KWESTIONARIUSZ OSOBOWOŚCI EYSENCKA

EPQ – R

CZYM JEST OSOBOWOŚCI WG. EYSENCKA

„Osobowość to względnie trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości

fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia”.

Zdaniem Eysencka to genotyp wspólnie ze środowiskiem decydują o powstaniu szeregu cech

fenotypicznych, w tym o właściwościach anatomicznych i fizjologicznych układu nerwowego. Układ

nerwowy z kolei, razem ze środowiskiem, determinuje pojawienie się podstawowych cech osobowości i

zachowania.

Podstawowymi cechami (typami) osobowości są:

 neurotyzm,

 ekstra – introwersja,

 psychotyzm

 oraz inteligencja.

CHARAKTERYSTYKA WYMIARÓW OSOBOWOŚCI

 EKSTRAWERSJA – INTROWERSJA:

ekstrawertycy – są towarzyscy, posiadają wielu przyjaciół, odczuwają potrzebę prowadzenia

rozmów z innymi ludźmi, potrzebują podniet zewnętrznych, działają pod wpływem sytuacji, w której

aktualnie się znajdują. Są to osoby impulsywne działające bez zastanowienia, lubiące zajmować się

działalnością praktyczną. Lubią zmiany i nie przejmują się zwykle z powodu doznawanych

niepowodzeń. Są optymistycznie nastawieni do przyszłości. Lubią być w ruchu. Łatwo wpadają w

gniew, są agresywni. Życie uczuciowe poddają kontroli intelektualnej i obowiązujących w danym

środowisku zasad współżycia. Osoby te w postępowaniu kierują się przede wszystkim zasadą

przyjemności.

Introwertycy – wolą raczej czytać książki niż przebywać w towarzystwie, są powściągliwi, mają

niewielu przyjaciół, a w ich doborze są bardzo wymagający. W działaniu nie są impulsywni,

możnaby o nich powiedzieć, że kierują się maksymą „Sto razy pomyśl, a raz zrób”. Sprawy dnia

codziennego traktują bardzo poważnie i lubią wieść uporządkowany tryb życia. Uczucia poddają

bardzo dokładnej kontroli. Z przyjętych zobowiązań wywiązują się bardzo sumiennie i zwykle

posiadają opinię ludzi, na których można polegać. Dużą wagę przywiązują do wartości etycznych, a

ich stosunek do przyszłości zabarwiony jest pesymizmem.

-Towarzyski, żywy, aktywny, asertywny, poszukujący doznań, beztroski, dominujący,

wybuchowy, śmiały

Z badań wynika, że zgodnie z rozkładem normalnym w populacji najwięcej jest ambiwertyków,

którzy mają część cech intro-, a część ekstrawertywnych.

 NEUROTYZM „stałość emocjonalna”–„niezrównoważenie emocjonalne”

Osoby neurotyczne są mało odporne na działanie stresu. Jest to związane ze szczególną wrażliwością

autonomicznego układu nerwowego, która sprawia, że powstające emocje są silne i długotrwałe.

Neurotycy często uskarżają się na dolegliwości somatyczne i narzekają na ciągłe kłopoty. Łatwo ulegają

nastrojom, są drażliwi i skłonni do stanów lękowych oraz załamań nerwowych. Zdarza im się popadać w

depresję i cierpieć na bezsenność.

- lękliwy, depresyjny, poczucie winy, niska samoocena, spięty, irracjonalny, płochliwy,

markotny, emocjonalny

 PSYCHOTYZM normalność stanów umysłowych, zdrowie psychiczne – zaburzenia

obserwowane u pacjentów psychotycznych.

Psychotyzm to skłonność do psychoz, głównie do schizofrenii i dwubiegunowych zaburzeń

afektywnych.

Podwyższone wyniki w skali P uzyskują: więźniowie, schizofrenicy, alkoholicy, narkomani i dzieci

przejawiające liczne zachowania antyspołeczne. Eysenck definiuje psychotyka jako osobę samotną, nie

zważającą na ludzi, często sprawiającą trudności, nigdzie nie zadomowioną. Osoba taka może być

okrutna i nieludzka, pozbawiona wszelkich uczuć empatycznych, całkowicie nieczuła. Bywa złośliwa w

stosunku do ludzi, nawet do przyjaciół i krewnych, wykazuje agresję, nawet do tych, których kocha.

Charakteryzuje ją zamiłowanie do dziwacznych i niezwykłych przygód, bez względu na

niebezpieczeństwa.

Agresywny, chłodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, aspołeczny, brak empatii,

twórczy, gruboskórny

MATERIAŁ TESTOWY

EPQ – R składa się ze 100 pytań, które tworzą cztery skale: Neurotyzmu (N), Ekstrawersji (E),

Psychotyzmu (P), Kłamstwa (K), która mierzy aprobatę społeczną tj. tendencję do przestawiania się w

korzystnym świetle.

Osoby badane po zapoznaniu się z instrukcją czytają kolejne pytania i przy każdym z nich na arkuszu

odpowiedzi zakreślają kółkiem jedną z dwu odpowiedzi: TAK lub NIE.

Do obliczania wyników służą odpowiednie dla każdej skali klucze. Za każdą diagnostyczna

odpowiedź przyznajemy jeden punkt.

EPQ –R przeznaczony jest do badania osób powyżej 16 roku życia.

INTERPRETACJA

1. Wyniki interpretujemy na skali stenowej.

SKALA

1- 4 sten

5 – 6 sten

7- 10 sten

Ekstrawersja

Introwertyk

Ambiwertyk

Ekstrawertyk

Neurotyczność

Zrównoważony

emocjonalnie

Umiarkowanie

zrównoważony

emocjonalnie

Neurotyk

Psychotyzm

Norma

-

Osoba psychotyczna,

niekonwencjonalna

Skala kłamstwa

Osoba, której nie

zależy szczególnie na

aprobacie społecznej,

szczera i słabo

socjalizowana

-

Osoba nieszczera,

bardzo podatna na

aprobatę społeczną i

silnie socjalizowana.

2. OSOBOWOŚĆ A CHOROBY PSYCHICZNE

Eysenck jest zwolennikiem teorii SKAZA – STRES zgodnie, z którą niektórzy ludzie rodzą się z

określoną skazą, to znaczy specyficzną słabością, która wspólnie z niekorzystnymi oddziaływaniami

środowiska (stres) może prowadzić do patologii. Takimi skazami są neurotyzm i psychotyzm. Również

skrajne nasilenie ekstrawersji i introwersji predysponuje do określonych zaburzeń nerwicowych.

NEUROTYCZNI EKSTRAWERTYCY

WYSOKA N + EKSTRAWERSJA = HISTERIA (zaburzenia o silnej i teatralnej manifestacji złego

samopoczucia oraz licznych dolegliwości fizycznych)

NEUROTYCZNI INTROWERTYCY

WYSOKA N + INTROWERSJA = DYSTYMIA/ PSYCHASTENIA (przejawiające się obniżoną

aktywnością, zahamowaniem, niską samooceną, trudnościami decyzyjnymi i lękiem)

3. OSOBOWOŚĆ A PREDYSPOZYCJE DO CHORÓB PSYCHOSOMATYCZNYCH

NEUROTYCZNOŚĆ + EKSTRAWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU A (niecierpliwość, ciągłą

gotowość do reagowania, agresywność oraz skłonność do gniewu). Nakłada się na to presja kulturowa,

wymuszająca agresywne dążenie do osiągnięć, rywalizację, perfekcję i wyścig z czasem: zrobić jak

najwięcej, jak najlepiej, w jak najkrótszym czasie i dokonać więcej od innych. Nieustanne

funkcjonowanie w stresie łączy się z podwyższonym ryzykiem choroby wieńcowej i zawału serca.

NEUROTYCZNOŚĆ + INTROWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU C (obniżone poczucie własnej

wartości i brak wiary w siebie, bierność, skłonność do przeżywania stanów obniżonego nastroju i

pesymistyczne nastawienie wobec przyszłości). Utrzymywanie się stanów bezradności i

beznadziejności łączy się z obniżeniem aktywności układu immunologicznego, co predysponuje do

wystąpienia choroby nowotworowej.

ZRÓWNOWAŻENIE EMOCJONALNE + AMBIWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU B (zdolność do

skutecznego funkcjonowania w różnych kontekstach społecznych i sytuacjach np. pracy

indywidualnej, wymagającej skupienia, jak i we współpracy, w warunkach zmiany i wielu bodźców). Z

uwagi na adaptacyjność zachowania, osobowość typu B nie predysponuje do określonych chorób i

zaburzeń.

UWAGA!!! Biologiczne predyspozycje do choroby somatycznej nie muszą się ujawnić, jeśli nie

towarzyszy im nieadaptacyjny styl zachowania, zwiększający ryzyko zachorowania. „Niezdrowych”

zachowań można uniknąć, ucząc się odmiennego sposobu reagowania.

4. OSOBOWOŚĆ A SPOSOBY REAGOWANIA NA STRES

TYP 1: PODMINOWANIE – osoby tego typu sądzą, że obiekt ważny dla nich emocjonalnie jest

warunkiem ich pomyślności i szczęścia. Brak obiektu bądź jego utrata jest przeżywane jako traumatyczne

zdarzenie. Przyczyną wielkiego stresu może być niepowodzenie w zbliżaniu się do cenionego człowieka,

brak sukcesów w atrakcyjnej pracy. Reagują wówczas poczuciem beznadziejności i bezradnością.

TYP 2: NADMIERNE POBUDZENIE – spostrzega ważne obiekty jako przyczyny swoich stresów i

nieszczęść. Ludzie tego typu mają tendencję do pozostawania w ciągłym kontakcie z zaburzającymi ich

funkcjonowanie osobami i sytuacjami. Typ ten reaguje złością, agresją i silnym pobudzeniem.

TYP 3: AMBIWALENCJA – osoby tego typu reagują naprzemiennie korzystając bądź z typu 1 bądź

typu 2. Raz spostrzegają obiekt jako główną przyczynę swoich nieszczęść, innym razem – uważają go za

niezbędny warunek swego szczęścia. Oscylują więc między beznadziejnością a bezradnością oraz

gniewem i pobudzeniem. To chroni je do pewnego stopnia przed chorobami, ponieważ ich reakcje na

stres podlegają ciągłym zmianom i nie utrwalają się w postaci niekorzystnego wzorca zachowania.

TYP 4: AUTONOMIA OSOBISTA – istotnym warunkiem szczęścia i pomyślności jest dla nich

własna autonomia, a także autonomia osób, z którymi pragną być w kontakcie. Są w stanie realistycznie

ocenić zachowania tych osób, dzięki czemu potrafią radzić sobie z niekorzystnymi sytuacjami.

Potrafią unikać stresu, co pozwala im zachować zdrowie.

PRZEZNACZENIE

PROGNOZOWANIE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

 Skala N umożliwia odróżnienie neurotyków od nieneurotyków

 Skala N w połączeniu ze skalą N pozwala na odróżnienie zaburzeń nerwicowych i psychoz, gdyż

pacjenci z nerwicą w porównaniu z psychotykami uzyskują wyższe wyniki w skali N i niższe w P

 Skale N i E pozwalają na różnicowanie zaburzeń nerwicowych – rodzaj nerwicy (psychastenia,

histeria, formy pośrednie) zależą od wymiaru ekstra – introwersji.

 Wysokie wyniki jednocześnie w skalach E, N i P oraz niskie w K mogą służyć do diagnozowania

predyspozycji przestępczych.

 Skala P pozwala odróżniać osoby normalne od psychotyków

PROGNOZOWANIE CHORÓB SOMATYCZNYCH

 Wysokie wyniki w skalach N i E mogą służyć diagnozowaniu skłonności do choroby wieńcowej,

zawału, nadciśnienia, cukrzycy itp.

 Wysokie wyniki w skali N i niskie w skali E mogą służyć diagnozowaniu chorób

nowotworowych.

 Niskie wyniki w skali N i przeciętne w skali E pozwalają na diagnozowanie zdrowia fizycznego i

psychicznego. Istnieją przesłanki aby sądzić że warunkiem zdrowia psychicznego są dodatkowo niskie

wyniki w skali P.

PROGNOZOWANIE POWODZENIA W NAUCE SZKOLNEJ I STUDIACH

Najlepsze osiągnięcia mają na ogół neurotyczni introwertycy (introwertycy są powolniejsi, ale bardziej

wytrwali i dokładni niż ekstrawertycy), najgorsze zrównoważeni ekstrawertycy.

PORADNICTWO ZAWODOWE

 INTROWERTYCY – są bardziej dokładni i wytrwali w związku z tym lepiej radzą sobie przy

takich urządzeniach jak automaty, radar, komputery oraz w takich instytucjach jak ośrodki

obliczeniowe, księgowość, banki

 EKSTRAWERTYCY – mogą być bardziej przydatni wszędzie tam, gdzie konieczne są łatwe

liczne kontakty z innymi ludźmi.

 OSOBY Z WYSOKIMI WYNIKAMI W SKALI P, z uwagi na tendencje psychotyczne i socjalne,

nie powinny być nauczycielami, duchownymi, politykami, psychologami. Z drugiej strony osoby te

charakteryzują się niekonwencjonalnym stylem życia i myśleniem dywergencyjnym, co sprzyja

osiąganiu sukcesów artystycznych i – prawdopodobnie – naukowych.

PORADNICTWO MAŁŻEŃSKIE I RODZINNE

 EPQ – R umożliwia prognozowanie szczęścia w małżeństwie bądź szukania przyczyn

niepowodzeń. Małżeństwa nieszczęśliwe charakteryzuje wyraźnie wyższy poziom neurotyzmu, niż

małżeństwa szczęśliwe. Wynika to prawdopodobnie z wiążącej się z neurotyzmem nadmiernej

wrażliwości, zmiany nastrojów, niecierpliwości i skłonności do martwienia się, które utrudniają

rozwiązywanie codziennych problemów.

 Małżeństwa nieszczęśliwe mają wyższe wyniki w skali P

 W małżeństwach nieszczęśliwych tylko mężowie (nie żony) są bardziej neurotyczni

 Małżonkowie z małżeństw szczęśliwych są do siebie podobni pod względem osobowości (we

wszystkich czterech wymiarach).

LITERATURA:

1. P. Brzozowski i R. Ł. Drwal (1995), Kwestionariusz osobowości Eysencka. Polska adaptacja

EPQ – R (Podręcznik). Warszawa: Pracownia testów Psychologicznych PTP.

2. Sanocki W. (1981), Kwestionariusze osobowości w psychologii. Warszawa: PWN.

3. Siek S. (1983), Struktura osobowości, Warszawa: ATK.