Zmiana klimatu w Polsce?

Tomasz Olechwir

Instytut Nauk o Morzu, Wydział Nauk o Ziemi

UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI

Źródła:

IV RAPORT IPCC –SYNTETYCZNY

http://www.ipcc.ch

PROGRAM KLIMAT=

http://www.klimat.org.pl

RAPORT BALTEX

Pogoda a klimat

 Pogoda-

stan chwilowy

•

Termin pogoda może odnosić się do: pojedynczych minut, godzin, dni a nawet pór roku

.

•

Pogoda zmienia się w czasie i w przestrzeni

O określonym typie pogody mówi się wówczas, gdy przez kilka lub kilkanaście godzin, a nawet dni

utrzymuje się podobny zespół elementów pogody.

 Klimat

jest to wieloletni, normalny dla danego miejsca na powierzchni Ziemi przebieg stanów

pogody.

•

W celu określenia klimatu wykorzystuje się pomiary i obserwacje meteorologiczne przynajmniej z
okresu 30 lat.

Czynniki kształtujące

pogodę

Czynniki kształtujące

Klimat

Temperatura

Szerokośd geograficzna

Wilgotnośd powietrza

Wysokośd nad poziomem morza

wiatr

Ukształtowanie terenu

Ciśnienie atmosferyczne

Rozmieszczenie lądów i mórz

opady

Pokrycie powierzchni Ziemi

nasłonecznienie

Fronty atmosferyczne, masy
powietrza

Uwarunkowania klimatu w Polsce

•

Klimat jest wynikiem oddziaływania dwóch głównych grup czynników: meteorologicznych i
niemeteorologicznych. Powodują one powstawanie nad naszym krajem określonych stanów
pogodowych

czynnik

oddziaływanie na klimat

m

et

eo

ro

lo

g

iczn

e

fronty atmosferyczne
w poszczególnych porach roku

zróżnicowane masy powietrza powodują różne stany pogody, zarówno w ciągu
roku, jak i w poszczególnych latach, kształtując odmianę klimatu zwanego
przejściowym

napływające masy powietrza

stałe i sezonowe ośrodki baryczne
(wyże i niże)

n

iem

et

eo

ro

lo

g

iczn

e

działalność człowieka

zmienia lokalne warunki klimatyczne (temperaturę i wilgotność powietrza,
wielkość i charakter opadów atmosferycznych, cyrkulację powietrza, skład
chemiczny powietrza)

szerokość geograficzna

wpływa na kąt padania promieni słonecznych docierających do powierzchni
Ziemi, a w efekcie na temperaturę powietrza oraz czas trwania usłonecznienia
(długość dnia)

rodzaj podłoża (szata roślinna,
zbiorniki wód powierzchniowych
itp.)

kształtuje lokalne warunki atmosferyczne, przede wszystkim łagodzi dobowe i
roczne amplitudy temperatury oraz wilgotność powietrza

odległość od mórz i oceanów

wpływa na wielkość rocznej amplitudy temperatury powietrza i rocznych sum
opadów atmosferycznych

rzeźba terenu

ułatwia lub utrudnia przemieszczanie się mas powietrza, wpływając pośrednio
na temperaturę powietrza oraz wielkość i rozkład przestrzenny opadów

wysokość nad poziomem morza

decyduje o temperaturze powietrza oraz wielkości, rodzaju i zróżnicowaniu
przestrzennym opadów atmosferycznych

Masy powietrza napływające nad Polskę

Klimat umiarkowany
ciepły przejściowy

Chłodne masy powietrza

Ciepłe masy powietrza

PA

powietrze arktyczne

PPm c

powietrze polarne chłodne

PPm ch

powietrze polarne morskie chłodne

PPk c

powietrze polarne kontynentalne ciepłe

PPk ch

powietrze polarne kontynentalne chłodne

PZm

powietrze zwrotnikowe morskie

PZk

powietrze zwrotnikowe kontynentale

Temperatury w najzimniejszym i najcieplejszym miesiącu

Izotermy stycznia

-9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0



Temperatury w styczniu

Układ temperatur i izoterm w zimie

(styczeń) jest zbliżony do południkowego
(poza obszarami górskimi i pobrzeżem
Bałtyku). Jest to wynikiem siły
oddziaływania kontynentalnych mas
powietrza, słabnącej w miarę posuwania
się na zachód.

W styczniu najzimniej jest w górach

oraz północno –wschodniej Polsce

( okolice Suwałk = biegun zimna w

Polsce, ), najcieplej zaś na zachodzie
kraju.

Charakterystyczne cechy klimatu

Izotermy lipca

+7 +9 +12 +15 +17 +18 +19 +20



Temperatury w lipcu

Najcieplejszym miesiącem jest

lipiec, którego średnia temperatura
wynosi 16-19

°C.

W lecie (lipiec) przy znacznie wyższych

temperaturach (wzrasta kąt padania
promieni słonecznych) izotermy układają
się równoleżnikowo bądź są do tego
układu zbliżone.

Najcieplej jest na obszarach leżących

między pasem pojezierzy a Przedgórzem
Sudeckim i Karpatami. Na terenach
podgórskich i górskich temperatura
maleje wraz ze wzrostem wysokości nad
poziomem morza. Ochładzający wpływ
Morza Bałtyckiego zaznacza się w strefie
pobrzeży i na Warmii.

Temperatury w najzimniejszym i najcieplejszym miesiącu

Charakterystyczne cechy klimatu

Charakterystyczne cechy klimatu

Opady atmosferyczne

Deszcz

średnia roczna suma opadów = 600 mm
najmniejsze ) -poniżej 500 mm - Kujawy i
część Wielkopolski –
najwyższe - Śnieżka - 1348 mm, Kasprowy
Wierch - 1629 mm,
Największa liczba dni opadowych - listopad i
grudzień , a najmniejsza –wiosna
Liczba dni z opadami wynosi od 130 w
środkowej Polsce do 180 w górach i na
pojezierzach.
Największa liczba dni z opadem przypada na
listopad i na grudzieo, a najmniejsza na wiosnę.
Inaczej wygląda rozkład opadów kiedy to
najwyższe sumy opadów przypadają na lato, a
najniższe na styczeo luty. W skali całego roku,
przy podziale na dwa półrocza 1/3 opadów
przypada na półrocze zimowe a 2/3 na półrocze
letnie

mm
1400
1200
1000
900
800
700
650
600
550
500

Średnie roczne sumy opadów

•

śnieg

•

Ilość dni z opadem śnieżnym
wynosi od 30 na nizinach do 60 w
północno-wschodnim krańcu
Polski, a w górach przekracza
100. Pokrywa śnieżna zalega od
40 do 60 dni, zaś wysoko w
górach ponad 200.

•

grad

•

Opad gradu następuje zwykle w
ciepłej porze roku z mocno
rozbudowanych chmur typu
cumulonimbus i bywa połączony
z silnym opadem deszczu.

Łobez
11.06.2010

Średnia grubość pokrywy śnieżnej

5 10 15 20 cm

Ilość dni z pokrywą śnieżną w roku

40 50 70 90 110 230

Charakterystyczne cechy klimatu

Charakterystyczne cechy klimatu

Wiatry

Kierunki:

W Polsce przeważają wiatry zachodnie , południowo

- zachodnie i północno-zachodnie . Stanowią
one około 60 % w skali roku . Przynoszą one
powietrze morskie o dużej wilgotności, co
wpływa na zachmurzenie i opady. Udział
wiatrów wschodnich wzrasta na terenach
wschodnich ( od 15-30%)

Prędkość:
W pasie wybrzeża często notuje się wiatry o

prędkości ponad 20 m/s.

W strefie pojezierzy dominują wiatry o prędkości do

15 m/s, silniejsze występują rzadko.

Najsłabsze

wiatry

występują

w

kotlinach

podkarpackich ( do 12 m/s)

W górach występują wiatry o dużej prędkości –

powyżej 25 m/s

Wiatry huraganowe, wiejące z prędkością ponad

33m/s, występują w całym kraju, najczęściej na
wybrzeżach i w górach

Okres wegetacyjny w Polsce

Tp>5°C
Najwcześniej, średnio już przed 25 marca,
okres ten rozpoczyna się na południowym
zachodzie w rejonie Leszna, Wrocławia i
Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a

najpóźniej

, dopiero

po 15 kwietnia, na

Pojezierzu Mazurskim i w górach

.

Najwcześniej, przed 25 października, kończy
się na Pojezierzu Mazurskim i w górach, a

najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża
Bałtyku, doliną Odry, Niziną Śląską i Kotlinami
Podkarpackimi

.

W wyniku tych różnic długość

okresu wegetacyjnego jest zróżnicowana:
na Mazurach ok. 190 dni
na Nizinie Śląskiej i południowa część Kotliny
Sandomierskiej - ponad 220 dni

w górach 180 - 190 dni.

230 dni
225
220
215
210
205
200
190

Pory roku w Polsce

•

Polskę charakteryzuje duża zmienność Pogody zarówno w ciągu doby, jak i w poszczególnych
porach roku. Podczas jednej zimy raz jest mroźno i sucho a raz chłodno i wilgotno z
temperaturą powietrza spadającą nieznacznie poniżej 0

o

•

W lecie pogoda jest równie zmienna, okresy gorące i suche występują na przemian z okresami
chłodnymi z opadami deszczu. Takie zmienne stany pogody są dowodem na przejściowość
klimatu Polski.

Pod względem astronomicznym w Polsce występują 4 pory roku ( astronomiczne) : wiosnę, lato,

jesień, zima

•

Okresy te cechuje odmienne oświetlenie oraz dopływ energii słonecznej do powierzchni Ziemi

Pod względem klimatologicznym wyróżniamy 6 pór klimatycznych w ciągu roku:

 Przedwiośnie

(średnia dobowa temperatura od 0 do 5ºC)

 Wiosna

(średnia dobowa temperatura od 5 do 15ºC)

 Lato

(średnia dobowa temperatura od 15ºC)

 Jesień

(średnia dobowa temperatura od 5 do 15ºC)

 Przedzimie

(średnia dobowa temperatura od 0 do 5ºC)

 Zima

(średnia dobowa temperatura poniżej 0ºC)

Klimatyczne pory roku wydziela się na podstawie średnich dobowych temperatur powietrza

Rekordy klimatyczne w Polsce

Temperatura powietrza

Opady

Pokrywa śnieżna

Ciśnienie atmosferyczne

Wiatr

mgła

Kasprowy Wierch

Schematyczna struktura antropogenicznych

czynników zmiany klimatu,

oddziaływań i reakcji

na

zmianę

Efekt cieplarniany

Gdyby nie naturalny efekt cieplarniany,
średnia temperatura Ziemi wynosiłaby
około -18°C, a ziemia nie nadawałaby
się do zamieszkania przez
zamieszkujące je obecnie organizmy.

Efekt cieplarniany

Udział poszczególnych
gazów w ocieplaniu się
Ziemi - wymuszanie
promieniowania (ang.
radiative forcing)
CO

2

(dwutlenek węgla)

CH

4

(metan)

CFC 11+12
(

chlorofluorowęglowodory)

trop. O3 (ozon
troposferyczny)
N

2

O (podtlenek azotu)

Koncentracja CO

2

w atmosferze w ostatnich 10 000 lat

A1B RYNKOWY

wysoki wzrost gospodarczy

– globalnie

szybki wzrost gospodarczy- tempo wzrostu PKB ~5%.
rozwój eksportu i nowych technologii
s

łabe priorytety ekologiczne.

Stopniowe wyrównywanie poziomu bogactwa, w

tym dochodów, między bogatymi, a

biednymi regionami

Polski. Przyczyniają się do tego proces globalizacji oraz

współpraca gospodarcza

Polska przybliża się zakresie rozwoju społecznego do poziomu krajów Europy
Zachodniej.
Niski obecnie poziom zaufania do

władzy i ekspertów rośnie zmierzając w kierunku

ograniczonego zaufania

Dywersyfikacja źródeł pozyskiwania energii, m.in. rozwój energetyki jądrowej.

Scenariusze zmian klimatu

A2 REGIONALNY

rozwój gospodarczy

– regionalnie

Wolny wzrost gospodarczy- Tempo wzrostu PKB ~3%.

Ograniczone

środki na realizację celów ekologicznych.

Utrzymują się dysproporcje w poziomie bogactwa
między dotychczasowymi bogatymi i biednymi
regionami Polski.

Polska pozostaje na obecnym poziomie

rozwoju społecznego. Zaufanie do

władzy i ekspertów utrzymuje się na obecnym, niskim poziomie.
.
Powolny postęp w dziedzinie wykorzystania alternatywnych źródeł energii
(

odnawialne źródła energii, energetyka jądrowa).

Scenariusze zmian klimatu

B1

ZRÓWNOWAŻONY

Rozwój zrównoważony – globalnie

Średni wzrost gospodarczy. Tempo wzrostu PKB ok. 3-5%.
Silne priorytety ekologiczne

, świadomie i intensywnie inwestuje

się w technologie proekologiczne.

Dysproporcje w poziomie bogactwa między
bogatymi i biednymi regionami Polski
zmniejszają
się nieco wolniej niż w scenariuszu A1B.

Zaufanie

do władzy i ekspertów w Polsce

podobnie, jak w całej Europie wzrasta.

Stopniowe zmiany w strukturze źródeł energii wynikające z wprowadzania
czystych i efektywnych technologii

(odnawialne źródła energii, energetyka

jądrowa).

Scenariusze zmian klimatu

Dotychczasowe i prognozowane zmiany średniej
temperatury powierzchni ziemi w odniesieniu do okresu
referencyjnego 1980–2000

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

B1

A1B

A2

Anomalie średniej rocznej temperatury powietrza w Polsce (°C) w
odniesieniu do okresu 1971-1990 dla lat 2011-2030 i scenariuszy
emisyjnych (A2, B1, A1B)

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Anomalie średniej rocznej temperatury powietrza w Polsce (°C) w
odniesieniu do okresu 1971-1990 dla lat 2081-2100 i scenariuszy
emisyjnych (A2, B1, A1B)

B1

A1B

A2

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Anomalia średniej rocznej temperatury powietrza w Polsce
(

o

C) w odniesieniu do okresu 1971-1990 dla wybranych

okresów XXI i scenariuszy emisyjnych

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian sum opadów w skali roku oparty na symulacji
globalnej (zmiany w % w stosunku do okresu referencyjnego 1971-90

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian sum opadów w sezonie zimowym oparty na
symulacji globalnej (zmiany w % w stosunku do okresu
referencyjnego 1971-90

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian sum opadów w sezonie wiosennym oparty
na symulacji globalnej (zmiany w % w stosunku do okresu
referencyjnego 1971-90

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian sum opadów w sezonie letnim oparty na
symulacji globalnej (zmiany w % w stosunku do okresu
referencyjnego 1971-90

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian sum opadów w sezonie jesiennym oparty na
symulacji globalnej (zmiany w % w stosunku do okresu
referencyjnego 1971-90

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

Scenariusz zmian średniego rocznego poziomu morza
wzdłuż polskiego wybrzeża opracowany w oparciu o
model prostej regresji (zmiany w cm w stosunku do
okresu referencyjnego 1971-1990)

A1B RYNKOWY

A2 REGIONALNY

B1 ZRÓWNOWAŻONY

• Wzrost poziomu wód zagrozi terenom położonym nawet do 2,5

m nad poziomem morza.

• W przypadku braku działao adaptacyjnych, zatopienie groziłoby

m.in. gdaoskiej Starówce, terenom ujściowym w Zalewie
Wiślanym, Żuławom, Bramie Świny, Roztoce Odrzaoskiej oraz
Międzyodrzu .

• Większe falowanie , nasilenie zjawisk ekstremalnych, większa

abrazja i podtopienia

• wzrost poziomów wód gruntowych:
• – mniejsza stabilnośd gruntów, zmiany parametrów nośnych

gruntów , problemy z posadowieniem budynków

• -Tworzenie się mokradeł
• -Wzrost zasolenia wód gruntowych w strefie gruntowych

Skutki wzrostu

średniego rocznego poziomu morza

wzdłuż polskiego wybrzeża)

Dziękuję za uwagę