„Na pocz

ą

tku było Słowo…” – o komunikacji

mi

ę

dzyludzkiej słów kilka.

•

Znak i jego funkcja w kulturze

•

Schemat komunikacji j

ę

zykowej

•

Funkcje j

ę

zykowe

Witam serdecznie na pierwszym wykładzie!

Patrz

ą

c na temat tej prezentacji, wiele osób zapewne pomy

ś

li, i

ż

głównym jej zagadnieniem b

ę

d

ą

rozwa

ż

ania

dotycz

ą

ce „Biblii” czy Ewangelii. W pewnym sensie słuszne byłoby takie my

ś

lenie, gdy

ż

to tytułowe ewangeliczne

„słowo” mo

ż

na odczytywa

ć

i rozumie

ć

wielorako. „Słowo” to przecie

ż

wyraz zapisany lub wypowiedziany, ale tak

ż

e

znak. Pytanie: Co to jest „znak”, jak

ą

ma natur

ę

i funkcj

ę

? - stanie si

ę

głównym pytaniem pierwszej cz

ęś

ci naszego

spotkania z literatur

ą

i kultur

ą

. Nast

ę

pnie poznacie Pa

ń

stwo schemat komunikacji, dzi

ę

ki któremu mo

ż

na bardziej

dokładnie opisa

ć

to, co dzieje si

ę

mi

ę

dzy dwoma porozumiewaj

ą

cymi si

ę

w ró

ż

ny sposób osobami.

W ostatniej cz

ęś

ci naszego spotkania poznacie Pa

ń

stwo funkcje j

ę

zykowe, towarzysz

ą

ce ka

ż

dej wypowiedzi.

Staniecie si

ę

zatem

ś

wiadomymi obserwatorami „Słowa” przechodz

ą

cego z ust do ust. Mam nadziej

ę

,

ż

e

ć

wiczenia,

które dla Pa

ń

stwa przygotowałam b

ę

d

ą

miłym akcentem tego spotkania i skłoni

ą

cho

ć

by do chwilowego zastanowienia

si

ę

nad t

ą

pot

ę

g

ą

, jak

ą

jest j

ę

zyk, w ró

ż

nym tego słowa znaczeniu.

ś

ycz

ę

przyjemnego czytania i filozofowania!

Znak i jego funkcja w kulturze

•

Minuta dla filozofii i zadumy

•

Definicja znaku

•

Zło

ż

ona natura znaku

•

Rodzaje znaków

•

Jak odczytujemy znak?

Zgodnie z planem – minuta na rozmy

ś

lanie. Na pocz

ą

tku Pa

ń

stwa podr

ę

cznika znajduj

ą

si

ę

słowa pochodz

ą

ce z

wiersza poety XX – wiecznego, Bolesława Le

ś

miana. W jednym ze swych wierszy napisał on:

A słowa si

ę

po niebie włócz

ą

i łajdacz

ą

I udaj

ą

,

ż

e znacz

ą

co

ś

wi

ę

cej ni

ż

znacz

ą

.

Pi

ę

kne to słowa, a ich sens skłania do gł

ę

bszego zastanowienia si

ę

nad pytaniem: czym jest słowo według poety?

Dlaczego podmiot wypowiadaj

ą

cy to zdanie twierdzi,

ż

e słowa si

ę

„włócz

ą

, łajdacz

ą

, udaj

ą

co

ś

wi

ę

cej ni

ż

znacz

ą

”?

Zacznijmy od czasownika „włóczy

ć

si

ę

”, który oznacza „chodzi

ć

, je

ź

dzi

ć

bez okre

ś

lonego celu”. Dosłowne znaczenie

tego wyra

ż

enia mówiłoby,

ż

e słowa chodz

ą

po niebie bez

ż

adnego celu. Nie do ko

ń

ca to jednak nas przekonuje.

Pomy

ś

lmy o przeno

ś

nym (metaforycznym) znaczeniu tej frazy – słowa włócz

ą

si

ę

, czyli snuj

ą

si

ę

, przesuwaj

ą

,

poruszaj

ą

, bez widocznego dla mówi

ą

cego celu.

Co dalej z tymi słowami? „Łajdacz

ą

si

ę

” – czasownik ten dosłownie oznacza „prowadzenie

ż

ycia hulaszczego,

niemoralnego, rozpustnego”. Znów nie do ko

ń

ca rozumiemy ten zwrot. A gdyby pomy

ś

le

ć

, o tym, w jaki sposób

u

ż

ywamy słów i w jakich celach? Czy zawsze słowo jest czym

ś

, co słu

ż

y dobru? Na pewno nie, słowem mo

ż

emy

skrzywdzi

ć

, mo

ż

emy te

ż

za jego pomoc

ą

sprawi

ć

komu

ś

rado

ść

, polepszy

ć

humor, pomóc, wesprze

ć

itd. „Słowem”

mo

ż

emy wszystko. Czy zgodzicie si

ę

Pa

ń

stwo ze mn

ą

? Je

ś

li tak, to rozumiemy sens pierwszego wersu wiersza

Le

ś

miana w nast

ę

puj

ą

cy sposób: słowa s

ą

, przemieszczaj

ą

si

ę

, czasem bez widocznego celu, nios

ą

jak

ąś

wiadomo

ść

,

czasem dobr

ą

, innym razem zł

ą

.

Jednak ostatni wers jest chyba najbardziej skomplikowany. Podmiot wiersza twierdzi,

ż

e słowa „udaj

ą

co

ś

wi

ę

cej ni

ż

znacz

ą

”. Udaj

ą

– czyli na

ś

laduj

ą

co

ś

innego, okazuj

ą

si

ę

czym

ś

innym ni

ż

s

ą

w istocie. Osoba

wypowiadaj

ą

ca ostatni wers twierdzi,

ż

e słowa udaj

ą

co

ś

wi

ę

cej ni

ż

rzeczywi

ś

cie znacz

ą

– w pewnym sensie

przekraczaj

ą

swe granice, znacz

ą

co

ś

wi

ę

cej, wi

ę

c tak

ż

e co

ś

innego. Znacz

ą

– posiadaj

ą

znaczenie, s

ą

znakiem…

zmierzamy zatem w stron

ę

rozwa

ż

a

ń

o znaku. A Słowo? Czym ono jest? Mo

ż

e po prostu znakiem, nieuchwytnym dla

człowieka, uciekaj

ą

cym od wszelkiej stagnacji, zmieniaj

ą

cym si

ę

zale

ż

nie od sytuacji? Mo

ż

e wła

ś

nie te pytania chciał

wyrazi

ć

podmiot mówi

ą

cy w wierszu i dzi

ę

ki nim skłoni

ć

nas – czytelników słowa, znaków do namysłu nad ich sił

ą

, a

mo

ż

e nawet władz

ą

, jak

ą

maj

ą

nad człowiekiem? Co Pa

ń

stwo na to?

DEFINICJA ZNAKU
Najpro

ś

ciej byłoby odesła

ć

Pa

ń

stwa do definicji, znajduj

ą

cej si

ę

w podr

ę

czniku na str. 12, jednak pokusz

ę

si

ę

o kilka

uwag własnych.

Czy znacie Pa

ń

stwo jakie

ś

znaki? Na pewno łatwo przyjd

ą

na my

ś

l znaki drogowe,

ś

wiatła drogowe ( tu kolor

jest znakiem), drogowskazy. Znakami s

ą

te

ż

gesty (np. machanie r

ę

k

ą

na po

ż

egnanie, u

ś

miech – jako wyra

ż

enie

rado

ś

ci). Jest wiele znaków, które rozpoznawane s

ą

tylko w kr

ę

gu jakiej

ś

kultury, np. w naszej kulturze biała suknia

panny młodej to znak niewinno

ś

ci, czer

ń

- kolor

ż

ałoby, czerwone ró

ż

e ofiarowane kobiecie – oznaczaj

ą

miło

ść

, itp. Jak

widzimy – znaki s

ą

ró

ż

ne, jedne łatwiejsze do odczytania, inne trudniejsze. Literatura jako cz

ęść

kultury równie

ż

posługuje si

ę

znakami, jednak przewa

ż

nie bardziej zło

ż

onymi, czasem nawet nie dla ka

ż

dego czytelnymi. Cytat ze

znanej piosenki pojawiaj

ą

cy si

ę

w innym utworze jest znakiem, którego odczytanie jest procesem zło

ż

onym. Trzeba

bowiem nie tylko odnale

źć

ten cytat, ale równie

ż

okre

ś

li

ć

jego funkcj

ę

w nowym kontek

ś

cie, miejscu. Czy jest to trudne?

Czasami tak, ale czytelnikowi kultury sprawia cz

ę

sto wiele przyjemno

ś

ci odnalezienie dobrego

ś

ladu. Od dzi

ś

zatem

jeste

ś

cie Pa

ń

stwo tropicielami znaków w kulturze i mam nadziej

ę

,

ż

e ta profesja b

ę

dzie dla Was miłym zaj

ę

ciem.

Co to zatem jest znak? Znakiem jest co

ś

, jaki

ś

przedmiot, idea, cecha lub cokolwiek, co mo

ż

e nie

ść

jakie

ś

znaczenie, przesłanie, informacj

ę

. Jednak znak, przedmiot, który jest znakiem dla nas nie przekazuje informacji sam

przez si

ę

, ale odsyła do czego

ś

poza sob

ą

, do idei, my

ś

li, prze

ż

ycia. Np. Zielone

ś

wiatło – jest nie tylko

ś

wiatłem o

okre

ś

lonym kolorze, jest tak

ż

e znakiem, który odczytujemy jako informacj

ę

: mo

ż

esz i

ść

.

Kiedy mo

ż

emy powiedzie

ć

,

ż

e dana rzecz jest znakiem? Aby odpowiedzie

ć

na to pytanie, musimy zanalizowa

ć

sytuacj

ę

, w jakiej znak jest przekazywany. Mamy zatem osob

ę

(nazywan

ą

NADAWC

Ą

), która u

ż

ywaj

ą

c znaku chce

przekaza

ć

jak

ąś

informacj

ę

. Nadawca mo

ż

e jednak nie by

ć

ś

wiadomy,

ż

e posłu

ż

ył si

ę

znakiem. Czasami bowiem

zdarza si

ę

,

ż

e zrobił to przypadkowo, nie miał takiej intencji. Najwa

ż

niejsz

ą

rzecz

ą

jest jednak kwestia odbioru znaku.

Wła

ś

nie dlatego, aby powiedzie

ć

,

ż

e co

ś

jest znakiem, musi istnie

ć

jego ODBIORCA, tzn. osoba, która ten znak

rozpozna i wła

ś

ciwie zrozumie, zinterpretuje.

ZŁO

ś

ONA NATURA ZNAKU:

Znak ma natur

ę

zło

ż

on

ą

. Składa si

ę

z tego, co znaczy – czyli ZNACZ

Ą

CEGO ( z francuskiego: signifiant) i tego, co

dany znak widzialny, odbierany za pomoc

ą

zmysłów oznacza – ZNACZONE lub OZNACZONE ( z francuskiego:

signifie). Spróbujmy skorzysta

ć

z przykładu– wyraz „dom” (trzy litery alfabetu – d, o, m)- jest to cz

ęść

znacz

ą

ca,

natomiast dom, budowla, a tak

ż

e miejsce, z którym jeste

ś

my zwi

ą

zani emocjonalnie, widziane oczyma wyobra

ź

ni

podczas wymawiania tego słowa to wła

ś

nie ta cz

ęść

znaczona, pozaj

ę

zykowa, zwi

ą

zana ze

ś

wiatem rzeczywistym.

Rodzaje znaków: proste i zło

ż

one

a) znaki proste – spotykamy na co dzie

ń

– np. znaki drogowe, wida

ć

tam pewn

ą

przyległo

ść

znaku do zjawiska,

rzeczy, na któr

ą

wskazuje,

s

ą

to tzw. znaki przejrzyste.

b) znaki zło

ż

one – wskazuj

ą

na rzecz, cech

ę

abstrakcyjn

ą

, cz

ę

sto maj

ą

uwarunkowanie kulturowe, społeczne

itp., np. w naszej kulturze szczególne znaczenie przypisane jest kolorom – biel – symbolizuje czysto

ść

, niewinno

ść

(obrz

ę

dy religijne), a czer

ń

–

ż

ałob

ę

, smutek, czerwie

ń

– gor

ą

ce uczucie, miło

ść

, st

ą

d zwyczaj dawania ukochanej

kobiecie czerwonych ró

ż

). Znakami s

ą

te

ż

specyficzne motywy literackie, muzyczne czy malarskie. Zawarte w dziełach

tych znaki natury słownej (np. cytaty ze znanych dzieł, piosenek), d

ź

wi

ę

kowej (rozpoznawalne frazy muzyczne – np.

fragment IX-ej symfonii Beethovena), obrazowej (wielko

ść

postaci na obrazie, specjalne ich rozmieszczenie) wymagaj

ą

wyuczonego tropiciela, umiej

ą

cego je rozpozna

ć

, odczyta

ć

.

JAK ODCZYTUJEMY ZNAK?
Spójrzmy chocia

ż

na tło naszej prezentacji. Wida

ć

na nim moment przekazania pałeczki. Czy to co

ś

znaczy, jak

znaczy? Na pewno obraz ten jest przez znawc

ę

tego sportu odczytywany jako znak, sygnał dla kolejnego zawodnika,

aby kontynuował bieg. Dla kogo

ś

innego „przekazanie pałeczki” jest znakiem przekazania dowodzenia w jakiej

ś

sprawie. Zatem w pierwszym przypadku znak ten został odczytany zgodnie z obowi

ą

zuj

ą

cymi regułami sportowymi,

natomiast w drugim przypadku dodano mu równie

ż

dodatkowe znaczenie, odrywaj

ą

ce widziany w tle obraz od

konkretnej sytuacji. Nie chodzi tu bowiem o sportow

ą

reguł

ę

, ale o fakt, i

ż

ten, kto ma pałeczk

ę

, kto biegnie, ten wła

ś

nie

rz

ą

dzi. Tutaj zatem odnajdujemy metaforyczny (przeno

ś

ny) sens znaku.

PODSUMOWANIE
Powracaj

ą

c zatem do pocz

ą

tkowego dwuwiersza Le

ś

miana, mo

ż

na powiedzie

ć

,

ż

e słowa maj

ą

natur

ę

znaku, „znacz

ą

co

ś

wi

ę

cej ni

ż

znacz

ą

”, poniewa

ż

wskazuj

ą

na rzecz (fizyczn

ą

lub abstrakcyjn

ą

) istniej

ą

c

ą

w

ś

wiecie, a nie s

ą

tylko

zlepkiem liter. Mam nadziej

ę

,

ż

e teraz zagadnienie znaku i słowa jest dla Pa

ń

stwa ju

ż

łatwe. Przejd

ź

my zatem do

bacznego przygl

ą

dania si

ę

porozumiewaj

ą

cym si

ę

osobom.

Schemat komunikacji językowej

KONTEKST

NADAWCA

KOD

ODBIORCA

KOMUNIKAT

KONTAKT

KOMUNIKACJA J

Ę

ZYKOWA – zagadnienie to jest przez nas odbierane w sposób bardzo beztroski, naturalny.

Wszyscy wiemy,

ż

e mówimy do kogo

ś

, kto

ś

nam odpowiada. Wspólnym celem rozmowy jest porozumienie si

ę

,

zrozumienie. Łatwe? A jednak warto przyjrze

ć

si

ę

temu bli

ż

ej.

KOMUNIKACJA – inaczej nazywana synonimem „porozumiewanie si

ę

”. Jest to proces zachodz

ą

cy mi

ę

dzy

dwoma osobami, z których jedna chce przekaza

ć

drugiej jakie

ś

wiadomo

ś

ci, swoje my

ś

li lub uczucia. Te dwie osoby to

wspomniany ju

ż

wcze

ś

niej – NADAWCA – ten, kto przekazuje informacje drugiej osobie, i ODBIORCA – ten, do którego

dana wiadomo

ść

jest adresowana, skierowana.

Wiemy ju

ż

,

ż

e nadawca przesyła odbiorcy wiadomo

ść

zwan

ą

komunikatem. Komunikat jednak mo

ż

e by

ć

wypowiedziany ustnie, mo

ż

e by

ć

napisany, zaszyfrowany np. w postaci alfabetu Morse’a lub te

ż

przekazany za pomoc

ą

gestów, obrazów czy d

ź

wi

ę

ków. Zatem komunikat utworzony jest za pomoc

ą

jakiego

ś

kodu (szyfru, j

ę

zyka, w którym

dana wiadomo

ść

jest zawarta). Pocz

ą

tkowo jak wiemy ludzie posługiwali si

ę

za pomoc

ą

gestów i prostych d

ź

wi

ę

ków.

Dopiero pó

ź

niej zacz

ę

li kodowa

ć

to, co chc

ą

powiedzie

ć

w postaci obrazowej. Tak powstały piktogramy. Z czasem

przekształcały si

ę

one w znaki coraz to bardziej zbli

ż

one do pisma. Zatem kodem jest i był nie tylko j

ę

zyk.

ABY JEDNAK PRZESŁA

Ć

KOMUNIKAT, POROZUMIE

Ć

SI

Ę

POTRZEBNY JEST KONTAKT nadawcy z

odbiorc

ą

. Mo

ż

e to by

ć

kontakt bezpo

ś

redni, np. rozmowa twarz

ą

w twarz lub kontakt po

ś

redni, np. rozmowa przez

telefon. Wtedy

ś

rodkiem po

ś

rednicz

ą

cym w komunikacji (tzw. medium) jest telefon.

Tłem komunikacji jest kontekst, czyli wszystko to, co towarzyszy wypowiedzi, np. miejsce, gdzie toczy si

ę

rozmowa, czas itp.

Wykres zaprezentowany Pa

ń

stwu na stronie tytułowej został stworzony przez j

ę

zykoznawc

ę

Romana

Jacobsona. W zapami

ę

taniu tego schematu pomog

ą

Pa

ń

stwu

ć

wiczenia zawarte w kolejnej cz

ęś

ci tej prezentacji. B

ę

d

ą

one dotyczyły równie

ż

funkcji j

ę

zykowych odnosz

ą

cych si

ę

do poszczególnych elementów tego

ż

schematu

komunikacyjnego i nie tylko.

Funkcje językowe

• Rodzaje funkcji językowych

• Sprawdź się! - Ćwiczenia utrwalające zdobyte wiadomości

RODZAJE FUNKCJI J

Ę

ZYKOWYCH

Mówi

ą

c o funkcjach j

ę

zykowych, b

ę

d

ę

odwoływa

ć

si

ę

do informacji zdobytych przez Pa

ń

stwa w poprzednich

cz

ęś

ciach prezentacji. Szczególn

ą

uwag

ę

zwróci

ć

zatem nale

ż

y na schemat komunikacji wg R. Jacobsona.

Z ka

ż

dym elementem wspomnianego powy

ż

ej schematu wi

ąż

e si

ę

odpowiednia funkcja j

ę

zykowa. Zacznijmy

od najprostszych. Nadawca tworz

ą

c komunikat mo

ż

e chcie

ć

wyrazi

ć

swoje emocje i odczucia, przekaza

ć

informacje o

nich odbiorcy. Wtedy w takim tek

ś

cie dominuje FUNKCJA EKSPRESYWNA. NA PRZYKŁAD W KOMUNIKACIE: „Ach,

to wspaniale!” – mówi

ą

cy wyra

ż

a swoje zadowolenie i rado

ść

z jakiego

ś

powodu. Natomiast krzycz

ą

c „Có

ż

za idiota!”

daje informacj

ę

o swojej zło

ś

ci, niezadowoleniu z kogo

ś

. Funkcja ekspresywna zwi

ą

zana jest zatem z nadawc

ą

, który

poprzez sw

ą

wypowied

ź

chce wyrazi

ć

samego siebie, swe my

ś

li i odczucia.

Natomiast funkcja zwi

ą

zana z odbiorc

ą

nazywana jest FUNKCJ

Ą

IMPRESYWN

Ą

, poniewa

ż

komunikat, w

którym ona dominuje ma na celu kształtowanie postawy i reakcji odbiorcy. Nadawca wypowiadaj

ą

c lub pisz

ą

c dane

słowa chce wpłyn

ąć

na zachowanie partnera dialogu. Przykładem niech b

ę

d

ą

chocia

ż

polecenia, które wydaj

ę

Pa

ń

stwu:

„prosz

ę

zrobi

ć

, powtórzy

ć

, przeczyta

ć

” itp. Jej odmian

ą

jest FUNKCJA PERSWAZYJNA I MANIPULACYJNA,

wykorzystywana w komunikatach reklamowych, a tak

ż

e mediach.

Je

ś

li chcemy swym komunikatem nawi

ą

za

ć

lub podtrzyma

ć

kontakt, wtedy b

ę

dzie w naszej wypowiedzi

dominowa

ć

FUNKCJA FATYCZNA. Przykładem niech b

ę

dzie chocia

ż

by rozmowa telefoniczna:

-Halo! To pani sekretarka? To ja, tak, to ja… musz

ę

zaraz rozmawia

ć

z panem ministrem. Tu si

ę

stało nieszcz

ęś

cie.

Musi zaraz kto

ś

przyjecha

ć

… tak? …tak … tak… dobrze… Aha… tak … za godzin

ę

? Dobrze, za godzin

ę

… tak…

Wszystkie wytłuszczone wyrazy maj

ą

na celu podtrzymanie komunikacji lub jej nawi

ą

zanie (np. Przez słowo „halo”).

Z samym komunikatem wi

ąż

e si

ę

FUNKCJA KOMUNIKATYWNA, nastawiona na przekazanie informacji.

Dominuje ona głównie w tekstach naukowych, gdzie nadawca kładzie nacisk na przekaz okre

ś

lonej wiedzy.

Pozostały nam jeszcze dwa elementy schematu komunikacji: kod i kontekst. Funkcje, z nimi zwi

ą

zane to

FUNKCJA POETYCKA (AUTOTELICZNA), zwi

ą

zana z kodem i FUNKCJA METAJ

Ę

ZYKOWA – z kontekstem.

Pierwsza z nich wyst

ę

puje w tek

ś

cie, który skupia uwag

ę

odbiorcy na sobie samym, zwraca uwag

ę

na to , w jaki

sposób dana rzecz została powiedziana. Przykładem tekstu zawieraj

ą

cego t

ę

funkcj

ę

jest jakikolwiek utwór liryczny,

wiersz, w którym nasza uwaga jest skupiona wła

ś

nie na tym, jak dany autor wypowiedział jak

ąś

my

ś

l. Na przykład A.

Mickiewicz, wspominaj

ą

c lata dzieci

ń

stwa i młodo

ś

ci, posługuje si

ę

specyficzn

ą

organizacj

ą

tekstu, rymem, rytmem.

A.Mickiewicz „Polały si

ę

łzy…”

Polały si

ę

łzy me czyste, rz

ę

siste,

Na me dzieci

ń

stwo sielskie, anielskie,

Na moj

ą

młodo

ść

górn

ą

i durn

ą

,

Na mój wiek m

ę

ski, wiek kl

ę

ski;

Polały si

ę

łzy me czyste, rz

ę

siste.

Ostatni

ą

funkcj

ą

, zwi

ą

zan

ą

z kontekstem jest FUNKCJA METAJ

Ę

ZYKOWA. Odnosi si

ę

ona do tego, co jest

poza sam

ą

wypowiedzi

ą

, komunikatem. Na przykład zdanie „Mysz jest wyrazem czteroliterowym”- tutaj wyraz mysz

odnosi si

ę

nie do zwierz

ę

cia, którego nierzadko si

ę

boimy, ale wła

ś

nie zwi

ą

zany jest z kontekstem wypowiedzi – jest ni

ą

na przykład miejsce. To znaczy wiemy,

ż

e zdanie takie mogło zosta

ć

wypowiedziane na lekcji j

ę

zyka polskiego,

podczas której zajmowano si

ę

ilo

ś

ci

ą

liter w wyrazie.

To jednak nie wszystkie funkcje. Poza tymi, zwi

ą

zanymi z poszczególnymi elementami schematu komunikacji,

s

ą

równie

ż

takie funkcje, które odnosz

ą

si

ę

do cało

ś

ci wypowiedzi. S

ą

to FUNKCJA PERFORMATYWNA i

KREATYWNA. Wypowiedzenie niektórych tekstów jest równoznaczne ze stworzeniem nowej sytuacji, okre

ś

lonego

stanu rzeczy. Na przykład wszelkiego rodzaju przysi

ę

gi i przyrzeczenia, a tak

ż

e obietnice sprawiaj

ą

,

ż

e nadawca,

wypowiadaj

ą

c je zobowi

ą

zuje si

ę

do czego

ś

, a tak

ż

e zmienia to, co było dotychczas. Przykładem niech b

ę

d

ą

słowa

przysi

ę

gi mał

ż

e

ń

skiej: obietnica mał

ż

onków, a tak

ż

e słowa ksi

ę

dza. Inn

ą

sytuacj

ą

jest otwarcie Igrzysk olimpijskich za

pomoc

ą

zwrotu: „Igrzyska tegorocznej Olimpiady uwa

ż

am za otwarte!”. S

ą

to wszystko przykłady funkcji performatywnej

(stanowi

ą

cej).

Funkcja kreacyjna, zbli

ż

ona jest do performatywnej. Tekst, w którym ona wyst

ę

puje ma za zadanie stworzenie

jakiej

ś

ś

ci

ś

le okre

ś

lonej rzeczywisto

ś

ci (np. Stworzenie

ś

wiata przez słowa Boga). Podobn

ą

moc maj

ą

teksty poetyckie,

w których słowo poety stwarza rzeczywisto

ść

. Natomiast w czasie ustroju totalitarnego tak

ą

moc stwórcz

ą

miały teksty

propagandowe, które kreowały rzeczywisto

ść

według upodoba

ń

rz

ą

dz

ą

cych. Kłóciła si

ę

ona z faktycznym stanem

rzeczy. Pomy

ś

lcie Pa

ń

stwo o współczesnych mediach i ich mocy, oddziaływaniu na opini

ę

publiczn

ą

. W ich tekstach

zawarta jest nie tylko funkcja perswazyjna czy manipulacyjna, ale tak

ż

e kreacyjna. Nie jeste

ś

my do ko

ń

ca pewni tego,

co pokazuj

ą

nam współczesne media. Nale

ż

y zatem by

ć

bardzo wyczulonym na tego typu komunikaty i stara

ć

si

ę

by

ć

odbiorc

ą

ś

wiadomym, my

ś

l

ą

cym i czynnym. Nie mo

ż

na podda

ć

si

ę

presji mediów i

ż

y

ć

ich

ż

yciem, w ich rzeczywisto

ś

ci,

bo czy w ogóle taka istnieje?

Po tym do

ść

wyczerpuj

ą

cym zgł

ę

bianiu wiedzy na temat komunikacji przyszedł czas na ugruntowanie swej

wiedzy. W tym celu proponuj

ę

Pa

ń

stwu

ć

wiczenia z podr

ę

cznika znajduj

ą

ce si

ę

na stronach 58 – 60. polecam Pa

ń

stwu

szczególnie

ć

wiczenie 1, 4, 5. natomiast je

ś

li chcieliby

ś

cie si

ę

podzieli

ć

swymi przemy

ś

leniami dotycz

ą

cymi funkcji

performatywnej – spróbujcie pofilozofowa

ć

nad zadaniem 3. Pomy

ś

lnej i miłej nauki! Czekam na Pa

ń

stwa pytania i

refleksje.

PS. Przed nast

ę

pn

ą

prezentacj

ą

nale

ż

y przeczyta

ć

kilka rzeczy. M.in. „Mitologi

ę

” Jana Parandowskiego (szczególnie

mit o powstaniu

ś

wiata, bogów, mit o Prometeuszu, o Demeter i Korze, o Edypie, o Apollinie i Dionizosie, o wojnie

troja

ń

skiej), a tak

ż

e tragedi

ę

Sofoklesa „Król Edyp” (zwracaj

ą

c uwag

ę

na budow

ę

utworu). Prosz

ę

równie

ż

mie

ć

pod

r

ę

k

ą

podr

ę

cznik, poniewa

ż

zapoznamy si

ę

z liryk

ą

i sztuk

ą

czasów antycznych.