Streszczenie: „By dziecko zrozumiało mit” B. Dyduch

Mit- nazywany jest opowieścią lub opowiadaniem mitycznym. Słowo mit w języku greckim oznaczało tyle
co „opowiadanie” a mythos – Poetyce Arystotelesa: ”czysta fabuła”.

Język mitu jest konkretny i obrazowy.

Mit nie jest gatunkiem literackim. Jest zaliczany do prostych form (m.in. legenda, podanie, zagadka, mit)

Opowiadanie mityczne, zwane mitem można uznać za pragatunek literacki, stanowiący relacje o bogach i
bohaterach, posiadający elementy fantastyki i cudowności.

Mityczny czas – to czas prapoczątku, czas pratworzenia, a zdarzenie mityczne należy do czasu
zaprzeszłego, rzutując jednocześnie na teraźniejszość i przyszłość.

Zadaniem mitu było dostarczenie człowiekowi spójnej wizji świata. Obarczany taką funkcją mit daje
świadectwo poszukiwań odpowiedzi na dręczące pytania i wyjaśnienie otaczających zjawisk i sens
bytowania człowieka w świecie i w społeczeństwie.
Wyróżniamy mity:
-kosmogoniczne – mówią przemianie chaosu w kosmos, o początku i powstaniu świata, jego
trychotomicznym podziale na niebo, ziemię i podziemie, a także o porządku natury;
-teogoniczne – mówią o bogach, o ich mocy i władzy, a także o ich wielkości i słabości;
-bohaterskie – poświęcone półbogom i ludzkim bohaterom;
-kalendarzowe – przedstawiają zmiany cykliczne w przyrodzie.

Przybliżona definicja ujmowałaby mit w dwóch kategoriach:

1) jako fantastyczne wyobrażenie świata, system fantastycznych obrazów i bogów i duchów

rządzących światem;

2) jako opowieść, relację o czynach bogów i bohaterów;

Mit miał charakter sakralny. Związany z wierzeniami religijnymi, wprowadzał w krąg spraw ważnych i
świętych.

Charakterystyczne dla mitu są dwie struktury:
-ruch wstępujący – znajduje się w mitach o wiośnie , narodzinach, zaślubinach, zmartwychwstaniu;
-ruch zstępujący – w mitach o śmierci i ofierze.

Mity przedstawiają sytuacje egzystencjalne, które są uniwersalne, ponadczasowe. Mit zawiera pewną
sytuację wzorcową, modelową, rodzaj matrycy, która nałożona na aktualny obraz wydobywa z niego
określony sens.

Mit zawiera elementy przekazu o charakterze skrótu, symbolu czy znaku.

Antropologiczne pojmowanie mitu – mit jest próbą rozumienia wszechświata, ale także elementem
kształtowania życia człowieka w obrębie społeczności. Mit w takim rozumieniu kształtuje, kontroluje i
potwierdza sposób życia człowieka.

Skłoniło to J.S. Brunera w swojej pracy pt. W poszukiwaniu teorii nauczania do wprowadzenia mitu do
edukacji szkolnej w cyklu tematycznym połączonym z kursem nauki o człowieku.

Człowiek posiada potrzebę wyjaśniania świata, widzenie świata pozawala przyjąć i ustalić zależność
między myśleniem mitycznym i myśleniem naukowym – u podstaw jednego i drugiego znajduje się próba
wyjaśnienia zjawiska.

Myślenie logiczne wprowadza mit w system przekazu poprzez symbol. Kiedyś człowiek porozumiewał się
za pomocą mitu, obrazu dopiero później nauczał poprzez język.

Mit w kulturze archaicznej został włączony w system symboli. Dlatego tak ważne jest zrozumienie przez
uczniów ISTOTY MITU.
Skłoniło to Brunera do poszukiwania rozwiązania, którego celem było odsłonięcie przed uczniami
„mechanizmu powstawania mitu”. Dążył do tego by uczniowie sami napisali mit bez znajomości jego
wymogów.

Bruner zaznajamia dzieci z życiem Eskimosów i puszczenie im filmu o ich życiu. Rezultatem tego ćwiczenia
miało być napisanie mitu eskimoskiego. Dzieci miały napisać dlaczego myśliwy chybił na polowaniu i co
mu się przyśni następnej nocy. Efektem prac był właśnie mit, pełny dramatyzmy, mitycznego tłumaczenia
losu tego człowieka.

Należy pamiętać, że istotną sprawą jest zorganizowanie, stworzenie SYTUACJI MITORODNEJ, różne
obrazy i ciągi skojarzeniowe zmuszają odbiorcę do myślenia symbolicznego. To osiągnął Bruner przez
puszczenie dzieciom filmu i zapoznanie ich z kulturą eskimoską

M.Eliade chciał doprowadzić do napisania mitu poprzez trzy warianty:
I wariant: Wysłuchanie utworu K. Paderackiego . Zadanie brzmiało: Napisz, co mogło opowiedzieć dziecko
po powrocie do domu, które przebywając samotnie w górach bądź lesie usłyszało podobne dźwięki.
II wariant: Zadanie: Skąd bierze się echo? Spróbuj to wyjaśnić, ty, dziecko XX wieku.
III: punkt wyjścia definicja mitu a później dzieci zaznajomione z tym problemem pisały mit.

Wariant I i II sprawdził się , natomiast III wyjście nie zdało egzaminu. Uczniowie napisali piękne obszerne
teskty, które niestety nie były mitem lecz baśnią.

Po napisaniu prac przez uczniów bardzo ważne jest aby:

–

wszystkie zaprezentować

–

odnaleźć cechy wspólne dla wypowiedzi uczniów

–

wyodrębnić na ich podstawie cechy mitu

–

przeprowadzić ćwiczenie kontrolne na wybranym tekście mitu greckiego.

Na pierwszy plan w opowieściach stworzonych przez uczniów wysuwa się sprawa wierzeń i wiary:
nauczycielowi nie wolno zmarnować tego, jest to bowiem jedna z podstawowych wartości leżących u genezy
mitu, która pozwala jednocześnie odróżnić mit od baśni.

Ćwiczenie kontrolne: teskt Gravesa pt. Prometeusz, uczniowie mieli odpowiedzieć na pytanie: na jakie
pytanie chaił sobie odpowiedzieć człowiek starożytny, tworząc mit o Prometeuszu.
W wypowiedziach uczniów dominuje poszukiwanie uogólnienia, wykładnika idei mitu. Jest to dązenie do
syntezy, które wyraża dojrzałość i celność. Uczniowie nie odczytali mitu powierzchownie, szukali głębszych
sensów.

Ćwiczenia: w grupach lub indywidualne zaznaczanie w tekstach to co w miecie jest prawdopodobne i
nieprawdopodobne.

Następny etap: analiza wybranego mitu do której przygotowały uczniów wszystkie poprzednie prace i
ćwiczenia.

Różnice między mitem a bajką ludową (baśnią):

•

mit ma charakter poważny w odróżnieniu od bajek ludowych

•

„desakralizacja” wynikająca z zachwiania i osłabienia wiary w prawdziwość zdarzeń mitycznych

•

przestrzeń kosmiczna ustępuje umownej przestrzeni baśniowej

•

mityczny czas pratworzenia zostaje zastąpiony baśniowym czasem nieokreślonym (dawno, dawno
temu...)

•

w micie los zbiorowości,m w baśni los jednostki

•

problemy kosmiczne mitu ustępują społecznym problemom baśni

•

mityczny bóg, półbóg ustępuje miejsca bohaterowi baśniowemu

•

w baśni pojawia się natrętny dydaktyzm nieobecny w miecie