Kulturowe Uwarunkowania
Biznesu Międzynarodowego
Wykłady
dr Renata Krzykała-Schaefer
2011/2012
WNPiD UAM
AZJA
• Czy rzeczywiście istnieją wartości
azjatyckie ?
KRAJE AZJATYCKIE
KRAJE AZJATYCKIE
POWSTAWAŁY NA BAZIE
BARDZO RÓśNYCH I
ZUPEŁNIE OD SIEBIE
NIEZALEśNYCH TRADYCJI….
1 ZMIENNA KULTUROWA
Świat zewnętrzny – stosunek człowieka do
świata zewnętrznego ,
postrzeganie wszechświata .
STOSUNEK DO OTOCZENIA
postrzeganie wszechświata .
•
Kontrola
•
Harmonia
•
Przeznaczenie
Konfucjanizm
Jest to raczej zespół poglądów
Jest to raczej zespół poglądów
etyczno- politycznych, niż
religijnych, których celem jest
doskonalenie moralności.
Etyka konfucjańska obejmuje „pięć
cnót” ( wu de):
Humanitaryzm( ren)
Powinność( yi)
Obyczajność(li)
Wiedzę(zhi)
Wierność(xin)
Wu de
Pięć cnót
Wartości etyczne
Formy w organizacji
ren
humanitaryzm
powściągliwość,
skromność, dobroć,
współczucie, uczciwość,
szczerość
postępowanie fair,
dbałość o pracowników w
aspekcie warunków
pracy, bezpieczeństwa
yi
powinność
poczucie obowiązku,
postępowanie moralne i
szlachetne
identyfikacja z firmą,
dotrzymywanie słowa,
solidność
li
obyczajność
etykieta, rytuały, obrzędy
etykieta pracy, szacunek
w stosunku do
przełożonych,
przełożonych,
zachowanie „twarzy”,
uprzejmość
zhi
wiedza
mądrość, tradycja, kult
nieustannego uczenia się
wybór właściwych
pracowników,
kształcenie, umiejętność
właściwej oceny
Xin
wierność
pokora, posłuszeństwo w
stosunku do władzy
podstawa budowania
relacji w biznesie,
kontynuacja
M.Bond ( 1987) – dynamizm
konfucjański
Integracja
Tolerancja dla innych, harmonia,
niekonkurencyjność, przyjaźń,
Konfucjańska dynamika
pracy
Umiłowanie porządku, nastawienie na
oszczędność, motywujące poczucie
pracy
oszczędność, motywujące poczucie
wstydu, okazywanie wzajemności,
dbanie o zachowanie „twarzy”
Serdeczność
Grzeczność, cierpliwość, dobre maniery,
poczucie godności
Dyscyplina moralna
Umiarkowanie, rozwaga
2 ZMIENNA KULTUROWA
Czas – stosunek do czasu i
harmonogramów
•
Monochroniczność
•
Polichroniczność
•
Polichroniczność
•
Przeszłość
•
Teraźniejszość
•
Przyszłość
3 ZMIENNA KULTUROWA
Aktywność
-
postrzeganie
aktywności ludzkiej i osiąganie
rezultatów.
rezultatów.
•
Działanie
(kultury protransakcyjne)
•
Bycie
(kultury propartnerskie )
4 ZMIENNA KULTUROWA
Komunikacja-
sposób
i
styl
komunikacji
•
Niski/Wysoki kontekst
•
Bezpośredniość/pośredniość
•
Bezpośredniość/pośredniość
•
Ekspresyjność/powściągliwość
•
Ceremonialność /
nieceremonialność
Kontekst kulturowy i jego efekty w
komunikacji
Wysoki Japonia
Środkowy Wschód
Ameryka Łacińska
Afryka
Kraje śródziemnomorskie
Kontekst
Wielka Brytania
Francja
Francja
Ameryka Północna
Skandynawia
Niemcy
Niski
Szwajcaria
Niska Precyzja komunikacji
Wysoka
Źródło: E.T. Hall, M.R. Hall, Understanding Cultural Differences,
Yarmouth, ME: Intercultural Press, 2003
„Oczywiście w większości kultur praktykuje się
jakąś formę ukrywania uczuć i zachowań „na
pokaz", lecz Japończycy podnieśli to do rangi
sztuki.
Jest to obligatoryjne w stosunkach z
przełożonymi oraz gośćmi i tak naprawdę bardzo
spaja, homogenizuje wręcz japońskie
społeczeństwo.
Wydaje się zresztą nieodzowne, bo przy tak
silnym akcencie położonym na zbiorowość,
kompromis, długotrwałe współzależności i
harmonijną koegzystencję musi istnieć technika
pozwalająca minimalizować potencjalne
konflikty.”
Bardzo ciekawym zjawiskiem w Japonii są
kategorie senpai
(先輩) i kohai (後輩).
Te określenia szczególnie często firmach na
określenie osób, z których jedna wstąpiła firmy
wcześniej (senpai), a druga później (kohai).
Bardzo często zdarza się, że, mimo iż między
Bardzo często zdarza się, że, mimo iż między
tymi osobami istnieje na przykład tylko roczna
różnica, kohai musi zwracać się do senpai
uniżenie i z szacunkiem.
Język japoński
Transkrypcja
Znaczenie
Zastosowanie różnych czasowników na określenie tej samej czynności
Robić
なさる
Nasaru
Używane w stosunku do osób starszych lub znajdujących się
wyżej w hierarchii, np. przełożony, klient
する
Suru
Forma neutralna, np. kolega z pracy
いたす
Itasu
Forma uniżona, używana w przypadku mówienia o sobie lub o
osobie z własnej grupy
Iść
いらっしゃる
Irassharu
Używane w stosunku do osób starszych lub znajdujących się
wyżej w hierarchii, np. przełożony, klient
行く
Iku
Forma neutralna, np. kolega z pracy
参る
Mairu
Forma uniżona, używana w przypadku mówienia o sobie lub o
osobie z własnej grupy
5 ZMIENNA KULTUROWA
Dystans przestrzenny –
Mały / Duży
„Co więcej, sytuacja nie zmienia się
istotnie, gdy awansuje się na wyższe
stanowisko. Na ogół oznacza to w dalszym
ciągu pracę razem ze wszystkimi w dużej
hali i brak sekretarki.
hali i brak sekretarki.
Japończycy zresztą w ogóle uważają
wydzielenie komuś 20 m
2
za, z jednej
strony, marnotrawstwo (po co komu tyle
indywidualnej przestrzeni), z drugiej - za
nieludzkie izolowanie.”
6 ZMIENNA KULTUROWA
Dystans
wobec
władzy
–
stopień
akceptacji
nierównomiernego
rozdziału
władzy
( organizacja społeczeństwa).
( organizacja społeczeństwa).
•
Hierarchia( duży dystans do
władzy)
•
Równość( mały dystans do
władzy
Contrast Japanese vs. European &
American Management Practice
• Europe & USA
– Specific Career
• Japan
– Non-specific Career
7 ZMIENNA KULTUROWA
Postrzeganie jednostki –
wzajemne zależności
zachodzące między ludźmi
zachodzące między ludźmi
•
Indywidualizm
•
Kolektywizm
•
Uniwersalizm
•
Partykularyzm
ZARZĄDZANIE ZASOBAMI
LUDZKIMI W JAPOŃSKICH
FIRMACH
Istnienie praktyki dożywotniego zatrudnienia nie
oznacza, że w sytuacjach krytycznych nie dochodzi
do zwalniania kluczowych pracowników z inicjatywy
przedsiębiorstwa.
Najpierw inne możliwości:
•
redukcja godzin nadliczbowych,
•
skrócenie formalnego czasu pracy,
•
ograniczenie przyjęć absolwentów szkół,
•
ograniczenie przyjęć absolwentów szkół,
•
nieprzedłużenie kontraktów osobom zatrudnionym na czas
określony,
•
zwolnienie pracowników zatrudnionych na część etatu,
•
przeniesienie zatrudnionych na stałe pracowników do filii
firmy,
•
ograniczanie pensji lub premii wszystkich pracowników i
kierownictwa czy też bardzo popularne w ostatnich latach
nakłanianie do przejścia na wcześniejszą emeryturę.
K. Koike przebadał 60 dużych japońskich firm i zaproponował
model „późnej selekcji" (late selection), zgodnie z którym
rozstrzygnięcia co do awansu na wysokie szczeble kierownicze
zapadają na późnym etapie kariery.
Po około 15 latach pracownicy są dzieleni na trzy
grupy:
• do grupy A przynależą ci, którzy nie osiągną
poziomu menedżerskiego;
• do grupy B - ci, którzy osiągną poziom szefa sekcji,
• do grupy B - ci, którzy osiągną poziom szefa sekcji,
lecz nie wyższy;
• do grupy C - ci, którzy są przeznaczeni na szefa
działu lub do naczelnego kierownictwa.
Do momentu zróżnicowania awans pracowników zatrudnionych
w tym samym czasie przebiega podobnie.
Proces podejmowania decyzji w
dużych firmach japońskich
ringi-seido 1
ok!
ok?
wypełnienie
(„ringi-sho“)
ok!
ok?
Dyskusja w
grupie/zespole
propozycja
Proces podejmowania decyzji w
dużych firmach japońskich
ringi-seido 2
• Przekazywanie dokumentu do różnych działów i szczebli firmy
Nemawashi
dział x
dział y
...
Proces podejmowania decyzji w
dużych firmach japońskich
ringi-seido 3
Pieczątka dyrektora
naczelnego oznacza,
ż
e decyzja jest ostateczna
Kaizen jest koncepcją ciągłego doskonalenia,
usprawniania.
Polega ona na zaangażowaniu wszystkich
pracowników organizacji, niezależnie od
szczebla, w stałe poszukiwanie pomysłów
KAIZEN – japońska filozofia funkcjonowania firm
szczebla, w stałe poszukiwanie pomysłów
udoskonalenia wszystkich obszarów
organizacji.
8 ZMIENNA KULTUROWA
Współzawodnictwo – typ
cenionych w danej kulturze
osiągnięć
osiągnięć
•
Kultura „męska”
•
Kultura „ kobieca”
9 ZMIENNA KULTUROWA
Struktura ( wymiar unikania
niepewności) – stopień, w
jakim
życie
grupy
jest
uregulowane i sformalizowane
uregulowane i sformalizowane
•
Porządek ( wysoki UAI )
•
Elastyczność ( niski UAI )
10 ZMIENNA KULTUROWA
Sposób myślenia i organizacja
wiedzy
•
Analiza
•
Analiza
•
Synteza
Badania Davida I. Hitchcocka
Czy różnice w systemach
wartości są nadal aktualne?
• Badania porównawcze
• Badania porównawcze
Davida I. Hitchcocka (US
Center for Strategic Studies)
nad trwałością „tradycyjnych
wartości azjatyckich”
Badania Davida I. Hitchcocka
•
Respondenci 350 – przedstawiciele nauki i biznesu
•
7 krajów Azji Wschodniej i Stany Zjednoczone (grupa
porównawcza)
Chiny
Chiny
Indonezja
Japonia
Korea
Malezja
Singapur
Tajlandia
Badania Davida I. Hitchcocka
Badanych poproszono o wybranie wartości i cech,
ich zdaniem „wyjątkowo ważnych dla
mieszkańców ich kraju”, z dwóch list:
mieszkańców ich kraju”, z dwóch list:
1. Zawierającej cechy i wartości społeczne
(badani mieli wybrać nie więcej niż 6 cech)
2. Zawierającej cechy i wartości osobiste
(badani mieli wybrać nie więcej niż 5 cech)
Badania Davida I. Hitchcocka
Wartości społeczne
Badania Davida I. Hitchcocka
Wartości osobiste