1

EKONOMIA - wykłady

Wykładowca : Grzegorz GÓRNIEWICZ

I.

Ekonomia i nauka o gospodarowaniu

ekos – dom
nomos – prawo

Terminu „ekon” – pierwszy raz użył Arystoteles – nauka zajmująca się
badaniem praw działających w gospodarstwie domowym
nauka – bada proces gospodarowania , nie tworzy nowych praw, wykrywa
prawidłowości ekonomiczne, które już istnieją.

Nieograniczona liczba potrzeb – ograniczona liczba zasobów

Klasyfikacja zasobów
1. ludzkie – ludzie, ich wiedza, kwalifikacje i umiejętności , które ludzie

posiadają, zasoby ludzkie ( człowiek) – same w sobie potrafią się
doskonalić

2. naturalne

nieodnawialne odnawialne

ziemia - lasy
woda
powietrze
surowce mineralne

3. kapitałowe

przedmioty pracy środki pracy kapitał finansowy
(to co przetwarzamy) - maszyny - gotówka
- materiały - urządzenia - kredyty
- surowce - instalacje - papiery wart.
- półfabrykaty - akcje

Ekonomię można podzielić na :
I - mikroekonomię - zajmuje się badaniem działalności gospodarczych
pojedynczych osób, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, gałęzi
gospodarczych
- makroekonomię – zajmuje się gospodarką jako całością, bada
powiązania pomiędzy poszczególnymi gałęziami gospodarczymi, bada-

2

bezrobocie, inflację, dochód narodowy itp.

II.

- ekonomia pozytywna – odpowiada na pytanie jak jest, jaka jest

gospodarka, jaki jest poziom PKW

- ekonomia normatywna – odpowiada na pytania : np. jak powinno
być, jaki powinien być kurs EURO itp.

Problem rzadkości zasobów i technologii :

Dobra – dzielimy na produkty i usługi

zapotrzebowanie > zdolności
( jest większe)
- jest to ilość dóbr, które - ilość dóbr, które
ludzie chcieliby posiadać lub jesteśmy w stanie
z których chcieliby korzystać wytworzyć po
pewnym czasie

- ponieważ zapotrzebowanie jest większe niż zdolności -
- podejmujemy decyzje gospodarcze : z czego zrezygnować , żeby coś
osiągnąć
- wynikiem tych decyzji są dwa efekty :
1. korzyści
2. koszty

koszt alternatywny – koszt utraconych możliwości ( łączy się z pojęciem
granicy możliwości produkcyjnej)

przykład :
Pięciu pracowników może w danym czasie wytworzyć dobra cywilne lub
wojskowe ( jeden pracownik – 1 dobro wojskowe lub 2 cywilne)

Dobra cywilne

Dobra wojskowe

10

0

8

1

6

2

4

3

2

4

0

5

3

Dobra cywilne


10

- granica możliwości produkcyjnych – krzywa wskazuje na

alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które
społeczeństwo jest w stanie wytworzyć wykorzystując
do tego w pełni posiadane zasoby i technologie

A

5

Dobra wojskowe

- w ramach drogi ekstensywnej – poprzez zwiększenie liczby pracowników
- pracowników ramach drogi intensywnej – poprzez zwiększenie wydajności
pracy

ZASADA OPTYMALIZACJI :

zyski marginalne ZM - jest to dodatkowy zysk osiągany w sytuacji

zwiększenia rozmiaru prowadzonej działalności o jednostkę

koszty marginalne KM- jest to dodatkowy koszt, gdy zmieniamy

rozmiar prowadzonej działalności o jednostkę

ZM> KM

KM> ZM

ZM=KM – sytuacja optymalna – punkt równowagi przedsiębiorstwa

Zasada malejących zysków marginalnych – korzyści marginalnych

Zasada rosnącego kosztu marginalnego – im większe rozmiary prowadzonej
działalności tym zysk marginalny większy

Zasada rosnącego kosztu – im wyższe rozmiary działalności , tym wyższy
koszt marginalny

4

GOSPODARKA RYNKOWA
I .

Model dotyczący gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu:

- maksymalizacja zysku – większość dóbr prywatna własnością
- występują dwa rodzaje podmiotów –
a) gospodarstwa domowe
b) przedsiębiorstwa
- dwa rodzaje rynków –
a) dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych
b) rynek zasobów
- współzależności pomiędzy wymienionymi podmiotami i elementami
rynku i rynkami przedstawiają się jak na schemacie :

rynek dóbr
konsumpcyjnych i kapitałowych

gospodarstwo przedsiębiorstwa
domowe




rynek zasobów

gospodarstwa domowe sprzedają swoje zasoby ( budynki, ziemia, siła robocza)

przepływ strumieni pieniężnych i rzeczowych - zgodny jest z ruchem
wskazówek zegara ( odwrotny niż na w/w schemacie)

GŁÓWNE ELEMENTY RYNKU :

1. CENA – wartość danego dobra wyrażona w postaci pieniądza
- absolutna
- relatywna – porównawcza
2. POPYT – łącze zapotrzebowanie zgłaszane na dane dobro w określonym
czasie przy konkretnej cenie w danym miejscu

PRAWO POPYTU :

- wraz ze wzrostem ceny dobra ( przy CETERIS PARIBUS – przy innych
warunkach nie zmienionych) spada popyt na to dobro

5

Px
cena D
dobra D

2

Ux – ilość dobra
D – krzywa popytu
Zmiana ceny powoduje przesuwanie się krzywej wzdłuż osi Ux ( równoległe
krzywe D)

Czynniki poza cenowe , mające wpływ na popyt :
- np. dochody konsumentów – krzywa D przesuwa się w prawo ( w górę, gdy
ulegną zmniejszeniu na D

2

)

- np. gusta i preferencje
- substytuty i dobra komplementarne
( substytuty – dobra o podobnych właściwościach np. masło i margaryna –
wzrost cen na masło spowoduje wzrost popytu na margarynę
dobra komplementarne – te, które się uzupełniają np. tablica i kreda,
samochód i benzyna )
- przewidywanie cen relatywnych ( porównawczych )
- liczba ludności ( im więcej ludzi , tym większy popyt)
- efekt naśladownictwa ( kupujemy te dobra, które kupują inni)
- efekt demonstracji :
a) efekt snoba – kupujemy dobra, których inni nie kupują – demonstrujemy
naszą „inność”
b) efekt Veblena – płacimy bardzo wysoką cenę za dobra, chcąc w ten sposób
się wyróżnić – dotyczy dóbr prestiżowych – im wyższa
cena tym większy popyt, krzywa popytu wzrasta przy wzroście ceny

PODAŻ

- jest to łączna ilość dóbr oferowanych na danym rynku w określonym czasie i
przy konkretnej cenie

6

PRAWO PODAŻY :

- zachowuje się tak jak cena – wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż przy
CETERIS PARIBUS

Px
cena S

2

S

dobra



S

1

ilość dobra Ux

S – krzywa podaży

Wraz ze wzrostem ceny podaż się zwiększa

Przesuwanie się równoległych S, S

1

,S

2

powodują :

- zmiana ceny czynników wytwórczych
np. wzrost cen prądu, czynszów, płac ( wpływ niekorzystny –
przesunięcie się krzywej S do S

2

)

spadek tych cen – korzystny wpływ na podaż ( krzywa S przesuwa się
do S

1

)

- technologia –
- zmiana technologii ( korzystna – krzywa S przesuwa się do S

1

)

- podatki i subsydia ( im wyższe podatki, tym gorzej wpływa to na podaż )
subsydia – dopłaty do przedsiębiorstw

- przewidywanie cen relatywnych

- liczba przedsiębiorstw w gałęzi ( im więcej tym większa podaż )

7

Px D-krzywa popytu S-krzywa podaży






E – punkt równowagi

Q

E

Q

x

- ilość dobra

Elastyczność popytu i podaży :
- jest miernikiem pozwalającym ocenić rozmiary wzrostu lub spadku

popytu ( podaży) w odpowiedzi na zmiany cen, dochodów oraz innych
parametrów

QD

x

– wielkość popytu na dobro X

∆ QD

x

– zmiana popytu na dobro X

%∆QD

x

– procentowa zmiana popytu na dobro X

QS

x –

wielkość podaży na dobro x

∆ QS

x

– zmiana podaży na dobro X

%∆QS

x

– procentowa zmiana podaży na dobro X

P

x

- cena dobra X

P

y

– cena dobra Y

∆ QP

x

– zmiana ceny na dobro X

%∆QP

x

– procentowa zmiana ceny na dobro X

DP – dochód pieniężny
∆DP – zmiana dochodu pieniężnego

8

elastyczność popytu E

P

:

- elastyczność celowa E

P

∆ QD

X

% ∆ QD

X

QD

X

∆ QD

X

P

X

∆ QD

X

P

X

E

p

= --------------- = ----------- = ------------- . ----------- = ---------- . -------

% ∆ QP

X

∆ P

X

QD

X

∆ P

X

∆ P

X

QD

X

P

X

- elastyczność mieszana E

U

% ∆ QD

X

E

U

= ---------------

% ∆ QP

Y

- elastyczność dochodowa E

DP

% QD

X

E

DP

= ---------------

% ∆DP

- elastyczność cenowa E

P

a) elastyczność punktowa

B
P

X

A





C Q

X

Obliczamy elastyczność w punkcie A
- prowadzimy styczną w punkcie A do łuku

9

- oznaczamy punkty B i C
AC
E

P

= ---------

BA gdzie AC i BA to wartości bezwzględne – długości odcinków

b) elastyczność łukowa

( na pewnym odcinku )

P

X

P

A

A

P

B

B

Q

X

Q

A

Q

B

∆QD

X

P

X

Elastyczność łukowa = ----------------

.

------------

∆ P

X

QD

X

E

P =

nieskończoność ( popyt doskonale elastyczny)

P

X

10

cena jest taka sama , popyt przyjmuje wszystkie wartości

E

P

> 1 - popyt stosunkowo elastyczny

E

P

= 1 – przejściowa elastyczność

E

P

< 1 - popyt nie jest elastyczny

E

P

= 0 - cena nie ma żadnego wpływu na popyt ( krzywa popytu jest pionowa

i równoległa do osi P

X –

popyt nie elastyczny

całkowicie )

!!!

DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU –

1. Udział dobra w dochodzie konsumenta – dobra na które przeznaczamy

więcej pieniędzy , posiadają wyższą E

P

( elastyczność popytu)

2.

Występowanie substytutów – te dobra , które posiadają więcej
substytutów maja większe E

P

( co do bezwzględnej wartości), niż te

dobra, których liczba substytutów jest niższa

3.

Czynnik czasu :

- im dłuższy czas , tym większe E

P

( wartości elastyczne popytu)

Elastyczność podaży :

1.

Elastyczność cenowa podaży E

S

%∆QS

X

E

S

= ------------

%∆P

X

E

S

> 1 podaż elastyczna

E

S =

elastyczność jednostkowa

E

S

< 1 podaż nie elastyczna

11

PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNYCH KONSUMENTA :

Założenia :

1. kompletność preferencji – polega na tym , że gdy konsument ma do

wyboru dwa dobra A i B , to potrafi powiedzieć , które dobro woli

2. przechodniość preferencji konsumenta – polega na tym , że woli dobro A

niż dobro B , ale woli dobro c niż dobro A

3. nienasycalność konsumenta – zawsze wybiera te dobra, które dają mu

wyższy poziom zadowolenia

Użyteczność - suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument z
konsumowania lub posiadania dobra,
rozróżniamy dwa rodzaje użyteczności :

użyteczność całkowita UC – suma użyteczności konsumowanego dobra

użyteczność marginalna UM – dotyczy sytuacji, gdy konsumpcja zmienia
się o jednostkę

∆UC
UM = --------
∆Q

i

i = 0,1,2,3,4 …………….do nieskończoności

Prawo malejącej użyteczności marginalnej –
- zadowolenie z pierwszej konsumowanej ilości dobra jest większe niż z
kolejnych

Krzywa obojętności konsumenta : I
- jest to krzywa , która przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch
dóbr, które SA dla konsumenta obojętne , każda z tych kombinacji daje
konsumentowi takie samo zadowolenie

Q

y

ilość dobra

I

1

– zwiększa się zadowolenie

I

I

2

- spada poziom zadowolenia

ilość dobra x Q

x

Główne cechy krzywej obojętności :

1. Nachylenie – malejące ( negatywne )
to nie jest możliwe, gdyż konsumentowi nie jest obojętne czy ma dobra X i Y
dużo czy mało

12

2. Krzywe te nie mogą się przecinać

3. Krzywych obojętności może być nieskończenie wiele

4. Krzywe obojętności SA wypukłe w stosunku do początku układu

współrzędnych

MARGINALNA STOPA SUBSTYTUCJI : MSS

- określa ilość dobra Y z jakiej musimy zrezygnować , aby zwiększyć
konsumpcje dobra X o dodatkową jednostkę w sytuacji , gdy konsument
pozostaje na tej samej krzywej obojętności

∆Y
MSS = --------
∆X

spadek konsumpcji dobra Y spowodowany wzrostem konsumpcji dobra X o
dodatkową jednostkę

OGRANICZENIA DOCHODU KONSUMENTA :

DP – dochód pieniężny
Px – cena dobra x
Py – cena dobra y
Wx – ilość dobra x
Wy – ilość dobra y

DP = Px . Qx + Py . Qy

DP = 1200
Px = 3
Py=4

Qy


300

L

b

= linia budżetowa konsumenta

Qx

13

400
L

b

– krzywa przedstawiająca maxymalne możliwości zakupu przez konsumenta

dwóch dóbr przy określonym poziomie dochodu pieniężnego

Dochód pieniężny D

p

= constans

P

x

= constans

P

y

= varius ( zmienna)

Qy






L

B1

– wzrost ceny y, x = const.

L

B1

L

B

L

b2

Q

x

V. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta :

1. Trzy rodzaje zysków :

a) brutto
b) netto
c) zysk dla właścicieli

ad. a
przychody w przedsiębiorstwie minus koszty produkcji i sprzedaży

ad. b
po odjęciu od brutta podatku - otrzymujemy netto

ad. c
netto minus rezerwy obowiązkowe lub dobrowolne

Funkcja produkcji : zależność pomiędzy wielkością produkcji a rozmiarem
nakładu czynników produkcji

(1)

Q = f ( F

1

,F

2

,F

3

, ......... F

n

)

14

F

1

,F

2.........

– czynniki produkcji

Funkcja jednoczynnikowa

(2) Q = f

1

(k) k = kapitał trwały

funkcja (3) Q = f

2

(L) L= siła robocza

Funkcje wieloczynnikowe :

funkcja dwuczynnikowa Q = f

S

( k , l)

Czynniki stałe i zmienne


nie ulegają zmianie przyjmują różne rozmiary
zmiany na krótki lub długi okres czasu

taki , w którym produkujemy to

samo dobro albo kilka dóbr i używamy
tej samej technologii produkcji

K- kapitał – czynnik stały
L- czynnik zmienny – siła robocza


PC ( produkt całkowity ) będzie zależał od L


Produkt przeciętny PP

L

- jaka wielkość produkcji przypada na jednego

zatrudnionego

PC

PP

L

= --------

L

Produkt marginalny PM

L

Δ PC
PM

L

= --------

Δ L

15

KOSZTY PRODUKCJI :

KSC – koszt stały całkowity
koszty





KSC

Q wielkość produkcji


KSC
KSP – koszt stały przeciętny KSP = -------------
koszty Q





KSP

Q wielkość produkcji

KZC – koszt zmienny całkowity np. wysokość płac

koszty


KZC




Q wielkość produkcji

16

KZC
KZP – koszt zmienny przeciętny KZP = --------------
Q

koszty





KZP

Q wielkość produkcji

KC – koszt całkowity
KC = KSC + KZC
koszty
KC

KZC


KSC

Q wielkość produkcji

KCP – koszty całkowite przeciętne


KC
KCP = -------
Q

koszty





KZP

Q wielkość produkcji

17

KM – koszty marginalne
ΔKC
KM = ----------
Δ Q

koszty





KM

Q wielkość produkcji

VI. Formy organizacyjne

1. Konkurencja doskonała
2. Monopol pełny
3. Konkurencja monopolistyczna
4. Oligopol

Forma
konkurencji

produkt

Wejście/wyjście Liczba

sprzedaj. I
kupujących

Informacja
o rynku

1. Konkurencja
doskonała

Produkty
wszystkich
producentów są
jednorodne;cenę
ustala gra –
istnienie popytu
i podaży

Pełna
mobilność

Liczba
sprzedających
i kupujących
jest bardzo
duża tzw.
cenobiorczość

Informacja
pełna o tym
, co robi
konkurencja
: jakie są
ceny itp.

2. Monopol
pełny

Produkty
jednorodne i
zróżnicowane,
zakłada się , że
produkty nie
maja bliskich
substytutów

Nie możliwe -
brak wejścia*

Tylko jeden
sprzedający ,
wielu
kupujących
tzw.
cenotwórczość

Doskonała,
pełna

3. Konkurencja
monopolistyczna

Produkty
posiadające
bliskie
substytuty

Nie ma żadnych
barier

Liczba
sprzedających
jest dość duża
, liczba

Doskonała,
pełna

18

kupujących
bardzo duża

4. Oligopol

Produkty
jednorodne lub
zróżnicowane
( częściej)

Bariera
ekonomiczna

Liczba
sprzedających
jest kilku
( szczególny
przypadek –
gdy jest 2 –
duopol);
kupujących
bardzo dużo

Pełna ,
doskonała

Pełna mobilność – każdy bez problemu może dostać się na rynek
i z niego się wycofać

cenobiorczość – polega na tym , że żaden kupujący ani sprzedający
nie ma wpływu na cenę

cenotwórczość – monopolista sam ustala cenę

*Rodzaje barier, które uniemożliwiają wejście na rynek :

1. techniczna – ochrona patentowa
2. ekonomiczna – poniesienie bardzo wysokich kosztów przy wejściu na

rynek opanowany przez monopolistę

3. administracyjno-prawne – zakaz prowadzenia konkretnej działalności np.

produkcja broni

19

USTROJE GOSPODARCZE - makroekonomia

30.11.2004

Ustrój gospodarczy – reguły prawne , które przesądzają o tym , komu oraz
jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi
wykonywać czynności gospodarcze

- ustroje różnią się ilością zakazów lub nakazów prowadzenia działalności

gospodarczej

TYPY USTROJU GOSPODARCZEGO

Ustrój liberalny Ustrój etatystyczny
Liberalizm – pogląd , w myśl którego - przeciwieństwo u. liberalnego
gospodarka funkcjonuje lepiej gdy zdecydowana większość czynności
państwo jak najrzadziej w tą gospodar- gospodarczych jest zastrzeżonych dla
kę interweniuje oraz im mniej czynności państwa i instytucji państwowych
jest zastrzeżonych dla państwa i instytuc-
ji państwowych , im mniej państwowej
ingerencji tym gospodarka jest bardziej
liberalna

TYPY GOSPODARKI

gospodarka rynkowa g.centralnie zarządzana
- celem jej jest maxymalizacja zysku - gospodarka wysoce zetatyzowana
- podstawowym sposobem kontaktów zawiera się w nim ustrój poprzedni
między przedsiębiorstwami są tran- ( wszystko jest dozwolone dla państwa
sakcje kupna-sprzedaży oparte o swo- - 90% monopol państwowy)
bodne negocjacje ( dotyczą one przede - dyrektywy produkcyjne ( nałożenie
wszystkim ceny) na określone przedsiębiorstwo obo-
- nie koniecznie jest liberalna wiązku prowadzenia działalności,
określenie jej rozmiarów i metod przy
pomocy których tę działalność ma się
prowadzić – obowiązki nałożone przez
państwo)
- przedsiębiorstwa zaopatrują się w ra-
mach „rozdzielnika” ( pozwolenie na
zakup określonej ilości danego ma-
teriału)
- celem zarządzania przedsiębiorstwem
jest wypełnienie tych dyrektyw

20

USTROJE GOSPODARKI


bezstanowe stanowe

- gdy każdemu człowiekowi przy- - gdy pewna część ludności z racji
sługują te same zakazy i nakazy w pochodzenia objęta jest na mocy
prowadzeniu gospodarki prawa znacznie większą liczbą
zakazów i nakazów wykonywania
czynności gospodarczych niż pozos-
tała część ( z racji pochodzenia) np.
ustrój niewolniczy

Trzy grupy uprawnień właścicieli dóbr :

1. Prawo do sprzedaży lub nieodpłatnego przekazania dobra dowolnej

osobie prawnej lub fizycznej

2. Prawo do prowadzenia, przy użyciu dobra, działalności gospodarczej ,

której celem jest otrzymanie nadwyżki ekonomicznej – zysku

3. Prawo do użytkowania dobra zgodnie z jego fizycznymi właściwościami .

kapitalistyczny socjalistyczny

- gdy większość dóbr gospodarczych - gdy większość dóbr gospodarczych
jest własnością prywatną , przy czym jest własnością kolektywną a w przy-
własność ta obejmuje przynajmniej padku dóbr prywatnych
pierwszą i drugą grupą uprawnień - uprawnienia właścicieli dotyczy tylko
pierwszej grupy ( tj. do sprzedaży)


demokratyczny dyktatura

- gdy całe społeczeństwo lub przynaj- - gdy stanowienie prawa odbywa się z
mniej jego uprzywilejowany start jest pominięciem mechanizmów w demo-
wyposażony w mechanizmy wyborcze kratycznym kraju
za pomocą, których może wpływać na
charakter prawa gospodarczego, może
zmieniać nakazy, znosić je lub wpro-
wadzać nowe

21

PRODKUT KRAJOWY BRUTTO - PKB

PKB – jest to suma wszystkich dóbr finalnych wytwarzanych w danym kraju w
konkretnym czasie oraz tych dóbr nie finalnych, które nie uległy w tym okresie
dalszemu przetworzeniu .

Amortyzacja – odtworzenie zużytego materiału

PKB - amortyzacja = PKN ( Produkt Krajowy Netto )

Dochody netto – z tytułu własności za granicą :

- różnica pomiędzy tym , co nasi przedsiębiorcy przywożą z zagranicy w

postaci zysków, a obcy przedsiębiorcy wywiozą

- przez dochody netto rozumiemy nadwyżkę napływu zysków z tytułu

świadczenia usług czynników za granicą nad odpływem dochodów
powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników
produkcji w kraju .

PKB + dochód netto z tyt. wł. z = PNB ( Produkt Narodowy Brutto )

PNB – amortyzacja = PNN ( Produkt Narodowy Netto)= Y

Y = dochód narodowy

PKB : „per kapita” – na głowę jednego mieszkańca

PKB per kapita > 20 tys. dolarów - kraje wysokorozwinięte

( w Polsce - 78 tys. dolarów)

PKB per kapita < 1tys. dolarów - kraje słabo rozwinięte


Wady PKB i Dochodu Narodowego („jako wskaźnika”)

- nie uwzględnia tzw. „szarej strefy”

15 % PKB – w Polsce to produkcja „szarej strefy”

- nie uwzględniają produkcji gospodarstw domowych na własne potrzeby
- nie uwzględniają wartości wypoczynku czy „czasu wolnego”
- pomijają one tzw. „efekty zewnętrzne”( np. degradacja środowiska

naturalnego)

22

W.D. Nordhaus i J. Tobin – stworzyli miarę dobrobytu ekonomicznego

MIARA DOBROBYTU EKONOMICZNEGO :
Do PKB dodali :

- szacunkowo określoną wartość produkcji w szarej strefie
- szacunkowo określoną wartość produkcji gospodarstw domowych na

własne potrzeby,

- oraz odjęli wartość degradacji środowiska , która w tym czasie się

dokonała

- miara ta nie przyjęła się – wartości szacunkowe są niedokładne
- odstąpiono od niej bo prowadzenie jej jest bardzo kosztowne

Współcześnie jako miarę dobrobytu stosuje się PKB i Y.

Metoda SNA do obliczania PKB :
SNA – SYSTEM OF NATIONAL AC COUNTS

- metoda rachunkowości społecznej
- polega na tym , że :
- źródłem PKB jest każda działalność gospodarcza przynosząca dochód

(oprócz działalności nielegalnej tzw. szarej strefy)

- wliczamy każdą płatną i legalną pracę
- wliczamy wydzierżawienia, złożenie pieniędzy na koncie

np. wynajęcie komuś mieszkania, zysk właścicieli poszczególnych
przedsiębiorstw

Jest to metoda stosowana współcześnie i zalecana np. przez ONZ
Wcześniej stosowano metodę MPS
MPS – MATERIAL PRODUKT SYSTEM

- służyła w przeszłości do naliczania dochodu narodowego ( obecnie jest
inny rodzaj naliczania), nie wliczano tu pracy administracji, lekarzy itp.,
tylko pracę czysto materialną .

!!!! Determinanty dochodu narodowego

Funkcja konsumpcji i funkcja oszczędności :
Dochody gospodarstw domowych Y mogą być przeznaczone na konsumpcję
K i oszczędności S

Y = K + S

Rozporządzalne dochody osobiste :
RDO – są to płatności transferowe – ich suma – zasiłki, renty, emerytury oraz
podatki, które płaca gospodarstwa domowe

RDO = płatności transferowe – podatki
RDO = ) ( faktycznie tak nie jest)

23

Funkcja konsumpcji – pokazuje związek pomiędzy dochodami Y a wielkością
konsumpcji C

Funkcja oszczędności – pokazuje związek pomiędzy funkcją oszczędności S a
dochodem Y

F. konsumpcji

Konsumpcja
C







konsumpcja
autonomiczna

dochody Y

F. oszczędności

Oszczędności
S





dochody Y


C
---- - przeciętna skłonność do konsumpcji – jaką część dochodów przeznaczamy
Y na konsumpcję

S
----- - jaką część dochodu przeznaczamy na oszczędności
Y przeciętna skłonność do oszczędzania

24

Krańcowa skłonność do konsumpcji : Krańcowa skłonność do oszczędzania :
Δ C Δ S
K

SC

= ------- K

SO

= ---------

Δ Y Δ Y

RÓWNOWAGA W UPROSZCZONYM MODELU
GOSPODARKI

Y = C +S

Y = C + I ( I – inwestycje)

Dochody przedsiębiorstw = konsumpcja + inwestycje

C + S = C + I

S = I

Warunkiem równowagi w modelu uproszczonym jest równość oszczędności
gospodarstw domowych i inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorców.

S > I S < I

- tzw. luka deflacyjna – ludzie w - tzw. luka inflacyjna – ludzie są
większym stopniu są skłonni oszczędzać mniej skłonni do oszczędzania
niż przedsiębiorcy inwestować niż przedsiębiorcy do inwestowania
- występuje , gdy stopa procentowa jest ( jest to korzystne)
wysoka - gospodarka rozwija się dynamicz-
- tezaoryzacja – nagromadzenie środków nie, zaczynają wzrastać ceny,
w postaci lokat bankowych, uczestnictwa zwiększa się inflacja ( przewaga
w funduszach inwestycyjnych popytu nad podażą),przedsiębiorcy
Gdy S/Y jest duża skłonność do oszczędza- zaczynają wycofywać się z inwes-
dzania- zmniejsza to konsumpcję- przed- tycji, powstają wymuszone oszczę-
siębiorstwa mają problemy z popytem dności, zaczynają rosnąć oszczęd-
zmniejszają produkcję,zwalniają pracow- ności i może dojść do równowagi
ników, którzy zaczną zmniejszać oszczę- (lecz na wyższym poziomie dochodu
dności,aby utrzymać tę sama konsumpcję
-istnieje szansa,że dojdzie do pewnej rów-
nowagi pomiędzy S i I.

stan równowagi w gospodarce optymalny –
- gdy cały aparat wytwórczy i siła robocza byłyby wykorzystane, należy
do niego dążyć
- stany równowagi mogą być różne, przy różnych Y

25

równowaga w bardziej rozwiniętym modelu gospodarki :

Y = C+S+T ( T = podatki)

Y=C+J+G ( G = to co daje nam państwo+ wydatki państwowe)

C+ S + T= G + I + C

S + T = I + G

Warunek równowagi w tym modelu – równość sumy oszczędności
gospodarstwa domowego i podatków nakładanych przez państwo z
inwestycjami przedsiębiorstw powiększonymi o to co daje państwo

T powinno być równe G

T= G to S < I

Dochód narodowy może wzrosnąć , gdy wzrosną inwestycje

Mnożnik inwestycyjny k – pokazuje o ile wzrost inwestycji zwiększa
dochód

Δ

Y = k x

Δ

I przy : k > 1

( zmiana dochodu) ( mnożnik) ( zmiana-przyrost
inwestycji )

Problemy z brakiem równowagi :
Nierównowaga podażowa - Nierównowaga popytowa :
- gdy podaż jest większa od popytu - gdy popyt jest większy od podaży
( zbyt wysokie ceny) ( wynika ze zbyt niskich cen)

P D S P D S
( ceny) (ceny)

P

E -------------------

E E

popyt, podaż popyt, podaż
D – krzywa popytu S – krzywa podaży jest równoległa do
S – krzywa podaży osi cen ( podaż jest całkowicie
nieelastyczna, ma mały wpływ
na cenę )

26

MECHANIZMY POGŁĘBIANIA SIĘ NIERÓWNOWAGI

- dodatnie sprzężenia zwrotne

Dodatnie sprzężenia zwrotne :

- polegają na tym , że gdy zjawisko gospodarcze posiadające określone

natężenie uruchamia łańcuch przyczyn i skutków taki, że ostatni z tych
skutków znów oddziaływuje na to zjawisko powodując jego wzmocnienie

Nierównowaga podażowa ( dot. gospodarki rynkowej ) :

1. Sprzężenie – poprawa trwałości dóbr
2. Rzetelność – kwestia dostaw
3. Bezrobocie
4. Doskonalenie organizacji
5. Specjalizacja
6. Rachunek ekonomiczny

Nierównowaga popytowa :

1. Wady technologii
2. Brak rzetelności
3. Brak rąk do pracy
4. Dyrektywy produkcyjne
5. Zanik specjalizacji
6. „Wąski gardło” – im jakiegoś czynnika jest mniej , tym bardziej się o

niego zabiega, tym bardziej jest pożądany

Asymetria nierównowagi :
Ciąg technologiczny –jest to sekwencja stadiów przetwarzania surowca
S – stadium surowcowe – polega na wydobyciu surowca
F

1

– produkty półfinalne – półfabrykaty

F – produkcja finalna

Asymetria nierównowagi – polega na tym , że im bliżej jest początku ciągu
technologicznego , tym wyższy jest poziom nierównowagi podażowej i
popytowej i w gospodarce rynkowej i centralnie zarządzanej

Nierównowaga S > F

1

> F

W przypadku nierównowagi podażowej – za dużo jest dóbr , a za mały jest
popyt ( np. pozamykane kopalnie, zakłady pracy)

27

FUNKCJA PAŃSTWA W GOSPODARCE :

- funkcje ekonomiczne - ( np. bezrobocie)
- funkcje społeczne – ( np. bezrobocie)
- funkcje polityczne – ( np. bezrobocie)
zachodzą między nimi liczne związki

I.

Funkcje ekonomiczne :

1. alokacyjna
2. stabilizacyjna
3. redystrybucyjna

ad. 1. funkcja alokacyjna -

- państwo powinno starać się działać w ten sposób, aby jak najlepiej było

rozmieszczenie zasobów kapitałów itd.
( zapewniają najlepsze rozmieszczenie – ustrój liberalny, wolnorynkowy
oraz kapitalizm)
władze państwowe powinny wspierać te ustroje , umacniać je, państwo
powinno zwalczać, ograniczać monopole
Jakie problemy powinny być rozwiązywane ?
1. problem przekształceń własnościowych – prywatnych lub

nacjonalizacja

2. niezbędny zakres własności publicznych
3. państwo powinno wprowadzać przepisy prawne, aby ta własność

mogła jak najłatwiej przechodzić z rąk do rąk

4. zwalczanie skutków i praktyk monopolistycznych, eliminowanie barier

wejścia na rynek

5. wspieranie konkurencji ( ich mechanizmu np. poprzez poprawę obiegu

informacji )

6. rozwiązywanie problemów związanych z efektami zewnętrznymi ( z

degradacja środowiska)

ad. 2. funkcja stabilizacyjna -

- państwo powinno dążyć do :
1. Osiągania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
2. Utrzymanie wzrostu gospodarczego na tak wysokim poziomie ok. 5 % w

stosunku do roku poprzedniego

3. starać się ograniczać dwa problemy

- bezrobocie
- inflację

4. powinno starać się zmniejszać wahania koniunkturalne

28

ad. 3. funkcja redystrybucyjna -

- polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych

nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych
oraz na pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym

- państwo powinno zapewnić dostęp do : służby zdrowia, kultury,

oświaty

Instrumenty do realizacji tej funkcji :
- system podatkowy
- wydatki z budżetu na te cele ( 93 % dochodu budżetu państwa to

podatki , 3% to cła i inne opłaty sądowe, notarialne itp. )

- składki na ubezpieczenia społeczne
Główne formy pomocy ze strony państwa :
- świadczenia pieniężne, płatności transferowe ( emerytury, renty,

zasiłki)

- świadczenia w naturze ( szkolnictwo wyższe, oświata, służba

zdrowia )

Cele makroekonomiczne polityki państwa :
1. Polityka fiskalna – budżetowa

2.

Polityka monetarna – pieniężna

Polityka fiskalna – polega na tym , że państwo za pomocą podatków
oddziaływuje na gospodarkę , im wyższe podatki tym mniejszy wzrost
gospodarczy, wyższe bezrobocie, przy mniejszych podatkach – spada
bezrobocie, ożywienie gospodarcze

Polityka monetarna – prowadzi bank centralny, określa ilość pieniądza w
obiegu
- gdy zwiększamy podaż pieniądza – gospodarka zwiększa swoje tempo

Jakie są instrumenty, przy pomocy których państwo może tę funkcję
realizować ?

- bezpośrednie
- pośrednie

bezpośrednie to :

- ograniczenie działalności o połowę – nakaz np. z uwagi na

zatruwanie środowiska naturalnego

- minimalna stawka płac
- zgoda na kontyngent na dane dobro ( jednorazowa zgoda na import

konkretnej liczby dobra)

- zmiana opodatkowania dochodu
- zmiana stopy procentowej- stopa redyskontowa – gdy bank

centralny udziela kredytu bankom komercyjnym

29

PIENIĄDZ

Pieniądz
– powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się transakcji
lub płatności
- wyraz pochodzenia łacińskiego – pecunia – tzn. bydło ( w plemionach
pasterskich – bydło pełniło funkcję pieniądza )

prawo Kopernika – GRESHAMA – pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz
lepszy, który zostaje nagromadzony w postaci skarbu .

system pieniężny

- określony rodzaj kruszcu, z którego jest wykonany pieniądz
- sposób emisji
- tzw. parytet monetarny - „zawartość złota w jednostce pieniężnej”

do 1917 r. funkcję pieniądza pełniło złoto

do końca II wojny światowej istniały systemy :
I system – monetarno-sztabowy
II system – walutowy – dewizy –złoto

VII 1944 – doszło do konferencji w BRETTON WOODS – w USA , w której
udział wzięło ponad 20 krajów powołano :

1. Bank Światowy - Międzynarodowy Bank Odbudowy i rozwoju
2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Celem ich było :
- przywrócenie wymienialności różnych walut
- stabilizacja kursów walutowych

- doprowadzenie do wzrostu wymiany międzynarodowej

Polska wystąpiła z Funduszu w 1956 r. ( pod wpływem nacisku ZSRR) – była to
decyzja czysto polityczna

Funkcja pieniądza :

1. Miernik wartości – możemy porównywać dobra ( nawet te zupełnie nie

pasujące do siebie )

2. Pełni funkcje środka cyrkulacji towarów

S

I p = --------

O

I p – ilość pieniądza niezbędna w obiegu ( podaż pieniądza)
S – suma sprzedawanych towarów i usług
O – średnia szybkość obiegu pieniądza

30

3. Funkcja tezaoryzacji :

gdy pieniądz jest wycofany z obiegu – duże oszczędności ludności –
lokaty bankowe

4. Funkcja środka płatniczego

- gdy dobra są sprzedawane – nabywane bez natychmiastowej

zapłaty

T – Z ........ Z – P

pobranie Towaru – powoduje postawnie Zobowiązania .... po czasie Zobowiązanie zamienia się w zapłatę -
Pieniądz

Teoria ilościowa :

- nawiązuje do tego co głosili ekonomiści klasyczni
- D.Hume ( czyt. Hjum) – ilość pieniądza , która jest w obiegu
( podaż pieniądza) ma wpływ na poziom cen
- D. RICARDO ( czyt. Rikardo) – w latach 30-tych minionego

stulecia za sprawą I.Fishera stworzył tzw. równanie wymierne

P x T = M x V - równanie FISHERA

P – ogólny poziom cen
T – ilość sprzedawanych dóbr
M – ilość pieniądza w obiegu ( podaż pieniądza)
V – średnia szybkość obiegu pieniądza

M x V
P =

T V, T = const.

T i V są w krótkim okresie czasu stałe – poziom cen zależy od podaży
pieniądza


Monetaryści

- liderem kierunku jest Milton FRIEDMAN
- zalecają ostrożną politykę pieniężną
- walka z inflacją
- podaż pieniądza nie może się zwiększać w tempie większym niż

wynosi wzrost gospodarczy – jest to zgodne z teorią ilościową

TEORIA DOCHODOWA

- powstała w tym samym czasie co teoria FISHERA w USA ( 30- te

lata XX w. ) w Cambridge , główni przedstawiciele :

a) J.M. KEYNEY
b) ALFRED MARSCHALL

31

- motywy przechowywania pieniądza - wg nich popyt na pieniądz

zależy od koniunktury gospodarczej i zmian dochodów

M x V = P x Y

M – ilość pieniądza
V – tzw. dochodowa szybkość obiegu pieniądza
P – poziom cen produkcji finalnej
Y – realna produkcja finalna

- pokazuje zjawiska od strony dochodowej

TEORIA NOMINALISTYCZNA

- powstała na przełomie feudalizmu i kapitalizmu, rozwinęła się w

Niemczech , głosi ona :

- pieniądz jest produktem „sztucznym” tzw. produktem prawa –

wartość pieniądza zależy tylko od woli państwa

- w XX wieku – teorię tą reprezentował KNAPP ( Niemiec)
- popyt na pieniądz zależy od ilości transakcji , od poziomu cen

Trzy motywy zgłaszania popytu na pieniądz :

- motyw transakcyjny
- motyw przezornościowy – posiadanie pieniądza w celu

nieoczekiwanych wydatków

- motyw spekulacyjny – przechowywanie pieniądza na większe

dochody w przyszłości

W świecie o podaży pieniądza decyduje :

- Bank Centralny –
- pełni funkcję emisyjną ( posiada monopol na emisję pieniądza

gotówkowego )

- pełni funkcję „banku” banków – zaopatruje banki komercyjne w

pieniądz gotówkowy

- reguluje rezerwy banków komercyjnych
- może udzielać pożyczek bankom komercyjnym
- pełni funkcje banku państwa – prowadzi rozliczenia finansowe z

rządem

- obsługuje budżet państwa
- pokrywa zobowiązania zagraniczne państwa
- utrzymuje rezerwę państwową
- pełni funkcję stabilizacyjną np. w sytuacji gdy istnieje zagrożenie

kryzysem

- współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa tzn.

kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu

32

Instrumenty oddziaływania Banku Centralnego na podaż pieniądza :

1. Zmiana stopy rezerw obowiązkowych

- Bank Centralny ustala dla banków komercyjnych ile muszą

przeznaczyć na rezerwy ( minimalne) tzn. ile maxymalnie mogą
wydatkować

- im % stopy rezerw wyższy – podaż pieniądza mniejsza

2. Zmiana stopy dyskontowej – gdy bank centralny udziela kredytów

bankom komercyjnym

3. Operacje otwartego rynku

- Bank Centralny może kupować i sprzedawać papiery wartościowe

emitowane przez Skarb państwa ( obligacje) – jeżeli sprzedaje
obligacje – podaż pieniądza spada, gdy wykupuje – podaż wzrasta.

Bank centralny może prowadzić politykę :

- ekspansywną – polega na zwiększaniu podaży pieniądza ( ożywa

gospodarka)

- restrykcyjną – zmniejszeniu ulegają podaż pieniądza ( osłabienie

poziomu aktywności gospodarczej)

Bank

depozyty

rezerwa
obowiązkowa

rezerwa
nadobowiązkowa

A
B
C

1000
800
640

200
160
128

800
640
512

RAZEM

2440

488

1952

Rezerwy nadobowiązkowe można przeznaczyć na kredyty

K

dp

–

współczynnik kreacji depozytów mówi jaka będzie podaż pieniądza

wywołana pojawieniem się pierwotnego depozytu ( tj. 1000 )

1
K

dp

=

Z

ro

Z

ro

–

stopa rezerw obowiązkowa ( tj. 20%)

1
K

dp

=

= 5

tzn. co piąta jednostka jest przeznaczona na rezerwy

0,2

33

Budżet państwa :

- zestawienie – plan finansowy zawierający dochody i wydatki

państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej,
gospodarczej i obronnej państwa , jest sporządzany na okres 1 roku
i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą

funkcje :

- fiskalna – gromadzenie dochodów budżetowych
- redystrybucyjna – ( redystrybucja – podział ) – umożliwia

dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego np. można
redukować dysproporcje

- stymulacyjna – polega na oddziaływaniu za pomocą systemu

podatkowego na życie gospodarcze w kraju

dochodu budżetowe :

- podatki – 94%
- cła – 2-3%
- opłaty skarbowe , sądowe itp.
- środki z prywatyzacji

Celem pobierania podatku jest uzyskanie dochodu przez państwo

- podatki bezpośrednie – nakładane na dochody i majątek
- podatki pośrednie – zawarte w cenie np. alkoholu np. VAT

Stawki podatkowe :

- proporcjonalne – wszyscy płacą te samą stawkę podatku tzw.

podatek liniowy

- progresywne – (w Polsce) im wyższe dochody tym wyższe stopy

podatkowe

- degresywne – im wyższe dochody tym niższe stopy podatkowe

!!!

Krzywa A. Lappera

wpływy
do budżetu
T

max

T

2

T

1

0% t

1

t

2

t

3

t

4

stopa podatkowa (%)

34

t

1

– pojawiają się wpływu do budżetu w miarę zwiększania stopy podatkowej

od t

1

do t

3

– rosną wpływy do budżetu aż do T

max

, potem ( t

4

) wpływy do

budżetu maleją,
w przypadku różnych krajów t

3

( T

max

) może przyjmować różne wartości

WYDATKI :
związane z pełnieniem przez państwo funkcji tradycyjnych tj.

- obrona narodowa
- administracja

-

wymiar sprawiedliwości

związane z realizacją przez państwo celów społecznych :

- oświata

-

kultura

-

świadczenia socjalne – np. renty i emerytury

związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w państwie

Źródła pokrycia deficytu :

- prywatyzacja

-

zaciągnie długu publicznego ( dług zagraniczny i krajowy )

Wzrost gospodarczy i jego bariery :

- występuje wówczas, gdy w okresie t

1 ............

t

n

produkt krajowy

brutto ( PKB) zwiększa się

-

gdy PKB jest w następnym roku wyższy niż w roku poprzednim,
jeżeli jest taki sam – jest to stagnacja, gdy PKB spada – występuje
recesja

Y

tn

- Y

t1

r

=

Y

t1

r – tempo wzrostu – wyrażone w % - stopa wzrostu

Y

tn

-

PKB w roku kolejnym

Y

t1

-

PKB w roku pierwszym

rozwój gospodarczy wzrost gospodarczy

- niektórzy stawiają między nimi „=”
- inni dokonują rozdziału , gdy do rozwoju dochodzą

„przekształcenia strukturalne” ( oprócz PKB)

35

Jednoczynnikowy model wzrostu
- ci, którzy pracują legalnie i otrzymują wynagrodzenie
- ci, którzy użyczają innym swój kapitał


Δ Y Δ Z Δ W Δ Z Δ W
------ = ------- + ------- + --------- x --------
Y Z W Z W

Y – wzrost gospodarczy – przyrost PKB
Δ Y - zmiana poziomu tego wzrostu
W – wydajność pracy
Δ W - zmiana wydajności pracy
Z – zatrudnienie

- wzrost gospodarczy następuje gdy wzrasta zatrudnienie ,

wydajność pracy

- stagnacja – gdy W i Z jest stałe lub występuje zmiana tych

czynników o tyle samo

- recesja – gdy spada zatrudnienie i wydajność pracy

Jest to model jednoczynnikowy , bo zatrudnienie jest czynnikiem głównym, a
wydajność pracy jest pewną funkcją tego zatrudnienia


Dwuczynnikowy model wzrostu

- zatrudnienie tak jak w modelu jednoczynnikowym

Wzrost gospodarczy może się dokonać na dwa sposoby :

1. Gdy nastąpi wzrost odsetka zasobu zaangażowanego w wytwarzanie PKB
2. Gdy nastąpi wzrost zasobu wytwórczego kraju ( cała dostępna siła

robocza + maszyny +budynki)

Δ Y Δ K Δ Z
------ = ------- x k + --------- x z gdzie : k+z=1 ( aby równanie miało
Y K Z sens matematyczny )

K – kapitał trwały
Δ K – zmiana ilości kapitału trwałego
k – udział kapitału trwałego w wytwarzanym PKB
Z – zatrudnienie
Δ Z – zmiana zatrudnienia
z – udział zatrudnienia w wytwarzanym PKB

36

Produkt rzeczywisty :

- faktycznie wytworzone PKB w danym okresie , który badamy
- jest zawsze mniejszy od potencjalnego tzn. przy maxymalnym

wykorzystaniu zasobów, wydajności itp.

Produkt potencjalny :

- trudno określić ile on wynosi

występuje zmienna produktywność niektórych obszarów – np. najpierw - tereny
rolnicze, potem – obszary pod budowę autostrady

TEORIE WZROSTU GOSPODARCZEGO :

I.

Ekonomiści klasyczni

A. SMITH

D. RICARDO
J.S.MILL
T.MALTHUS

- upatrywali , że źródłem wzrostu jest postęp techniczny, że

wzrastająca mechanizacja to podział pracy

- źródłem wzrostu gospodarczego w akumulacji kapitału
( nagromadzeniu )

II.

Teoria W. ROSTOWA:

Pięć stadiów rozwoju społeczeństw :

1. społeczeństwo tradycyjne – większość zasobów

gospodarczych jest skoncentrowana w rolnictwie, jest to
społeczeństwo mobilne( niska mobilność – mała chęć do
ponoszenia ryzyka, do zmian)

2. przesłanki do startu – pojawiają się pierwsi przedsiębiorcy

– osoby skłonne do ponoszenia ryzyka – początek
przemysłu wydobywczego

3. start – bardzo wysokie tempo przemian społecznych –

ewolucyjnych

4. osiąganie dojrzałości gospodarczej – przemysł przyswaja

najnowocześniejszą technikę, producenci osiągają
możliwość wyprodukowania wszystkich dóbr i towarów

5. masowa konsumpcja – bardzo wysoka produkcja pozwala

osiągnąć wysoki standard życia większości społeczeństwa

III . Teoria „ŻABIEGO SKOKU”

- teoria W.L.GARDINER
- teoria szybkiego skoku z poziomu państw rozwijających
się do poziomu krajów rozwiniętych

37

IV . Teoria uzależnienia
- kraje rozwijające się to dawne kolonie krajów wysokorozwiniętych
- nadal pozostają one pod dużym wpływem dawnych

„kolonizatorów”

Główne bariery rozwoju gospodarczego :

- wzrost gospodarczy nie dokonuje się w sposób płynny
- nie jest to podział rozłączny IV grupy

1. Bariery polityczno-ekonomiczne –
- ustrojowo-ideologiczne ( patrz : ustroje gospodarcze)
- brak stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
- polityczny podział świata ( kiedyś tzw. „zimna wojna” – wschód –

zachód , obecnie „biedne południe i bogata północ”)

- instytucjonalno-organizacyjne

2. Bariery społeczno-ekonomiczne –
postęp społeczny nie nadąża za wzrostem technicznym
- demograficzna – różna struktura ludności, płci, wieku
- konsumpcyjna
- infrastruktury społecznej – m.in. gospodarka mieszkaniowa ( ludzi

nie stać na mieszkania , ochrona zdrowia, kultura, itp.)

3. Bariery techniczno-ekonomiczne
nie możemy wyprodukować tyle i takich dóbr jakie chcielibyśmy
- rzeczowej struktury aparatu wytwórczego – maszyny są

przestarzałe i nieefektywne

- surowcowo-materiałowe
- infrastruktury technicznej

4.Bariery przyrodniczo-ekonomiczne-

- bariera ekologiczna
- bariera zasobów naturalnych
- bariera żywnościowa

Wzrost ekonomicznie zrównoważony :

- poziom degradacji środowiska nie zmienia się

zanieczyszczenie środowiska jest cena jaką płacimy, za dobra, które
otrzymujemy

38

Wskaźnik świadomości ekologicznej społeczeństwa S

informuje na ile % degradacji środowiska wyraża zgodę społeczeństwo , jeśli
mierzony przyrostem PKB wzrost gospodarczy wynosi 1 %

Δ D Y
S = ---------- x -------------
D Δ Y

D – poziom degradacji środowiska
Δ D – zmiany w poziomie degradacji
Y – wzrost gospodarczy mierzony w PKB
Δ Y – zmiana poziomu wzrostu gospodarczego

CYKLE KONIUNKTURALNE :

- powtarzające się zwyżkowe i zniżkowe zmiany w podstawowych

wielkościach makroekonomicznych

!!!

PKB



gospodarka wzrostowa

A B C D E czas

Cztery fazy :

- faza AB – kryzys ( przybywa bezrobotnych itp.)
- faza BC – depresja ( dalsze pogarszanie się wskaźników aż do

osiągnięcia w pkt C tzw. dolnego punktu zwrotnego)

- faza CD – ożywienie
- faza DE – rozkwit

Cykl koniunkturalny
AC – faza recesji – spadkowa
CE – faza ekspansji - rozpiętość między dolnym a górnym punktem zwrotnym
- amplituda wahań koniunkturalnych

39

Gospodarka stacjonalna :

PKB

czas

Trzy rodzaje cykli koniunkturalnych :

1. krótkookresowe – tzw. cykle KITHINA – trwają ok. 3,5 roku
2. średniookresowe – tzw. cykle JUGLAR-ne – trwają od 8 – 11 lat
3. długookresowe – tzw. cykle KONDRATIEWA – trwają powyżej 50 lat

tzw. „długie fale”
1787 – 1842 – maszyna parowa i postęp techniczny
1843 – 1945 – elektryczność i chemia
po II wojnie światowej – komputery i motoryzacja

W latach 1929 – 1933 – wielki kryzys w Niemczech , w USA – produkcja
spadła nawet o 40% , po II wojnie światowej – mniejsza amplituda wahań
koniunkturalnych, wynika to stąd , że :

- wzrasta wymiana międzynarodowa
- wzrasta interwencjonizm państwa

GŁÓWNE TEORIE nt. cykli koniunkturalnych

I. Ekonomiści klasyczni :

1. A. SMITH – uważa, że gospodarka rozwija się w sposób dynamiczny-

motorem rozwoju są oszczędności

2. J.B. SAY – twórca prawa rynku – każda podaż dóbr tworzy popyt
3. J. SCHMPETER – uważał, że gospodarka rozwija się w sposób skokowy

– od wykrycia jakiegoś wielkiego wynalazku , potem zastój aż do
następnego wynalazku

4. A.AFTALION – zasada akceleracji – zasada przyspieszenia - prognozy i

rokowania oparte na intuicji

40

II. Teoria cyklu politycznego
- politycy wywołują cykle koniunkturalne
III . Teoria „Plam na słońcu”
- W.S.JEVONS ( czyt.: Dżewons) – jest autorem tej teorii – w tych latach , gdy
pojawia się większa ilość plam na słońcu – następuje nieurodzaj w rolnictwie


J.M. KEYNES ( czyt.: Kejns)

- wróg ekonomistów klasycznych
- nie godził się z ich teorią
- przyczyny kryzysu upatrywał w społeczeństwie kapitalistycznym, w

dużej skłonności do oszczędności
Y( dochód) = C ( konsumpcja)+ S ( oszczędności)

- powoduje to, że podaż dóbr nie rośnie

M. Calecki ( czyt.: Kalecki)

- głosił poglądy podobne do KEYENS’a

Teoria cykli koniunkturalnych rozwija się w oparciu o tworzenie coraz większej
liczby zmiennych, które opisują przebieg cyklu ( rzeczywistość)


METODY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA CYKLE
KONIUNKTURALNE

- do końca II wojny światowej – państwa stosowały interwencjonizm

antykryzysowy – państwo zajmowało się gospodarką tylko w
chwili kryzysu

- po II wojnie światowej – państwa stosują interwencjonizm

antycykliczny – polega na tym , że w fazie spadkowej państwo
stara się ożywić gospodarkę poprzez politykę pieniężną ( zwiększa
ilość pieniądza w obiegu – polityka monetarna), w okresach
wzrostu ( faza CD) państwo zmniejsza aktywność gospodarczą –
studzi ją ( np. podnosi podatki)

41

BEZROBOCIE

7.03.2004r.

1980 – 1990 – wzrost bezrobocia

70 lata – 4 %
80 – 11 % - w. Brytania
90 – 10%

W Polsce :
1990 – 6,3 %
1993 – 16,4 %
1994 – 14 %
2000 – 13,5 %
2002 – 18,1%
2003 – 20 %
2004 – 19,4%

Główne rodzaje bezrobocia :

1. frykcyjne – pewny minimalny, niereduk. poziom bezrobocia

popyt na pracę i podaż na pracę

reprezentują pracodawcy są to osoby
liczba miejsc pracy orefro- które chcą i są zdolne pracować

wana przez pracodawców

- powstają miejsca pracy , a w innych się miejsca pracy redukują,
- rynek nie dopasowuje się do podaży pracy , powoduje to

powstawanie bezrobocia frykcyjnego( rodzaj bezrobocia związany
z zanikaniem niektórych zawodów lub branży np. kowalstwo)

2. strukturalne – związane z zanikaniem niektórych zawodów, branży np.

kowalstwo, górnictwo

3. technologiczne – nowe technologie wypierają siłę roboczą
4. bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad

całkowitym popytem na siłę roboczą

klasyczne
keynesowskie – wypływa z niedostatku, małego popytu

5. dobrowolne - osoby nie podejmują pracy pomimo tego, że praca dla nich

jest

6. przymusowe –osoby spełniają warunki , ale pracy nie znajdują

42

7. materialne – musi występować równowaga na rynku pracy : równowaga

miedzy popytem a podażą

Przyczyny bezrobocia :
SMITH, RICARDO – poprzez postęp techniczny, maszyny wypierają prace
ludzką

1. nurt neoklasyczny

- opisuje rynek pracy taj jak inny rynek , funkcję spełnia praca realna ,

a nie cena

płaca
realna d s




E ilość = siła robocza
P

o

R

o

s – krzywa podaży d – krzywa popytu

2. nurt keynesowski

- ingerencja państwa w gospodarkę ( zbyt niski popyt)- należy

zwiększyć popyt globalny

płace D
realne

s-krzywa podaży

P

o

B A

D- krzywa popytu


R

1

R

0

siła robocza

P

o

- płace realne

Zdaniem „Keynesistów” bardzo rzadko zdarza się, że krzywa popytu i podaży
na pracę przecięły się , w punkcie A wyznaczającym pełne zatrudnienie

z powodu niedostatku popytu na pracę krzywa D jest przesunięta w lewo do
punktu B

bezrobocie = R

o

-R

1

43

Teoria INSIDER-OUTSIDER

A. Lindbeck
D.J.Snower
- dzielą oni siłę roboczą ( zatrudnienie + bezrobocie) na insiderów

(czytaj : insajderów) i outsiderów (czytaj : autsajderów)

insiderzy – mają wysokie kwalifikacje , duże doświadczenie, ważne
osoby w działalności przedsięb., silna pozycja

outsiderzy – osoby o niepewnych miejscach w pracy, bezrobotni,
ich zdanie jest mało istotne, wysoka rotacja wśród
pracowników

poziom bezrobocia wiąże się z wysoką pozycją insiderów

Teoria W. BEVERDGE ( czytaj : Bewerdidż)

wolne
miejsca
pracy




liczba bezrobotnych

teoria ta mówi, że w każdej sytuacji, w każdej gospodarce istnieje
liczba bezrobotnych i wolne miejsca pracy

Bezrobocie a działalność państwa :
Państwo może stosować politykę : pasywna i aktywną , aktywna polityka składa
się z polityki mikro i makroekonomicznej

polityka makroekonomiczna – polega na wykorzystaniu instrumentów
fiskalnych - można zwiększyć
podaż pieniądza poprzez np. podatki

polityka mikroekonomiczna – publiczne problemy

zatrudnienia, roboty publiczne

subsydiowanie zatrudnienia ( dopłacanie)

pożyczki dla przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy

szkolenia zawodowe

44

usługi pośrednictwa pracy ( gromadzenie i udzielanie informacji o rynku
pracy )

Polityka pasywna – obejmuje różne formy pomocy finansowej np. zasiłki
i odszkodowania dla zwalniających się z pracy
dodatki związane z wcześniejszym przejściem na emeryturę
Bezrobocie ukryte – zmniejszenie pracowników w przedsiębiorstwie nie
powoduje zmniejszenia produkcji

INFLACJA

– utrzymujący się przez dłuższy czas wzrost poziomu cen w

gospodarce narodowej w wyniku którego obniża się siła nabywcza pieniądza

Rodzaje inflacji :

1. pełzająca – gdy ceny wzrastają od 3% - 5%
2. krocząca – tempo wzrostu cen 5 – 10 %
3. galopująca – tempo wzrostu cen 10-50%
4. hiperinflacja – tempo wzrostu cen ponad 50%
5. hiperinflacja katastrofalna - w tempie bardzo

Przyczyny inflacji :

A. Inflacja popytowa

I.

Przyczyny monetarne :

1. Przyczyny monetarne pochodzenia krajowego

a) inflacja kredytowa – powstaje poprzez popełnianie

błędów przez banki centralne

b) inflacja gotówkowa – spowodowana wzrostem

szybkości krążenia pieniądza

2. Przyczyny pochodzenia zagranicznego :

a) stopa inflacji za granicą jest wyższa niż w kraju
( sztywne kursy wymiany)
b) spadek stopy procentowej za granicą – nastąpi odpływ

kapitału do nas z zagranicy

II.

Przyczyny niemonetarne :

1. Przyczyny pochodzenia krajowego

a) inflacja pobudzona przez państwo
b) wzrost skłonności do inwestowania w warunkach

pełnego wykorzystania czynników wytwórczych

2. Przyczyny związane z handlem zagranicznym:

a) odpływ wyeksportowanych dóbr z rynku krajowego

B. Inflacja kosztowa ( wywołana naciskiem kosztów )

I.

Przyczyny pochodzenia krajowego

1. nacisk podatków wliczony w koszty
2. wzrost kosztów socjalnych
3. państwowe regulacje cenowe

państwowe ograniczenie importu

45

4.inflacja spowodowana walką o podział dochodu ( walka
pomiędzy pracownikami a pracodawcą ) – prowadzi do
wywalczenia podwyżek w pracy , co pracodawcy
„wrzucają” w koszty tj. „spirala inflacyjna”

II.

Przyczyny pochodzenia zewnętrznego

1. wzrost na rynkach światowych cen produktów z którymi nie

konkurują dobra wytwarzane w kraju

2. pogorszenie się tzw. TERMS OF TRADE ( warunki

wymiany)

3. działalność monopoli

deflacja – siła pieniądza rośnie

TEORIA INFLACJI

1. ilościowa – równanie Fishera t x t = m x r
2. keynesowska – luka inflacyjna

A- wydatki na konsumpcję i inwestycje
B- P – poziom ceny

A=C+I I>S
A

1

luka inflacyjna

P

o

G

0

A

o

P

o

A

2

S>I luka deflacyjna

P

2

45

Y

0

Y = dochód narodowy

linia nachylona pod katem 45

o

ukazuje stany równowagi w gospodarce , przy

których wydatki równają się dochodom
A

o

---- - równowaga przy pełnym zatrudnieniu zostanie osiągnięta wówczas, gdy
P

o

krzywa wydatków A

o

/ P

o

przechodzi przez punkt G

0

A

1

---- - jeżeli zamierzone wydatki są większe , to wówczas dodatkowy popyt
P

0

nie musi zostać zaspokojony i ceny rosną, powstaje tzw. luka inflacyjna

I > S inwestycje większe od planowanych oszczędności

A

2

---- - jeżeli wydatki kształtują się na poziomie A

2

wówczas dochód y

0

nie

P

0

może być zrealizowany i powstają niezamierzone inwestycje w postaci

zapasów – luka deflacyjna

46

A.W.PHILIPS – odkrył, że jeżeli państwo walczyło z inflacją i bezrobociem
to rosła inflacja

stopa inflacyjna
%

sytuacja podobna do
sytuacji w Polsce



stopa bezrobocia

stagflacja – jednocześnie rosła inflacja i bezrobocie

TEORIA MONETARYSTÓW

M.FRIEDMAN ; E.S. PHELIS S

ą to tzw.krótkookresowe krzywe Philipsa

t

3

Długookresowa krzywa Philipsa

stopa
inflacji D E
t

2

t

1

B C

jest równe bezrobocie natural.

inflacja na poziomie B

b

1

A stopa bezrobocia

A – wielkość bezrobocia
bezrobocie naturalne , inflacja wynosi 0
następuje podaż pieniądza, przenosimy do punktu B , gdzie bezrobocie jest
mniejsze – wynosi B

1

, pojawia się pewna inflacja t

1

bezrobocie wraca do punktu A , inflacja pozostaje w tym samym
państwo nie jest w stanie zmniejszyć w sposób trwały wielkości bezrobocia
poniżej poziomu bezrobocia naturalnego, ingerencja państwa na rynku pracy
prowadzi do wzrostu inflacji

bezrobocie mogą zmniejszyć, w krótkim czasie krótkookresowe krzywe
Philipsa- 1

47

GOSPODARKA OTWARTA

- obejmuje to co dzieje się w kraju i za granicą
- obejmuje wszystko integracja, globalizacja,




Fazy integracji Q

1

krzywa transform.


Q

y

Krzywa transformacji – jest to granica możliwości produkcyjnych
FAZY INTEGRACJI :
1. Sfera wolnego handlu
- zostają zniesione cła pomiędzy krajami członkowskimi, zaś w przypadku
krajów trzecich każdy kraj członkowski ustala stawki członkowskie
samodzielnie (wg siebie)
2. unia celna
- stawki w stosunku do krajów trzecich są takie same
3. wspólny rynek
- swoboda przepływu kapitału
- swoboda przepływu zasobów siły roboczej
4. unia walutowa
- obejmuje koordynację polityki walutowej, ustala się zakres wahania kursu
walutowego
- tworzy się wspólne rezerwy finansowe oraz zostaje wprowadzona waluta
ECU – pieniądz bezgotówkowy, tylko w formie papierowej
5. unia gospodarcza :
- władzę ekonomiczną sprawują organy międzynarodowe,
- wspólna polityka w sprawach socjalnych

Q

1

krzywa transform.


Q

y

przejście do kolejnej fazy zwiększa naszą produkcję;

bardziej efektywne

48

Integracja gospodarcza w procesie szerszym jest częścią procesu
globalizacyjnego

1. Globalizacja towar. rynków zbytu ( handel jest większy niż produkcja

homogeniczność = jednorodność – podobne do siebie , zbliżone)

2. Globalizacja produkcji – rozwija się w ramach wielkich korporacji

transnarodowych, bezpośrednie inwestycje w różnych krajach

3. Globalizacja rynków pracy
4. Globalizacja w sferze finansów – zdominowała pozostałe procesy,

Globalizacja i integracja w ocenie ekonomistów

sceptycy –uważają, że globalizacja doprowadzi do znacznego zwiększenia
bezrobocia w krajach silnie rozwiniętych .20 % zasobów siły roboczej –
wystarczy aby całą ludzkość zaopatrzyć w dobra

BILANS PŁATNICZY
HANDEL MIĘDZYNARODOWY

Bilans płatniczy – jest to zestawienie wszystkich płatności do podanych
pomiędzy rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie ( zazwyczaj
1 rok)

1. Bilans obrotów bieżących

- bilans handlowy – zestawienie eksportu i importu produktów w

danym kraju ( jest ujemny , gdy kraj więcej towaru wysyła za
granicę)

- bilans usług – zestawienie usług i wydatków pomiędzy rezydentami

z kraju a zagranicą np. usługi transportowe, ubezpieczenia

- bilans procentów i dywidend –

jest to zestawienie wpływów i wydatków rządowych nie z tytułu
obsługi kapitału obcego
bilans wydatków rządowych nie uwzględnionych gdzie indziej –
różne formy pomocy bezpłatnej

2. Bilans obrotów kapitałowych

- przedstawione wszelkie formy przepływu kapitału
- bilans kapitałowy krótkoterminowy – np. pożyczka do 1 roku
- bilans kapitałowy długoterminowy – np. pożyczka powyżej 1 roku

3. Bilans obrotów wyrównawczych –

- zestawienie obrotów dewizowych banku centralnego ( w Polsce

NBP)

Bilans płatniczy jest w równowadze- gdy wszystkie pozycje w bilansie
obrotów bieżących są równe 0.

49

Główne przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego –

1. Wielkość PKB – gdy wynika on ze zwiększenia wydatków budżetowych

to niekorzystnie wpływa na równowagę bilansu płatniczego

2. Terms of trade ( terms of trejd) – tj. warunki wymiany – gdy one się

poprawiają , to poprawie ulega też bilans handlowy, gdy ceny naszych
produktów na obcych rynkach wzrastają to dodatnio wpływa to na bilans
handlowy

3. Kurs walutowy – wysoki kurs złotówki powoduje to, że nasze produkty są

na rynkach światowych droższe- jest to niekorzystny wpływ

Teoretyczne metody przywracania równowagi w bilansie płatniczym :

1. Ekonomiści klasyczni – uważali, że do równowagi dochodzi w sposób

automatyczny dzięki cenom- to one powodują dojście do równowagi
płatniczej

2. Ekonomiści neoklasyczni – źródło nierównowagi, to wg nich różne

kształtowanie się kursów walutowych

J.M. KEYNES – zwrócił uwagę na wydatki budżetowe i inwestycje ( jaki
one maja wpływ na równowagę )
MONETRAYŚCI - zwracają uwagę na kształtowanie się w kraju podaży i
popytu na pieniądz, uważają, że tam, gdzie jest przewaga podaży nad
popytem to są to kraje z nadwyżkami, natomiast , gdy występuje sytuacja
odwrotna – są to kraje deficytowe

HANDEL MIĘDZYNARODOWY
-jest częścią międzynarodowych stosunków ekonomicznych

Handel międzynarodowy :
- mamy z nim do czynienia, gdy rozpatrujemy przepływ dóbr, usług pomiędzy
większą liczba krajów lub w całej gospodarce światowej
Handel zagraniczny :
- te same zjawiska , lecz brane pod uwagę z punku widzenia jednego kraju

AUTARKIA – pojęcia przeciwne do handlu międzynarodowego – wynika ona z
przyczyn politycznych , ideologicznych tzw. „robinsonizacja” – np. Wielki Mur
Chiński- miał oddzielać Chiny od reszty świata, przeważnie próby jej
wprowadzenia kończyły się niepowodzeniem

Wymiana gospodarcza, która występowała w historii nie zawsze miała charakter
dobrowolny – np. kolonie , RWPG

GŁÓWNE PODMIOTY HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

1. Kraje biorące udział w wymiarze międzynarodowej
2. Organizacje międzynarodowe , które biorą udział w wymianie np. Unia

Europejska

3. Przedsiębiorstwa transnarodowe
4. Przedsiębiorstwa krajowe, te które prowadzą wymianę z zagranicą
5. Organizacje krajowe , biorące udział w wymianie
6. Gospodarstwa domowe i poszczególne osoby

50

Handel zagraniczny w zależności od różnych kryteriów :

1. Zależnie od formy rozliczeń :

a) pieniężne
b) niepieniężne – towar za towar ( tzw. barter)

2. Zależnie od formy czasu trwania i złożoności wymiany :

a) wymiana prosta – pojedyncza transakcja eksportowa, importowa
b) wymiana złożona – export i import wielu towarów , niejednorodny,

rozłożony w czasie

3. Zależnie od zgodności z prawem :

a) zgodny z prawem exportera i importera
b) zgodny z prawem tylko jednej ze stron
c) niezgodny z prawem obu stron ( państw)

TEORIE W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM :

1. Teoria psychozy lęku przed brakiem towaru –

- zgodnie z nią handlowano w starożytności
- polegała na tym , że najlepiej sprowadzać do kraju jak najwięcej

dóbr i jak najmniej za nie zaoferować

2. Teoria – merkantylizm – teoria nowożytna ( między feudalizmem a

kapitalizmem)

- uważano, że należy zwracać uwagę aby bilans płatniczy kształtował

się w sposób korzystny ( zwłaszcza bilans handlowy)

- tworzyć jak największy export i ograniczyć import – w wyniku tego

w kraju będzie coraz więcej złota

I.TEORIE KLASYCZNE
II. TEORIE WSPÓŁCZESNE

ad I.

1. Teoria kosztów absolutnych A. Smith

- uważał, że dwa kraje podejmują się wymiany międzynarodowej gdy

transakcja jest korzystna dla jednego i drugiego kraju

- chodzi o to, że w danym kraju pewne dobra produkuje się taniej niż

w innym

2. Teoria kosztów relatywnych D.ROCARDO

- jest rozwinięciem teorii A.Smitha , zgadza się z nim, ale widzi

możliwość wymiany także gdy jeden kraj produkuje wszystkie
dobra drożej

kraje/dobra A B
dobro X

5 6

dobro Y

10 18

5,10 – koszt wyprodukowania dobra X i Y w danym kraju
Ricardo nie porównuje kosztów absolutnych tylko relatywne

3. Teoria kosztów realnych

51

- zwolennicy teorii kosztów realnych zakładają niepełną mobilność

czynników produkcji ( może to powodować zmiany stawek płac,
cen towarów)

- w odróżnieniu do dwóch poprzednich, nie opiera się na kosztach

wyrażonych nakładami pracy, zwraca uwagę na mobilność –
wykorzystanie kapitału aparatu wytwórczego

4. Teoria kosztów alternatywnych

- każdej decyzji towarzyszy efekt korzyści i kosztów
- koszt utraconych możliwości – koszt alternatywny – przeznaczenie

środków na inny cel

- istnieje zapotrzebowanie na wymianę międzynarodową, gdy istnieje

zróżnicowanie kosztów alternatywnych w różnych krajach

5. Teoria obfitości zasobów :

- dany kraj powinien się specjalizować w produkcji dóbr, których

produkcja jest tania , a importować te, których produkcja jest droga
i których jest mało

ad. II – TEORIE WSPÓŁCZESNE

1. Teoria luki technologicznej

- zakłada, że istnieje wyścig krajów w dziedzinie postępu

technicznego

- mówi, że te kraje , które górują w dziedzinie postępu technicznego

wytwarzają dobra wysokoprzetworzone o wyższej cenie, a te kraje
które nie posiadają postępu technicznego wytwarzają dobra tańsze

2. Teoria podobieństwa – preferencji

- bada się popyt reprezentatywny ( tj. ile musimy sprzedać dóbr, żeby

produkcja była minimalnie opłacalna)

3. Teoria zróżnicowania procedur

- zajmuje się produkcją kreującą popyt
- staramy się obojętnie co produkować , byleby znaleźć popyt
- szeroko rozumiany marketing – chcemy pokazać, że nasz produkt

jest „wyjątkowy”, „lepszy”

GŁÓWNWE PARAGYGMATY w teorii ekonomii :

paradygmat – pojęcie to wprowadził Tomasz Kuhn (kuhn)

- jest to ogólny światopogląd pewnej grupy naukowców, dotyczący

badanego fragmentu rzeczywistości

na światopogląd składają się :

- sposób widzenia
- podejście do rzeczywistości
- zespół założeń i hipotezy

1. Paradygmat neoklasyczny :

- sięga korzeniami do A.Smitha ( twórcy ekonomii klasycznej,

nazywany tez ojcem współczesnej ekonomii)

52

- 1776r. – jego główna praca „Badania nad naturą i przyczynami

bogactwa narodu” w pracy tej jego główne teorie
- uznaje wolny rynek – jako najlepszą strukturę, formę gospodarczą

- konkurencja doskonała – bardzo duża liczba sprzedających
i kupujących
- D. Ricardo – 1817 r. – “Zasady ekonomii politycznej i

opodatkowania”

- J.B.Say – 1803 – „Traktat o ekonomii politycznej” – stworzył prawo

rynku tzw. „prawo rynku SAY’a”- każda podaż tworzy na siebie
popyt – nie jest możliwe wystąpienie nadprodukcji

- T.R.Malthus- ( czyt. Melfus) – pierwszy zakwestionował “prawo

rynku Say’a”

- neoklasycy : V.S.Jevons (Dżewons)
J.B. Clark ( Klark)
A.C. Pigou (Pigu)

Podstawowe tezy paradygmatu neoklasycznego -

1. Pozostawiona siłom rynkowym gospodarka narodowa zmierza do pełnego

zatrudnienia ( pełnej mobilności) przy optymalnej alokacji

( rozmieszczeniu) zasobów gospodarczych.
Stan ten jest osiągalny dzięki mechanizmowi cenowemu

2. Pieniądz jedynie ułatwia proces wymiany p

.

T = m

.

v

3. Aktywna polityka gospodarcza państwa nie może spowodować wzrostu

produkcji i zatrudnienia – państwo powinno troszczyć się o utrzymanie i
doskonalenie porządku prawnego, który pozwoliłby w pełni rozwinąć się
mechanizmowi konkurencji

PARADYGMAT KEYENSOWSKI
- miał swój początek w roku 1936 ( kilka lat po wielkim kryzysie gospodarczym
1929-1930) – główna praca KEYNES’a „Ogólna teoria zatrudnienia , procentu i
pieniądza”

- sceptycyzm co do działania mechanizmu rynkowego, wolny rynek

sam nie doprowadzi do równowagi

- gospodarka pozostanie sama sobie, nie jest stabilna, przejawem tego

jest nadprodukcja, inflacja, bezrobocie

- uważa się , że państwo poprzez aktywną politykę może skutecznie

walczyć z bezrobociem i inflacją

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I PIENIĄDZA : MODEL IS = LM

ZAŁOŻENIA:

1. Przedsiębiorstwa dostosowują swoją produkcję do popytu na dobra

Y

t

de

= Y

t

d

popyt oczekiwany = popyt faktyczny

53

opóźnienie LUNBERGA –

Y

t

de

= Y

t-1

d

popyt oczekiwany = popyt z okresu poprzedniego

2. Oczekiwania przedsiębiorstw są zawsze trafne
3. Popyt na dobra składa się z prywatnej konsumpcji oraz inwestycji : C + I
4. Konsumpcja zależy od bieżącego dochodu ponadto uwzględnia się

konsumpcję autonomiczną ( pewne minimum, poniżej którego zejść nie
można)

opóźnienie ROBINSONA-
- planując większość konsumpcji i wydatków uważamy, że dochody będą takie
same jak w okresie poprzednim
Krzywa IS – zbiór różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej , przy
których rynek dóbr znajduje się w równowadze
stopa %
IS ( nachylenie ujemne) wysokiej stopie procentowej
musi odpowiadać niski dochód lub odwrotnie – aby była

zachowana równowaga )


dochód

Krzywa LM – zbiór różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej przy
których rynek pieniężny znajduje się w równowadze
stopa %
LM ( nachylenie dodatnie – niskiej stopie procentowej
odpowiada niski dochód i odwrotnie – aby była
zachowana równowaga na rynku pieniężnym)



dochód
stopa %
IS LM
r

1 A B

45

r

0

E

r

3 D C

Y

1

Y

0

Y

2 dochód

punkt E – ekulibrium równowagi

54

interpretacja:

– punkt E ( Y

0

, r

0

) – obydwa rynki równoważą się , rynek dóbr i

rynek pieniądza są zrównoważone

– punkt A ( Y

1

, r

1

) – pozwala na osiągnięcie równowagi tylko na

rynku dóbr ( IS)

przy stopie procentowej – r

1

dochód w wysokości Y

1

okazuje się zbyt niski dla

zapewnienia równowagi na rynku pieniądza. Jeżeli dochód jest zbyt niski to
popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z daną
wielkością jego podaży. nadwyżka podaży pieniądza spowoduje spadek stopy
procentowej
procesy dostosowawcze będą trwały tak długo aż stopa procentowa nie obniży
się do poziomu r

0

sytuacja odwrotna : gdy stopa procentowa wynosi r

2

a dochód Y

2

znajdujemy się

w punkcie C , dochód okazuje się za wysoki z punktu widzenia równowagi na
rynku pieniądza wystąpi nadwyżka popytu na pieniądz, która wpłynie na wzrost
stopy procentowej

GŁÓWNE NURTY WSPÓŁCZESNEJ

EKONOMII

1. Nurt – nowa szkoła klasyczna w makroekonomii
- przedstawiciele – PATRIC MINFORD
ROBERT LUCAS
TOMAS SARGENT
( NURT PRAWNICZY – GOSPODARKA LIBERALNO-
KONSERWATYWNA)

- do równowagi na wszystkich rynkach ( podaży i popytu) dochodzi

w sposób bardzo szybki

- racjonalne oczekiwania – ludzie posiadają wszystkie informacje

niezbędne do podjęcia decyzji i podejmują ją właściwie, nie
formułują fałszywych diagnoz

- władze nie powinny ingerować w gospodarkę , trzeba kreować

podaż, zwiększać produkcję potencjalną np. obniżać podatki

2. Monetaryści

- przedstawiciele – M.FRIEDMAN ( 1976 – Nobel z ekonomii)
- dochodzenie do równowagi nie tak szybkie
- polityka pieniężna, walka z inflacją ( krzywa Philipsa) – aktywna

polityka państwa w zakresie bezrobocia , nie jest w stanie na stałe
go zlikwidować, powstaje tylko inflacja

55

3. Elektycznie KEYENSIŚCI

- elektyzm – łączenie różnych teorii ze sobą nie związanych

- przedstawiciele – J.MEANDE, J. HICKS, J. TOBIN, R.SOLOW

- są to Keyenśiści „na krótką metę” , na dłuższą metę – monetaryści

4. Skrajni KEYENSIŚCI
-przedstawiciele N.KALDOR, W. GODLEY

- najbardziej lewicowi
- warunek osiągnięcia równowagi – stała, długookresowa integracja

państwa – rynek pracy nieelastyczny

wyszczególnienie nowa szkoła

klasyczna

monetaryści

elektyczni
KEYENŚIŚCI

skrajni
KEYENŚIŚCI

1.osiąganie
równowagi
rynkowej

bardzo szybko

dość szybko

dośc wolno

bardzo, bardzo
wolno , bez
ingerencji
państwa –
nigdy

2. pełne
zatrudnienie ,
wykorzystanie
maszyn ,
urządzeń itp

będziemy
zawsze bardzo
blisko

trochę dalej, ale
nigdy nie za
daleko

pełne
zatrudnienie
może być
daleko

bardzo daleko

3. horyzont
czasowy analizy
gospodarki,
krotko czy
długoterminowa
analiza

nie ma znaczenie
czy analiza jest
krótko czy
długoterminowa-
bo dochodzenie
do równowagi
jest i tak bardzo
szybkie

ważniejsza
analiza
długodystansowa

nie lekceważą
krótkiego
okresu, analiza
krótkookresowa
jest dla nich
ważna

krótki okres
jest bardzo
ważny

4. Wnioski dla
polityki
gospodarczej

polityka
podażowa
( zwiększająca
potencjalną
produkcję)

ważniejsza
polityka
podażowa i
należy unikać
gwałtownych
zmian popytu

równie ważne
zarządzanie
popytem jak i
podażą

istotne tylko
zarządzanie
popytem –
tylko ono ma
znaczenie

TEORIE :

Nowa szkoła austryjacka :
F. von HAYEK ( nobel w 1974r.)

- bliski ideowo nowej szkole klasycznej
- zwolnienie konkurencji doskonałej

56

- państwo w żaden sposób nie jest w stanie zastąpić rynku w alokacji

zasobów

- przeciwnik nurtu keysowskiego
- rząd powinien zając się wyłącznie tworzeniem prawa, aby

gospodarkę doprowadzić do konkurencji doskonałej

( przeciwdziałać prawnie tworzeniu monopoli)

Ekonomiczna teoria polityki

- analizuje ramy polityczne, w których działa gospodarka
- rozwija się niezależnie w USA - K.ARROW ( teoria wyboru

publicznego – Nobel w 1972r.), J. BUCHANAM (Nobel- 1986)

- w Europie – nowa ekonomia polityczna ( W.NISKANEN,

B.FREY)

- pod uwagę bierze się rząd, partie, grupy interesu
- główny podmiot decyzyjny – jednostka pomimo, że działa w

interesie ogółu – to realizuje swój własny cel

- zgadzają się z HAYKIEM – państwo nie jest doskonałe tylko rynek
- cykl koniunkturalny – polityczny – ich zdaniem wahania tego cyklu

wynikają z sytuacji politycznych ( poprawa przed wyborami dla
zdobycia elektoratu)

Ekonomia podaży – strony podażowej

- zbiór propozycji i połączonych poglądów na różne tematy, dla

gospodarki

- rozwinęła się w USA tzw. REGANOMIKA – za prezydentury

Regana wiele tych postulatów starano się zrealizować

- przedstawiciele – A. LAFFER, G.GILDER, J.WANNISKY

- poglądy liberalna – zwolennicy wolnego rynku
- likwidacja zjawisk zakłócających mechanizmy rynkowe np.

ingerencja państwa w gospodarce poprzez zwiększanie podatków –
fałszują decyzje podejmowane przez podmioty o rozmieszczeniu
zasobów

- zalecają redukcję podatków
- wprowadzenie ulg podatkowych
- subsydiowanie ( dopłata) do szkolenia, kształcenia zawodowego
- organizowanie sektora publicznego

MARKSIZM
- przedstawiciele : MARKS , ENGELS

- wyzysk społeczeństwa
- krytyka kapitalizmu
- stworzył większe zniewolenie gospodarcze niż krytykowany przez

niego kapitalizm

57

PYTANIA EGZAMINACYJNE

egzamin : 3 lipca 2004r. godz. 14.00

czas trwania : 45 min – 3 pytania ( 1- mikroekonomia, 2 – makroekonomia)

1. Problem rzadkości zasobów i technologii – klasyfikacja zasobów
2. Sposoby wnioskowania w ekonomii
3. Zasada optymalizacji
4. Obieg okrężny pieniądza w gospodarce
5. popyt i podaż – czynniki powodujące zmiany ( nie cenowe ) – wykresy
6. równowaga rynkowa
7. elastyczność – rodzaje , determinanty popytu i podaży
8. Krzywa obojętności konsumenta
9. MSS – marginalna stopa substytucji
10. Linia budżetowa
11. Funkcja produkcji ( jedno, dwuczynnikowa)
12. Koszty produkcji ( krzywe, koszty marginalne)
13. formy konkurencji
14. ustroje gospodarcze – jaki w Polsce ?
15. PKB i jego kategorie ( PKN, PNB itp.)
16. Metoda SNA
17. Determinanty dochodu
18. Funkcja konsumpcji i oszczędzania ( wykresy – pamiętać o oznaczeniu osi)
19. Funkcje państwa w gospodarce- alokacyjna, redystrybucyjna
20. Problemy równowagi – popytowa i podażowa- sprzężenie zwrotne
21. Asymetria nierównowagi
22. Pieniądz
23. Funkcje pieniądza
24. Teoria ilościowa i dochodowa pieniądza
25. Bank centralny i jego funkcje
26. Instrumenty Banku Centralnego oddziaływania na podaż pieniądza
27. Budżet- jego funkcje, podatki
28. Krzywa Laffera
29. Wzrost gospodarczy – pojęcia ( jednoczynnikowy model wzrostu

gospodarczego)

30. Teorie rozwoju gospodarczego( klasyczna , startu itp.)
31. Bariery rozwoju – np. ekologiczna
32. Cykle koniunkturalne – wykres, fazy, ile trwają – teorie ekonomistów o cyklach
33. Bezrobocie – rodzaje, koszty, przyczyny ( keynesowski i neoklasyczny –

wykresy, teoria insider-outsider, krzywa Beveridge’a)

34. Inflacja – rodzaje, przyczyny ( dominanty popytowe i kosztowe , przyczyny,

rysunek – keyensowskie wyjaśnienie, luka inflacyjna)

35. Krzywa Philipsa i jej modyfikacje ( monetaryści – wykresy)
36. Integracja ( 5 faz)
37. Bilans płatniczy – elementy składowe – przyczyny nierównowagi bilansu-

metody przywracania równowagi

38. Handel międzynarodowy – teorie klasyczne, współczesne
paradygmaty- założenia i przedstawiciele , gł. poglądy IS-LM