Brytyjska i francuska szkoła psychoanalizy oraz

neopsychoanaliza amerykańska

Bartosz Zalewski

Różnice między:



psychoanalizą



terapią psychoanalityczną



terapią psychodynamiczną

(Kaplan i Sadock, 1995)

Psychoanaliza



Główny cel:



Przebudowa struktury osobowości



Częstość sesji i czas trwania:



4-5 razy w tygodniu



2-5 lat lub dłużej, sesje trwają ok. 50 minut



Aktywność terapeuty (minimalna)



Delikatne kierowanie uwagą pacjenta, wolne skojarzenia



Temat interpretacji:



Opór i przeniesienie



Mało uwagi dla zdarzeń bieżących



Warunki dodatkowe:

kanapa, pacjent w pozycji leżącej



Wymagania stawiane pacjentowi:



Zasadniczo dojrzała osobowość



Korzystna sytuacja życiowa (wystarczająca do opłacenia sesji)



Duża zdolność do radzenie sobie z frustracją i utrzymywania

więzi terapeutycznej

Terapia psychoanalityczna



Główne cele:



Rozwiązanie wyodrębnionych konfliktów



Zrozumienie podstaw problemu, zwykle połączone ze złagodzeniem

objawu



Częstość sesji i czas trwania:



2-3 razy w tygodniu po około 50 minut



2-3 lata



Aktywność terapeuty (większa):



Bardziej zdecydowane kierowanie uwagą pacjenta (na to, co wydarzyło

się między sesjami



Tematy interpretacji:



Bieżące wydarzenia i relacje interpersonalne



Interpretacja przeniesienia na terapeutę i inne osoby



Warunki dodatkowe:

zwykle terapia twarzą w twarz



Wymagania stawiane pacjentowi:



W pewnym stopniu dojrzała osobowość



Pewna zdolność do tolerowania frustracji i utrzymanie więzi terapeut.



Założenia:

1. doniosłość procesów nieświadomych
2. doniosłość konfliktów intrapsychicznych

i mechanizmów obronnych



Cele psychoterapii:



Pomoc w uzyskaniu wglądu w nieświadome konflikty



Złagodzenie objawów

(poprzez zwiększenie świadomości,

lepsze rozumienie siebie i podstaw problemu)

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE:



Częstość sesji i czas trwania:



max. 2 x w tyg.



kilka miesięcy, czasem lat
(terapia krótkoterminowa: 10-40 sesji)



sesja 50 min.



Warunki dodatkowe:

brak kozetki, pacjent i terapeuta

siedzą naprzeciwko siebie w fotelach



Aktywność terapeuty:



Terapia prowadzona bardziej energicznie i zdecydowanie
(ale wciąż aktywność pacjenta jest wyraźnie dominująca)



Terapeuta częściej nakierowuje, dopytuje

PSYCHOTERAPIA PSYCHODYNAMICZNA



Tematy interpretacji:



Wyodrębnienie określonego głównego problemu



Początek leczenia skoncentrowany na wybranym ściśle

określonym konflikcie



Przeszłość (szczeg. doświadczenia z dzieciństwa) mają wciąż

dużą rolę, ale w kontekście bieżących wydarzeń i relacji

interpersonalnych



Skojarzenia i symbole mają mniejsze znaczenie



Kierowanie uwagą pacjenta na to, co wydarzyło się między

sesjami



Wymagania wobec pacjenta:



Motywacja do lepszego poznania i zrozumienia siebie



Refleksyjność, gotowość wracania do trudnych doświadczeń

z przeszłości

PSYCHOTERAPIA PSYCHODYNAMICZNA – cd.

Główne szkoły

Główne szkoły

podejścia

psychoanalitycznego i psychodynamicznego:



Szkoła wiedeńska (freudyzm, psychoanaliza klasyczna)



Szkoła angielska

Melanie Klein
Anna Freud



Szkoła francuska

Pierre Janet
Jacques Lancan



Szkoła amerykańska

Margaret Mahler
Heinz Kohut
Otto Kernberg

 Inne szkoły:

•

Neopsychoanaliza

Karen Horney
Erich Fromm

Szkoła jungowska

Carl Gustaw Jung
Andrew Samuels

•

Psychologia indywidualna

Alfred Adler

•

Neuropsychoanaliza

Mark Solms

NEOFREUDYŚCI

podkreślają znaczenie
aktualnych wpływów
kulturowo-środowiskowych,
relacji interpersonalnych i
komunikacji międzyludzkiej

(1882 – 1960)

Melanie Klein

Rys biograficzny:

•Najmłodsza z czwórki rodzeństwa

•W wieku 5 lat straciła siostrę, a wkrótce potem
brata

•W wieku 21 lat – wszła za mąż

•Starszy syn zginął w wypadku samochodowym

•Chroniczna depresja => podjęła terapię u
psychoanalityka Ferencziego, potem u innego

•Separacja i rozstanie z mężem, zamieszkała
razem z dziećmi

•Rozwinęła psychoanalizę dziecięcą

fantazje / pozycja schizo-paranoidalna / depresyjna / reparacja

Teoria Melanie Klein



Podłożem formowania się relacji z obiektem są: lęk i

fantazje



Fantazje dotyczą obiektu opiekuńczego (dobra

pierś) i prześladowczego (zła pierś)



Przebieg cyklu rozwojowego:



pozycja schizoidalno-paranoidalna

(obiekt

rozszczepiony na części, dominuje lęk prześladowczy

przed „złym obiektem” oraz mechanizm

projekcji

)



pozycja depresyjna

(obiekt zintegrowany, pojawia się lęk

przed jego utratą, poczucie winy wskutek agresji wobec

obiektu, dominuje

introjekcja

)



reparacja

(rozwiązanie pozycji depresyjnej, rodzi się

poczucie zależności i wdzięczności wobec obiektu)

(1897-1985)

Margaret Mahler

Rys biograficzny:

•Jedna z dwóch sióstr (starsza)

•Rodzice mieli kłopoty małżeńskie; ojciec
zachęcał Margaret do podjęcia studiów
matematycznych

•Zainteresowała się psychoanalizą pod wpływem
Ferencziego; rozpoczęła studia historyczne,
jednak po półtorej roku skręciła na medycynę

•Początkowo zafascynowała się pediatrią (potem
psychiatrią, odbyła własną psychoanalizę

•W wieku 39 lat wyszła za mąż

• wniosła wkład w rozwój psychoanalizy
dziecięcej, psychologii rozwojowej

koncepcja separacji i indywiduacji

Koncepcja separacji – indywiduacji M.
Mahler

I.

Autyzm

(1 m. życia) – dziecko najbardziej skupione na procesach

fizjologicznych

II. Symbioza

(2-5 m.) – całkowita zależność od matki, obraz siebie i

matki łączny, brak poczucia odrębności

III. Separacja – indywiduacja

(5-6 – 30-36 m.)

1. różnicowanie

(5-10 m.) – ciekawość wobec obcych, lęk przed

rozdzieleniem

2. praktyka

(10-15 m.) – aktywna eksploracja otoczenia przy

doświadczaniu więzi

3. ponowne zbliżanie się

(16-23 m.) – świadomość odrębności od

matki => wiele ambiwalentnych uczuć (matka raz dobra, raz

zła), konflikt między autonomią a zależnością

4.konsolidacja

(24-30 – 36 m.) – tworzenie się zintegrowanego

obrazu obiektu i siebie (np. matka może być jednocześnie i

dobra i zła) oraz poczucia własnej odrębności dziecka

(niezależne zachowania, używanie zaimka „ja”, rozwój uczuć dumy

i wstydu)

Inne szkoły psychoanalizy
Anna Freud



Druga faza psychoanalizy

• sała na czele ruchu klasycznej techniki analitycznej Freuda

po jego śmieci

• jako pierwsza zajmowała się psychoanalizą dzieci

» odmiennie od Melani Klein analizowała głównie

zabawy dzieci



Dopracowała i rozszerzyłą opis mechanizmów obronnych

Inne szkoły psychoanalizy
Wilhelm Reich (1976)



Opisał system obron oraz pracy z obronami

• obrony podczas terapii układają się w warstwy
• należy je analizować począwszy od zewnęrznej – najbliższej

świadomości, ale nieświadomej

» Jeśli coś jest świadome tzn. że jest to decyzja

pacjente, a wię nie ma czego analizować i usuwać

• po uświadomieniu obrony pacjent decyduje czy chce z niej

zrezygnować czy nie

• nie wolno namawiać do rezygnowania ze stawiania oporu



Obrony mają kompotent fizyczny - „zbroje”

• nadmierne i stałe napięcie w grupach mięśni
• z czasem Reich sta się prekursorem bioenergetyki



Terapia sprowadza się do analizy obron

Dzisiejsze nurty psychodynamiczne

Szkoła brytyjska

Szkoła francuska

Brytyjska szkoła psychoanalityczna



Szkoła brytyjska

(Hańbowski, 2011)

• silnie osadzona w publicznej służbie zdrowia i instytucjach

naukwych

• spuścizna Melanie Klien i opozycje wobec Anny Freud
• Donald Winnicott i wystarczająco dobra matka
• inni twórcy:

» Michael Balint
» Ernst Jones
» Hanna Segal

• dzisiejsi przedstawiciele szkoły brytyjskiej:

» John Steiner
» Michael Feldman
» Edna O'Shaughnessy

Inne szkoły psychoanalizy
Michael Balint



Wprowadził wiele innowacji w techniki psychoanalityczne

• metody bardziej pasywne, aby wywołać u pacjenta więcej

emocji i żywsze przeniesienie uczuć na analityka

• pojęcie „miłości pierwotnej” do obiektu, występujące

początkowo biernie i wraz z rozwojem człowieka

przechodzące w aktywne



Deficyt podstawowy

• wszystkie zaburzenia u dorosłych są skutkiem

niezaspokojenia konkretnych potrzeb w dzieciństwie

• dziecko radzi sobie z nim adekwatnie do swojego wieku
• lecz sposoby te pozostają
• dorosły posiada więc dziecięce (nieadekwatne) sposoby

radzenia sobie z deficytami

• sposoby te należy zidentyfikować i przepracować (zmienić

własną decyzją pacjenta)

Inne szkoły psychoanalizy
Ronald Fairbairn



Bliski teorii relacji z obiektem



Badał osoby z trudnościami schizoidalnymi

• wycofywanie się od ludzi, poczucie bezsensowności i pustki

wewnętrznej



Lęk przed pozytywnymi emocjami do obiektu

• potrzeba kontaktu wywołuje automatycznie przerażenie

przed zniszczeniem i siebie i obiektu

• w drugiej fazie leczenia dominuje obawa przed zależnością

od obiektu

» każdy związek wydaje się niebezpieczny dla

istnienia osoby

• osoba rezygnuje z miłości do innych
• potrzeby miości przesuwa na obiekty wewnętrzne (fantazje)

Inne szkoły psychoanalizy
Ronald Fairbairn



Leczenie

• analizowanie unikania emocji wobec analityka
• praca nad obawami, że emocja skierowana do analityka

zniknie ze świata pacjent – i nigdy już tej emocji nie będzie

mogł czuć

Donald Winnicott:
dobre dzieci i dobrzy rodzice

Holding



emocjonalne „trzymanie” dziecka przez matkę



umożliwia dziecku dokonywać rozwojowych osiągnieć

• Integracji – organizowania własnej osobowości
• peronalizacji – rozdzielenie świata wewnętrznego i

zewnętrznego dzięki rozpoznawaniu granic własnego ciała

• rozpoznania – uświadamianie sobie realności zewnętrznego

świata i odróznianie go od własnych fantazji



„Wystarczająco dobra matka”



umożliwia dziecku doświadczania konieczniej dla jego rozwoju

frustracji – które katalizują procesy separacji i indywiduacji

dziecka od matki



daje wystarczające poczucie bezpieczeńtwa dziecku, by mogło

opanowywać własną agresję i radzić sobie z frustracjami

rozwojowymi

Francuska szkoła psychoanalityczna



Szkoła francuska (Magnone, 2011)



Długa tradycja psychiatrii i psychologii sprzed psychoanalizy

• Franz Anton Mesmer i magnetyzm zwierzęcy (1830)
• Jean Martin Charcot, Hippolyte Bernheim i hipnotyzm – tu

stażował młody buntowniczy psychiatra Zygmunt Freud

» szybko porzucił hipnotyzm jako nieskuteczny
» stażował razem z polskim psychiatrą Julianem

Ochorowiczem

• główny rywal Freuda Pierre Janet – twórca „analizy

psychologicznej”

» do 1915 r. główny eropejski specjalista leczenia

zaburzeń metodami psychologicznymi

» opisywał podświadome wspomnienia jako przyczynę

chorób nerwowych

» leczenie: uświadomienie sobie zapomnianego

wspomnienia i lecząca więź z terapeutą

Francuska szkoła psychoanalityczna



Na początku XX wieku psychiatrzy leczą metodą Janeta

• psychoanaliza staje się popularna jako odpór wobec Janeta

w kręgach artystycznych – szczególnie erotyzm

psychoanalizy

• bliski tego kręgu był Jacques Lacan – główna postać

psychoanalizy we Francji



Po II wojnie światowej dominującą metodą leczenia we Fancji

stała się psychoanaliza

• Francoise Dolto – psychoanaliza dzieci i młodzieży
• Andre Green – zaburzenia psychotyczne
• Joyce McDougall – zaburzenia borderline
• Julia Kristeva – seksualność kobiet



Obecnie – silna dyskusja między psychoanalitykami a

terapeutami poznawczo-behawioralnymi wokól praktyki

opartej na dowodach

Szkoła francuska: Jacques Lacan



Połącznie filozofii, klasycznej psychologii Freuda,

fenomenologii i sztuki



Świat oraz człowiek to wytwór języka: mowy i mówienia

• najpierw istnieje mowa, a potem „pole mowy” (Wiigenstein)
• w pole mowy wchodzi człowiek, posługujący się mową –

podmiot mowy

• Podmiot mowy mówi do „Innego”



Zjawiska same w sobie nie mają sensu (znaczenia)

• dopiero słowo nadaje im sens i srukturę (strukturaliści: de

Saussure, Levi-Strauss, Chomsky)

• słowo nabiera znaczenia w kontekście innych słów
• istnieje rzeczywistość, ale nabiera ona sensu dopiero

poprzez język

Szkoła francuska: Jacques Lacan



Struktura psychiki wzięta jest z języka

• nie mają na nią wpływu popędy czy relacje z obiektami



Ego nie istnieje – jest fanazją psychoanalityków

• istnieje tylko mowa



Istnieje znaczone (słownikowa definicja pojęcia ) i znaczące

(to co pojęcie wyraża naprawdę)



Pragnienie przejmujemy we wczesnym dzieciństwie od

rodziców – Innych – i przyjmujemy je za swoje

• pragnienia nie mogą być nigdy zaspokojone – ponieważ

należą one do sfery świata wyobrażonego, a nie świata

rzeczywistego



Nieświadomość to dyskurs mowy i wynika ze struktury mowy

Szkoła francuska: Jacques Lacan



Cel terapii: dotarcie do „gołego Podmiotu”

• odartego z pragnień Innych
• oraz ze strefy wyobrażeniowej – fantazji o istnieniu jakiegoś

ego czy self

• tak aby człowiek sam zaczął tworzyć swój Podmiot



Kłopot: człowiek nabywa Podmiot wraz z językiem – więc nie

można go usunąć, a jedynie „ogołocić”



Podmiot pragnie tylko istnieć

• reszta to wyobrażenia o sobie
• Iluzje odbicia siebie w oczach innych ludzi
• pragnie dostrzeżenia, uznania, prestiżu



Człwiek powinien sam tworzyć wyobrażone i w nim Podmiot

Inne szkoły psychoanalizy



Otto Rank (1945) – zaburzenia schizoidalne



Marguerite Sechebaye (1951) – zaburzenia schizofreniczne



Terapia wyrosłe z psychoanalizy, lecz nie klasyfikowane jako

psychoanalityczne:

• David Mahan (1963) – krótka forma wstępnej terapii dla

pacjentów czekajacych na psychoanalizę

• Paul Federn (1952) – zaburzenia schizofreniczne, łączenie

psychoanalizy z innymi formami terapii

• Felix Deutsch (1949) – krótkoterminowa terapia „fokalna”

zorietnowana na leczenie jednego wybranego problemu

• Rubin i Gertrude Blanck (1974) – zaburzenia psychotyczne

Neopsychoanaliza amerykańska

Neopsychoanaliza



USA, lata 50-te



Zmiana typu zaburzeń z jakimi zgłaszali się pacjenci

• mniej zaburzeń nerwicowych
• więcej zaburzeń osobowości, szczególnie typu borderline



Większa ilość pacjentów jako wynik popularności

psychoterapii

• uproszczono psychoanalizę

» brak swobodnych skojarzeń
» brak dążęnia do regresji pacjenta
» brak usuwania przeniesienia przez analizowanie

• zredukowano cele terapii

» rozwiązanie problemu zamiast zmiany osobowości
» rezygnacja z odkrywania genezy zaburzeń

Neopsychoanaliza



Nowe metody pracy

• praca nad efektywnym komunikowaniem się
• praca nad pozytywnymi relacjami z ludżmi
• duży nacisk na uczenie się pacjenta



Cała terapia powinna skupiać się na uczeniu ludzi

umiejętności interpersonalnych



Twórcy:

• Erich Fromm – teroria człowieka
• Karen Horney – teoria człowieka w społeczności
• Harry S. Sullivan – twórca technik
• Frida Fromm-Reichmann – najbardziej znany praktyk

Neopsychoanaliza



Krytyka psychoanalizy

• nadmierny determinizm biologiczny – popędy, wrodzone

potrzeby

• prymat przeszłości (dzieciństwo) nad teraźniejszością



Analiza aktualnych wpływów środowiska i kultury na pacjenta



Uwewnętrznione konflikty jednostki i społeczeństwa (Sullivan)

• człowiek chce kochać i być kochanym
• społeczeństwo „chce”, żeby człowiek był produktywny i

walczył o dobra materialne

• jeśłi nie walczy o nie, nie jest kochany przez siebie

» przez swoje superego – czyli zinternalizowane

normy społeczne

• Konflikt neurotyczny

Neopsychoanaliza



Człowiek ma wrodzone pragnienia rozwijania własnego

potencjału (Horney)

• do podobnych wniosków niedługo potem w USA doszedł

innych psychoanalityk – Carl Rogers

• nerwica to próba ucieczki przed lękiem
• lęk wynika z nacisku społecznego

» społeczeństwo żąda osiągnieć



Leczenie

• zamiast analizy przeniesienia

» uświadomienie jednostce, że ulega presji „chorego”

społeczeństwa

• zamiast odkrywania genezy zaburzeń

» uświadmienie narzucanych społecznie działań

rywalizacynych

» odkrycie swojego autentycznego Ja – miłość zamiast

walki

Neopsychoanaliza



Analiza relacji z terapeutą

• nie jako przeniesienie uczuć z dawnych lat
• lecz jako efektu zaburzeń komunikacyjnych ujawniających

się w relacji z terapeutą

• Badanie sprzeczności między celami życiowymi

(narzuconymi społecznie) a własnymi pragnieniami



Fromm – mieć czy być

• konflikt jednostki i społeczeństwa
• w efekcie którego człowiek rezygnuje z umiejętności

kochania



Sullivan - „chore” społeczeństwo (por. Ronald Laing)

• zaburzenia to obrona przed lękiem
• człowiek jest zależny od otoczenia społecznego
• ale musi realizować jego cele

Dziękuję za uwagę