# $ K

ul. Czerniakowska 16
00-701 Warszawa
tel. [phone]
fax [phone]

© 1999 - 2007 CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY – PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY

DWUMETYLOFORMAMID C

3

H

7

NO 0091

(N,N-DIMETYLOFORMAMID)

6.07.1994 r. / 31.05.2007 r.

.....................................................................................................................................................................................

Data sporządzenia/data aktualizacji

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI. IDENTYFIKACJA PRODUCENTA,
IMPORTERA LUB DYSTRYBUTORA

1.1. Identyfikacja substancji

Nazwa i synonimy
polskie:

N,N-dwumetyloformamid, dimetyloformamid,
formylodwumetyloamina, dwumetyloamid kwasu
mrówkowego, DMF

angielskie:

N,N-dimethylformamide, formyldimethylamine,
formdimethylamide, DMF

niemieckie:

N,N-

Dimethylformamid, Dimethylameinsäureamid,

Dimethylmethanamid, DMF

francuskie:

N,N-

diméthyl formamide, formyldiméthylamine, DMF

rosyjskie:

N,N-

диметилформамид, диметиламин муравьиной

кислоты

Nazwa wg IUPAC:

N,N-dimethylformamide

Wzór chemiczny:

HCON(CH

3

)

2

1.2. Zastosowanie substancji

.....................................................................................................................................................................................
wpisuje użytkownik

1.3. Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora

#

IDH_0091

$

dwumetyloformamid

K

N,N-dwumetyloformamid;dimetyloformamid;formylodwumetyloamina;dwumetyloamid kwasu

mrówkowego;DMF;N,N-dimethylformamide;formyldimethylamine;formdimethylamide;N,N-
Dimethylformamid;karta;karta,0091;CAS;CAS,68-12-2;Numer ONZ (UN);Numer ONZ (UN),2265;Numer
RTECS;Numer RTECS,LQ2100000;Numer indeksowy;Numer indeksowy,616-001-00-X;Numer WE
(EINECS);Numer WE (EINECS),200-679-5

.....................................................................................................................................................................................
wpisuje użytkownik

1.4. Telefon alarmowy

.....................................................................................................................................................................................
wpisuje użytkownik

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

N,N-Dimetyloformamid

– substancja podstawowa

Klasyfikacja substancji: Repro. Kat. 2; R61

Xn; R20/21

Xi; R36

Numer CAS:

68-12-2

Numer UN (ONZ):

2265

Numer RTECS:

LQ2100000

Numer indeksowy:

616-001-00-X

Numer WE (EINECS):

200-679-5

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja

działająca szkodliwie na rozrodczość (kat. 2), szkodliwa i drażniąca. Może

działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Również działa szkodliwie przez drogi
oddechowe i w kontakcie ze skórą. Działa drażniąco na oczy.

4. PIERWSZA POMOC

Niezbędne leki: parafina płynna.
Odtrutki:

nie są znane.

Leczenie:

postępowanie objawowe.

ZATRUCIE INHALACYJNE

Pierwsza pomoc przedlekarska

Wyprowadzić zatrutego z miejsca narażenia. Zapewnić spokój w pozycji dowolnej. Wezwać
lekarza.

Pomoc lekarska

Postępowanie objawowe. Kontrola ciśnienia tętniczego krwi. Transport do szpitala karetką
PR pod nadzorem lekarza.

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Zdjąć odzież, myć skórę dużą ilością letniej bieżącej wody z mydłem. Dalsze postępowanie

jak w zatruciu inhalacyjnym.

Pomoc lekarska

Postępowanie objawowe jak w zatruciu inhalacyjnym; ze względu na prawdopodobieństwo
ogólnych objawów. W każdym przypadku konieczny transport do szpitala karetką PR.

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Płukać oczy dużą ilością zimnej wody, najlepiej bieżącej, co najmniej 15 minut.
Uwaga: osoby narażone na skażenie oczu powinny być pouczone o konieczności i
sposobie ich natychmiastowego płukania.

Pomoc lekarska

W każdym przypadku skażenia oczu, konieczna konsultacja okulistyczna. Dalsze
postępowanie zgodne z zaleceniem okulisty.

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Pierwsza pomoc przedlekarska

Natychmiast po połknięciu poszkodowany powinien sam wywołać u siebie wymioty. Później
nie pro

wokować wymiotów. Podać do wypicia 150 ml płynnej parafiny. Nie podawać mleka,

tłuszczów i alkoholu. Wezwać lekarza.

Pomoc lekarska

Transport do szpitala karetką PR pod nadzorem lekarza ze względu na prawdopodobieństwo
nasilenia ogólnych objawów zatrucia.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Klasa temperaturowa: T2
Grupa wybuchowości: IIA

Kod HAZCHEM:

2W

Szczególne zagrożenia
Palna, drażniąca, toksyczna ciecz. Pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Pary
są cięższe od powietrza i gromadzą się przy powierzchni ziemi oraz w dolnych częściach
pomieszczeń. Podczas spalania wydzielają się silnie toksyczne tlenki azotu.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usu

nąć z otoczenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii.

Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar
Środki gaśnicze: dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, piany odporne na alkohol, woda –
prądy rozproszone. Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się
cieczy.
Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozlewiska gasić pianami lub prądami wodnymi
rozproszonymi. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić
wodą; jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia.
Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji i wód.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież gazoszczelną i aparat izolujący drogi oddechowe.
Uwaga:

produkty spalania są silnie toksyczne.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO
UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.

Wyciek
Uwaga: obszar zagrożony wybuchem.
Nie dopuścić do przedostania się produktu do ścieków i wód; zabezpieczyć kratki i studzienki
ściekowe; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; pary rozcieńczać
prądami wodnymi rozproszonymi; jeśli to możliwe, usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty
ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących); zlikwidować wyciek (zamknąć
dopływ cieczy, uszczelnić, uszkodzone opakowania umieścić w szczelnym opakowaniu
ochronnym); w razie dużego wycieku miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebraną
ciecz odpompow

ać; małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym,

zebrać do zamykanego pojemnika; zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna, usuwająca pary z miejsc ich emisji, oraz
wentylacja ogólna pomieszczenia. Otwory zasysające wentylacji miejscowej przy
płaszczyźnie roboczej lub poniżej. Wywiewniki wentylacji ogólnej w górnej części
pomieszczenia oraz przy podłodze. Instalacje wentylacyjne muszą odpowiadać warunkom
ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu.

Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktu z
cieczą, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować
środki ochrony indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych
pomieszczeniach; unikać działania na substancję otwartego ognia.

Magazynowanie:

przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie

zamk

niętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu

magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu
przeciwwybuchowym, z wykładziną podłogową elektroprzewodzącą.
Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenia
NDS

– 10 mg/m³ (N,N-dimetyloformamid)

NDSCh

– nieustalone

NDSP

– nieustalone

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-89/Z-04209 ark. 02

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości N,N-

dwumetyloformamidu. Oznaczanie N,N-

dwumetyloformamidu na stanowiskach pracy metodą

chromatografii gazowej.

Dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym
DSB

– 5,0 mg/l

Substancja oznaczana

– N-metyloformamid

Materiał biologiczny – mocz
Uwagi: p

obór materiału do oznaczania powinien następować po zakończeniu zmiany

roboczej.

Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy
dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku
pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika oraz zaleceń podanych
przez producenta środka ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną wykonaną z materiałów powlekanych (np. vitonem); rękawice
ochronne powlekane (np. vitonem, nitrylem); obuwie ochronne całotworzywowe lub
całogumowe; gogle chroniące przed kroplami cieczy (w przypadku skompletowania z
półmaską); sprzęt ochrony układu oddechowego: półmaskę lub maskę skompletowaną z
pochłaniaczem co najmniej A2. Klasę pochłaniacza należy dobierać w zależności od
stężenia objętościowego związku: do 0,5% obj. – A2; 0,5 ÷ 1% obj. – A3. W razie niedoboru
tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj., stosować
autonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji
antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub gdy stężenie substancji na stanowisku nie jest znane, stosować
środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelny w wersji
antyelektrostatycznej skompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Właściwości podstawowe

Masa cząsteczkowa:

73,1

Stan skupienia w temp. 20

°C:

ciecz

Barwa:

bezbarwna

Zapach:

amoniakalny

Temperatura topnienia:

-

61°C

Temperatura wrzenia:

153°C

Temperatura zapłonu:

57,8°C

Temperatura samozapłonu:

440°C

Granice wybuchowości w mieszaninie z powietrzem:
– dolna:

2,2% obj.

– górna:

16% obj.

Stężenie stechiometryczne:

4,71% obj.

Gęstość w temp. 20°C:

0,95 g/cm³

Gęstość par względem powietrza:

2,51

Prężność par w temp. 20°C:

3,5 hPa

Stężenie pary nasycone w temp. 20°C:

10,5 g/m³

Rozpuszczalność w wodzie:

nieograniczona

Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach:

bardzo dobrze rozpuszcza się w
acetonie, eterze etylowym, alkoholu
etylowym, benzenie, chloroformie,
czterochlorku węgla,
dwumetylosulfotlenku.

Właściwości dodatkowe

Temperatura krytyczna:

323,4°C

Ciśnienie krytyczne:

5,2 MPa

Współczynnik załamania światła w temp. 20°C:

1,43047

Lepkość w temp. 20°C:

0,9243 mPa·s

Ciepło właściwe:

2,14 J/(g·K)

Ciepło parowania:
– w temp. wrzenia:

524,9 J/g

– w temp. 20°C:

650,4 J/g

Ciepło spalania:

-26,2 kJ/g

Współczynnik podziału n-oktanol/woda (log P

OW

):

0,13

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność: w normalnych warunkach substancja stabilna.

Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka temperatura.

Materiały, jakich należy unikać: niebezpiecznie reaguje z silnymi utleniaczami,
chlorowcowęglowodorami, azotanami nieorganicznymi i organicznymi.

Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru wydzielają się tlenki
węgla, tlenki azotu.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Klasa toksyczności
Substancja szkodliwa,

drażniąca oraz działająca szkodliwie na rozrodczość (kat. 2) wg

wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nieumieszczona w wykazie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym.
Substancja przypuszczalnie rakotwórcza dla ludzi wg IARC (grupa 2B).

Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – 0,14-304 mg/m³
LD

50

(szczur, doustnie)

– 2800 mg/kg

LC

50

(szczur, inhalacja)

– brak danych

LD

50

(królik, skóra) – 4720 mg/kg

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka:
substancja drażniąca, ma działanie hepatotoksyczne, przypuszczalnie rakotwórcza dla
człowieka (wg IARC).

Drogi wchłaniania: drogi oddechowe, skóra, przewód pokarmowy.

Objawy zatrucia ostrego:

w postaci pary wywołuje zaczerwienienie skóry twarzy, spojówek,

następnie kolkowe bóle brzucha, mdłości, wymioty, niekiedy biegunkę, wzrost ciśnienia
tętniczego krwi.
Skażenie skóry ciekłą substancją powoduje jej zaczerwienienie. Wchłanianie przez skórę
wywołuje objawy takie jak w zatruciu inhalacyjnym.
Skażenie oczu ciekłą substancją wywołuje zaczerwienienie spojówek, ból, łzawienie.
Drogą pokarmową wywołuje objawy jak w zatruciu inhalacyjnym i przez skórę.
Bezpośrednim następstwem zatrucia ostrego jest uszkodzenie wątroby i trzustki.
Objawy zatrucia przewlekłego: zaburzenia trawienia, uszkodzenie wątroby; opisywano
nowotwory jąder.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Współczynnik podziału n-oktanol/woda (log P

ow

): 0,13

Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu:

z wyłączeniem obszarów

parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej

dimetyloformamid
1 godzina

– 30 μg/m³

rok kalendarzowy

– 2,6 μg/m³

Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód powierzchniowych:
ustalone dla odczynu (pH) wody

w klasach czystości: I – 6,5-8,5; II – 6,0-8,5; III – 6,0-9,0; IV

– 5,5-9,0; V – <5,5 lub >9,0

ogólny węgiel organiczny
I klasa czystości – 5 mg C/l
II klasa czystości – 10 mg C/l
III klasa czystości – 15 mg C/l
IV klasa czystości – 20 mg C/l
V klasa czystości > 20 mg C/l

Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych
ścieków przemysłowych:

ogólny węgiel organiczny – 30 mg C/l (dotyczy wszystkich sektorów i wszystkich rodzajów
ścieków)

Dopuszczalne masy niektórych substancji szczególnie szkodliwych, które mogą być
odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych: nieustalone

Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla ścieków z
oczyszczania gazów odlotowych, z procesu termicznego przekształcania odpadów:
nieustalone

Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:

Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC

50

/96 h) dla ryb:

– Lepomis macrochirus – 7100 mg/l
– Pimephales promelas – 10600 mg/l
– Salmo gairdneri – 9800 mg/l
Toksyczność ostra (EC

50

/48 h) dla skorupiaków – 14500 mg/l

Hamowanie wzrostu glonów (IC

50

/72 h) Scenedesmus quadricauda

– 250 mg/l

Hamowanie wzrostu kolonii bakterii

– brak danych

Inne dane
Stężenie toksyczne dla pierwotniaków Colpoda – 250 mg/l

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Klasyfikacja odpadu:

odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów

zawartych w obowiązujących przepisach.

Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć
możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadowego produktu
przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne.

Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów. Odzysk
(recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne po uprzednim oczyszczeniu, mogą być
dalej stosowane.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.

Numer rozpoznawczy materiału UN (ONZ): 2265
Prawidłowa nazwa przewozowa:

N,N-DWUMETYLOFORMAMID

Klasa:

3

Kod klasyfikacyjny:

F1

Grupa pakowania:

III

Instrukcje pakowania:

P001, IBC03, LP01, R001

Numer rozpoznawczy zagrożenia:

30

Oznakowanie sztuk przesyłki:

„UN 2265”

Oznakowanie środków transportu:

pojazdy samochodowe:

wagony:

cysterny:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Oznakowanie opakowania

Identyfikacja: N,N-dimetyloformamid

Numer WE (EINECS): 200-679-5

Oznakowanie WE

Znaki ostrzegawcze:

Produkt toksyczny (T)

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
R61

– Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki.

R20/21

– Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą.

R36

– Działa drażniąco na oczy.

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
S53

– Unikać narażenia – przed użyciem zapoznać się z instrukcją.

S45

– W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza

– jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

Wykaz przepisów dotyczących ochrony zdrowia człowieka i ochrony środowiska podano w
załączniku 6 Części ogólnej niniejszej bazy danych.

16. INNE INFORMACJE

Wykaz zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia:
R61

– Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki.

R20/21

– Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą.

R36

– Działa drażniąco na oczy.

Źródła danych: wykaz pozycji literaturowych, na podstawie których opracowano kartę,
podano w

załączniku 7 Części ogólnej niniejszej bazy danych.

Zmiany dokonane w karcie: pkt 12

Numer rejestracyjny:

0091

Jednostka zatwierdzająca: Rada Programowa