo-
gnykowe boczne

łączą chrząstkę tarczowatą z kością gnykową.

Przestrzeń między tymi więzadłami zajmuje szeroka i cienka błona
tarczowo-gnykowa.

Więzadło pierscienno-tchawicze

wypełnia przestrzeń między chrząstką

pierścieniowatą a pierwszą chrząstką tchawicy, tworząc połączenie
między tymi narządami.

Wiązadło głosowe

(ligamentum vocale), zwane też więzadłem tarczowo-

nalewkowym dolnym; drgania tego więzadła powodują powstanie głosu.

Więzadło kieszonki krtaniowej

przebiega nieco wyżej ku bokowi

równolegle do więzadła poprzedniego. Między tymi dwoma więzadłami
leży wejście do kieszonki krtaniowej.

Więzadło pierścienno-tarczowe

w postaci szerokiego, łącznotkankowego

pasma łączy chrząstkę pierścieniowatą z chrząstką tarczowatą.

Więzadło tarczowo-nagłośniowe

łączy szypułę chrząstki nagłośniowej i

górnym wcięciem chrząstki tarczowej.

A- GŁOŚNIA ZAMKNIĘTA
B- GŁOŚNIA CZĘŚCIOWO OTWARTA
C- GŁOŚNIA OTWARTA MAKSYMALNIE

SCHEMAT POŁOŻENIA WIĘZADEŁ
GŁOSOWYCH

MIĘŚNIE KRTANI

Mięśnie krtani, podobnie jak więzadła, dzielą się na
dwie grupy:

mięśnie przebiegające między krtanią,

kością gnykową i mostkiem oraz mięśnie właściwe
krtani

. Pierwsze działają na całą krtań i mogą

ja unosić lub obniżać. Mięśnie właściwe krtani
wpływają na ruchy poszczególnych chrząstek,
zmieniając ich wzajemne położenie.

MIĘSIEŃ

CZYNNOŚĆ

Mięsień głosowy

Zbliżanie chrząstki tarczowatej do nalewkowatych

Mięsień tarczowo-nalewkowy

Oddalanie chrząstki tarczowatej od nalewkowatych

Mięsień pierścienno-tarczowaty

Oddalanie chrząstki tarczowatej od nalewkowatych

Mięsień nalewkowy poprzeczny

Zwężanie głośni

Mięsień nalewkowy skośny

Zwężanie głośni

Mięsień pierścienno-nalewkowy boczny

Zwężanie głośni

Mięsień pierścienno-nalewkowy tylny

Rozszerzanie szpary głośni

Mięsień pierścienno-tarczowy

jest jedynym mięśniem

zewnętrznym krtani. Zbliża on łuk chrząstki pierścieniowatej
do chrząstki tarczowatej, oddalając od siebie chrząstki
nalewkowatą i tarczowatą. Pociąga to za sobą
napięcie fałdów głosowych.

Mięsień pierścienno-nalewkowy boczny

Pociąga wyrostek

mięśniowy ku przodowi, przy czym wyrostek głosowy
przesuwa się w kierunku przyśrodkowym. W ten sposób
następuje zwężenie głośni.

Mięsień pierścienno-nalewkowy tylny

Pociągając wyrostek

mięśniowy ku tyłowi, powoduje oddalenie od siebie
wyrostków głosowych i w ten sposób rozszerza głośnię.

Mięsień głosowy

Tworzy on wspólnie z więzadłem głosowym

podstawę fałdu głosowego.

Mięsień tarczowo-nalewkowy

Obydwa powyższe mięśnie

zbliżają chrząstkę tarczowatą do chrząstek nalewkowatych.
Wraz z mięśniem pierścienno-tarczowym, działającym
odwrotnie, regulują napięcie fałdów głosowych, a co za tym
idzie- wysokość głosu.

Mięsień nalewkowy poprzeczny łączy

obydwie chrząstki

nalewkowate, przyczepiając się do ich tylnej powierzchni.
Mięsień kurcząc się zbliża do siebie chrząstki nalewkowate,
przez co zwęża szparę głośni.

Mięsień nalewkowy skośny

przebiega ukośnie między jedną a

drugą chrząstką nalewkowatą i podobnie jak poprzedni zwęża
szparę głośni.

JAMA KRTANI

Jama krtani (cavum laryngis) wysłana jest błoną
śluzową, pokrytą nabłonkiem wielorzędowym
migawkowym. Wyjątek stanowią fałdy głosowe,
pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.
Migawki nabłonka poruszają się w kierunku jamy
gardła i wyrzucają drobne ciałka, trafiające z
powietrza (kurz, sadze itp..)

Wnętrze krtani dzielimy na trzy odcinki:

-przedsionek krtani
-głośnię
-jamę podgłośniową

Przedsionek krtani

(vestibulum laryngis) rozpoczyna się

wejściem do krtani ograniczonym od przodu krawędzią
nagłośni, z boku fałdami nalewkowo-nagłośnowymi.

Głośnia

(glottis) jest najwęższą częścią jamy krtani. Od góry

ograniczają ją fałdy kieszonki krtani. Poniżej fałdów kieszonki
krtaniowej przebiegają fałdy głosowe. We wnętrzu tych
fałdów znajduję się więzadło głosowe oraz przebiegający
bocznie mięsień głosowy. Część szpary głośni zawarta między
fałdami głosowymi nosi nazwę części międzybłoniastej. Ku
tyłowi między wyrostkami chrząstki nalewkowatej znajduję się
część międzychrząstkowa szpary głośni. szerokość głośni, jak i
napięcie fałdów głosowych zależą od działania mięśni krtani.

Powietrze przechodząc przez zwężoną głośnię wprawia w drganie fałdy
głosowe. Wysokość głosu, który przy tym powstaje, zależy m. in. Od napięcia
fałdów głosowych, natomiast siła głosu zależy od szybkości prądu powietrza
przechodzącego przez głośnię. Wysokość głosu zależy również od budowy
krtani. Na ogół u osób o małej krtani głos jest wyższy. Mężczyźni mają głos
niższy z powodu większej krtani i co za tym idzie- dużych fałdów głosowych.
Barwa głosu, po której możemy poznać mówiącego, zależy od budowy i funkcji
przestrzeni rezonansowych. Są nimi: jama gardłowa, jama nosowa oraz zatoki
przynosowe. Inną czynnością krtani jest ochrona dróg oddechowych przed
wtargnięcie doń pokarmu z jamy gardła. Rolę tę spełnia przede wszystkim
nagłośnia, a następnie mięśnie zamykające szparę głośni.

FAŁDY GŁOSOWE

NAGŁOŚNIA W KSZTAŁCIE OMEGI

Poniżej fałdów głosowych światło krtani ponownie się
rozszerza, tworząc jamę podgłośniową (cavum
infraglotticum), która przechodzi bezpośrednio w
tchawicę.

Błona śluzowa krtani

ma specyficzną budowę,

wynikająca z tego, że umiejscowiona jest w punkcie
połączenia dróg oddechowej i pokarmowej.
Wielowarstwowy nabłonek płaski, częściowo
zrogowaciały, pokrywa krtaniową powierzchnię
nagłośni, fałdy przedsionkowe, przedsionek krtani i
fałdy głosowe. Nabłonek wielorzędowy migawkowy
pokrywa pozostałe części krtani.

TCHAWICA

Tchawica (trachea) ma kształt sprężystej, spłaszczonej od tyłu
rury, która górnym końcem łączy się z krtanią, dolnym przechodzi
do wnętrza klatki piersiowej, gdzie dzieli się na dwa oskrzela
główne. Na przekroju poprzecznym tchawica ma kształt zbliżony
do podkowy. Długość tchawicy u dorosłego człowieka waha się w
granicach od 10 do 15 cm, a szerokość od 13 do 22 mm.

Tchawicę dzielimy na część szyjną i piersiową. Spłaszczona
powierzchnia tylna tchawicy przylega do przełyku. W dolnym odcinku
części szyjnej tchawica objęta jest przez tarczycę. Między przełykiem a
tchawicą po obu stronach leżą: nerw błędny, tętnica szyjna wspólna i
żyła szyjna wewnętrzna. W części szyjnej tchawica jest dostępna
badaniu dotykiem. Poniżej otworu górnego klatki piersiowej znajduje
się część piersiowa tchawicy, zakończona rozdwojeniem tchawicy. Po
stronie lewej piersiowej części tchawicy leży łuk aorty, od przodu pień
ramienno-głowowy, a u dzieci również grasica, która u osób dorosłych
ulega stłuszczeniu. Tylna, przylegająca do przełyku, część tchawicy nie
zawiera chrząstek i nosi nazwę ściany błoniastej. Błona śluzowa
wyścielająca wnętrze tchawicy pokryta jest nabłonkiem
wielorzędowym cylindrycznym migawkowym