Pieni

ą

dz. System

bankowy

bankowy

Co to jest pieni

ą

dz ?

Podej

ś

cie transakcyjne

- wszystko co pełni funkcj

ę

miernika

warto

ś

ci,

ś

rodka wymiany,

ś

rodka

warto

ś

ci,

ś

rodka wymiany,

ś

rodka

płatniczego oraz

ś

rodka tezauryzacji

Funkcje pieni

ą

dza

1. Miernik warto

ś

ci

(w pieni

ą

dzu wyra

ż

one s

ą

ceny towarów)

2.

Ś

rodek cyrkulacji =wymiany

(zapłata w transakcjach kupna-sprzeda

ż

y)

3.

Ś

rodek płatniczy

(regulowanie zobowi

ą

za

ń

)

4.

Ś

rodek tezauryzacji

(gromadzenia bogactwa)

5. Pieni

ą

dz

ś

wiatowy (funkcja fakultatywna)

Zadanie sprawdzaj

ą

ce

Zdarzenie – w jakiej funkcji wyst

ą

pił pieni

ą

dz?

Zapłaciłam rachunek telefoniczny

Kupiłam 10 jajek za gotówk

ę

Zdecydowałam si

ę

zaoszcz

ę

dzi

ć

2000 zł

Nowy audi Q7 kosztuje zalewie 250 000 zł

Wystawiłam faktur

ę

eksportow

ą

w zł dla kontrahenta niemieckiego

Co to jest pieni

ą

dz ?

Podej

ś

cie zwi

ą

zane z płynno

ś

ci

ą

Płynno

ść

– łatwo

ść

z jak

ą

dany zasób mo

ż

e

Płynno

ść

– łatwo

ść

z jak

ą

dany zasób mo

ż

e

by

ć

sprzedany w krótkim czasie, po

oczekiwanej cenie i przy małych kosztach.

Pieni

ą

dz – najbardziej płynny zasób.

Zasoby

najbardziej

płynne

Zasoby

najmniej

płynne

G

o

tó

w

ka

żą

ce

,

cze

ki

,

p

rze

le

w

y,

ka

rt

y

D

e

p

o

zy

ty

kr

ó

tko

te

rm

in

o

w

e

D

e

p

o

zy

ty

d

łu

g

o

te

rm

in

o

w

e

W

e

ksl

e

O

b

lig

a

cj

e

D

łu

g

i

A

kcj

e

N

o

w

y

sa

m

o

ch

ó

d

N

ie

ru

ch

o

m

o

ść

Z

a

rd

ze

w

ia

ły

r

o

w

e

r

O

ś

płynno

ś

ci

G

o

tó

w

ka

R

a

ch

u

n

ki

b

ie

żą

ce

,

cze

ki

,

p

rze

le

w

y,

ka

rt

y

D

e

p

o

zy

ty

kr

ó

tko

te

rm

in

o

w

e

D

e

p

o

zy

ty

d

łu

g

o

te

rm

in

o

w

e

W

e

ksl

e

O

b

lig

a

cj

e

D

łu

g

i

A

kcj

e

N

o

w

y

sa

m

o

ch

ó

d

N

ie

ru

ch

o

m

o

ść

Z

a

rd

ze

w

ia

ły

r

o

w

e

r

Po

żą

dane cechy pieni

ą

dza

Cechy fizyczne:

a) por

ę

czno

ść

b) podzielno

ść

c) trwało

ść

Cechy ekonomiczne:

a) akceptowalno

ść

c) trwało

ść

d) jednorodno

ść

e) łatwo

ść

rozpoznawania
f) rzadko

ść

b) płynno

ść

c) stabilno

ść

siły

nabywczej

Formy pieni

ą

dza

Pieni

ą

dz

Pieni

ą

dz

pełnowarto

ś

ciowy

pieni

ą

dz

kruszcowy

pieni

ą

dz

towarowy

Pieni

ą

dz

niepełnowarto

ś

ciowy

pieni

ą

dz BC

(bilon i
banknoty NBP)

pieni

ą

dz

bankowy
(wkładowy

)

Quasi pieni

ą

dz

Jak powstaje pieni

ą

dz bankowy?

Przez kreacj

ę

depozytów przez system

bankowy

Im ch

ę

tniej korzystamy z produktów

bankowych (rachunki bankowe), tym

Im ch

ę

tniej korzystamy z produktów

bankowych (rachunki bankowe), tym
wi

ę

ksza mo

ż

liwo

ść

kreacji pieni

ą

dza

bankowego

Współczesny pieni

ą

dz bankowy kreuje si

ę

w zasadzie z niczego

Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

przez banki

1)

Pekao S.A.

AKTYWA

PASYWA

Gotówka 10.000 Depozyty 10.000

2)

Pekao S.A.

AKTYWA

PASYWA

Gotówka 1.000 Depozyty 10.000

Stopa rezerw obowiązkowych = 10 %

Gotówka 10.000 Depozyty 10.000

RAZEM

10.000

RAZEM

10.000

Gotówka 1.000 Depozyty 10.000

Pożyczki

9.000

RAZEM

10.000

RAZEM

3)

Bank Śląski

AKTYWA

PASYWA

Gotówka

900

Depozyty 9.000

Pożyczki

8.100

RAZEM

9.000

RAZEM

9.000

4)

WBK

AKTYWA

PASYWA

Gotówka

810

Depozyty 8.100

Pożyczki

7.290

RAZEM

8.100

RAZEM

8.100

Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

przez banki

Bank

Depozyty

Rezerwa

obowiązkowa

Rezerwy

nadwyżkowe

= Nowe

pożyczki

Dodatkowa

kreacja

pieniądza

Bank 1

100.000

20.000

80.000

80.000

80.000

Bank 2

80.000

16.000

64.000

64.000

64.000

Bank 3

64.000

12.800

51.200

51.200

51.200

Bank 3

64.000

12.800

51.200

51.200

51.200

Bank 4

51.200

10.240

40.960

40.960

40.960

Bank 5

40.960

8.192

32.768

32.768

32.768

...

Inne banki 163.840

32.768

131.072

131.072

131.072

RAZEM

500.000

100.000

400.000

400.000

400.000

Stopa rezerw obowiązkowych = 20 %

Mnożnik kreacji pieniądza (1)

Założenia: -brak rezerw dobrowolnych (bank tworzy tylko rezerwy

obowiązkowe)

- brak wycieku gotówki z systemu bankowego

m =

1

stopa rezerw

obowiązkowych

Zadanie

Załó

ż

my,

ż

e w danej gospodarce działa n banków komercyjnych. Do banku

pierwszego wpłacono gotówk

ę

w wysoko

ś

ci 2000 jednostek pieni

ęż

nych jako

wkład na

żą

danie.

Stopa rezerw obowi

ą

zkowych wynosi 10% a

ś

rodki pieni

ęż

ne z udzielonych

kredytów s

ą

lokowane w kolejnych bankach.

a) uzupełnij podan

ą

tabel

ę

, ukazuj

ą

c

ą

mno

ż

nikow

ą

kreacj

ę

depozytów w systemie

bankowym.

Banki

Depozyty

Kredyty

Rezerwy obowiązkowe

Bank pierwszy

Bank drugi

Bank trzeci

Bank czwarty

Bank piaty

bankowym.
b) ile pieni

ą

dza wykreuje cały system bankowy?

Banki

depozyty

kredyty

rezerwy

obowiązkowe

Bank pierwszy

2000

1800

200

Bank drugi

1800

1620

180

Bank trzeci

1620

1458

162

Bank trzeci

1620

1458

162

Bank czwarty

1458

1312,2

145,8

Bank piąty

1312,2

1180,98

131,22

Mnożnik kreacji pieniądza (2)

- Usuni

ę

to zało

ż

enia z mno

ż

nika 1

m =

c

p

+ 1

m =

c

p

+ c

b

cp – stopa wycieku gotówki z systemu gotówkowego
: gotówka / wkłady na żądanie sektora prywatnego

cb - stopa rezerw gotówkowych (obowi

ą

zkowych i dobrowolnych)

banków: rezerwy / wkłady na

żą

danie sektora prywatnego

Ile pieni

ą

dza potrzeba w gospodarce ?

Ilo

ś

ciowe równanie pieni

ą

dza (IrvingFisher 1867

Ilo

ś

ciowe równanie pieni

ą

dza (IrvingFisher 1867--1947)

1947)

P

×

Q = V

×

M

P

×

Q = V

×

M

M – ilo

ść

pieni

ą

dza (w uj

ę

ciu nominalnym)

V – szybko obiegu pieni

ą

dza

P – poziom cen

Q – ilo

ść

towarów (ilo

ść

transakcji)

Rodzaje popytu na pieni

ą

dz

1.

1. transakcyjny

transakcyjny

- d

ąż

enie do posiadania sald gotówkowych w celu

realizacji przewidywanych zakupów;

2.

2. przezorno

ś

ciowy

przezorno

ś

ciowy

2.

2. przezorno

ś

ciowy

przezorno

ś

ciowy

- d

ąż

enie do posiadania sald gotówkowych w celu

finansowania nieoczekiwanych zakupów

3. spekulacyjny

3. spekulacyjny
d

ąż

enie do posiadania pieni

ą

dza w przewidywaniu spadku ceny

innych aktywów i w przewidywaniu przyszłych zysków

Determinanty popytu na pieni

ą

dz

Poziom cen

Poziom dochodów

Stopa %

Stopa %

Liczba zawieranych transakcji

Wielko

ść

produkcji (dynamika wzrostu gospodarczego)

Koszt zamiany jednych aktywów na inne

Poda

ż

– agregaty pieni

ą

dza

1. Pieni

ą

dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków)

1.1. Pieni

ą

dz gotówkowy w obiegu

1.2. Gotówka w kasach banków

PIENI

Ą

DZ = Agregat

PIENI

Ą

DZ = Agregat Mo (1.1+1.2)

2. Depozyty bie

żą

ce ( + depozyty terminowe overnight)

2.1. Gospodarstwa domowe

2.2. Niemonetarne instytucje finansowe

2.3. Przedsi

ę

biorstwa

2.4. Instytucje niekomercyjne działaj

ą

ce na rzecz gospodarstw domowych

2.5. Instytucje samorz

ą

dowe

2.6. Fundusze ubezpiecze

ń

społecznych

PIENI

Ą

DZ= Agregat M1 (1+2)

PIENI

Ą

DZ= Agregat M1 (1+2)

Poda

ż

– agregaty pieni

ą

dza

3. Depozyty i inne zobowi

ą

zania z terminem pierwotnym do 2 lat (wł

ą

cznie)

3.1. Gospodarstwa domowe

3.2. Niemonetarne instytucje finansowe

3.3. Przedsi

ę

biorstwa

3.4. Instytucje niekomercyjne działaj

ą

ce na rzecz gospodarstw domowych

3.5. Instytucje samorz

ą

dowe

3.5. Instytucje samorz

ą

dowe

3.6. Fundusze ubezpiecze

ń

społecznych

4

PIENI

Ą

DZ = Agregat M2 (M1+2+3+4)

5. Dłu

ż

ne papiery warto

ś

ciowe z terminem wykupu do 2 lat

PIENI

Ą

DZ = Agregat M3 (M1+2+3+4+5)

Miary pieniądza w Polsce (w mln zł), 2004

Miesiąc

MO

M1

M2

M3

V. 2004

66 238,9

164 884,6

341 451,2 344 330,6

VI. 2004

63 817,1

168 782,3 345 145,3

349 987,2

VI. 2004

63 817,1

168 782,3 345 145,3

349 987,2

VII. 2004

63 463,9

163 459,4 344 060,0

349 244,8

VIII. 2004

71 271,1

168 839,5

347 897,5

352 977,1

IX. 2004

63 232,6

168 833,5 346 766,5 352 248,5

Źródło: NBP

Podaż pieniądza (M1)

Wzór

c

p

+ 1

M =

c + 1

M

1

=

c

p

+ c

b

X

Mo

System bankowy

Reguły działania

instytucji finansowych

Reguły gospodarki

kraju i

ś

wiata

Bank Centralny

Banki komercyjne

Reguły

prowadzenia

biznesu

Reguły

unormowa

ń

prawnych

Funkcje banku centralnego

Centralny bank

Centralny bank
pa

ń

stwa

pa

ń

stwa

• utrzymanie stabilnego
poziomu cen

Bank emisyjny

Bank emisyjny

• Emituje znaki pieni

ęż

ne.

• Organizuje obieg gotówki.

Bank banków

Bank banków

• Oddziałuje na system
bankowy stabilizuj

ą

c go.

• odziaływanie - stopy
procentowej.

procentowej.

Czym jest bank komercyjny ?

Bank jest osob

ą

prawn

ą

utworzon

ą

zgodnie z przepisami ustaw,

działaj

ą

c

ą

na podstawie zezwole

ń

uprawniaj

ą

cych do wykonywania

czynno

ś

ci bankowych obci

ąż

aj

ą

cych ryzykiem

ś

rodki powierzone

pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (Prawo bankowe z
dn.27.08.1997)

Z jednej strony jest niezb

ę

dny do poprawnego działania obiegu

Z jednej strony jest niezb

ę

dny do poprawnego działania obiegu

finansowego pa

ń

stwa a z drugiej jest uczestnikiem powszechnej

sfery usług.

Bank jest „biznesem szczególnym”: zarabia na po

ż

yczonych

pieni

ą

dzach, jednocze

ś

nie ma obowi

ą

zek odda

ć

powierzone

pieni

ą

dze w ustalonym czasie.

Bank jest instytucj

ą

zaufania publicznego.

Rodzaje banków komercyjnych

Banki

uniwersalne

• Brak ogranicze

ń

w

Banki

specjalistyczne

• Działalno

ś

ci skupiona

Banki

inwestycyjne

• Brak ogranicze

ń

w

zakresie działalno

ś

ci

• Rozbudowana sie

ć

dystrybucji

• Ł

ą

czenie i wzajemne

przenikanie si

ę

rodzajów bankowo

ś

ci w

ramach jednego banku

• Działalno

ś

ci skupiona

wokół w

ą

skiego

zakresu usług
bankowych

• Zmodyfikowana i
ograniczona sie

ć

dystrybucji.

• Działalno

ść

skupiona

wokół rynku
kapitałowego.

• Brak sieci dystrybucji.

Np. BZWBK

Np. Volkswagen Bank
Polska S.A,

BPH Bank Hipoteczny
S.A

Np. Polski Bank
Inwestycyjny S.A

Rodzaje operacji bankowych

Operacyjne- polegaj

ą

przede wszystkim na prowadzeniu

rachunków bankowych klientów i dokonywaniu na nich operacji
finansowych.

Depozytowe - Działalno

ść

depozytowa polega na

przyjmowaniu i przekazywaniu przez bank na okre

ś

lonych

warunkach

ś

rodków pieni

ęż

nych swoich klientów. Powstaj

ą

w ten

warunkach

ś

rodków pieni

ęż

nych swoich klientów. Powstaj

ą

w ten

sposób depozyty bankowe .Depozyty bankowe dziel

ą

si

ę

na

:

depozyty a vista

- wypłacane s

ą

na ka

ż

de

żą

danie

depozyty terminowe

- zwane lokatami zawierane mi

ę

dzy bankiem i

klientem na czas okre

ś

lony przez wpłacaj

ą

cego i na warunkach

okre

ś

lonych przez bank.

udzielanie kredytów i po

ż

yczek

Inne - np. doradztwo, po

ś

rednictwo w operacjach papierami

warto

ś

ciowymi, udzielanie por

ę

cze

ń

i gwarancji.

Nadzór bankowy

Specyficzny charakter działania banków - dysponowanie

ś

rodkami pieni

ęż

nymi stron trzecich - wymusza

powołanie instytucji nadzoruj

ą

cych. W Polsce kontrol

ę

nad bezpiecze

ń

stwem zgromadzonych pieni

ę

dzy

sprawuje Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

sprawuje Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

Do zada

ń

GINB nale

ż

y:



niedopuszczanie do narusze

ń

prawa bankowego



zabezpieczenie przed utrat

ą

płynno

ś

ci przez banki



dbanie o utrzymanie rentowno

ś

ci banków (niedopuszczenie do

jego likwidacji).

Nadzór bankowy

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

od dnia 28 listopada 2008 r. obowi

ą

zuje y limit gwarancji

ś

rodków zgromadzonych w banku przez jednego

deponenta do 50 tys. euro.

Ś

rodki te podlegaj

ą

100%

deponenta do 50 tys. euro.

Ś

rodki te podlegaj

ą

100%

gwarancji. W przypadku

ś

rodków na rachunkach

wspólnych (np. współmał

ż

onków) limit gwarancji 50 tys.

euro dotyczy ka

ż

dego ze współposiadaczy rachunku.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 pa

ź

dziernika 2008

r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym (Dz.U. Nr 209, poz. 1315).