1

Opracowała M. Tkocz na podstawie: B.

Ś

liwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów,

str. 179-198, w: Jak zmienia

ć

szkoł

ę

. Studia z polityki o

ś

wiatowej i pedagogiki porównawczej,

Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996.

Wykład 6: Samorozwój nauczyciela

Nauczycielskie manewry wobec
uczniów

1.Odgrywanie roli osób wszechmocnych
(taktyka bluffu)

2.Odgrywanie roli osób
wszechwiedz

ą

cych

3.Strategia ,,wielkiego kłamstwa” i
,,wielkiej Prawdy”
4. Strategia wyolbrzymiania ego

5.Strategia bezsilno

ś

ci

6.Strategia przyjaznego wroga

2

Opracowała M. Tkocz na podstawie: F. Fuller , za: R.I. Arends ,,Uczymy si

ę

naucza

ć

”, str. 49, WSiP, Warszawa 1998

Fazy

w

nastawieniu

zawodowym

nauczyciela

1. Nastawienie na przetrwanie

2. Nastawienie na sytuacj

ę

dydaktyczn

ą

3. Nastawienie na ucznia

Opracowała M. Tkocz na podstawie R. Kwa

ś

nica, Wprowadzenie do my

ś

lenia o

wspomaganiu nauczycieli w rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994

FAZY ROZWOJU ZAWODOWEGO
NAUCZYCIELA

1.Stadium przedkonwencjonalne –
wchodzenie w rol

ę

zawodow

ą

2.Stadium konwencjonalne - pełna
adaptacja w roli zawodowej

3.Stadium postkonwencjonalne –
faza twórczego przekraczania roli
zawodowej

3

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,

Warszawa 2000
Opracowała Magdalena Adamus

PLANOWANIE ROZWOJU ZAWODOWEGO

FORMY KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO NAUCZYCIELI

POZA SZKOŁ

Ą

Doskonalenie
(w placówce
doskonalenia)

Dokształcanie
(w uczelni)

Inne

formy

kształcenia
ustawicznego

Doskonalenie
na odległo

ść

Doradztwo
metodyczne

Samodoskonalenie

Mentoring
edukacyjny
(opiekun sta

ż

u

- nauczyciel)

Doskonalenie
w ramach WDN

W SZKOLE

4

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN, Warszawa

2000

NAUCZYCIEL STA

ś

YSTA

PROCEDURA AWANSU NA STOPIE

Ń

NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO

Opracowanie planu rozwoju

zawodowego

Rozpocz

ę

cie procedury awansu na

stopie

ń

nauczyciela

mianowanego

Wniosek o dodatkowy sta

ż

w

przypadku braku akceptacji

Zatrudnienie
w szkole

Opinia

rady

rodziców

Odwołanie si

ę

do

organu
prowadz

ą

cego

szkoł

ę

w przypadku

odmowy nadania
stopnia

Przydzielenie
opiekuna sta

ż

u

Zatwierdzenie planu rozwoju

zawodowego przez dyrektora szkoły

Realizacja
planu rozwoju
zawodowego

Odwołanie si

ę

lub wniosek

o dodatkowy sta

ż

w

przypadku oceny
negatywnej

Sprawozdanie z realizacji planu
rozwoju zawodowego

Projekt oceny dorobku
zawodowego przez opiekuna sta

ż

u

Ocena dyrektora szkoły

„^

Wniosek o podj

ę

cie

post

ę

powania

kwalifikacyjnego

Rozmowa kwalifikacyjna

Akceptacja komisji

kwalifikacyjnej

Nadanie przez dyrektora
szkoły stopnia
nauczyciela
kontraktowego

5

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 11-15, CODN,

Warszawa 2000

NAUCZYCIEL STA

ś

YSTA

WYMAGANE'KWALIFIKACJE

NA STOPIE

Ń

NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO

Znajomo

ść

szkoły

(jej organizacji, zada

ń

, zasad funkcjonowania)

Wiedza dotycz

ą

ca uczniów-wychowanków

(z zakresu problemów

ś

rodowiska, umo

ż

liwiaj

ą

ca

współprac

ę

z tym

ś

rodowiskiem)

Umiej

ę

tno

ść

prow adzenia zaj

ęć

(zapewniaj

ą

ca realizacj

ę

zada

ń

szkoły)

Umiej

ę

tno

ść

analizowania zaj

ęć

(własnych i innych nauczycieli)

6

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN,

Warszawa 2000

NAUCZYCIEL STA

ś

YSTA

PODSTAWOWE POWINNO

Ś

CI

•

Poznaj szkoł

ę

, jej organizacj

ę

,

zadania i zasady funkcjonowania

•

Zapoznaj si

ę

z dokumentacj

ą

obowi

ą

zuj

ą

c

ą

w szkole

•

Zaznajom si

ę

z przepisami

dotycz

ą

cymi warunków nauki i

pracy

•

Obserwuj zaj

ę

cia opiekuna sta

ż

u i innych

nauczycieli

•

Prowad

ź

zaj

ę

cia obserwowane

przez opiekuna sta

ż

u lub

dyrektora szkoły

•

Uczestnicz w doskonaleniu w ramach
wewn

ą

trzszkolnego doskonalenia

nauczycieli

•

Dokumentuj realizacj

ę

planu

rozwoju zawodowego

7

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa 2000

SYSTEM AWANSU NAUCZYCIELA

Nauczyciel sta

ż

ysta

Komisja kwalifikacyjna

(rozmowa kwalifikacyjna)

Nauczyciel kontraktowy

Komisja egzaminacyjna

(egzamin)

Nauczyciel mianowany

Komisja kwalifikacyjna

(ocena dorobku zawodowego nauczyciela)

Nauczyciel dyplomowany

8

9

ź

ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa

2000

AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA

FAZY ROZWOJU PROFESJONALNEGO

FAZA MISTRZOSTWA ZAWODOWEGO

Profesor o

ś

wiaty

Nauczyciel dyplomowany

FAZA DOJRZAŁO

Ś

CI ZAWODOWEJ

Nauczyciel mianowany

FAZA ADAPTACJI ZAWODOWEJ

Nauczyciel kontraktowy

Nauczyciel sta

ż

ysta

FAZA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO

Praktyka w szkole

Studia nauczycielskie

10

Powy

ż

sze materiały zostały opracowane przez M. Tkocz i M. Adamus na

podstawie literatury:

1. B.

Ś

liwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów, str. 179-198, w: Jak

zmienia

ć

szkoł

ę

. Studia z polityki o

ś

wiatowej i pedagogiki porównawczej,

Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996

2. F. Fuller , za: R.I. Arends Uczymy si

ę

naucza

ć

, str. 49, WSiP, Warszawa

1998

3. R. Kwa

ś

nica, Wprowadzenie do my

ś

lenia o wspomaganiu nauczycieli w

rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994

4. Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,

Warszawa 2000

11

Opracowała B. Krzempek na podstawie: 1. K

ę

dracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie si

ę

zawodowe

nauczycieli, str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J.Kropiwnicki, Wyd. Naucz., Jelenia Góra
1999, 2. S

ę

k H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN, Warszawa 2004

Wypalenie zawodowe nauczycieli

Wypalenie – psychologiczny zespół wyczerpania
emocjonalnego, depersonalizacji oraz obni

ż

onego

poczucia

dokona

ń

osobistych,

który

mo

ż

e

wyst

ą

pi

ć

u osób pracuj

ą

cych z innymi lud

ź

mi w

pewien okre

ś

lony sposób (H. S

ę

k)

Objawy syndromu wypalenia si

ę

zawodowego

(model trójwymiarowy wg Ch. Maslach):

1. wyczerpanie emocjonalne
2. depersonalizacja
3. obni

ż

one

zadowolenie

z

osi

ą

gni

ęć

zawodowych

Specyficzne techniki emocjonalnego

dystansowania si

ę

:

zmiana sposobu widzenia ucznia

intelektualizacja (du

ż

y dystans emocjonalny)

izolowanie sytuacji

wycofywanie si

ę

prze

ż

ywanie

problemów

ze

sfery

ż

ycia

zawodowego w sytuacjach pozazawodowych

Czynniki sprzyjaj

ą

ce wypaleniu:

1. Organizacja i warunki pracy
2. Czynniki indywidualne
3. Czynniki

specyficzne, zwi

ą

zane z

prac

ą

nauczyciela.

12

Skutki wypalenia zawodowego:

zwi

ę

kszona absencja

niska jako

ść

ś

wiadczonych usług

cz

ę

sto - rezygnacja z pracy, zawodu

pogorszenie si

ę

stosunków pracownika z

rodzin

ą

i przyjaciółmi

w

drastycznych

przypadkach:

alkoholizm,

lekomania, akty samobójcze.

Profilaktyka wypalenia

wiedza na temat
mechanizmów
wypalenia

samo

ś

wiadomo

ść

ś

wiadomy wybór

zawodu

wsparcie
społeczne

uczestniczenie
w zawodowych
grupach
wsparcia

13

Jak rozpozna

ć

wypalenie zawodowe?

(lista kontrolna)

1.Brak entuzjazmu do pracy lub niestabilno

ść

uczu

ć

.

2.Uczucie,

ż

e co

ś

, co dotychczas było w pracy atrakcyj-

nym wyzwaniem - znikn

ę

ło.

3.Uczucie, i

ż

czynno

ś

ci dotychczas wykonywane z natu-

ralnym entuzjazmem stały si

ę

zadaniami wykonywanymi

pod wewn

ę

trznym przymusem.

4.Zwlekanie, oci

ą

ganie si

ę

z wykonywaniem czynno

ś

ci

realizowanych dotychczas bez bólu.
5.Irytacja nieproporcjonalnie wielka do przyczyny (np.
irytacja na ucznia zachowuj

ą

cego si

ę

tylko nieco inaczej

ni

ż

oczekujesz).

6.Przenoszenie frustracji (niezadowolenia) z pracy do
domu.
7.Wzrost dystansu fizycznego wobec uczniów.
8.Wzrost dystansu fizycznego wobec kolegów z pracy
(niech

ęć

do sp

ę

dzania z nimi przerw, spotykania si

ę

po

lekcjach).
9.Zmiana sposobu zwracania si

ę

do uczniów.

10. Gotowo

ść

korzystania z ka

ż

dej okazji, aby dosta

ć

zwolnienie lekarskie.
11. Wzrastaj

ą

ce podczas lekcji znudzenie, jakby działa

si

ę

gdzie indziej, z inn

ą

klas

ą

.

12. Skrajne reakcje - np. zachowanie kamiennego
spokoju, wybuchanie zło

ś

ci

ą

czy agresj

ą

.

13. Narastanie uczucia,

ż

e nauczanie to daremny trud i

nikt
nie mo

ż

e temu zaradzi

ć

.

14. Uczucie demobilizuj

ą

cego zm

ę

czenia po powrocie

do domu.
15. Ci

ą

głe powtarzanie si

ę

drobnych dolegliwo

ś

ci

zdrowotnych.
16. Zabieranie wi

ę

kszej cz

ęś

ci pracy do domu ni

ż

to jest

konieczne.
17. Sprzyjanie osobom, które w pracy lub w
towarzystwie lubi

ą

narzeka

ć

na szkol

ę

.

14

18. Takie zaspokajanie „potrzeby relaksu” jak si

ę

ganie

po alkohol, niech

ęć

do wychodzenia z domu, do

ż

ycia

towarzyskiego, do pracy społecznej itp.
19. Zaburzenia snu - np. trudno

ś

ci z za

ś

ni

ę

ciem, niemiłe

sny, za wczesne budzenie si

ę

, uczucie zm

ę

czenia po

przebudzeniu.
20. Zaburzenia łaknienia - brak lub nadmierny apetyt.

Opracowała B. Krzempek na podstawie:
1. K

ę

dracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie si

ę

zawodowe nauczycieli,

str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J. Kropiwnicki, Wyd.
Naucz., Jelenia Góra 1999,
2. S

ę

k H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN,

Warszawa 2004