APROBATA TECHNICZNA ITB

AT-15-9075/2013

WARSZAWA

Popiół lotny z węgla brunatnego

ELDEMIX

Aprobata techniczna została opracowana
w Zakładzie Aprobat Technicznych
przez mgr inż. Katarzynę LUBIŃSKĄ

Projekt okładki: Ewa Kossakowska



GW

I

Kopiowanie aprobaty technicznej
jest dozwolone jedynie w całości



Wykonano z oryginałów bez opracowania wydawniczego



© Copyright by Instytut Techniki Budowlanej
Warszawa 2013



ISBN 978-83-249-6

433-8

Dział Wydawniczy, 02-656 Warszawa, ul. Ksawerów 21, tel.: [phone]

Format: pdf Wydano w m

arcu 2013 r. Zam. 282/2013

Dokument Aprobaty Technicznej ITB AT-15-9075/2013 zawiera 10 stron. Tekst tego dokumentu można kopiować
tylko w całości. Publikowanie lub upowszechnianie w każdej innej formie fragmentów tekstu Aprobaty Technicznej
wymaga pisemnego uzgodnienia z Instytutem Techniki Budowlanej.

Seria: APROBATY TECHNICZNE

APROBATA TECHNICZNA ITB

AT-15-9075/2013

Na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r.

w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich
wydawania (Dz. U Nr 249, poz. 2497), w wyniku postępowania aprobacyjnego dokonanego
w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie na wniosek firmy:

„ARTCEM” Sp. z o.o.

93-564 Łódź, ul. Wieniawskiego 5

stwierdza się przydatność do stosowania w budownictwie wyrobu pod nazwą:

Popiół lotny z węgla brunatnego

ELDEMIX

w zakresie i na zasadach określonych w Załączniku, który jest integralną częścią niniejszej
Aprobaty Technicznej ITB.



Termin ważności:

13 lutego 2018 r.




Załącznik:

Postanowienia ogólne i techniczne

Warszawa, 13 lutego 2013 r.

D Y R E K T O R

Instytutu Techniki Budowlanej

Jan Bobrowicz

EGZEMPLARZARCHIWALNY

AT-15-9075/2013 2/10

®

Z A Ł Ą C Z N I K

POSTANOWIENIA OGÓLNE I TECHNICZNE

SPIS TREŚCI

1. PRZEDMIOT APROBATY ........................................................................................................... 3 

2. PRZEZNACZENIE, ZAKRES I WARUNKI STOSOWANIA ........................................................ 3 

3. WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE. WYMAGANIA ......................................................................... 4 

3.1. Surowce ........................................................................................................................... 4 
3.2. Mieszanka cementowo-popiołowa CEMENT II 32,5 ...................................................... 4 

4. PAKOWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT ............................................................... 5 

5. OCENA ZGODNOŚCI .................................................................................................................. 6 

5.1. Zasady ogólne ................................................................................................................. 6 
5.2. Wstępne badanie typu ..................................................................................................... 7 
5.3. Zakładowa kontrola produkcji .......................................................................................... 7 
5.4. Badania gotowych wyrobów ............................................................................................ 8 
5.5. Częstotliwość badań ........................................................................................................ 8 
5.6. Metody badań .................................................................................................................. 8 
5.7. Pobieranie próbek do badań ........................................................................................... 8 
5.8. Ocena wyników badań .................................................................................................... 8 

6. USTALENIA FORMALNO - PRAWNE ........................................................................................ 8 

7. TERMIN WAŻNOŚCI ................................................................................................................... 9 

INFORMACJE DODATKOWE ...................................................................................................... 10 

AT-15-9075/2013 3/10

®

1. PRZEDMIOT APROBATY

Przedmiotem niniejszej Aprobaty Technicznej ITB jest popiół lotny z węgla brunatnego

o nazwie handlowej ELDEMIX, produkowany przez firmę „ARTCEM” Sp. z o.o. z Łodzi.

Popiół lotny uzyskuje się z Elektrowni Bełchatów S.A. w Rogowcu, w drodze

elektrostatycznego wytrącania pylastych cząstek z gazów odlotowych z palenisk opalanych

pyłem węglowym w temperaturze 1100 ºC.

Wymagane

właściwości techniczne popiołu lotnego ELDEMIX podano w punkcie 3.

2. PRZEZNACZENIE, ZAKRES I WARUNKI STOSOWANIA

Popiół lotny ELDEMIX jest przeznaczony do stosowania jako składnik mieszanek

cementowo-popiołowych. Popiół lotny ELDEMIX umożliwia także zastąpienie części cementu

w mieszance betonowej, w zaprawach i zaczynach. Popiół ten nie powinien być stosowany

do wytwarzania betonów konstrukcyjnych.

Przy stosowaniu popiołu lotnego ELDEMIX należy doświadczalnie ustalić skład

mieszanki betonowej i sprawdzić, czy uzyskany z jego zastosowaniem beton spełnia

wymagania w zakresie trwałości.

Badaniami należy potwierdzić, że właściwości użytkowe betonu zawierającego

dodatek popiołu lotnego ELDEMIX są co najmniej równoważne z właściwościami użytkowymi

betonu odniesienia. Badania należy przeprowadzić przy użyciu cementu portlandzkiego

rodzaju CEM I, o klasie wytrzymałości 42,5 lub wyższej, zgodnego z normą

PN-EN 197-1:2012.

Zakres stosowania popiołu lotnego ELDEMIX powinien wynikać z jego właściwości

technicznych określonych w p. 3.

Wyrób,

objęty Aprobatą, powinien być stosowany zgodnie z:

– dokumentacją techniczną opracowaną dla określonego zastosowania,

uwzględniającą wymagania odnośnie składu mieszanki betonowej, mieszania,

układania i pielęgnacji betonu,

– obowiązującymi normami i przepisami techniczno-budowlanymi, a w szczególności

z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

(Dz. U. Nr 75/2002, poz. 690, z późniejszymi zmianami),

AT-15-9075/2013 4/10

®

– postanowieniami Aprobaty Technicznej ITB,

– wytycznymi określonymi w instrukcji stosowania, opracowanej przez producenta

i dostarczanej odbiorcom wyrobu.

3. WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE. WYMAGANIA

3.1. Surowce

Właściwości surowców stosowanych do wytwarzania popiołu lotnego ELDEMIX, a także

sposób ich sprawdzania i odbioru nie są objęte Aprobatą Techniczną ITB i powinny być

określone w systemie zapewnienia jakości producenta.

3.2. Popiół lotny ELDEMIX

Wymagane właściwości techniczne popiołu lotnego ELDEMIX podano w tablicy 1.

Tablica 1

Poz. Właściwości Wymagania

Metody

badań

1 2

3

4

1 Wygląd

jasnoszary proszek

p. 5.6.1

2 Skład fazowy

zgodny

z dyfraktogramami

odniesienia

rentgenowska analiza

dyfrakcyjna

3 Gęstość nasypowa, kg/m

3

880 ÷ 1200

PN-EN 1097-3:2000

4

Uziarnienie, % m/m przesianej frakcji:
- 315 μm
- 90 μm

≥ 95
≥ 65

PN-EN 196-6:2011

5 Strata

prażenia, % m/m

≤ 5

PN-EN 196-2:2006

6 Zawartość chlorków (Cl

¯

), % m/m

≤ 0,1

7 Zawartość bezwodnika kwasu siarkowego

(SO

3

), % m/m

≤ 3,5

8 Suma

zawartości dwutlenku krzemu,

trójtlenku glinu i trójtlenku żelaza
(SiO

2

+Al

2

O

3

+Fe

2

O

3

), % m/m

≥ 60

9 Zawartość reaktywnego dwutlenku krzemu

(SiO

2

), % m/m

≥ 15

PN-EN 197-1:2012

10 Zawartość reaktywnego tlenku wapnia

(CaO), % m/m

≥ 15

11

Wolny tlenek wapnia

≤ 2,5

PN-EN 451-1:2004

12 Całkowita zawartość alkaliów, Na

2

O

(ekwiwalent), % m/m

≤ 5

PN-EN 196-2:2011

13 Zawartość rozpuszczalnych fosforanów

(P

2

O

5

), mg/kg

≤ 100

PN-EN 450-1+A1:2009

AT-15-9075/2013 5/10

®

Tablica 1, c.d.

Poz. Właściwości Wymagania

Metody

badań

1 2

3

4

14 Zawartość tlenku magnezu (MgO), % m/m

≤ 4

PN-EN 196-2:2006

15 Stałość objętości, mm

≤ 10

PN-EN 450-1+A1:2009
PN-EN 196-3+A1:2011

16 Stężenie naturalnych pierwiastków

promieniotwórczych, współczynniki
kwalifikujące:
- f

1

- f

2

, Bq/kg

≤ 1,20

≤ 240

Poradnik ITB

nr 455/2010

17 Początek czasu wiązania

≤ 2×czas początku

wiązania cementu

porównawczego

PN-EN 450-1+A1:2009
PN-EN 196-3+A1:2011

18 Wskaźnik aktywności pucolanowej, %, po:

- 28 dniach
- 90 dniach

≥ 75
≥ 80

PN-EN 450-1+A1:2009

PN-EN 196-1:2006

4. PAKOWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT

Wyrób

objęty niniejszą Aprobatą Techniczną ITB powinien być dostarczany,

przechowywany i transportowany zgodnie z instrukcją producenta, w sposób zapewniający

niezmienność jego parametrów technicznych.

Do

każdego opakowania powinna być dołączona informacja zawierająca co najmniej

następujące dane:

– nazwę i adres producenta,

– nazwę wyrobu,

– termin

przydatności do użycia,

– numer Aprobaty Technicznej ITB AT-15-9075/2013,

– numer

i

datę wystawienia krajowej deklaracji zgodności,

– nazwę jednostki certyfikującej, która brała udział w ocenie zgodności,

– znak

budowlany.

Sposób oznakowania wyrobu znakiem budowlanym powinien być zgodny

z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów

deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem

budowlanym (Dz. U. Nr 198/2004, poz. 2041).

Ponadto, jeżeli z odrębnych przepisów wynika obowiązek oznakowania wyrobu na

podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie

AT-15-9075/2013 6/10

®

oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz

niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r., poz. 445) oraz dołączania informacji określającej

zagrożenia dla zdrowia lub życia, wynikające z karty charakterystyki na podstawie

rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 (ze zmianami) Parlamentu Europejskiego i Rady

w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie

chemikaliów (REACH), do wyrobu powinna być dołączona dokumentacja w odpowiedniej

formie, zawierająca wymagane przez przepisy prawne oznakowania i informacje.

5. OCENA ZGODNOŚCI

5.1. Zasady ogólne

Zgodnie z art. 4, art. 5 ust. 1, p. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.

o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881, z późniejszymi zmianami) wyrób,

którego dotyczy niniejsza Aprobata Techniczna ITB, może być wprowadzany do obrotu

i stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym jego

właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, jeżeli producent dokonał oceny zgodności, wydał

krajową deklarację zgodności z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-9075/2013 i oznakował wyrób

znakiem budowlanym, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r.

w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu

znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198/2004, poz. 2041) oceny zgodności

popiołu lotnego ELDEMIX z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-9075/2013 dokonuje producent

stosując system 1+.

W przypadku systemu 1+ oceny zgodności, producent może wystawić krajową

deklarację zgodności z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-9075/2013, jeżeli akredytowana

jednostka certyfikująca wydała certyfikat zgodności wyrobu na podstawie:

a) zadania producenta:

 zakładowej kontroli produkcji,
 uzupełniających badań gotowych wyrobów (próbek) pobranych w zakładzie

produkcyjnym, prowadzonych przez producenta, zgodnie z ustalonym planem

badań,

b) zadania akredytowanej jednostki:

 wstępnego badania typu,
 wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
 ciągłego nadzoru, oceny i akceptacji zakładowej kontroli produkcji,

AT-15-9075/2013 7/10

®

 badań sondażowych próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym, na rynku lub

na placu budowy.

5.2. Wstępne badanie typu

Wstępne badanie typu jest badaniem potwierdzającym wymagane właściwości

techniczno-użytkowe, wykonywanym przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu.

Wstępne badanie typu obejmuje:

 skład fazowy,
 gęstość nasypową,
 uziarnienie,
 stratę prażenia,
 zawartość chlorków,
 zawartość bezwodnika kwasu siarkowego,
 sumę zawartości tlenku glinu, tlenku żelaza i dwutlenku krzemu,
 zawartość reaktywnego dwutlenku krzemu,
 zawartość reaktywnego tlenku wapnia,
 zawartość wolnego tlenku wapnia,
 całkowitą zawartość alkaliów,
 zawartość rozpuszczalnych fosforanów,
 zawartość tlenku magnezu,
 stałość objętości,
 stężenie naturalnych pierwiastków promieniotwórczych,
 początek czasu wiązania,
 wskaźnik aktywności pucolanowej.

Badania, które w procedurze aprobacyjnej były podstawą do ustalenia właściwości

techniczno-użytkowych wyrobu, stanowią wstępne badanie typu w ocenie zgodności.

5.3. Zakładowa kontrola produkcji

Zakładowa kontrola produkcji obejmuje:

1) specyfikację i sprawdzanie surowców i materiałów,

2) kontrolę i badania w procesie wytwarzania oraz badania gotowego wyrobu (p. 5.4),

prowadzone przez producenta zgodnie z ustalonym planem badań oraz według zasad

i procedur określonych w dokumentacji zakładowej kontroli produkcji, dostosowanych do

technologii produkcji i zmierzających do uzyskania wyrobu o wymaganych

właściwościach.

AT-15-9075/2013 8/10

®

Kontrola produkcji powinna zapewniać, że wyrób jest zgodny z Aprobatą Techniczną

ITB AT-15-9075/2013. Wyniki kontroli produkcji powinny być systematycznie rejestrowane.

Zapisy rejestru powinny potwierdzać, że wyrób spełnia kryteria oceny zgodności. Poszczególne

wyroby lub partie wyrobów i związane z nimi szczegóły produkcyjne muszą być w pełni

możliwe do identyfikacji i odtworzenia.

5.4. Badania gotowych wyrobów

Program badań obejmuje badania zgodne z normą PN-EN 450-1:2012 (z wyjątkiem

miałkości i wodo żądności) oraz sprawdzenie wyglądu, uziarnienia i stężenia naturalnych

pierwiastków promieniotwórczych.

5.5. Częstotliwość badań

Badania gotowego wyrobu (badania w ramach autokontroli i sondażowe) powinny być

wykonywane zgodnie z normami PN-EN 450-1:2012 i PN-EN 450-2:2006. Sprawdzenie

wyglądu i uziarnienia należy wykonać raz na dzień, a stężenie naturalnych pierwiastków

promieniotwórczych raz w roku.

5.6. Metody badań

Badania

właściwości technicznych wyrobu objętego Aprobatą, należy wykonywać wg

norm wymienionych w kol. 4 tablicy 1. Wyniki badań należy porównać z wymaganiami

zamieszczonymi w kol. 3 tablicy 1.

5.6.1. Sprawdzenie wyglądu. Sprawdzenie wyglądu należy dokonać poprzez oględziny

okiem nieuzbrojonym, w świetle naturalnym, z odległości około 0,5 m.

5.7. Pobieranie próbek do badań

Próbki do badań należy pobierać losowo, zgodnie z normą PN-EN 196-7:2009.

5.8. Ocena wyników badań

Wyprodukowany

wyrób

należy uznać za zgodny z wymaganiami niniejszej Aprobaty

Technicznej, jeżeli wyniki wszystkich badań są pozytywne.

6. USTALENIA FORMALNO - PRAWNE

6.1.

Aprobata Techniczna ITB AT-15-9075/2013 jest dokumentem stwierdzającym

przydatność popiołu lotnego ELDEMIX do stosowania w budownictwie w zakresie wynikającym

z postanowień Aprobaty.

AT-15-9075/2013 9/10

®

Zgodnie z art. 4, art. 5 ust. 1 p. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.

o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881, z późniejszymi zmianami) wyrób,

którego dotyczy niniejsza Aprobata Techniczna ITB, może być wprowadzany do obrotu

i stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym jego

właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, jeżeli producent dokonał oceny zgodności, wydał

krajową deklarację zgodności z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-9075/2013 i oznakował wyrób

znakiem budowlanym, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

6.2. Aprobata Techniczna ITB nie narusza uprawnień wynikających z przepisów

o ochronie własności przemysłowej, a w szczególności obwieszczenia Marszałka Sejmu RP

z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 30 czerwca

2000 r. Prawo własności przemysłowej, (Dz. U. Nr 119, poz. 1117). Zapewnienie tych

uprawnień należy do obowiązków korzystających z niniejszej Aprobaty Technicznej.

6.3. ITB wydając Aprobatę Techniczną nie bierze odpowiedzialności za ewentualne

naruszenie praw wyłącznych i nabytych.

6.4. Aprobata Techniczna ITB nie zwalnia producenta od odpowiedzialności za właściwą

jakość wyrobu oraz wykonawców robót budowlanych od odpowiedzialności za właściwe

zastosowanie tego wyrobu i prawidłowe wykonanie prac.

6.5. W treści wydawanych prospektów i ogłoszeń oraz innych dokumentów związanych

z wprowadzaniem do obrotu i stosowaniem w budownictwie popiołu lotnego ELDEMIX należy

zamieszczać informację o udzielonej temu wyrobowi Aprobacie Technicznej ITB AT-15-

9075/2013.

7. TERMIN WAŻNOŚCI

Aprobata Techniczna ITB AT-15-9075/2013 jest ważna do 13 lutego 2018 r.

Ważność Aprobaty Technicznej ITB może być przedłużona na kolejne okresy, jeżeli

jej Wnioskodawca lub formalny następca, wystąpi w tej sprawie do Instytutu Techniki

Budowlanej z odpowiednim wnioskiem, nie później niż 3 miesiące przed upływem terminu

ważności tego dokumentu.

KONIEC

AT-15-9075/2013 10/10

®

INFORMACJE DODATKOWE

Normy i dokumenty związane

PN-EN 196-1:2006

Metody badania cementu. Oznaczanie wytrzymałości

PN-EN 196-2:2006

Metody badania cementu. Analiza chemiczna cementu

PN-EN 196-3+A1:2011

Metody badania cementu. Cześć 3: Oznaczanie czasów wiązania

i stałości objętości

PN-EN 196-6:2011

Metody badania cementu. Cześć 6: Oznaczanie stopnia zmielenia

PN-EN 196-7:2009

Metody badania cementu. Cześć 7: Sposoby pobierania

i przygotowania próbek cementu

PN-EN 197-1:2012

Cement. Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodności

dotyczące cementów powszechnego użytku

PN-EN 450-1+A1:2009

Popiół lotny do betonu. Część 1: Definicje, wymagania i kryteria

zgodności

PN-EN 450-1:2012

Popiół lotny do betonu. Część 1: Definicje, wymagania i kryteria

zgodności

PN-EN 451-1:2004

Metoda badania popiołu lotnego. Oznaczanie zawartości wolnego

tlenku wapnia

PN-EN 1097-3:2000

Badania mechanicznych i fizycznych właściwości kruszyw.

Oznaczanie gęstości nasypowej i jamistości

Poradnik ITB nr 455/2010

Badania promieniotwórczości naturalnej wyrobów budowlanych

Raporty, sprawozdania z badań, klasyfikacje i oceny

1. LB00-2162/12/Z00NB. Raport z badań. Popiół lotny z węgla brunatnego. Zakład

Betonu ITB, Warszawa 2012 r.

ISBN 978-83-249-6433-8