Microsoft PowerPoint - Kosmetologia_Odporność w zakażeniach, szczepionki

ODPORNO

ŚĆ

W ZAKA

ENIACH

BAKTERYJNYCH

GRZYBICZYCH

PASO

YTNICZYCH

WIRUSOWYCH

Magdalena Kujawiak

Odporność – cecha organizmu wyższego, zestaw

mechanizmów biorących udział w wytworzeniu

odpowiedzi odpornościowej.

• W znaczeniu bardziej ogólnym oznacza zdolność

do czynnej i biernej ochrony organizmu przed

patogenami.

• Badaniem odporności zajmuje się immunologia.

Zależnie od przyjętych kryteriów można

wyróżnić różne typy odporności:

odporność

nieswoista:

– bierna
– czynna

odporność swoista:

– bierna

• naturalna
• sztuczna

– czynna

• naturalna
• sztuczna

– komórkowa
– humoralna

ODPOWIEDŹ NIESWOISTA (WRODZONA)

•

Oparta na mechanizmach wcześnie powstałych w filogenezie i istniejących

u wszystkich organizmów wielokomórkowych

•

stanowi pierwszą linię obrony organizmów przed patogenami

•

biorą udział czynniki komórkowe, tj.:

– monocyty, makrofagi, granulocyty
– inne bliżej niezwiązane z układem odpornościowym komórki, np. nabłonkowe
– szereg nieswoiście działających białek: układ dopełniacza, defensyny,

laktoferyna, katepsyna itp.

•

Mechanizmy odporności nieswoistej mogą działać praktycznie natychmiast
po kontakcie z antygenem i często wystarczają do eliminacji patogenu.

Jednak ich działanie nie jest tak precyzyjne jak w przypadku
mechanizmów swoistych i nie zawsze daje możliwość usunięcia obcych

antygenów.

•

Ponadto odporność nieswoista nie może wytworzyć pamięci
immunologicznej.

Odpowiedź nieswoista (wrodzona) c.d.

• Należy jednak pamiętać, iż mechanizmy nieswoiste

umożliwiają "rozruch" mechanizmów swoistych.

• Do najważniejszych procesów należą:

– wydzielanie cytokin prozapalnych przez aktywowane fagocyty
– wydzielanie czynników chemotaktycznych zwabiających limfocyty
– prezentacja antygenów przez makrofagi
– pobudzanie limfocytów poprzez działające nieswoiście białka (np.

defensyny)

• Podział odporności na swoistą i nieswoistą jest w

pewnym stopniu umowny, w rzeczywistości bowiem ściśle

ze sobą działają. Świadczą o tym z jednej strony
zaburzenia odpowiedzi nieswoistej (np. genetycznie

uwarunkowany niedobór neutrofilów), z drugiej zaś
odporności swoistej (SCID, AIDS).

ODPORNOŚĆ NIESWOISTA BIERNA

•

zwana czasem opornością. Oporność jest aktem biernym, w który nie
jest zaangażowany układ immunologiczny.

OPORNOŚĆ  ODPORNOŚĆ

•

Pierwsza linia obrony

– bariery fizyko-chemiczne:

• ciągłość powłok skórnych i błon śluzowych
• występowanie niskiego pH na powierzchni skóry (pH 3-5), w

pochwie (kwas mlekowy) oraz żołądku (kwas solny)

• występowanie bakteriobójczych składników wydzielin, np..

lizozym w łzach lub interferon we krwi, białka dopełniacza,
enzymy

• złuszczanie naskórka

– naturalna flora bakteryjna, konkurująca o zasiedlanie (bakteriocyny,

kwasy, antybiotyki)

•

Po przejściu patogenu przez pierwszą linię obrony zaczyna działać

druga linia odporności wrodzonej, aktywna

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

ODPORNOŚĆ NIESWOISTA CZYNNA

(AKTYWNA)

•

Za aktywną odporność odpowiada głównie układ immunologiczny
zapewniając zdolność organizmu do rozpoznawania elementów

należących do własnego, jak i obcego organizmu, oraz
eliminowanie tych ostatnich.

•

Główne wyznaczniki tej odpowiedzi:

– gwałtowne reakcje oczyszczające drogi oddechowe i pokarmowe, m.in.

kaszel, kichanie, wymioty, biegunka

– podwyższona temperatura ciała i przyspieszony metabolizm
– komórki immunologicznie kompetentne: granulocyty krwi obwodowej,

komórki tuczne, monocyty, makrofagi, komórki NK

– komplement (dopełniacz) aktywowany na drodze alternatywnej
– białka ostrej fazy
– interferony α i β

ODPORNOŚĆ SWOISTA

(NABYTA, ADAPTACYJNA)

•

Na jej wytworzenie potrzebne jest kilka dni, lecz mechanizmy raz

uruchomione stają się niebywale efektywne w walce z patogenami.

•

Proces jest specyficzny czyli działa na konkretny czynnik patogenny.

HUMORALNA

(realizuje się przez swoiste Ab)

KOMÓRKOWA

(realizuje się przez swoiste

limfocyty T efektorowe)

CZYNNA

Odporność

długotrwała,

pobudzana przez

wnikający Ag do

produkcji Ab

pamięci

immunologicznej

BIERNA

Podawanie

gotowych Ab



odporność

krótkotrwała np.

w mleku matki,

surowice

odpornościowe

CZYNNA

Wzbudzana

przez Ag,

długotrwała

BIERNA

Wstrzykiwanie

limfocytów

efektorowych T od
innego osobnika z

odpowiedzią czynna,

krótkotrwała

KOMÓRKI UCZESTNICZĄCE W ODPOWIEDZI

IMMUNOLOGICZNEJ

Limfocyty T:

cytotoksyczne
(Tc):

CD8+

pomocnicze (Th):

CD4+ subpopulacje
komórek Th:
Th1, Th2, Th17+

regulatorowe (Treg):

CD4+CD25+, Tr1, Th3

pamięci:

CD45 RO

Limfocyty B

komórki plazmatyczne

transformacja
blastyczna

komórki pamięci

komórki
prezentujące
antygen

(APC)

Elementy układu immunologicznego

•

Wrodzony układ odpornościowy

– Odpowiedź jest nieswoista
– Ekspozycja prowadzi do natychmiastowej odpowiedzi
– Elementy odporności komórkowej i humoralnej
– Brak pamięci immunologicznej
– Występuje u prawie wszystkich organizmów żywych

•

Adaptacyjny układ odpornościowy

– Swoista odpowiedź na patogeny i antygeny
– Upływ czasu między ekspozycją a reakcją
– Elementy odporności komórkowej i humoralnej
– Ekspozycja prowadzi do powstania pamięci immunologicznej
– Występuje tylko u żuchwowców

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

Odporność wrodzona

nieswoista

Zjadliwy drobnoustrój

(wysoka dawka)

gospodarz

ma geny

podatności naturalnej

Odporność

nabyta

swoista

Wzmocnienie

mechanizmów

odporności

wrodzonej

ELIMINACJA

DROBNOUSTROJU

Słabo zjadliwy drobnoustrój
(

dawka podprogowa

dawka podprogowa),

gospodarz ma geny
odporności naturalnej

ELIMINACJA
DROBNOUSTROJU

Zakażenie
pierwotne

CHOROBA

REINFEKCJA

PAMIĘĆ

IMMUNOLOGICZNA

REKONWALESCENCJA

Mechanizm powstawania odpowiedzi immunologicznej

warunkowanej przez przeciwciała

IgG

IgA

IgM

WAKCYNOLOGIA

•

termin powstał od łacińskiej nazwy ospy

krowianki -Variola vaccina

•

Jest to nauka zajmująca się odkrywaniem i
badaniem szczepionek.

•

Szczepionka to produkt pochodzenia
biologicznego zawierający substancje zdolne

do indukcji określonych procesów
immunologicznych, warunkujących powstanie

trwałej odporności bez wywoływania działań
toksycznych.

SZCZEPIONKI

Dobra szczepionka powinna:
•

mieć immunogenność zbliżoną do immunogenności wirusa dzikiego
(dawka, adiuwant)

•

mieć wysoką efektywność (trwałe uodpornienie możliwie
najwyższego odsetka szczepionych osobników), np.. Dla WZWB 98%
a dla grypy tylko ok.70%

•

być podana w jak najmniejszej liczbie dawek

•

być bezpieczna dla szczepionych

•

zawierać trwały materiał szczepionkowy

WAŻNE:
•

Droga wprowadzenia szczepionki (żywe, atenuowane- doustnie,
inaktywowana- domięśniowo, podskórnie)

•

Czas jej podania

•

Masowe szczepienie, zdyscyplinowane społeczeństwo

•

Aktualny stan systemu immunologicznego pacjenta

KLASYFIKACJA SZCZEPIONEK

Żywe, atenuowane drobnoustroje

Zabite drobnoustroje

Toksoidy (unieczynnione toksyny bakteryjne) np. toksoid
błoniczy

Wyodrębnione z drobnoustrojów komponenty np.
polisacharydy otoczek

Szczepionki rekombinowane np. p- Hepatitis B (osłonki
drobnoustrojów z rekombinantami)

Nagie DNA

Szczepionki idiotypowe wykorzystujące unikalną strukturę
wiązania Ag w cząsteczce Ab

Najnowsze: oparte o komórki dendrytyczne, jako komórki
prezentujące Ag

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

Szczepionki żywe, atenuowane

ZALETY
•

proste przygotowanie

•

tanie

•

dają szybką, siną, długotrwałą odpowiedź immunologiczną

•

niskie dawki

WADY

•

można przypadkowo przenieść wirusy np. wirus białaczek kurzych

•

zmienna struktura antygenowa (słaba immunogenność po wielu
pasażach)

•

liczne reakcje poszczepienne rozległe alergiczne odczyny
miejscowe, reakcje uogólnione

Szczepionki I generacji

•

Szczepionki klasyczne, zawierające żywe, atenuowane (o szczątkowej
zjadliwości) lub inaktywowane bakterie, wirusy

•

Przykłady szczepionek przeciwwirusowych:

– p- ospie naturalnej (historyczna 1979r)
– p- Poliomyelitis: trójwalentna, doustna, inaktywowana (3 pierwsze dawki),

atenuowana (4 dawka)

– p- odrze, śwince, różyczce: żywe, atenuowane, trójwalentna
– p- żółtej gorączce: żywe, atenuowane, dla wyjeżdżających w tereny

endemiczne choroby

– p- ospie wietrznej: zarejestrowana w Polsce, podawana tylko grupom ryzyka

(np. biorcy przeszczepów)

– p- rotawirusom: żywe, atenuowane, niedawna zarejestrowana
– p- wściekliźnie: inaktywowana, zalecana grupom ryzyka
– p- kleszczowemu zapaleniu mózgu: inaktywowana
– p- zapaleniu wątroby typu A
– p- grypie: inaktywowane wirusy, stosowane 3-składnikowe (Influvac)

Szczepionki II generacji

•

biosyntetyczne

•

potrzebny jest wektor przenoszący Ag białkowe, np. plazmid E. coli,
bakteriofag przenoszący gen kodujący dany Ag

•

zalety:

– nie wprowadzamy genomu wirusa
– nie ma zagrożenia nadkażeń innymi wirusami

•

wady:

– przy niedokładnym oczyszczeniu wprowadzamy materiał bakteryjny,

drożdżowy

– zubożamy liczbę wprowadzanych Ag i epitopów

•

przykład:

p- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B: Ag płaszcza

wirusowego

Przykłady szczepionek przeciwbakteryjnych

•

przeciwgruźlicza: żywe, liofilizowane prątki BCG (Bacillus Calmette-Guerin)

•szczepionka

DiPerTe

(=DTP)

(=DTP) (błonica, krztusiec, tężec  Corynebacterium

diphteriae, Bordetella pertussis, Clistridium tetani): skojarzeniowa,
inaktywowana  toksoid błoniczy i tężcowy, zabite pałeczki krztuśca

Szczepionki w roślinach

•

W 1992 roku podjęto pierwsze próby
opracowania szczepionek pochodzenia

roślinnego.

– do komórek tytoniu wprowadzono fragmenty

genomu wirusa zapalenia wątroby typu B.

– sałata produkującą antygeny szczepionkowe

HBsAg. Zjedzenie takiej sałaty zapewnia
doustną immunizację przejawiającą się
produkcją przeciwciał HBs.(1999)

•

Wytwarzanie szczepionek roślinnych polega

na klonowaniu odpowiednich genów
wirusowych w roślinach, prowadzące do
otrzymania transgenicznych roślin, w których

komórkach i tkankach obecne są określone
antygeny wirusowe

Profilaktyka schorzeń pasożytniczych

•

postęp w tym zakresie jest niewielki

•

pasożyty mają skomplikowane cykle rozwojowe, wykazują
heterogenność populacyjną, mają systemy unikania przeciwstawiania
się układowi odpornościowemu żywiciela

•

indukowana odporność nawet swoista jest krótkotrwała, nie prowadzi do
eliminacji pasożyta

•

to przyczynia się do częstych reinwazji i dlatego niezwykle potrzebne i
wyczekiwane są szczepionki

•

WHO jak do tej pory nie wprowadziło jeszcze programu immunizacji
ludzi przeciw pasożytom (Toksoplasma gondii, Schistosoma mansoni,
Giardia lamblia itd.)

•

Nie udało się do tej pory uzyskać replikacji pasożytów in vitro, dlatego
też nie opracowano metody atenuacji

•

Stosowanie żywych pasożytów nawet atenuowanych jest zbyt
niebezpieczne

•

Jedyna nadzieja to szczepionki z nokautem genów zjadliwości

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)